Descuberto un sexto sentido no intestino que axuda a regular o apetito
Ilustración conceptual do microbioma intestinal / THOM LEACH/SCIENCE PHOTO LIBRARY (Getty Images/Science Photo Library RF)
Todos os organismos interpretan o mundo a través dos sentidos. Pero a ciencia ten cada vez máis claro que os cinco máis populares (oído, vista, tacto, olfacto e gusto) son probablemente insuficientes para abordar todas as interaccións co ambiente que nos rodea. Unha nova investigación publicada na revista Nature, escaparate da mellor ciencia mundial, descubriu agora unha especie de novo sexto sentido oculto, situado no intestino. En concreto, nun estudo en ratos, científicos da Universidade de Duke (Estados Unidos) revelaron que este sistema sensorial, que eles definen como “un sentido neurobiótico”, permite unha comunicación en tempo real entre o cerebro e o microbioma, ese inmenso ecosistema de microorganismos que poboa o intestino e que é capaz de modular a saúde e a enfermidade.
De entrada, esa infraestrutura sensitiva serve, segundo os investigadores, para percibir o que pasa na contorna intestinal, detectar nutrientes e guiar as decisións sobre o apetito. Pero, probablemente, isto só sexa o principio dunha historia máis longa que está aínda por descubrir: os científicos hipotetizan con que este sexto sentido pode ser unha plataforma para entender en profundidade como o intestino detecta os microbios, como estes inflúen no comportamento (desde os hábitos alimenticios ata o estado de ánimo) e, mesmo, de que maneira o cerebro podería moldear o microbioma.
Durante moito tempo, conta Diego Bohórquez, investigador do Laboratorio de Neurobiología Intestino-Cerebro de Duke e autor principal do estudo, pensouse que o intestino era “un tubo moi pasivo que só servía para dixerir e absorber”. Pero esa premisa deixaba moitos cabos soltos. “Non se explorou como é que o intestino sabe que lle chegou. Por exemplo, unha mazá ou un vaso de leite son un universo de moléculas. E o intestino ten que recoñecer e crear unha representación inmediata para poder avisarlle ao cerebro do que lle chegou”, explica o neurocientífico. A súa hipótese era que o cerebro e o intestino tiñan “un sistema sensorial” para comunicar a información do que está a pasar nese ecosistema microbiano. Algo rápido, directo e independente da resposta inmunolóxica ou metabólica, moito máis lenta, que poidan provocar eses microbios.
E non ía desencaminado: despois de 15 anos de investigación, Bohórquez e o seu equipo lograron documentar como opera ese novo sentido que permite ao cerebro responder en tempo real aos sinais dos microbios que viven no intestino. “É un sistema sensorial no intestino que permite ás bacterias influenciar canto comemos e por canto tempo”, sintetiza.
A correa de transmisión clave deste sexto sentido son os neurópodos, unhas minúsculas células sensoriais que recubren o epitelio do colon. “Da mesma forma na que o ollo, para distinguir a cor azul e vermello, ten unhas células neuroepiteliales —primas irmás dos neurópodos—, que detectan fotóns e mediante a lonxitude de onda axúdannos a determinar se algo é vermello ou azul, no intestino temos células neurópodas que, no caso de nutrientes, axúdanos a detectar rapidamente as moléculas que inxerimos para guiar ao cerebro e saber, non só se comemos unha graxa ou unha proteína, senón canto máis necesitamos comer”, explica Bohórquez.
A súa investigación vén de lonxe. Hai uns anos, xa detectaran que os neurópodos eran “esenciais” para que o organismo diferenciase, por exemplo, entre azucres e edulcorantes e optase por consumir os primeiros, que teñen un valor calórico, antes que outros endulzantes. Chamárono a iso un “sentido para os nutrientes”, que axuda a guiar que comemos: os neurópodos eran capaces de transformar sinais dos nutrientes en mensaxes para o cerebro. Pero aos científicos aínda non entendían de que maneira o organismo respondía en tempo real aos estímulos que xurdían dos microbios intestinais.
O que descubriron agora con esta investigación é que cando comemos, algunhas bacterias intestinais liberan unhas proteínas chamadas flaxelina. Os neurópodos detéctanas e, coa axuda dun receptor (de nome TLR-5), envían unha mensaxe ao nervio vago, que é un roteiro de comunicación fundamental entre o intestino e o cerebro. O sinal que chega por esa canle ao centro de operacións do organismo é un aviso de que xa se comeu suficiente. “Temos a idea de que os neurópodos detectan a flaxelina e inmediatamente avísalle ao cerebro e mándalle un sinal de que xa necesita deixar para comer. É unha forma de interface inmediata sensorial para que o cerebro poida saber, non só que comemos nós, senón que as bacterias tamén recibiron a cantidade suficiente de alimento”, reflexiona Bohórquez.
Para validar a súa tese, os científicos someteron a un grupo de ratos a unha noite de xaxún e, ao día seguinte, administráronlle unha dose de flaxelina directamente no colon. A resposta foi que os animais comeron menos. En cambio, o mesmo experimento noutro grupo de roedores manipulados xeneticamente aos que se lles desactivou o receptor TLR-5, resultou en que os animais comían máis e gañaban máis peso. “Volvíanse obesos porque cada vez comían un pouquiño máis e por máis tempo. Pero levounos moito tempo [chegar ás conclusións finais] porque tiñamos que demostrar que non era inmune nin metabólico e que en realidade existía un sistema neuronal sensorial para recoñecer os patróns microbianos”, conta Bohórquez. As súas pescudas demostraron que a flaxelina, a través dese circuíto neurobiótico, lanzaba ao cerebro sinales para frear o apetito. Con todo, cando se cortaba ese roteiro, a mensaxe non chegaba e os ratos volvíase obesos. Isto significaba que existía unha influencia microbiana directa no comportamento alimenticio.
Bohórquez defende que, aínda que a súa investigación está feita en modelos animais, as ideas principais son perfectamente extrapolables aos humanos: “Talvez pode haber algunhas modificacións do sistema sensorial, pero o principio básico é o mesmo”.
FONTE: Jessica Mouzo/elpais.com