vgomez

Os datos de Cassini revelaron que a composición química dos seus aneis é "moito máis complicada" do que ata agora críase / Imaxe: lanoinformativo.com

O 17 de setembro de 2017 a sonda Cassini desintegrouse nas capas superiores da atmosfera de Saturno. O artefacto da NASA pasou as súas últimas horas enviando información á Terra de forma constante. Froito desas transmisións, agora publícanse en Science seis estudos que explican, entre outras cousas, que está a pasar entre as nubes máis altas do xigante  gaseoso e o interior dos seus aneis, unha zona que non se explorou ata agora.

Os datos mostran que esa rexión está azoutada pola choiva que cae desde o anel D, o máis próximo ao planeta, como unha “chuvieira”, en palabras do autor principal dun dos estudos. “Se estiveses alí apenas sentirías o impacto das pequenas partículas, pero poderías cheirar os gases”, explica o físico do Instituto de Investigación do Suroeste (EE  UU).

A choiva sobre Saturno contén auga (o 95% dos aneis está composto de xeo), metano,  amoníaco, monóxido de carbono, dióxido de carbono e nitróxeno, máis ou menos o que se esperaba, pero tamén, e isto é unha sorpresa, compostos orgánicos, entre eles butano e propano.

Os investigadores están sorprendidos pola cantidade de material que cae sobre a atmosfera  saturnina, uns 10.000 quilos por segundo. Pero o impacto destas “choivas” é relativo a que Saturno ten 63 veces a superficie da Terra e o material queda repartido por unha superficie tan ampla que se estivese chovendo durante toda a historia do Sistema Solar, uns 4.500 millóns de anos, a acumulación sería de apenas 2,5 milímetros.

Con todo, a choiva do anel D modifica a composición química das capas altas da atmosfera do planeta e é posible que co tempo cambie tamén a proporción de carbono e osíxeno nas capas interiores que están en contacto coa superficie. O espectacular sistema de aneis, que abarca 300.000 quilómetros pero ten apenas 10 metros de espesor, retroaliméntase. O anel  C descarga sobre o D e leste sobre o planeta, segundo mostra uno dos estudos.

Cassini profundou noutra rareza de Saturno: o seu campo magnético é algo nunca visto. Na Terra, os polos xeográficos e os magnéticos están separados 11 graos, pero en Saturno están aliñados cunha diferenza de menos dunha centésima de grao. “Ata agora criamos que debía haber una certa  desalineación, entre polos, para que exista un campo magnético, pero a súa ausencia en Saturno parece indicar que temos que repensar todo o que sabiamos sobre como algúns planetas forman campos magnéticos”, explica o coautor doutro dos traballos publicados e investigador do Imperial  College de Londres. Estudar o campo magnético do planeta é clave, porque pode desvelar se Saturno esconde un núcleo sólido no seu interior, unha das maiores preguntas que quedan por responder.

A nave foi lanzada o 15 de outubro de 1997 como parte dunha misión conxunta entre a NASA e a Axencia Espacial Europea, que se encargou do módulo de aterraxe  Huygens (que se separou o 25 de decembro de 2004), acadando a maior lúa de Saturno, Titán, o 14 de xaneiro.

Cassini foi a primeira nave que orbitou Saturno. Desde a súa chegada ao planeta en 2004 fixo cousas incribles, como atravesar as  fumarolas dos  géiseres de  Encélado que brotan dun descoñecido océano sepulto baixo o xeo, un dos lugares máis propicios para a vida no Sistema Solar. Pouco antes de desaparecer, a misión tamén confirmou que nas zonas ecuatoriais de Titán prodúcense tormentas de po como as que suceden nos desertos da Terra e de Marte.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.com

Ilustración da perturbación observada polos científicos / ESA

A sonda espacial Gaia, a misión europea que ten por obxectivo elaborar un detallado catálogo coa posición, a distancia e a velocidade de máis de mil millóns de estrelas da nosa galaxia, acaba de atopar unha sorprendente "perturbación" na Vía Láctea. E é que a galaxia en que vivimos está, aínda, sufrindo os efectos dun "encontro" pasado. En efecto, millóns de estrelas non seguen a órbita "doce e plana" ao redor do centro galáctico, como sería de esperar, senón que móvense de forma parecida a como o fan as ondas de auga nun estanque despois de tirar unha pedra. O sorprendente achado publícase esta semana en  Nature.

Segundo os investigadores, o encontro con outra galaxia tivo lugar nalgún momento dos últimos entre 300 e 900 millóns de anos. E ese encontro foi descuberto, precisamente, grazas ao patrón de movemento das estrelas no disco da Vía Láctea.

“Fixemos unha gráfica da coordenada  z (a altura das estrelas por encima ou por baixo do disco da galaxia) fronte á velocidade  Vz (velocidade con que se moven as estrelas na dirección vertical no disco) e, sorprendentemente, o que apareceu foi unha espiral perfecta, similar á cuncha dun caracol”, explica Teresa Antolla, autora principal do estudo, investigadora do Instituto de Ciencias do Cosmos da Universidade de Barcelona (ICCUB).

A forma helicoidal detectada polos investigadores significa que as estrelas non se están movendo, como sería de esperar nunha galaxia en equilibrio, en círculos simples ao redor do centro da Vía Láctea, senón que seguen patróns máis complexos.

Devanditos patróns reveláronse porque Gaia non só mide con precisión as posicións de máis de mil millóns de estrelas, senón tamén as súas velocidades no plano do ceo. E para este  subconxunto duns poucos millóns de estrelas, Gaia proporcionou unha estimación das velocidades  tridimensionales completas, o que permitiu un estudo do movemento estelar utilizando a combinación de posición e velocidade.

Cando Teresa Antolla observou por primeira vez os patróns na pantalla do seu computador, non podía crer no que estaba a ver. Unha forma en particular chamou poderosamente a súa atención. Tratábase dun patrón espiral, similar a un caracol, que xurdía no gráfico que trazou a altitude das estrelas por encima ou por baixo do plano da Galaxia. Nunca antes viuse nada semellante.

A razón pola que o fenómeno non se detectou con anterioridade é sinxela: nunca antes os científicos tiveran nas súas mans un instrumento coa potencia e a capacidade de Gaia. "É coma se de súpeto te puxeses as lentes adecuadas e puideses ver todas as cousas que antes non era posible ver", afirma a investigadora.

Unha vez confirmado que as estruturas que reflectían os datos eran reais, chegou o momento de pescudar que as causaba e por que estaban alí. "É como tirar unha pedra nun estanque, e ver como a auga de despraza en ondas e ondas", afirma Antolla.

Con todo, e a diferenza das moléculas de auga, que terminan por asentarse e recuperar a súa forma orixinal, as estrelas son capaces de reter unha "memoria" daquilo que as perturbou. E esa memoria atópase, precisamente, nos seus movementos. Co paso do tempo, e aínda que as ondas xa non sexan fáciles de ver na distribución das estrelas, aínda é posible localizalas ao estudar as súas velocidades.

A seguinte cuestión foi pescudar que é o que golpeara á Vía Láctea para que as estrelas comportásense desa forma. A partir doutras investigacións, sabemos que a nosa galaxia é unha "caníbal", que foi crecendo a base de "devorar" a outras galaxias máis pequenas ao longo da súa historia. Pero ese non parece ser o caso nesta ocasión.

Amina  Helmi, da universidade holandesa de Groningen e coautora do estudo, xa realizara outros traballos sobre unha pequena galaxia, Saxitario, que apenas contén algunhas decenas de millóns de estrelas e que actualmente está a ser  canibalizada pola Vía Láctea. E resulta que o seu máis recente achegamento á nosa galaxia non foi un golpe directo, senón que pasou moi preto dela, case rozándoa. Algo máis que suficiente para que a súa gravidade perturbase algúns millóns de estrelas da Vía Láctea, tal e como unha pedra lanzada a un estanque perturbaría a auga.

Ademais, dáse o caso de que este último encontro próximo de Saxitario coa Vía Láctea produciuse nalgún momento entre hai 200 e 1.000 millóns de anos, un tempo que coincide case á perfección co que Teresa Antolla calculou para a orixe de fórmaa espiral do movemento das estrelas observadas por Gaia.

Agora, os investigadores queren estudar con moito máis detalle este encontro galáctico. A Vía Láctea, desde logo, ten unha historia moi rica que contar. E apenas se estamos a empezar a lela.

FONTE: José M. Nieves/abc.es/ciencia

Para atopar alieníxenas non fai falta viaxar a outros planetas. Hai 550 millóns de anos había na Terra criaturas tan estrañas que ata agora ninguén conseguiu darlles un lugar definitivo na árbore da vida. Entre todas elas destaca a fauna de Ediacara, formada por organismos que algúns paleontólogos consideran “tan estraños como seres doutro planeta”.

A maioría deles “tiña unha complexión distinta á dos animais actuais, con  simetrías diferentes e unha complexión totalmente alieníxena”, explica  Jochen  Brocks, investigador da Universidade Nacional de Australia. “Algúns tiñan forma de  fractal [obxectos matemáticos cuxa estrutura aparentemente irregular repítese a diferentes escalas]”, e outros “parecíanse a unha galaxia en espiral con oito brazos. Os biólogos sinxelamente non saben como interpretar todo isto”, explica o  xeoquímico.

O equipo de Brocks cre despexar dubídalas grazas á análise de restos orgánicos atrapados nos fósiles. O seu traballo centrouse na Dickinsonia, un xénero de fósiles descrito en 1947. Eran seres ovalados e simétricos que chegaban a medir 1,4 metros de longo e que son un dos organismos de Ediacara máis coñecidos.

Algúns expertos cren que eran liques (simbiose entre un fungo e unh alga—, outros que se trataba de seres unicelulares xigantes, e outros animais mariños de augas cálidas e pouco profundas. Ata agora non se puido descartar ningunha destas hipóteses baseándose só na observación da morfoloxía destes fósiles, que datan de hai entre 571 e 541 millóns de anos, o que lles converteu nun dos maiores enigmas da paleontoloxía. 

Brocks e os seus colegas tiveron que descender  encordados polas paredes dun cantil do Mar Branco na costa nordés de Rusia. Das grandes placas de roca arenisca extraeron exemplares de  Dickinsonia duns catro centímetros de longo datados en 558 millóns de anos. Os investigadores partiron algúns dos fósiles e analizaron a súa composición cun cromatógrafo. Presentaban un alto contido en colesteroides derivados do colesterol, unha molécula  ubicua nos animais. En cambio, estes lípidos apenas estaban presentes na capa de  microbios que lles rodeaba e que supostamente lles servía como alimento.

As conclusións do equipo, publicadas na revista Science, indican que estas criaturas eran os animais máis antigos que se coñecen e aclaran como sucedeu o paso entre “o mundo  microscópico das bacterias e o dos animais grandes”, segundo  Brocks.

Os animais comparten as mesmas características fundamentais: poden moverse, aliméntanse doutros organismos, son multicelulares, teñen tecidos especializados, sistema dixestivo e sistema nervioso. Hai evidencias de que Dickinsonia podía moverse, pero o resto de características non están probadas. Por exemplo non tiñan nin boca nin ano, co que se especulou que se alimentaban a través da pel, o que reforzaría que fosen seres  unicelulares que chegaron a alcanzar dimensións xigantescas en ausencia de depredadores.

Nos animais, o colesterol forma parte da membrana que recubre cada unha das células do corpo dándolles forma e controlando que compostos entran e cales quedan fóra. “Case con seguridade o colesterol tiña a mesma función en  Dickinsonia”, asegura  Brocks, que resalta que a presenza desta molécula confirma que este “é o animal máis antigo que se coñece no rexistro xeolóxico”. Outro organismo de  Ediacara, o  Kimberella, era ata agora o animal máis antigo coñecido, con 555 millóns de anos.

Hai 541 millóns de anos sucedeu a explosión do Cámbrico, un estalido de novas formas de vida no que apareceron a maioría dos grupos animais. Segundo o estudo, a fauna de  Ediacara foi o “preludio” desa explosión de vida.

Diego García-Bellido, biólogo e  paleontólogo especialista na fauna do Cámbrico na Universidade de Adelaida, opina que é un achado “moi interesante”, pero ofrece unha interpretación dos datos algo diferente. “ Dickinsonia non é un devanceiro noso, senón unha rama lateral, que se extinguiu a final do Ediacárico ou como máximo no  Cámbrico temperán, cando os verdadeiros animais diversificáronse, fixéronse máis grandes e desenvolveron estruturas  mineralizadas”, resalta. Para o investigador español “atopar estes compostos en Dickinsonia apunta a que estes organismos xa tiñan algúns elementos diagnósticos dos animais, pero non que fosen verdadeiros animais, pola mesma razón que atopar plumas en numerosos dinosauros  terópodos, incluído o  T. rex, non os converte en aves voadoras”, resalta.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.es/ciencia e wikipedia

A axencia espacial xaponesa (JAXA) informou que o pasado fin de semana, a súa sonda Hayabusa 2 depositou dous pequenos vehículos móbiles na superficie dun asteroide.

A Hayabusa 2 leva varios meses aparcada en órbita ao redor do seu obxectivo, un  pedrusco de ao redor dun quilómetro de diámetro chamado Ryugu, orbitando a uns 20 quilómetros, unha distancia perfecta para ofrecer detalladas vistas. O pasado venres os técnicos ordenáronlle descender ata só cincuenta metros do chan, soltar os seus dous  rovers en caída libre e volver elevarse.

Ambos os artefactos, xemelgos, reciben o nome de Minerva 2. Teñen o aspecto e tamaño dunhas latas de conserva  cilíndricas cubertas de células  fotoeléctricas para alimentar aos seus equipos (principalmente, cámaras de televisión e medidores de temperatura). Non necesitan paracaídas nin sistema de freado, xa que a gravidade de Ryugu é tan débil que lles levou un cuarto de hora percorrer os cincuenta metros. Durante a súa caída aínda tiveron tempo de fotografar a nave ama de cría, que remontaba o voo.  

Ao chegar ao chan, ambos os artefactos  rebotaron e acabaron descansando a poucos metros de distancia uno doutro. Non teñen rodas nin patas, pero poden desprazarse; por iso cualifícanse de  rovers. No seu interior levan un  contrapeso accionado por un motor eléctrico. Cando este xira, desequilíbranse e dan un pequeno pinchacarneiro. Así, golpe a golpe, poden ir dun lugar a outro. Iso si, sen présa.

Os dous ‘rovers’ desplegados en Ryugu / JAXA/sondasespaciales.com

A sonda aínda dispón de tres rovers máis, dos que se desprenderá nas próximas semanas. O maior, de construción alemá, vai  provisto de equipos que analizan a composición química do chan.

Para poder acceder a capas máis profundas, que xamais foron alteradas pola radiación solar, o Hayabusa 2 leva a bordo unha bala de cobre dun par de quilos de peso. Chegado o momento, dispararaa contra o chan, onde impactará a máis de 2 quilómetros por segundo. O choque deberá poñer ás descuberto rocas  prístinas… e tamén proxectar ao espazo unha gran nube de fragmentos. De feito, programouse unha manobra para que a sonda, unha vez exectado o proxectil, busque refuxio rapidamente alén do asteroide para evitar o impacto desa metralla cósmica.

Por último, a sonda descenderá unha vez máis ata rozar o chan cun dos seus sensores. Outro proxectil, esta vez moito máis pequeno, fará saltar  esquirlas que serán recollidas polo propio dispositivo e introducidas nunha pequena cápsula. Logo, o Hayabusa 2 emprenderá regreso á Terra onde, se todo vai ben, deberá chegar o ano 2020. A cápsula caerá con paracaídas nos desertos de Australia, onde os técnicos xaponeses estarán a esperar a súa chegada.

FONTE: Rafael Clemente/elpais.es/ciencia

Recreación do planeta Próxima b / Imaxe: abc.es

En agosto de 2016, cando o astrónomo español Guillem Anglada Escudé descubriu un planeta similar á Terra xusto "na estrela do lado", nin el nin o seu equipo puideron crer na súa sorte. Desde logo, resulta cando menos curioso que, na inmensidade do Universo, sexa precisamente Próxima Centauri, a estrela máis próxima ao Sol, a só 4,2 anos luz de distancia, a que albergue o planeta máis prometedor e parecido ao noso de cuantos atopáronse ata agora.

Desde entón, Próxima  b, un mundo con apenas 1,3 masas terrestres e situado xusto no medio da zona de habitabilidade da súa estrela (a distancia exacta que permite a existencia de auga líquida na súa superficie) foi obxecto de numerosos estudos para determinar se, efectivamente, o  exoplaneta máis próximo a nós posúe océanos e resulta apto para a vida.

Agora, e utilizando modelos informáticos similares aos que se usan para estudar o cambio climático na Terra, un equipo de investigadores dirixido por  Antony do Xenio, do Instituto  Goddard de Estudos Espaciais da NASA, acaba de descubrir que Próxima  b é perfectamente capaz de manter enormes áreas de auga líquida na súa superficie, o que aumenta considerablemente as súas posibilidades de albergar organismos vivos. Os resultados da investigación acaban de publicarse en Astrobiology.

Próxima  Centauri é unha anana vermella, moito máis pequena e fría que o Sol, o cal implica que a súa zona habitable está extremadamente preto da estrela. Por iso, é moi probable que o seu planeta, Próxima  b, bloqueado polas mareas  gravitatorias, mostre sempre a mesma cara á estrela, de forma similar a como a Lúa sempre mostra a mesma cara á Terra.

Anteriores simulacións suxeriran que o hemisferio sempre iluminado do planeta estaría sometido a moi altas temperaturas, mentres que o hemisferio escuro sería extremadamente frío. Malas noticias para as posibles reservas de auga, que se  evaporarían nunha parte de Próxima b e conxelaríanse na zona oposta. Nese escenario, a auga líquida só podería perdurar nunha zona moi limitada do planeta, preto da fronteira que separa o día interminable da noite eterna. No seu estudo, do Xenio refírese a esta zona como "globo ocular da Terra".

Pero as novas simulacións foron moito máis exhaustivas que as anteriores, e incluían tamén un océano dinámico e circulante, capaz de transferir a calor dun hemisferio ao outro de forma moi efectiva. Os investigadores, ademais, acharon que os movementos dese océano e da atmosfera combínanse de tal modo que "aínda que o lado nocturno nunca vexa a luz da estrela, existe unha franxa de auga líquida que se mantén ao redor da zona ecuatorial".

Do Xenio compara esta circulación de calor aos climas costeiros do noso propio planeta. A costa Este de Estados Unidos, por exemplo, é máis cálida do que debería ser porque a corrente do Golfo leva ata ela auga morna desde os  trópicos. En  California, pola contra, as correntes oceánicas traen auga fría desde o norte, polo que a costa oeste é máis fría do que sería sen esa achega.

Para Próxima  b, o equipo de investigadores executou ata 18 simulacións diferentes, tendo en conta os efectos de continentes xigantescos, atmosferas extremadamente delgadas, composicións atmosféricas diferentes e mesmo cambios na salinidade do océano global. E en case todos os modelos, Próxima  b terminou tendo grandes mares abertos e duradeiros en polo menos unha parte da súa superficie.

Todo está, pois, preparado e á espera de que durante os dous próximos anos entre en funcionamento unha nova xeración de telescopios, moito máis potente que a actual e capaz de estudar directamente moitas máis caracteríasticas dos  exoplanetas, en especial as súas atmosferas. Se a vida conseguiu realmente arraigar en Próxima  b, moi pronto o saberemos.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia

Un equipo dirixido polo investigador Juan Carlos  Izpisúa consegue rexenerar pel mediante técnicas de reprogramación celular / Imaxe: elmundo.es

Cando nos facemos un rasguño, o organismo é capaz de restañar o dano e volver pechar a ferida en pouco tempo. En cambio, se a lesión é moi grave e extensa, eses mecanismos de reparación non son igual de eficientes e non conseguen que a pel  cicatrice. Nestes casos, os médicos recorren a enxertos de pel, ben sexa tomados do propio paciente ou fabricados no laboratorio mediante unha especie de cultivo celular. Este proceso, con todo, é longo, complexo e non sempre dá bos resultados.

Pero o panorama podería cambiar grazas a unha investigación dirixida polo español Juan Carlos Izpisua (Albacete, 1960) desde o Instituto Salk de EEUU. O seu traballo, publicado hai uns días en Nature, deixa entrever no horizonte unha posible nova opción para os pacientes. En concreto, desenvolveron unha técnica para transformar directamente as células dunha ferida aberta en novas células de pel. A través de  reprogramación celular, estes investigadores lograron rexenerar pel de ratos, que este tecido naza a partir de lesións nos animais.

O achado non só podería ser moi útil para atender a grandes queimados ou a persoas con graves  úlceras na pel, como moitos  diabéticos, explica  Izpisúa, senón que abre unha gran porta noutros ámbitos, como "a cirurxía plástica, o cancro de pel ou mesmo a deterioración natural da pel como consecuencia do envellecemento". De feito, tal e como remarca o investigador, unha das principais claves do traballo é que por primeira vez conseguiu "rexenerar nun mamífero, in vivo, un tecido  tridimensional formado por distintos tipos celulares".

Previamente, explica, conseguiuse a rexeneración de células individuais, como os  cardiomiocitos, pero nunca antes había  sipo posible crear un tecido completo no interior do propio organismo e sen necesidade dun transplante externo.

O traballo é unha proba de concepto, pero abre a porta á posibilidade de rexenerar os tecidos e órganos sen necesidade de implantar nada externo (como fai por exemplo unha píntega cando perde a cola), o que ten enormes implicacións "na rama da medicina que trata de substituír a aqueles tecidos e órganos que deixan de ser funcionais por enfermidade, accidente ou por envellecemento".

Os investigadores partiron da observación de que na curación das pequenas feridas resulta clave o papel dos  queratinocitos  basales, células similares ás nai que actúan como precursores de diferentes tipos celulares e que  migran ás feridas desde o tecido adxacente para promover a súa curación.

Tras varios ensaios de proba-erro, os investigadores conseguiron identificar catro factores a través dos que puideron  reprogramar o estado de células  mesenquimales presentes na ferida ata convertelas en  queratinocitos  basales, que aos poucos foron xerando pel ata curar a ferida. Non foi necesario ningún  andamiaje previo para guiar ás células no proceso. "As células  reprogramadas tiñan unha capacidade  innata para crear pel nova ata que a lesión pechouse", sinala  Izpisúa, quen subliña o feito de que as células deixaron de crecer por si mesmas cando non quedaba rastro da ferida (nuns 18 días).

Aínda que na investigación en ratos non se observou ningún crecemento celular descontrolado nin alteracións relacionadas coa administración dos factores de  reprogramación (utilizouse un virus como ’vehículo’), os investigadores remarcan que, antes de iniciar os ensaios en humanos, é fundamental asegurarse de que a intervención é completamente segura a longo prazo.

Ademais de investigacións nesta liña, os científicos tamén comezarán a optimizar o método, probarán a súa eficacia noutros modelos animais e tentarán validar o seu uso na rexeneración de órganos, como o ril

FONTE: Cristina G. Lucio/elmundo.es/ciencia

Recreación dun Kayentatherium cunha cría / Imaxe: MARK WITTON/abc.es

O achado é, segundo os seus propios descubridores, en grao sumo excepcional. No nordés de  Arizona, EE. UU., foi recuperada, por primeira vez, a familia  fosilizada dun precursor dos mamíferos. Un total de 38 crías coa súa nai, unha criatura extinta  peluda e do tamaño dun can de raza beagle, que coexistiu cos dinosauros hai 185 millóns de anos. A pesar do enganoso do seu aspecto, os novos e numerosos irmáns non chegaron ao mundo tras un parto, como o fan os gatos, os cabalos ou os propios seres humanos, senón que saíron de ovos, igual que os réptiles. Os autores do estudo, publicado na revista Nature, cren que estas excepcionais criaturas poden axudar a entender como evolucionaron as estratexias de reprodución dos mamíferos á vez que medraba o seu cerebro.

Kayentatherium  wellesi, como se chama este antigo parente dos mamíferos, viviu en América do Norte durante o Xurásico temperán. O animal, de entre 30 e 50 quilos, tiña un aspecto similar ao dunha sarigüeia moi grande, pero sen orellas externas visibles. Con todo, "poñía ovos como o  ornitorrinco, polo que probablemente outros aspectos da súa reprodución e  fisología puideron ser similares", indica Eva  Hoffman, da Escola de  Xeociencias Jackson na Universidade de  Texas e responsable da investigación. Ademais, "os seus dentes complexos, especializados na moenda, dinnos que comía plantas. Case con certeza sería  depredado por dinosauros  terópodos  carnívoros como  Dilphosaurus", describe.

Cando os investigadores recolleron o fósil dunha formación rochosa hai 18 anos creron que se trataba dun único  especimen. Non foi ata anos máis tarde que o investigador  Sebastian  Egberts, entón tamén en Jackson, descubriu o primeiro sinal dos «bebés». Unha  mota de esmalte dental do tamaño dun gran chamou a súa atención. "Non se parecía a un dente de peixe  puntiagudo ou un dente pequeno dun réptil primitivo" explica. "Parecía máis un molar e iso emocionoume moito". Posteriores avances en  tomografía computarizada revelaron a existencia desa auténtica gardería xurásica. Non só mandíbulas e dentes, senón tamén cranios completos e esqueletos parciais.

Probablemente, as criaturas morreron por causas descoñecidas xunto á súa nai pouco despois do nacemento. "É posible que haxa unha causa ambiental, como as inundacións ou o colapso dunha beira do río. Neste escenario, os corpos serían levados polas augas e enterrados", sinala  Hoffman.

Visualizacións 3D revelaron que os cranios das crías eran como réplicas a escala reducida do adulto, a unha décima parte do tamaño pero proporcionais. Este achado contrasta cos mamíferos, que teñen bebés que nacen con caras máis curtas e cabezas redondeadas para acoller grandes cerebros, o que suxire que  K. wellesi medraba como os réptiles modernos, sen experimentar alongamento cranial.

Os 38 bebés Kayentatherium atopados xunto a un adulto, que os investigadores cren que é a súa nai / Eva Hoffman/U. Texas en Austin

O cerebro é un órgano que consome moita enerxía, e o embarazo, sen mencionar a crianza dos fillos, é un proceso que desgasta como ningún. "Que  Kayentatherium tivese un cerebro pequeno e moitas crías cando os mamíferos teñen poucas crías e un gran cerebro proporciona evidencias de que estas dúas características (máis cerebro, menos fillos) están relacionadas", apunta  Hoffman. O paso crítico na evolución dos mamíferos que supoñía camadas máis pequenas e un cerebro máis grande ocorreu uns poucos millóns de anos despois na súa evolución. "É posible que sexa necesario ter menos fillos que estean menos desenvolvidos ao nacer e que requiran o coidado dos seus pais para producir bebés de gran cerebro", engade. Un proceso que, sen dúbida, alcanzou a súa cúspide no ser humano.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

Theia (ou  Tea) formaba parte, segundo a mitoloxía grega, da poderosa raza dos Titáns, que precedeu e procreou aos propios deuses do Olimpo. Era filla de  Gaia (a terra) e  Urano (o ceo) e foi nai de  Helios (o sol),  Eos (a aurora) e  Selene (a lúa), polo que os gregos considerábana unha deusa de luz, responsable de outorgar brillo ás pedras e metais preciosos, así como á súa propia descendencia. Deusa da vista,  Theia podía apartar a venda que cobre os ollos dos humanos para permitirnos ver a realidade tal cal é, unha facultade (devolver a visión aos cegos) que comparte co moderno implante que se está desenvolvendo dentro do proxecto que leva o seu nome, impulsado polo Barcelona  Institute  of  Science  and  Technology ( BIST). Gabriel  Silberman, director xeral do  BIST explica a importancia deste proxecto no que están a poñer todos os seus esforzos: “A vista é algo moi importante para case todo, desde o desenvolvemento intelectual ata as oportunidades económicas. Se non ves ben tes un problema moi grave”.

A complexidade do proxecto Theia encaixa coas aspiracións das institucións que o impulsan, xa que o  BIST é unha iniciativa dos sete mellores centros de investigación de Cataluña (Centre  for  Genomic  Regulation,  Institute  for  Bioengineering  of  Catalonia,  The  Institute  of  Photonic  Sciences,  Institute  of  Chemical  Research  of  Catalonia,  The  Catalan  Institute  of  Nanoscience  and  Nanotechonology,  Institute  for  High  Energy  Physics e  Institute  for  Resarch  in  Biomedicine) cuxo obxectivo é colaborar para construír un proxecto científico conxunto. Grazas ao momento de vista multidisciplinar que permite a interacción de centros dedicados a campos da investigación tan diversos, é posible enfrontar proxectos tan ambiciosos como Theia, co que pretenden devolver a visión a 230 millóns de persoas en todo o mundo.

Segundo datos da Organización Mundial da Saúde publicados en 2017, existen 253 millóns de persoas con  dispacidad visual no planeta, 36 dos cales son completamente cegos. Aínda que a OMS asegura que o 80% dos casos poderíanse evitar ou curar, a cifra de persoas cegas podería seguir aumentando ata alcanzar os 115 millóns no ano 2050. Facer algo é, pois, urxente e necesario. Neste contexto a proposta de Theia é unha das máis interesantes e revolucionarias. O implante de  grafeno que están a desenvolver os investigadores do  BIST situarase en contacto coa retina para estimular as neuronas  gaglionares (responsables de levar os impulsos ao cerebro), a través dunha serie de eléctrodos. Na actualidade os investigadores están a probar as próteses in vitro para asegurar que o seu funcionamento sexa correcto, pero moi pronto comezarán a probalas en porcos ananos, xa que o seu ollo é moi similar  fisiológicamente ao humano.

Aínda que os resultados das investigacións están a resultar alentadores, é probable que ata dentro de 10 ou 15 anos este dispositivo non poida distribuírse comercialmente, pero o seu potencial é moi grande, xa que o envellecemento da poboación nos países occidentais está a provocar un aumento da dexeneración ocular. Proxectos como Theia están chamados precisamente a paliar o sufrimento que a perda dun sentido pode provocar nas persoas. É esta, sen dúbida, unha das grandes misións da ciencia, porque como aseguraba o propio  Silberman nunha conferencia: “Temos a obrigación de dar aos nosos científicos as ferramentas necesarias para que poidan cambiar o mundo”. A mellor, por suposto…

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es/ciencia

O físico Jun Luo (dereita) e o seu equipo, xunto a un dos seus aparatos /HUST/elpais.es

O científico británico Henry Cavendish "probablemente pronunciou menos palabras ao longo da súa vida que calquera home que vivise durante oitenta anos, incluíndo os monxes  trapenses", segundo describiu con  guasa o seu contemporáneo Lord  Brougham.  Cavendish, nacido en 1731 e falecido en 1810, foi efectivamente  introvertido e solitario. Era “o máis rico de todos os sabios e o máis sabio de todos os ricos”, en palabras do astrónomo francés Jean-Baptiste Biot. Pero, en silencio e encerrado na súa mansión, descubriu o hidróxeno e a composición da auga. E, en 1798, concibiu un dos experimentos máis audaces da historia da humanidade. Hoxe, un equipo de científicos chineses subiuse aos seus ombreiros para redefinir, cunha precisión sen precedentes, unha das constantes máis importantes para describir o noso universo, xunto á velocidade da luz.

Cavendish tiña xa case 70 anos e propúxose pescudar a densidade do planeta Terra. Para iso necesitaba a constante de gravitación universal (G) postulada por Isaac Newton un século antes. O ancián, sempre calado, construíu unha especie de balanza no soto da súa casa no sur de Londres: dúas esferas pequenas, fixadas aos extremos dunha  varilla horizontal suspendida do teito por unha fina fibra. Ao achegar dúas esferas de chumbo de maior tamaño, duns 160 quilogramos cada unha, a forza de atracción que sufrían as outras dúas  bolitas facía que a  varilla virase, e todo iso de maneira perceptible grazas a un xogo de espellos, luces e telescopios instalado por Cavendish.

No seu libro Principios matemáticos da filosofía natural, publicado en 1686, Newton formulara que a interacción gravitatoria entre dous corpos podíase expresar como unha forza directamente proporcional ao produto das masas deses corpos e inversamente proporcional ao cadrado da distancia que os separa. Empregando esta fórmula e as observacións no seu soto, o tímido Cavendish chegou á conclusión de que a densidade media da Terra era 5,48 veces maior que a da auga. E non fallou moito: hoxe calcúlase que a cifra correcta é 5,51.

Un equipo dirixido por Luo Jun, da Universidade de Ciencia e Tecnoloxía de  Huazhong (China), refinou de maneira extrema o experimento de  Cavendish, con bólas de aceiro e cámaras sen carga, e chegou a dúas medicións similares con dous aparellos independentes: 6,674184×10−11 e 6,674484×10−11 metros cúbicos partido quilogramo por segundo ao cadrado. É “unha precisión récord”, segundo recoñece o físico Stephan Schlamminger, do Instituto Nacional de Normas e Tecnoloxía. As novas medidas publícanse hoxe na prestixiosa revista Nature.

A procura da maior exactitude posible non é un capricho. Os  xeofísicos utilizan a constante G para estudar a estrutura e a composición da Terra. E tamén é esencial en campos como a física de partículas e a  cosmoloxía, a parte da astronomía que estuda a orixe e o futuro do universo.

“O verdadeiro valor de G segue sendo descoñecido”, admite, con todo, o profesor  Luo. A dificultade de medir a constante é endiañada. A forza  gravitacional que exerce o Sol é tan grande que impide que o planeta Terra fuxa polo espazo. Con todo, nun laboratorio, a forza  gravitacional entre dous obxectos dun quilogramo separados por un metro equivale ao peso dunha manchea de bacterias. É unha forza “extremadamente débil”, en palabras de  Luo.

O Comité de Información para Ciencia e Tecnoloxía (CODATA), con sede en París, é o organismo internacional de referencia para esta constante. En 2014, os seus expertos adoptaron 14 valores de G determinados no últimas catro décadas en diferentes laboratorios de todo o mundo. “A diferenza relativa entre o maior e o menor valor de  G é próxima ao 0,055%. Esta situación non nos permite obter un valor de G con alta precisión”, lamenta  Luo.

A pesar da precisión dos seus resultados, os científicos chineses obtiveron dous datos distintos con dous aparellos lixeiramente diferentes e independentes. O equipo non sabe explicar esta discrepancia. “Hai algo que descoñecemos aínda e necesitamos máis investigación”, afirma  Luo. Ou, quizais, necesitamos outro Henry  Cavendish.

FONTE: Manuel Ansede/elpais.es/ciencia

Reconstrución dixital da célula no cerebro humano / TAMAS LAB/UNIVERSIDAD DE SZEGED/ELMUNDO.ES

Neurocientíficos da Universidade de Szeged, de Hungría e o Instituto Allen, de Estados Unidos descubriron un novo tipo de célula cerebral humana que nunca se viu antes nin en ratos nin en seres humanos. Denomináronas neuronas de rosa  mosqueta porque, para estes investigadores, o paquete que o  axón de cada célula cerebral forma ao redor do centro da célula parece unha rosa despois de desprender os seus pétalos.

Unha das preguntas máis  intrigantes sobre o cerebro humano é tamén una das máis difíciles de responder para os  neurocientíficos: Que diferenza aos nosos cerebros dos doutros animais?. "Realmente non entendemos o que fai especial ao cerebro humano. Estudar as diferenzas a nivel de células e circuítos é un bo lugar para comezar, e agora temos novas ferramentas para facer iso", sinala Ed  Lein, un dos responsables do estudo, cuxos achados se publicaron na revista Nature Neuroscience.

O estudo non demostrou que esta célula cerebral especial sexa exclusiva dos humanos, pero o feito de que non exista nos roedores é «intrigante» para os investigadores, e agrega estas células a unha lista de neuronas especializadas que poden existir só en humanos ou só en cerebros de primates.

Os responsables do estudo aínda non entenden o que estas células poderían estar a facer no cerebro humano, pero a súa ausencia en ratos apunta a "o difícil que é  modelar as enfermidades do cerebro humano en animais de laboratorio". Un dos próximos pasos inmediatos do equipo é buscar neuronas de rosa  mosqueta en mostras cerebrais post  mortem de persoas con trastornos  neuropsiquiátricos, para comprobar se estas células especializadas poden alterarse en enfermidades humanas.

No seu estudo, usaron mostras de tecido de cerebros post  mortem de dous homes de 50 anos que morreran e doaron os seus corpos para investigar. Tomaron seccións da capa superior da cortiza, a rexión máis externa do cerebro que é a responsable da conciencia humana e de moitas outras funcións que consideramos únicas para a nosa especie. É moito máis grande, en comparación co tamaño corporal, que noutros animais. "É a parte máis complexa do cerebro, e xeralmente acéptase que é a estrutura máis complexa da natureza", engade  Lein.

O laboratorio de investigación doutro dos responsables do estudo,  Gábor  Tamás, en Hungría, estuda o cerebro humano utilizando un enfoque clásico da  neurociencia, levando a cabo exames detallados das formas das células e as súas propiedades eléctricas. No Instituto Allen,  Lein lidera un equipo que traballa para descubrir o conxunto de xenes que fan que as células do cerebro humano sexan únicas entre si e diferentes das células cerebrais dos ratos.

Hai varios anos,  Tamás visitou o Instituto Allen para presentar as súas últimas investigacións sobre tipos especializados de células cerebrais humanas, e os dous grupos de investigación viron rapidamente que atoparon os mesmo usando técnicas moi diferentes. "Démonos conta de que estabamos a converxer no mesmo tipo de célula desde puntos de vista completamente diferentes", sinala  Tamás. Entón, decidiron colaborar.

O grupo do Instituto Allen, en colaboración con investigadores do Instituto  J. Craig  Venter, descubriu que as células de rosa  mosqueta acenden un conxunto único de xenes, unha firma xenética que non se ve en ningún dos tipos de células cerebrais de rato que estudaron. Os investigadores da Universidade de  Szeged pola súa banda descubriron que as neuronas de rosa mosqueta forman sinapsis con outro tipo de neuronas nunha parte diferente da cortiza humana, coñecidas como neuronas  piramidales.

O que parece ser único sobre as neuronas de rosa mosqueta é que só se unen a unha parte específica do seu compañeiro celular, o que indica que poderían estar a controlar o fluxo de información dunha maneira moi especializada.

"Se pensas en todas as neuronas inhibidoras como os freos dun automóbil, as neuronas de rosa  mosqueta deixarían que o coche se detivese en lugares moi particulares. Serían como freos que só funcionan nas tendas de comida, por exemplo, e non todos os automóbiles (ou cerebros de animais) téñenos. Este tipo de célula en particular pode deterse en lugares que outros tipos de células non poden deter", explica  Tamás.

O próximo paso dos investigadores é buscar neuronas de rosa  mosqueta noutras partes do cerebro e explorar o seu papel potencial nos trastornos cerebrais. Aínda que os científicos aínda non saben se estas recentemente descubertas células son verdadeiramente únicas para os humanos, o feito de que non parezan existir nos roedores é outro hándicap do "rato de laboratorio como un modelo perfecto de enfermidade humana, especialmente para as enfermidades  neurológicas".

"Os nosos cerebros non son só cerebros de ratos agrandados. Moitos dos nosos órganos poden ser razoablemente modelados nun modelo animal, pero o que nos diferencia do resto do reino animal é a capacidade e a produción do noso cerebro. Iso fainos humanos. Resulta que a humanidade é moi difícil de  modelar nun sistema animal", apostila  Trygve  Bakken, outro dos autores da investigación.

FONTE: lavozdegalicia.es

A distribución do xeo da superficie no polo sur da Lúa (esquerda) e o polo norte (dereita) / NASA  

Un equipo de científicos observou directamente "evidencias definitivas" da existencia de auga xeada na superficie da Lúa nas zonas "máis escuras e frías das súas rexións polares", segundo informou a NASA na súa páxina web.

A maior parte do xeo recentemente descuberto sitúase á sombra de cráteres, onde as temperaturas máis altas nunca superan os -156 ºC, debido a que a pequena inclinación do eixo da Lúa fai que a luz solar nunca chegue a esas rexións.

Os devanditos depósitos están distribuídos de forma irregular e "poderían posiblemente ser antigos", segundo as observacións para as que se empregaron datos dun instrumento da NASA chamado  Moon  Mineralogy  Mapper (Cartógrafo Mineral da Lúa),  M3.

No polo sur, a maioría do xeo está concentrado nos cráteres do satélite terrestre, mentres que no polo norte a presenza de auga xeada está máis xeneralizada, pero escasamente estendida.

O equipo, dirixido por científicos das universidades estadounidenses de  Hawai e  Brown e de Centro de Investigación Ames da NASA identificaron "tres asinas específicas que definitivamente proban que hai auga xeada en superficie da Lúa".

O  M3, a bordo da sonda lunar india Chandrayaan-1 que foi lanzada ao espazo en 2008, estaba especialmente equipado para confirmar a presenza de xeo na lúa.

Este instrumento recolleu datos que non só captaba as propiedades reflectoras que se esperan do xeo, senón que tamén era capaz de medir, de forma directa, a forma inconfundible en que as súas moléculas absorben a luz infravermella, de maneira que podía diferenciar entre auga, vapor ou xeo.

A NASA lembra que observacións indirectas feitas anteriormente detectaron posibles signos de auga na superficie o polo sur da Lúa, pero eses datos tamén podían explicalos outros fenómenos, como un chan lunar que fose "inusualmente reflector".

Os expertos consideran que con suficiente xeo na súa capa máis superficial, a auga podería ser un recurso para futuras expedicións de exploración ou mesmo para permanecer na Lúa e mesmo sería máis accesible que a auga detectada baixa o chan do satélite.

Saber máis cousas sobre este xeo e como chegou ata alí e como interactúa con outros ambientes lunares máis grandes será "un enfoque crave para a NASA e os seus socios comerciais" a medida que se esforza "por regresar e explorar o noso veciño máis próximo, a Lúa", sinala a axencia estadounidense na súa web.

FONTE: elmundo.es/ciencia

O pequeno fósil, achado nas covas de  Denísova en 2012, corresponde a unha adolescente de 13 anos (T.  Higham,  University  of Oxford) / eluniverso.com

Érase unha vez, hai 50.000 anos, unha neandertal e un denisovano practicaron sexo e tiveron unha filla... Un minúsculo fragmento de ósos revelou que estas dúas especies da liña dos humanos, agora extintas, reproducíronse.

"É a primeira vez que se identifica un descendente directo destes dous grupos", indica Viviane  Slon, do Instituto Max-Planck de antropoloxía evolucionista de Leipzig, en Alemaña, coautor dun estudo publicado, onte, na revista Nature.

Os denisovanos e os neandertais separáronse hai 400.000-500.000 anos, converténdose en dúas especies distintas do xénero Homo.

Os neandertais desapareceron hai ao redor 40.000 anos. Descoñécese o motivo exacto. Os  denisovanos tamén desapareceron, pero non se sabe cando.

Pero probas de ADN demostraron que ambos deixaron parte da súa herdanza ao  Homo  sapiens. As poboacións asiáticas e  amerindias comparten menos do 1% do seu ADN cos denisovanos e os  aborígenes de Australia ou os  papúes de Nova Guinea ata o 5%.

Así mesmo, todos os humanos modernos, excepto os africanos, teñen no seu xenoma aproximadamente un 2% de ADN legado polos neandertais, o que demostra que se puideron producir cruces entre estas especies nun pasado afastado.

A existencia dun descendente destas dúas especies foi revelada tras o achado dun óso de 1,5 centímetros, tan pequeno que os científicos non podían dicir a primeira vista se pertencía a un  homínido ou a un animal.

Descuberto en 2012 nunha cova das montañas de  Altai en Siberia, preto da fronteira actual entre Rusia e Mongolia, "Denny", como o chamaron os investigadores, pertencía a unha femia de polo menos 13 anos, que existiu fai uns 50.000 anos.

A cova onde morreu "Denny" xa era famosa porque aí atopáronse por primeira vez restos fósiles do Home de Denisova. Tratábase de fragmentos dunha falanxe  auricular pertencente a unha nena duns sete anos, que demostraron a existencia deste primo do Homo sapiens.

Ao analizar a "Denny", os xenetistas lograron distinguir os cromosomas que a moza herdou do seu pai e os que herdou da súa nai. Para eles non cabe dúbida: a súa nai era unha neandertal e o seu pai un denisovano.

"Ao principio pensei que había un erro nas probas", admite  Svante  Pääbo, investigador do Instituto Max-Planck de antropoloxía evolucionista e coautor do estudo.

Cando se foron de África, os  neandertais dispersáronse por Europa e o oeste de Asia, mentres que os denisovanos dirixíronse cara ao leste de Asia.

"Posiblemente os neandertais e os  denisovanos non se viron moitas veces. Pero cando ocorría, todo apunta a que non tiñan prexuízos os uns cos outros", afirma  Svante  Pääbo, o científico que identificou por primeira vez ao Home de Denisova.

"Seguramente se reproducían frecuentemente, moito máis do que pensabamos, senón, non teriamos tanta sorte", engade.

FONTE: eluniverso.com

Exemplar adulto da nova especie de araña descuberta en España / Eduardo Morano e Raul Bonal/abc.es

Nunha contorna tan humanizada, como os países europeos, é raro seguir descubrindo novas especies, en parte porque xa identificamos á maioría. Con todo, a pesar de telas baixo os nosos ollos durante décadas, algunhas especies aparecen nos lugares máis insospeitados.

É o caso de  Araneus  bonali, unha araña que se escondía nos troncos dos carballos do centro da península ibérica «disfrazada» de  lique. O achado acábano de publicar Eduardo  Morano, da Universidade de Castela-A Mancha, e Raúl  Bonal, da Universidade de Estremadura, na revista ZooKeys.

"Cantas novas especies seguen sen coñecerse nestes carballos illados que unha vez formaron vastos bosques?", pregúntanse os investigadores. A nova araña permaneceu ata agora camuflada entre os liques que crecen naturalmente nestas árbores.

O equipo recolleu exemplares nos carballos de campos agrícolas da localidade de Ocas (Toledo), e en  Piedrabuena e o Parque Nacional das Táboas de Daimiel (Cidade Real), e na Dehesa Casabranca, no  Guijo de  Granadilla (Cáceres).

O que máis sorprendeu aos científicos é a similitude entre os exemplares adultos de araña e os liques que cobren os troncos do carballo onde habita o  arácnido. Curiosamente, os xuvenís que viven nos novos brotes da copa do carballo son tamén  verdosos.

"Calquera que pasease por calquera pobo ou parque no centro de España estivo preto da nova especie. Con todo, darse conta non só require curiosidade, senón tamén unha boa vista xa que as súas cores, similares aos liques, constitúen unha excelente imitación", declaran os autores.

Os científicos aínda non saben se esta camuflaxe permite á araña evitar aos depredadores ou máis ben sorprender á súa presa. A súa descrición volve mostrar a necesidade de completar a lista de arañas que viven no Vello Mundo, como os países da conca mediterránea, "unha rexión que garda máis sorpresas  taxonómicas baixo a manga", opinan  Morano e  Bonal.

FONTE: sinc/abc.es

Peixe pallaso / Imaxe: peces.mascotahogar.com

Os peixes pallaso (Amphiprion ocellaris), si, como o de Nemo, caracterízanse polos seus contrastados e intensas cores laranxa e branco bordeados por unha delgada franxa negra. Pertencen a unha familia de peces que proveñen dos arrecifes de coral do  Indo-Pacífico e que viven conxuntamente coas anemones, de natureza depredadora, das que obteñen protección fronte a posibles atacantes a cambio de alimento.

Esta protección dáse en moitos sentidos, entre os que figura o feito de que as raias de cores do peixe pallaso serven para advertir aos depredadores da presenza alí das venenosas anemones, segundo despréndese dun estudo científico publicado o pasado mes de xullo na revista especializada  Journal of Evolutionary Biology.

O traballo, liderado por expertos da Universidade de  Turku (Finlandia) e da Universidade de Australia Occidental, constata que existe un vínculo entre as distintivas franxas brancas e alaranxadas do peixe e os seus hóspedes, algo que non se investigou ata agora. Para a súa elaboración, os investigadores colleitaron datos de 27 especies diferentes da familia á que pertencen os peixes pallaso, así como de 10 especies de anemones que se sabe que hospedan a estes peixes, e comprobaron que a tonalidade das raias estaba asociada coa toxicidade e a lonxitude dos  tentáculos de cada anemone.
 
Existe unha relación complexa entre as raias do peixe pallaso, a especialización do hóspede e a toxicidade das anemones. Como? Descubriron que os peixes con menos raias ocupaban menos especies de anemones e  hospedadores con  tentáculos máis curtos, e máis tóxicos, que os peixes con múltiples raias. Por iso, os autores suxiren que podería haber unha relación evolutiva complexa entre as raias do peixe pallaso, a especialización do hóspede e a toxicidade das anemones.

O achado denota unha natureza única nas relacións  simbióticas, aquela en a que un animal utiliza o seu forte  coloración para advertir aos depredadores sobre a toxicidade doutras especies.

FONTE: Elena Martínez Batalla /lavanguardia.com

Descrición xeral do  clast ámbar con radiografía de sincrotrón (μCT) imaxe de  TC do esqueleto de serpe articulado (DIP-S-0907). (A) Clast ámbar con material  esquelético incluído. (B) Vista dorsal do esqueleto, imaxe de  tomografía micro-computada de raios X  sincrotrón (μCT). (C) Vista  ventral do esqueleto, imagen μCT de raios X sincrotrón. Barra de escala, 10 mm. / Imaxe: advances.sciencemag.org

Un equipo internacional de científicos liderado polo Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) identificou unha nova falla no mar de  Alborán. Os resultados desta investigación, que aparecen publicados na revista Tectonics, permiten establecer potenciais riscos xeolóxicos nesa zona.

O traballo forma parte dos estudos desenvolvidos nunha campaña de xeoloxía e  xeofísica mariña levada a cabo a bordo do buque Hespérides en maio de 2016 e sitúa a nova falla nos límites entre as placas  tectónicas  euroasiática e africana no mar de  Alborán, a parte máis occidental do Mediterráneo. Ata agora, a principal falla coñecida nesta zona era a da o-Idrisi.

A falla produce escasa deformación no fondo mariño, aínda que si "terremotos de magnitudes relativamente altas", segundo indicaron investigadores do estudo, como o de magnitude 6,3 na escala Richter que afectou a Melilla e varias zonas de Andalucía o 25 de xaneiro de 2016. Entre as principais conclusións do estudo, destaca que continúa a formación do arco de Xibraltar entre a Iberia e África coa migración da deformación  tectónica cara ao oeste. En canto á  sismicidade, esta esténdese tamén cara ao norte, afectando á rexión do Campo de  Dalias, en Almería.

A nova zona de falla localizada, que se estende cara a Marrocos, foi a causante doutros dous terremotos rexistrados en 1994 e en 2004. Este último, de magnitude entre 6,1 e 6,3 graos na escala de Richter, afectou principalmente á rexión de Lavandas, no norte de Marrocos, e causou máis de 600 mortes. Durante a campaña, os científicos delimitaron a zona afectada polo terremoto principal e a  sismicidad posterior ata a falla da o-Idrisi. Para coñecer a morfoloxía do fondo mariño e a estrutura do  subfondo, empregaron instrumentos  xeofísicos, como a sonda  multihaz, a sonda  paramétrica, o  gravímetro e o  magnetómetro. Tamén empregaron os datos de  sismicidad do Instituto Xeográfico Nacional para coñecer a localización dos terremotos e os mecanismos  focales. Ademais, tivéronse en conta as investigacións en terra de fállalas que produciron os terremotos do 1994 e 2004.

Esta investigación é froito da coordinación e colaboración do CSIC, a Universidade de Granada, a Universidade de Xaén, o Real Instituto e Observatorio da Armada-San Fernando, o Instituto Xeolóxico e Mineiro de España, o Instituto Español de Oceanografía, o Instituto  Hidrográfico da Mariña,  Université  Sorbonne de París,  Université  Mohammed  Premier  Oujda,  Université  Mohammed V- Agdal-Rabat e  Université  Abdelmalek  Essaadi- Tetouan.

FONTE: csic.es

O novo dinosaurio acorazado / Imaxe: Andrey Atuchin/The Denver Museum of Nature &/Science

Hai 75 millóns de anos, un dinosauro ata agora descoñecido habitaba un continente perdido chamado Laramidia. Case tan longo como un elefante africano, tiña o corpo cuberto dunha armadura ósea da cabeza á cola, un escudo que lle proporcionaba protección fronte aos depredadores mentres se alimentaba de plantas cos seus pequenos dentes en forma de folla. A súa elaborada cuberta de espiñas, os seus cornos e un gran pau osudo no extremo da cola convertíano nun tanque vivente, unha criatura digna de ver.

Os restos do Akainacephalus  johnsoni, como foi bautizado polo nome do voluntario que axudou a limpar o cranio, foron descubertos na formación  Kaiparowits do Monumento nacional de  Grand  Staircase-Escalante, unha área protexida ao sur de  Utah (EE. UU.). Hai millóns de anos, a zona formaba parte dun continente que xa non existe,  Laramidia,  demarcado por un mar interior que dividiu en dous América do Norte. Era un lugar moi cálido, húmido, repleto de ríos.

O animal pertence a un grupo de dinosauros armados  herbívoros chamados  anquilosáuridos, que viviron en Asia e o oeste de América do Norte durante o  Cretácico superior (hai entre 100 millóns e 66 millóns de anos), pero, curiosamente, o animal non se parece aos seus parentes americanos, senón aos seus parentes asiáticos.

Por esta complexa historia familiar, os científicos cren que puido cruzar a ponte terrestre de Berinxia dende Asia tras a diminución do nivel do mar para chegar ao verxel no que vivía. Probablemente, din os investigadores, os  anquilosaurios dispersáronse de Asia a Laramidia varias veces, despregándose en abanico no continente perdido para formar distintas poboacións no norte e o sur. As hipóteses para as diferenzas inclúen os cambios no nivel do mar, os distintos climas e as barreiras físicas para o movemento dos animais, como as montañas e os grandes ríos.

A nova especie ofrece o esqueleto máis completo dun dinosauro  anquilosáurido atopado no suroeste dos Estados Unidos. Inclúe un cranio completo, gran parte da columna vertebral, coa rabadilla enteira, varios elementos de extremidades anteriores e posteriores, e unha armadura que inclúe dous aneis no pescozo e placas con  púas.

O estudo publícouse na revista PeerJ.

FONTE: abc.es/ciencia

Un equipo de científicos italianos descubriu un gran lago de auga líquida oculto baixo o xeo do polo sur de Marte. A masa de auga foi detectada co radar a bordo da sonda europea  Mars Express tras unha procura de anos.

Entre maio de 2012 e decembro de 2015, a  Mars  Express sobrevoou unha zona duns 200 quilómetros de ancho do Planum Australe, o polo sur de Marte, onde se alcanzan temperaturas de 120 baixo cero. O instrumento  MARSIS a bordo da nave envía sinais de radio á superficie do planeta. Parte das ondas  rebotan nas diferentes capas de terreo e, dependendo da intensidade coa que regresan, pódese saber a composición do subsolo. 

Tras 29 pasadas pola mesma franxa de terreo a sonda desvelou a existencia dun lago duns 20 quilómetros de longo que está a 1,5 quilómetros baixo o xeo, a primeira vez que se detecta unha gran masa de auga líquida no planeta vermello, co que iso supón para a posible existencia de vida.

“É moi difícil saber que profundidade ten o lago porque a auga absorbe os sinais do radar, co que só vemos a súa superficie, pero polo menos falamos dunha profundidade dun metro”, explica a Materia Roberto  Orosei, do Instituto Nacional de  Astrofísica de Italia e primeiro asinante do estudo, que se publica hoxe en Science. “Estamos ante unha reserva de auga producida polo  derretimiento do xeo que se concentra nunha depresión do terreo”, sinala o astrónomo, que calcula que contén “polo menos centos de millóns de metros cúbicos de auga líquida”. Por agora, os sinais de radar non permiten determinar se se trata de auga líquida pura ou de rocas  porosas infiltradas con auga.

“A única forma de responder esta pregunta é ir alí e perforar o xeo ata o depósito”, sinala  Orosei, un enorme reto tecnolóxico que el cre posible coa tecnoloxía actual. “O máis difícil neste caso non sería  horadar o xeo, senón asegurarse de que non se contamina o lago  subglacial con  microbios terrestres, algo que xa impediu que se exploren lagos similares na Antártida”, sinala. A intensidade dos sinais é moi parecida á que obteñen instrumentos de radar similares en lagos  subglaciales da Antártida e  Groenlandia.

Na Terra coñécense uns 400 lagos  subglaciales similares. Aínda que a inmensa maioría son de auga doce, hai algúns de augas moi salgadas como o lago Vida na Antártida, cuxas augas están a 13 graos baixo cero e onde se atoparon  microbios, ou os de  Devon no Ártico canadense, a uns 600 metros baixo o xeo. Estes depósitos son especialmente interesantes polo seu parecido coas masas de auga líquida que existen en Europa,  Encélado e outras lúas do Sistema Solar que poderían albergar vida. A temperatura no lago marciano é moi inferior aos cero graos, pero probablemente a auga ten un alto contido en sales de  perclorato provenientes do chan marciano que actúan como  anticongelante.

O achado abre xa un intenso debate sobre se é posible que haxa vida en leste ou outros lagos marcianos aínda por descubrir. A sonda  Mars  Express só explorou co seu radar menos do 10% do Polo sur marciano e os autores da investigación resaltan que non hai razóns para pensar que este é o único lugar do polo onde pode existir auga líquida. “A resposta curta a se pode haber  microbios neste lago é si”, resalta  Orosei. “Algúns  microbios terrestre usan os sales no seu metabolismo e de feito hai  microbios que poderían vivir nun hábitat como o que detectamos en Marte”, engade.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.es/ciencia

Sophia é a creación de Hanson Robotics, un fenómeno mediático e un símbolo da nova revolución da Intelixencia Artificial, chegando a ser considerado o robot máis avanzado do mundo. A cara A.

Pero, trátase realmente dun avance científico ou máis ben dunha fraude? Dot CSV (Carlos Santana Vega) fai a súa argumentación. A cara B.

Agora quita as túas conclusións!

Científicos da Universidade de Adelaida en Australia demostraron que, lonxe de ser só o produto dos nosos pais, a transferencia xeneralizada de xenes entre especies cambiou radicalmente os xenomas dos mamíferos actuais e foi un importante impulsor da evolución.

No estudo máis grande do mundo dos chamados «xenes de salto», os investigadores rastrexaron dous destes xenes en 759 especies de plantas, animais e fungos. Estes xenes de salto son en realidade pequenas pezas de ADN que poden copiarse nun xenoma e coñécense como elementos xenéticos  transponibles. Desta forma, descubriron que as transferencias entre especies, mesmo entre plantas e animais, producíronse con frecuencia ao longo da evolución.

Os dous elementos  transponibles que rastrexaron, L1 e BovB, ingresaron aos mamíferos como ADN estraño. Esta é a primeira vez que alguén demostrou que o elemento  L1, importante en humanos, saltou entre as especies.

"Os xenes  saltarines, propiamente chamados  retrotransposones, cópianse e péganse ao redor dos xenomas, e nos xenomas doutras especies. Como se fai isto aínda non se coñece. Aínda que insectos como  garrapatas, mosquitos ou posiblemente virus poden estar involucrados, segue sendo un gran crebacabezas", explica o líder do proxecto, o profesor David  Adelson, director do Centro de  Bioinformática da Universidade de  Adelaide. 

"Este proceso chámase transferencia horizontal, que difire da transferencia normal (vertical) entre pais e fillos, e tivo un enorme impacto na evolución dos mamíferos", engade o investigador. Por exemplo, di o profesor  Adelson, o 25% do xenoma das vacas e as ovellas derívase dos xenes de salto.

No estudo, publicado na revista Genome Biology, os investigadores atoparon que a transferencia horizontal de xenes estaba moito máis estendida do que se pensou.

"Pensábase que os elementos L1 herdábanse só de pais a fillos", di o autor principal,  Atma  Ivancevic, investigador na Facultade de Medicina da Universidade de  Adelaide. "A maioría dos estudos só analizaron unha manchea de especies e non atoparon evidencia de transferencia. Examinamos tantas especies como puidemos".

Os elementos  L1 en humanos asociáronse con cancro e trastornos  neurológicos. Os investigadores din que comprender a herdanza deste elemento é importante para comprender a evolución das enfermidades.

Os investigadores atoparon que os  L1 son abundantes en plantas e animais, aínda que só aparecen esporadicamente en fungos. Pero o resultado máis sorprendente foi a falta de  L1 en dúas especies crave de mamíferos: os  monotremas australianos (ornitorrinco e  equidna), que mostran que o xene entrou na vía evolutiva dos mamíferos despois da diverxencia dos  monotremas.

"Cremos que a entrada de  L1 no xenoma dos mamíferos foi un factor crave da rápida evolución dos mamíferos nos últimos 100 millóns de anos", di  Adelson.

O equipo tamén analizou a transferencia de elementos de  BovB entre especies.  BovB é un xene de salto moito máis novo: descubriuse por primeira vez nas vacas, pero desde entón demostrouse que salta entre unha estraña variedade de animais, incluídos réptiles, elefantes e  marsupiales. Unha investigación anterior, dirixida polo profesor  Adelson, descubriu que as  garrapatas eran os facilitadores máis probables da transferencia de  BovB entre especies.

A nova investigación ampliou a análise para descubrir que  BovB saltou aínda máis amplamente do que se anticipou.  BovB foi transferido polo menos dúas veces entre ras e morcegos, e as novas especies de  vectores potenciais inclúen  chinches,  sanguijuelas e lagostas.

O equipo cre que o estudo das especies de insectos axudará a atopar máis evidencias de transferencia cruzada entre especies. Tamén teñen como obxectivo estudar outros xenes de salto e explorar a posibilidade de  vectores acuáticos, como os vermes mariños e os  nematodos.

"A pesar de que o noso traballo recente implicou a análise de xenomas de máis de 750 especies, só comezamos a rabuñar a superficie da transferencia horizontal de xenes", di  Adelson. "Hai moitas máis especies para investigar e outros tipos de xenes de salto".

FONTE: infosalus.com

Pouco máis de catro séculos despois de que o científico italiano Galileo Galilei descubrise as catro primeiras lúas de Xúpiter, un equipo de astrónomos estadounidenses anuncia onte o achado doutros doce satélites virando ao redor do maior planeta do sistema solar. Coas novas incorporacións, Xúpiter pasa a ter 79 lúas coñecidas, máis que calquera outro planeta da nosa veciñanza.

“Utilizamos unha cámara mellor que calquera outra empregada antes. Isto permitiunos obter imaxes máis profundas e atopar lúas máis pequenas”, explica o astrónomo Scott  Sheppard, principal responsable do descubrimento. Os novos satélites miden menos de tres quilómetros cada un e son moi pouco luminosos. Dous deles son máis interiores e viran no mesmo sentido que a rotación de Xúpiter. Outros nove son exteriores e móvense na dirección oposta. E o duodécimo, de menos dun quilómetro, mestura os dous tipos, cunha órbita nunca vista nos satélites  Xovianos. Avanza na dirección das lúas interiores, pero ao nivel das exteriores, como un kamikaze. É “un bicho raro”, en palabras de  Sheppard, investigador do Instituto  Carnegie, en Washington.

Segundo o astrónomo, esta situación inestable podería acabar cunha colisión frontal que “reduciría os obxectos a po”. Ao seu xuízo, esta bala perdida do espazo púidose formar precisamente tras un choque deste tipo. Os autores do achado propuxeron bautizar a este peculiar satélite co nome d  Valetudo, como a  bisnieta do deus Xúpiter segundo a mitoloxía romana.

Un satélite é simplemente un corpo celeste opaco que vira ao redor dun planeta. Mercurio e  Venus non teñen ningún coñecido e a Terra só conta coa Lúa, pero os satélites abundan no resto do sistema solar: Marte posúe dous;  Plutón, cinco;  Neptuno, 14;  Urano, 27; e Saturno, 62. Xúpiter, unha descomunal bóla de gas con máis de mil veces a masa da Terra, é tan grande que controla a multitude de obxectos coa súa gravidade. A maior lúa do planeta, Ganímedes, é máis grande que Mercurio.

O equipo de Sheppard detectou as novas lúas case por casualidade, cando os investigadores buscaban planetas máis aló de  Plutón, nos confíns do sistema solar. Xúpiter pasou entón por diante do seu obxectivo. As primeiras observacións realizáronse na primavera de 2017 desde o Observatorio Interamericano do Cerro Tololo (Chile), o mesmo que descubriu o 70% do universo.

“A pesar do que se ve nas películas, o sistema solar é moi grande e está case baleiro”, sinala o astrónomo  Steve  Heathcote, director do observatorio chileno. “Estes novos satélites son pequenos —Valetudo mide menos dun quilómetro— e están moi lonxe, así que apenas son visibles. Tes que mirar na dirección correcta, cunha cámara moi sensible, para atopalos”, engade. O equipo de  Scott  Sheppard empregou a nova Cámara de Enerxía Escura instalada no Telescopio Branco do Cerro  Tololo. É un aparello capaz de tomar imaxes de 520  megapíxeles de resolución dun cadrado do ceo cun lado equivalente a unhas catro veces o diámetro aparente da Lúa, segundo detalla  Heathcore. “Permíteche inspeccionar unha gran rexión do espazo cunha gran sensibilidade”, subliña.

“Só estamos a ver a punta dun iceberg moi grande”, sostén o director do observatorio chileno. “Crese que algúns dos satélites orixinais de Xúpiter dividíronse en moitos pedazos máis pequenos. É probable que haxa moitos fragmentos do tamaño de  Valetudo ou máis pequenos que aínda non se descubriron”, apunta. “A liña divisoria entre os fragmentos dignos de ser bautizados, co nome dunha deusa romana nada menos, e as rocas anónimas restantes é, en certo xeito, cuestión de gustos”.

FONTE: Manuel Asende/elpais.es/ciencia

A ilustración amosa como puido ser o encontro da Vía Láctea coa galaxia da Salchicha, hai entre 8.000 e 10.000 millóns de anos / V. Belokurov (Cambridge, UK). Basada nunha imaxe de Carlos Muñoz (ESO)

Un equipo internacional de astrónomos acaba de descubrir os rastros dunha antiga colisión frontal da Vía Láctea, a nosa galaxia, con outra de dimensións máis pequenas, á que os investigadores se refiren como a "galaxia da  Salchicha".

O evento marcou profundamente a "infancia" da Vía Láctea,  redibuxando por completo a súa estrutura, dende o  bulbo central ao seu halo exterior. Se esa colisión non se producira, é moi probable que a nosa galaxia fora moi distinta á que coñecemos na actualidade. O achado acábase de publicar en Monthly  Notices  of  the  Royal  Astronomical  Society   arxiv. org nunha serie de cinco artigos, nos que os autores analizan os diversos aspectos da colisión (http://adsabs.harvard.edu/abs/2018MNRAS.478..611B, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180510288D, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180500453M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018ApJ...856L..26M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180407050M).

En resumo, os astrónomos cren que, entre hai 8.000 e 10.000 millóns de anos, unha pequena e descoñecida galaxia precipitouse de fronte contra a nosa Vía Láctea. A galaxia anana non sobreviviu ao encontro, quedou totalmente esnaquizada e os seus restos seguen hoxe flotando ao noso ao redor.

En palabras de  Vasily  Belokurov, da Universidade de Cambridge e autor principal dun dos artigos, "a colisión fixo  trizas á galaxia anana, deixando ás súas estrelas movéndose en órbitas moi radiais, longas e estreitas como agullas". As traxectorias desas estrelas, prosegue o astrónomo, lévanas "moi preto do centro da nosa galaxia. E ese é un signo que revela que a pequena galaxia entrou nunha órbita moi excéntrica, o que selou o seu destino".

Os cinco artigos  delinean as características máis sobresalientes deste extraordinario suceso. Varios deles foron dirixidos por GyuChul  Myeong, da Universidade de Cambridge, quen xunto aos seus colegas, usou para o traballo datos do satélite  Gaia, da Axencia Espacial Europea.

Gaia leva desde 2013  mapeando as estrelas da nosa galaxia, rexistrando as súas velocidades e traxectorias a medida que se moven dentro da Vía Láctea. Grazas a esta misión europea, os astrónomos coñecen agora as posicións e traxectorias dos nosos veciños estelares cunha precisión sen precedentes.

Foi precisamente ao estudar as traxectorias das estrelas tras a colisión o que lle valeu á galaxia anana o alcume de "a  Salchicha de Gaia" O astrónomo  Wyn Evans, outro dos autores, explica que "ao facer un mapa coas velocidades desas estrelas, xurdiu sen máis a forma dunha  salchicha. Cando a galaxia máis pequena rompeu, as súas estrelas foron arroxadas a órbitas moi radiais. E esas estrelas da  Salchicha son todo o que queda da última gran fusión da Vía Láctea".

Na actualidade, a Vía Láctea segue chocando con outras pequenas galaxias, como a de Saxitario, pero ningunha delas é tan masiva como a da Salchicha. A súa masa total, en efecto, incluíndo estrelas, gas e materia escura, era de máis de 10.000 millóns de veces a masa do Sol.

Cando a Salchicha chocou contra a nova Vía Láctea, a súa penetrante traxectoria causou nela un enorme caos. Tras o impacto, os investigadores cren que o disco da Vía Láctea quedou "inchado ou mesmo fracturado", e que tivo que volver medrar. E os cascallos e restos da Salchicha espareséronse por todas partes dentro da nosa galaxia, creando a súa  bulbo central e alimentando o  halo estelar circundante.

Segundo explica Denis  Erkal, da Universidade de  Surrey, as simulacións informáticas realizadas reflicten todas estas características. Nelas, as estrelas da galaxia Salchicha penetran na nosa en órbitas moi estiradas, que se alongan aínda máis debido ao crecemento do disco da Vía Láctea, que se seareira e vólvese máis groso tras a colisión.

As evidencias desta "remodelación galáctica" poden verse nas traxectorias das estrelas "herdadas" da galaxia anana. Explícao Alis Deason, da Universidade de  Durham e outro dos autores da investigación: "As estrelas da  Salchicha viran á mesma distancia do centro da galaxia. Estes xiros en forma de Ou causan que a densidade do  halo estelar da Vía Láctea diminúa drasticamente nos lugares en que as estrelas cambian de dirección". Algo que  Deason, por outra banda, xa predixera fai máis de cinco anos.

A investigación tamén logrou identificar polo menos oito grandes cúmulos  globulares, grupos de estrelas moi xuntas en grupos de forma esférica, que foron traídos á Vía Láctea pola galaxia da Salchicha. Xeralmente, as galaxias pequenas non teñen cúmulos  globulares propios, o que significa que a Salchicha debeu de ser o suficientemente grande como para posuír toda unha colección destas densas agrupacións estelares.

"Aínda que houbo moitas galaxias satélites caendo sobre a Vía Láctea ao longo da súa existencia -explica pola súa banda  Sergey  Koposov, da Universidade  Carnegie  Mellon- esta foi, sen dúbida, a máis grande de todas".

FONTE: José M. Nieves/ciencia/abc.es

Ictiosaurio / Imaxe: Revista Muy Interesante

Medía 26 metros, movíase a 40 quilómetros por hora, e durante 50 millóns de anos dominou os mares da Terra como o depredador máis rápido e eficaz. Trátase dun exemplar de ictiosaurio, un dos animais máis grandes que habitou o planeta, e cuxa mandíbula foi descuberta por un equipo internacional de científicos en  Lilstock, Reino Unido.

Ata o momento, o  ictiosaurio máis grande coñecido medía 21 metros de longo. Os restos deste exemplar, que se atopan no Museo Tyrell, en Canadá, serviron para comparar os novos restos e concluír que, efectivamente, pertenceron a un exemplar desta especie, que viviu no Triásico tardío, hai uns 200 millóns de anos.

O descubrimento é só un óso incompleto (chamado  surangular) da mandíbula inferior desta criatura xigante, que, calculan, mediría preto do tamaño dunha balea azul: un xigantesco ictiosaurio de tipo shastasaúrico.

“O óso da mandíbula dun réptil prehistórico de 200 millóns de anos pertence a un dos animais máis grandes do mundo", segundo manifesta nun comunicado o grupo de  paleontólogos.

O estudo foi publicado na revista científica PLOS ONE.

FONTE: Laura Marcos/muyinteresante.es

A estrela anana PDS 70 captada polo telescopio  VOLT. O planeta é o punto brillante á dereita do centro da imaxe / ESO/A. Müller et al.

Un planeta recentemente nado acaba de ser fotografado por un telescopio situado en Chile. PDS 70 b, como foi bautizado, é un xigante  gasoso, máis grande que Xúpiter. Orbita a estrela anana chamada PDS 70, da que a separan 3.000 millóns de quilómetros (máis ou menos a mesma distancia que hai entre  Urano e o Sol), o que, segundo os científicos, corrobora a teoría de que os planetas gasosos como Xúpiter fórmanse a grandes distancias do seu astro.

Por primeira vez, os astrónomos puideron observar con claridade o proceso de formación do planeta no disco de gas e po que rodea á estrela, segundo detallan esta semana os autores do descubrimento en dous artigos publicados en  Astronomy& Astrophysics. É dicir, PDS 70 b está aínda moi preto do lugar no que naceu e segue acumulando material.

A detección deste novísimo planeta foi posible grazas ao potente instrumento  SPHERE instalado no Telescopio Moi Grande (Very  Large  Telescope,  VLT) que o Observatorio Europeo Austral (ESO) ten en Chile.

Na imaxe capturada polo telescopio vese a estrela e o planeta (é a esfera brillante situada á dereita do centro). O círculo negro que hai no medio da fotografía é a pegada deixada polo  coronógrafo, o dispositivo que se usa para bloquear a intensa luz que provén da estrela.

Segundo detalla o estudo, a estrela  PDS 70 ten entre cinco e seis millóns de antigüidade, o que lles dá idea do máximo de idade que ten o planeta. "Fomos testemuñas dunha instantánea do sistema planetario pero aínda non sabemos con exactitude cando empezou a formarse o planeta. Segundo os nosos modelos teóricos, é posible que só teña uns poucos millóns de anos".

Segundo os cálculos da sonda espacial  Gaia, que está a facer un censo da Vía Láctea, a estrela PDS 70 atópase a unha distancia de 370 anos luz.

Os astrónomos puideron medir o brillo do planeta en diferentes lonxitudes de onda, o que lles permitiu deducir algunhas das propiedades da súa atmosfera e determinar, por exemplo, que parece ter nubes. Así mesmo, estiman que as temperaturas na superficie PDS 70 b roldan os 1.000º C, o que fan del un mundo moito máis caloroso que calquera dos planetas do Sistema Solar.

FONTE:Teresa Guerrero/ciencia/elmundo.es

Durante case catro anos e unha viaxe que lle levou tres veces ao redor do Sol, ninguén –salvo o seu reducido equipo de controladores- fíxolle moito caso. Pero agora a sonda Hayabusa 2 chegou por fin ante o seu obxectivo, un diminuto asteroide identificado polo número de catálogo 162173,  Ryugu para os amigos. 

Ryugu é tan pequeno que non foi descuberto ata 1999, dentro dun programa para localización de asteroides cuxa órbita pode achegarse perigosamente á da Terra. Forma parte dun grupo coñecido como asteroides Apollo (nada que ver co programa lunar americano dos anos sesenta) no que xa hai rexistrados preto dun milleiro e medio. Case todos son moi pequenos: o maior, Sísifo, non chega aos dez quilómetros de diámetro; Ryugu, dez veces menos. Pero o seu interese estriba na remota posibilidade de que algún poida impactar no noso planeta. O que caeu en  Chelyabinsk (Rusia) hai cinco anos deixando unha boa chea de feridos por cristais rotos, era un  Apollo non detectado.

A sonda que agora nos ocupa é a Hayabusa 2, xaponesa e segunda dunha serie iniciada en 2003. O aquela ocasión, a Hayabusa 1 foi a primeira misión dirixida a obter mostras dun asteroide. Tras unha accidentada viaxe, conseguiu cumprir o seu obxectivo e regresar á Terra con mineral recollido no asteroide Itokawa. Xapón uníase así a Estados Unidos e Rusia en ser os tres únicos países que posúen mostras de material extraterrestre. Aínda que neste caso, en cantidades mínimas: uns 1.500 grans tan diminutos que houbo que identificalos mediante  microscopía electrónica. Pero suficientes para determinar directamente por primeira vez a composición dun asteroide.

Aquela misión estivo infestada de dificultades, desde a perda dunha baliza que debía guiar a aproximación ao asteroide ata a conxelación do combustible durante o seu longo periplo de retorno á casa. Coa Hayabusa 2, os técnicos xaponeses aproveitaron as leccións tan duramente aprendidas e melloraron moitos equipos de a bordo, aínda que o método de funcionamento segue sendo esencialmente o mesmo.

A  baxísima gravidade do Ryugu impide unha aterraxe convencional. Calquera rebote por suave que fóra enviaría a sonda de novo cara ao espazo. No seu lugar, seguirase un procedemento máis complicado. Primeiro, desde unha distancia de cincuenta metros, o Hayabusa 2 disparará contra o chan unha bala de cobre dun par de quilos de peso para formar un cráter artificial que expoña o terreo subxacente, sobre o que se farán todos os experimentos. Despois, a nave irá descendendo aos poucos ata que unha especie de funil faga contacto co chan. Un novo disparo, esta vez dun proxectil máis lixeiro de  tantalio puro, fará que algunhas  esquirlas do chan salpiquen de forma que algunhas sexan recollidas polo funil. De aí pasarán a unha cápsula que –tras outra longa viaxe- devolveraas á Terra. O regreso será no 2020. É o que teñen os voos especiais: que levan moito tempo.

Polo momento, o Hayabusa transmitiu excelentes fotos do asteroide. O que ao principio non era senón un punto luminoso fronte ao fondo de estrelas converteuse nunha rocha sorprendentemente regular que, segundo o punto de vista, lembra a un diamante tallado. A súa superficie mostra algún cráter de impacto e multitude de rochas soltas. Xira ao redor do seu eixo con movemento retrógrado, é dicir, de oeste a leste, ao contrario que a Terra. E as súas dimensións, como se previu, non chegan ao quilómetro de diámetro.

É un asteroide de tipo  C, metálico. A súa composición probablemente inclúe níquel, ferro, outros elementos pesados e quizais trazas de auga. Alguén calculou xa que o seu valor desde un punto de vista mineiro pode ser duns 80.000 millóns de dólares. Deducindo os astronómicos custos de explotación, o beneficio futuro dunha compañía que decidise explotalo podería alcanzar os 30.000 millóns. Pero esa é unha empresa que está aínda moi no futuro.

Namentres, estamos a asistir o descubrimento doutro (pequeno) mundo cuxa xeografía se irá despregando ante os nosos ollos durante as próximas semanas.

FONTE: Rafael Clemente/elpais.com

Encélado / Imaxe: NASA/t13.cl

A pesar de que hai uns anos non nos resultaba unha lúa particularmente interesante, pois apenas mide 500 quilómetros de diámetro e parece unha enorme bóla de neve, o certo é que Encélado é todo un descubrimento e conforme investigamos un pouco máis nela, máis fascinante vólvese. Agora, empregando  espectrometría de masas da nave espacial Cassini da NASA, un equipo de científicos descubriu moléculas orgánicas ricas en carbono expulsadas das gretas na superficie xeada de  Encélado. Así, as plumas de auga salgada que brotan desta  nívea lúa, acaban de reunir un dos ingredientes máis importantes para a habitabilidade: grandes moléculas orgánicas ricas en carbono.  Encélado preséntase como un prometedor lugar para albergar vida extraterrestre.

"Unha vez máis,  Encélado impresionounos. Previamente só identificaramos as moléculas orgánicas máis simples que contiñan algúns átomos de carbono, pero incluso iso era moi  intrigante", dixo  Christopher  Glein, científico espacial especializado en química extraterrestre do  Soutwest  Research  Institute ( SwRI).

"Agora atopamos moléculas orgánicas con masas superiores a 200 unidades de masa atómica. Iso é máis de dez veces máis pesado que o metano. Con moléculas orgánicas complexas que emanan do seu océano de auga líquida, esta lúa é o único corpo ademais da Terra que satisfai todas os requisitos básicos para a vida tal como coñecémola", aclara  Glein na revista Nature que publica o estudo.

Estes achados reforzan a hipótese de que, no profundo da súa cortiza xeada,  Encélado podería albergar unha vida mariña simple, agrupada ao redor da calidez dos  respiraderos hidrotermais.

Antes de que a nave Cassini se  desintegrara tras moitos anos de intenso e frutífero traballo, tomou mostras da columna de material que emerxía do subsolo de  Encélado. O  Analizador de Po Cósmico e o  Espectrómetro de Masa  Iónico e Neutral dirixidos polo  SwRI fixeron medicións tanto dentro da columna como no anel E de Saturno, que está formado por grans de xeo que escapan da gravidade de  Encélado.

O ano pasado, datos de Cassini revelaron a presenza de hidróxeno molecular nos  penachos da superficie de Encelado, unha posible fonte do que sería a auga do océano reaccionar coas rocas a través de procesos hidrotermais.

A calidez dos  respiraderos permite que teña lugar un proceso diferente: a  quimiosíntesis. As bacterias ao redor das ventilacións aproveitan a enerxía química para producir moléculas de azucre, alimento.

"O hidróxeno proporciona unha fonte de enerxía química que sostén aos  microbios que viven nos océanos da Terra preto dos  respiraderos hidrotermais", expón Hunter  Waite, coautor do traballo. "Unha vez que identificase unha posible fonte de alimento para os  microbios, a seguinte pregunta que debe facerse é cal é a natureza dos compostos orgánicos complexos no océano? Este documento representa o primeiro paso nesa comprensión: a complexidade na química orgánica máis aló das nosas expectativas".

Segundo os expertos, o seguinte paso interesante sería enviar unha nave espacial que voase a través da pluma de Encélado e analizase esas complexas moléculas orgánicas utilizando un  espectrómetro de masas de alta resolución para axudar aos científicos para determinar como se crearon.

"Debemos ser cautelosos, pero é emocionante pensar que este achado indica que a síntese biolóxica de moléculas orgánicas en  Encélado é posible", di  Glein.

Mentres tanto, os investigadores aquí na Terra seguen observando e experimentando en respiraderos hidrotermais coa esperanza de avanzar na nosa comprensión de como sería a vida na fascinante lúa Encélado.

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.es

A Terra no espazo / Imaxe:rolscience.net

Anders  Sandberg, Eric Drexler e Toby Ord, investigadores da Universidade de Oxford, acaban de publicar en  arxiv. org un demoledor artigo no que  reinterpretan con rigor matemático dous dos alicerces da  astrobiología: o Paradoxo de  Fermi e a Ecuación de  Drake. E as súas conclusións son que, por moito que as busquemos, xamais atoparemos outras civilizacións intelixentes. Por que? Porque, sinxelamente, non existen.

A maior parte dos  astrofísicos e  cosmólogos da actualidade están convencidos de que "aí arriba", en algures, deben existir formas de vida intelixente. É a conclusión lóxica de pensar na enormidade do Universo: miles de millóns de galaxias, con centos de miles de millóns de estrelas cada unha e billóns de planetas orbitando ao redor desas estrelas.

O avultado destas cifras, consideran eses científicos, convertería nunha auténtica "perversión estatística" a mera idea de que a intelixencia xurdise só unha vez nun sistema de tales proporcións. Pero que pasaría se a posibilidade máis inverosimil resultase ser a correcta e resultase que, a pesar de todo, estamos completamente sós?

Segundo os tres investigadores de Oxford, os cálculos feitos ata agora sobre a probabilidade de que exista vida intelixente fose da Terra baséanse en incertezas e suposicións, o que leva a que os seus resultados teñan marxes de erro de "múltiples ordes de magnitude" e, por tanto, inaceptables.

Por iso, Sandberg, Drexer e Ord trataron de reducir ao máximo ese enorme grao de incerteza, ciñéndose aos mecanismos químicos e xenéticos plausibles. E o resultado, afirman, é que "hai unha probabilidade substancial de que esteamos completamente sós".

Segundo o paradoxo de Fermi, formulada en 1950 polo físico italiano Enrico Fermi, só na nosa galaxia hai tantas estrelas que, tendo en conta a idade do Universo, incluso a máis pequena probabilidade de que xurda vida intelixente significaría que a Vía Láctea debería estar repleta de tales civilizacións, e que polo menos algunhas delas deberían ser xa detectadas pola Humanidade. Pero a pesar de todos os esforzos, non foi así. De aí o paradoxo.

En 1961, o astrónomo norteamericano Frank Drake tratou de encadrar o paradoxo de Fermi nun marco analítico e desenvolveu a famosa ecuación que leva o seu nome para estimar o número de civilizacións intelixentes que poderían existir na nosa Vía Láctea, independentemente do feito de que non podamos velas.

N sería o número de civilizacións con capacidade de comunicación dentro da nosa galaxia. Un número que Drake calculou tendo en conta factores como o ritmo actual de formación de estrelas "adecuadas" (R), a fracción de estrelas que teñen planetas (fp), o número de planetas dentro da "zona habitable" desas estrelas (ne), o número de mundos nos que xurdiu a vida (fl), desenvolveuse ata a intelixencia (fi) e foi capaz de fabricar tecnoloxía de comunicacións (fc). L, pola súa banda, é o tempo medio, en anos, durante o que unha civilización intelixente pode sobrevivir.

Asignando unha serie de valores a cada parámetro, Drake chegou á conclusión de que só na nosa galaxia, a Vía Láctea, debería haber un mínimo de dez civilizacións detectables polo home cada ano. Máis tarde, e á luz dos novos coñecementos astronómicos, os valores asignados por Drake a cada factor fóronse axustando, e un bo número de solucións á súa ecuación contemplan resultados moito máis modestos, con cifras de 0,0000000142162 (e mesmo menos) posibles civilizacións detectables ao ano. 

No seu artigo, os tres investigadores británicos fan súa a frase da astrónoma Jill Tarter, directora do Instituto SETI ata 2012, na que se refire á ecuación de Drake como a "unha marabillosa forma de organizar a nosa ignorancia". 

O problema coa ecuación, din os tres científicos, é que os valores asignados á maioría dos factores adoitan representar as mellores conxecturas posibles, que ademais dependen en gran medida da actitude optimista ou pesimista da persoa que as realiza en canto á posibilidade de que exista vida intelixente.

Parafraseando a Steven J. Dick, outro astrónomo norteamericano, os investigadores escriben no seu artigo: "Quizais nunca na historia da ciencia ideouse unha ecuación que arroxe valores que difiran en oito ordes de magnitude... Cada científico parece achegar os seus propios prexuízos e suposicións sobre o problema". E iso que Dick estaba a ser amable, indican os investigadores, xa que moitos resultados da ecuación de Drake difiren mesmo en centos de ordes de magnitude.

Entre as moitas solucións obtidas ata agora, Sandberg, Drexer e Ord valoran especialmente a conseguida recentemente polo cosmólogo Max Tegmark. Segundo este científico sueco, non existe razón algunha para que dúas civilizacións intelixentes atópense a unha distancia determinada. Polo que, e dado que a Vía Láctea só representa unha minúscula porción do Universo observable, que á súa vez só é unha pequena parte do Universo máis aló do que podemos ver, resulta pouco probable que xurdan dúas civilizacións intelixentes no mesmo Universo observable. Por tanto, para todos os efectos, o máis probable é que esteamos sós.

No seu modelo, os investigadores británicos utilizan un enfoque diferente, incorporando as incertezas científicas actuais que fan que os valores das diferentes partes da ecuación de Drake difiran en decenas (ou centos) de ordes de magnitude. Algunhas desas incertezas refírense a cuestións críticas, relacionadas coa aparición de vida a partir de materiais "non vivos", un proceso coñecido como abioxénese, e as probabilidades posteriores de que a vida temperá, similar ao ARN, termine por evolucionar cara a outra forma de vida máis adaptable, parecida ao ADN. 

Por non falar da cuestión de como esa vida similar ao ADN terminou por converterse nas complexas células eucariotas das que está feita calquera especie viva do noso planeta que sexa máis complexa que unha bacteria. Os resultados son, certamente, demoledores, e neles o paradoxo de Fermi disólvese ata desaparecer como un sobre de azucre na auga.

"Cando temos en conta as incertezas de forma realista -conclúen os investigadores- substituíndo as estimacións puntuais polas distribucións de probabilidade que reflicten a comprensión científica actual, non atopamos ningunha razón para soster que na galaxia, ou en todo o Universo observable, existan outras civilizacións". 

Moi ao contrario, o que si que atopan é "unha probabilidade substancial de que esteamos sós na nosa galaxia, e talvez mesmo no noso universo observable".

Onde están, entón todos os demais? Para os tres científicos de Oxford, "probablemente moi lonxe, máis aló do horizonte cosmológico que será, para sempre, inalcanzable para nós".

FONTE: José Manuel Nives/abc.es/ciencia

Imaxe dos catro fósiles de Electrorana limoae / LIDA XING/UNIVERSIDADE DE XEOCIENCIAS DA CHINA 

Catro fósiles de ras perfectamente conservadas en ámbar representan a evidencia máis antiga atopada da presenza de  anuros (grupo de anfibios ao que pertencen as ras e os sapos) nun bosque tropical, cuxo ambiente húmido impide a  fosilización.

Trátase da especie extinta  Electrorana  limoae, que viviu no que hoxe é Birmania hai aproximadamente 99 millóns de anos, a mediados do  Cretácico, mentres os dinosauros aínda dominaban a Terra. Xunto a ela permanece  inmortalizado tamén un pequeno escaravello que probablemente ía ser o seu xantar cando lles sorprendeu a savia dunha árbore  cretácico.

O descubrimento, publicado en Scientific Reports, foi dirixido por  Lida  Xing, doutorado en paleontoloxía e investigador da Universidade de  Geociencias de China. Os catro fósiles estudados, que se converteron nos exemplares máis antigos de ras conservadas en ámbar, son clave para establecer desde que período hai presenza de  anuros en bosques tropicais húmidos.

O achado destes anfibios "atrapados" en resina  fosilizada é pouco común, os descubrimentos anteriores datan de hai só uns 40 millóns e 25 millóns de anos e atopáronse na República Dominicana e México respectivamente. Estes fósiles son fundamentais para axudar aos investigadores comprender a historia evolutiva das ras.

Estímase que as ras existiron desde hai polo menos 200 millóns de anos pero observar os vestixios máis antigos entraña diversas dificultades. Non se conservan ben debido ao seu pequeno tamaño e constitución lixeira, ademais, a humidade propicia a súa temperá descomposición deixando apenas material fósil.

A maior parte dos rexistros destes anfibios pertencen a exemplares de especies máis  robustas que habitaron climas áridos, posto que o hábitat e a propia constitución do animal facilitaron a súa conservación ata a actualidade.

O fósil máis antigo pertencente ao grupo dos  anuros é  Prosalirus bitis, descuberto en 1995 na Formación  Kayenta,  Arizona, que viviu a principios do  Xurásico (hai entre 199 e 175 millóns de anos). A considerada primeira ra verdadeira é a  Vieraella herbsti, do  Jurásico Temperán (hai entre 188 e 213 millóns de anos), da que se coñece só por impresións da dorsal e  ventral dun único animal. Estímase que a evolución da  Anura moderna completouse durante o  Xurásico.

O exemplar mellor conservado da mostra ten unha lonxitude de 2,5 centímetros, e como observaron os científicos non se trata dunha ra adulta, sumado ao feito de que algunhas dos seus partes non soportaron o paso do tempo, as incógnitas que expón son tantas como os achados que supón.

Na mostra de ámbar máis grande son visibles as extremidades anteriores, o cranio e parte da columna vertebral da ra (xunto ao escaravello). No resto consérvanse dúas mans e unha sombra do corpo dunha ra que, segundo revelou a  tomografía  computarizada de raios X, non contén material  esquelético no seu interior. Probablemente ese espécime podrecese dentro do ámbar.

A investigación específica que moitas partes como "os ósos da boneca, a  pelvis, os ósos da cadeira, o oído interno e a parte superior da columna vertebral, non se atopan nos fósiles descubertos". Estas partes, cruciais para determinar a relación con outras especies de ras, non se conservaron, debido á descomposición ou pola mocidade da ra no momento da súa morte.

Grazas aos ósos que se se conservaron os científicos puideron buscar similitudes entre as especies actuais para determinar os seus parentes actuais. Entre os que se atopan os sapos  parteiros e os de ventre de lume, especies  eurasiáticas que non viven en climas tropicais (como  Electrorana  limoae) senón tépedos.

FONTE: Raquel Díaz/elmundo.es/ciencia

Galaxia ESO 325-G004, co anel de Einstein resultante da distorsión da luz dunha galaxia afastada / ESO/ESA/HUBBLE/NASA

Hai máis de 100 anos, Albert Einstein formulou a teoría da relatividade, agora, Observatorio Austral Europeo nun comunicado (ESO) confírmaa fóra da Vía Láctea.

O achado foi posible grazas para o efecto dunha das lentes  gravitacionales máis próximas, a galaxia ESO 325- G004 (a 450 millóns de anos luz da Terra), tan masiva que  distorsiona a luz doutra máis afastada situada a máis de 10.000 millóns de anos luz, creando un anel de Einstein (fenómenos que se produce por que galaxias masivas como a citada son tan grandes que cando a luz doutros obxectos para por elas, se  distorsiona o espazo e o tempo que as rodea).

Os resultados publicados recentemente en Science confirman que a gravidade a escala galáctica, é dicir, nun rango de distancias duns 6.000 anos luz ( 56.000 billóns de quilómetros), compórtase segundo o predito pola relatividade xeral de Einstein.

A teoría da relatividade xeral de Einstein predí que os obxectos  deforman o espazo-tempo ao seu ao redor, facendo que calquera luz que pase preto sexa desviada. O resultado é a lente  gravitacional, un efecto só perceptible con obxectos moi masivos.

Na actualidade coñécense unhas cen lentes  gravitacionales fortes, pero a maioría están demasiado lonxe como para poder medir con precisión a súa masa. A proximidade de ESO 325-G004 permitiu a medición deste fenómeno que pode ter importantes implicacións para os modelos de gravidade alternativos á relatividade xeral. Probar as propiedades de longo alcance da gravidade é de vital importancia para validar o noso modelo  cosmológico actual.

A relatividade xeral foi posta a proba con precisión a escalas do sistema solar, e estudáronse con moito detalle os movementos de estrelas ao redor do buraco negro do centro da Vía Láctea, pero previamente non se fixeron probas tan precisas a escalas astronómicas máis grandes.

A observación deste fenómeno foi posible grazas ao instrumento  MUSE, instalado no  Very  Large  Telescope que ten o Observatorio Europeo Austral (ESO) en Chile, e ao telescopio espacial  Hubble da NASA e a ESA. Ambos, permitiron medir de dúas formas diferentes a forza da gravidade.

En Chile, un da Universidade de  Portsmouth (Reino Unido) calculou a masa da galaxia máis próxima a través do movemento das súas estrelas. Posteriormente, a través do  Hubbe observaron o anel de Einstein e mediron a desviación da luz (e, por tanto, o espazo-tempo), desvíanse pola enorme masa de ESO 325-G004.

Estes achados poden ter importantes implicacións para os modelos de gravidade alternativos á relatividade xeral. Esas teorías predín que os efectos da gravidade na  curvatura do espazo-tempo dependen da escala. Isto significa que a gravidade debería comportarse de maneira diferente a escala de grandes distancias astronómicas con respecto ás máis pequenas do sistema solar. Pero o equipo investigador descubriu que é pouco probable que isto sexa así, a menos que estas diferenzas só se produzan a escalas de distancias de máis de 6.000 anos luz.

FONTE: elmundo.es/ciencia

En azul, os últimos elementos químicos sintetizados no laboratorio / Erin O’Donnel

A Táboa Periódica de Elementos Químicos, que en 2019 cumprirá 150 anos, pode estar ao final do seu percorrido tal como se coñece na actualidade.

En 2016, a táboa medrou con catro elementos novos:  nihonio,  moscovio,  tennessina e  oganesón. Os seus números atómicos (113, 115, 117 e 118, respectivamente), o número de  protóns no núcleo, son moi altos, de forma que estes elementos caracterízanse por ser moi pesados e inestables. Con todo, tamén resulta moi interesante estudar as súas propiedades.

Fixo falta unha década e un esforzo considerable para poder crear este últimos catro elementos. E, mentres xa se traballa en producir elementos máis pesados, os científicos pregúntanse ata onde pode chegar a táboa periódica e a creación de novos elementos químicos non presentes na natureza. Algunhas respostas pódense atopar nun artigo recente de "Nature Physics Perspective", de  Witek Nazarewic, físico da  Michigan  State  University.

O límite parece estar nos 172  protóns nos núcleos, que é o  límte imposto pola forza nuclear forte. Esa forza é o que impide a súa desintegración, pero só por unhas poucas fraccións de segundo. Por encima dese número, en teoría é imposible lograr que os núcleos se  cohesionen.

Estes núcleos feitos en laboratorio son moi inestables e descompóñense espontaneamente pouco despois de formarse. Para os máis pesados co  oganesón (o 118, o máis pesado ata o momento), isto podería ser tan rápido que lles impide ter suficiente tempo para atraer e capturar un electrón para formar un átomo. Isto implicaría que pasarían toda a súa «vida» en forma de congregacións de  protóns e neutróns.

Se ese é o caso, isto desafiaría a forma en que os científicos definen e entenden hoxe os «átomos». Xa non llos pode describir como un núcleo central con electróns que orbitan como planetas ao redor do sol. E en canto a se estes núcleos pódense formar en absoluto, segue sendo un misterio.

Os científicos están a moverse aos poucos na procura destas respostas, sintetizando elemento por elemento, sen saber onde vai estar o final. A procura do elemento 119 continúa en varios laboratorios, principalmente no Instituto Conxunto de Investigación Nuclear en Rusia, en  GSI en Alemaña e  RIKEN en Xapón.

«A teoría nuclear carece da capacidade de predicir de maneira fiable as condicións óptimas necesarias para sintetizalas, polo que debemos facer conxecturas e levar a cabo experimentos de fusión ata que atopemos algo. Desta forma, poderemos seguir adiante durante anos", dixo  Nazarewicz.

Se se sintetizase o elemento 119, a táboa periódica  engadiría unha oitava fila ou período.  Nazarewicz dixo que o descubrimento podería non estar moi lonxe: «Pronto. Podería ser agora, ou en dous ou tres anos. Non o sabemos. Os experimentos están en curso».

Outra pregunta interesante segue sendo se se poden producir núcleos  superpesados no espazo. Crese que se xerar en fusións de estrelas de neutróns, unha colisión estelar tan poderosa que literalmente sacode o tecido mesmo do universo.

O desafío aquí é que os núcleos pesados son tan inestables que se descompoñen moito antes de agregar máis neutróns e formar estes núcleos  superpesados. Isto dificultaría a súa produción en estrelas. A esperanza é que a través de simulacións avanzadas, os científicos poidan «ver» estes núcleos  elusivos a través dos patróns observados nos elementos sintetizados.

Os científicos seguirán buscando estes elementos máis pesados a medida que progresan as capacidades experimentais. Mentres tanto, só poden preguntarse que fascinantes aplicacións terán estes elementos tan exóticos.

"Non sabemos que  aspecto terán, e ese é o desafío", dixo  Nazarewicz. "Pero o que aprendemos ata agora podería significar o final da táboa periódica tal como coñecémola", concluíu.

FONTE: abc.es/ciencia

A imaxe amosa unha alta concentración de materia orgánica preto do cráter Ernutet, no hemisferio norte de Ceres / NASA/Hannah Kaplan

O ano pasado, os científicos da misión Dawn, da NASA, anunciaron a detección de abundante material orgánico (compostos de carbono necesarios para a vida) no planeta anano  Ceres. O material non estaba  uniformemente distribuído, senón que tendía a formar "parches" ou "manchas orgánicas" dispersas pola superficie. Agora, unha nova análise dos datos de  Dawn, levado a cabo por expertos da  Brown  University, suxire que eses "parches" poderían conter moito máis material orgánico do que se pensou ao principio.

O sorprendente achado, que foi publicado en  Geophysical Research Letters, suscita toda unha serie de  intrigantes preguntas. A principal delas, como puido concentrarse en  Ceres tal cantidade de materia orgánica. Co seu case mil km de diámetro,  Ceres é o maior dos obxectos do Cinto de Asteroides que hai entre as órbitas de Marte e Xúpiter, e a súa superficie está composta por unha mestura de xeo de auga e minerais como  carbonatos ou arxilas.

As moléculas orgánicas son os "ladrillos químicos" da vida. E a súa detección en  Ceres non significa necesariamente que haxa, ou houbese, algunha forma de vida alí, xa que outros procesos, non biolóxicos,  tambien poden producir ditas moléculas.

Con todo, e dado que a vida tal e como a coñecemos non pode existir sen eses materiais orgánicos, os científicos están máis que interesados en pescudar como estes se distribúen a través do Sistema Solar. A presenza de gran abundancia de material orgánico en  Ceres expón, desde logo, posibilidades  intrigantes, en particular debido ao feito de que o planeta anano tamén é rico en xeo de auga, e a auga é outro dos compoñentes que a vida necesita para desenvolverse.

O achado orixinal de moléculas orgánicas en  Ceres levou a cabo usando o  Especrómetro de Visible e Infravermellos (VIR) da sonda  Dawn, que se colocou en órbita do planeta en 2015. Ao analizar os patróns nos que a a luz do Sol interactúa coa superficie (mirando coidadosamente a que lonxitude de onda reflíctense e cales son absorbidos) os científicos poden facerse unha idea de que compostos están presentes en  Ceres. E o instrumento  VIR recolleu un sinal consistente con moléculas orgánicas na rexión do cráter  Ernutet, no hemisferio norte do planeta.

Para facerse unha primeira idea do abundantes que podían ser estes compostos, o equipo orixinal de investigadores comparou os datos de  VIR de  Ceres cos espectros de  reflectancia obtidos en laboratorio a partir de material orgánico da Terra. Con esta base, os científicos concluíron o ano pasado que entre o 6 e o 10 por cento da firma  espectral detectada en  Ceres podía explicarse coa presenza de materia orgánica.

Na nova investigación decidiron  reexaminar eses datos utilizando un  estandar diferente. E en lugar de confiar nas rocas da Terra para interpretar os datos, os investigadores recorreron a unha fonte  extrterrestre: meteoritos.

Demostrouse que algúns meteoritos (fragmentos de  condritas  carbonáceas caídas á Terra tras ser expulsados de asteroides primitivos), conteñen material orgánico que é lixeiramente diferente ao que é común no noso propio planeta. A investigación demostrou que a  reflectancia  espectral dos compostos orgánicos extraterrestres é bastante distinta da da súa contrapartida  terrícola.

Pero se a concentración de materia orgánica en  Ceres é tan alta, Como puido chegar ata alí? Segundo os investigadores, existen dúas posibilidades: os compostos orgánicos poderían ser producidos no interior do propio  Ceres para quedar despois expostos na súa superficie; ou ben poderían ser transportados por un cometa ou asteroide rico en materia orgánica, que os  habria liberado alí tras o seu impacto co planeta anano.

Sábese que no interior dos cometas existe unha cantidade significativamente alta de compostos orgánicos, moi similar ao 40  ó 50 por cento que o estudo atopou en  Ceres. Con todo, a calor producida polo impacto probablemente destruiría unha cantidade substancial deses compostos, polo que aínda non está claro se a extraordinaria abundancia de  Ceres pode achacarse, ou non, ao impacto de cometas.

A outra posible explicación, que o material orgánico formouse directamente en  Ceres, tamén suscita novas preguntas. De feito, a detección deses compostos limitouse ata agora a pequenos "parches" do hemisferio norte de  Ceres. E unhas concentracións tan altas nunhas áreas tan pequenas requiren dunha explicación. Unha que, polo momento, non existe.

Por agora, os investigadores confórmanse con que o seu traballo resulte útil para as próximas misións que traerán á Terra mostras de asteroides que tamén se cre que albergan compostos orgánicos e auga. Por exemplo, a misión xaponesa  Hayabusa 2 chegará nas próximas semanas ao asteroide  Ryugu, e a misión da NASA  Osiris  Rex alcanzará o asteroide  Bennu no mes de agosto.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia

Este volume xeométrico ten forma dunha inofensiva rosquilla, e é o obxecto co que lida a teoría  KAM, un dos fitos matemáticos do pasado século  XX e a maior achega ao estudo dos sistemas dinámicos desde os traballos do matemático e físico  Henri  Poincaré en mecánica celeste a finais do  XIX. A teoría recibe o seu nome dos tres matemáticos que a descubriron:  Andréi  Kolmogorov,  Vladímir Arnold e  Jürgen  Moser ( KAM). Como nun festexo taurino, estes tres matemáticos loitaron contra os seus touros xeométricos.

Aínda que moitas persoas descoñézano, a palabra touro en castelán ten dúas acepcións: a primeira, do latín  tauros, refírese ao macho bovino adulto; símbolo do carácter poético e vital español para algúns, mártir nun bárbaro festexo para outros. A segunda acepción, proveniente do latín  torus, define a superficie de revolución procreada por unha circunferencia que rota ao redor dun eixo de  simetría contido no seu mesmo plano e exterior á circunferencia.

En 1954, durante o Congreso Internacional de Matemáticos celebrado en Ámsterdam,  Kolmogorov (Moscova, 1903-1987) saltou á area para expoñer unha nova e sorprendente teoría, que estudaba a estabilidade de certos sistemas dinámicos similares ao sistema solar. Cincuenta anos antes,  Poincaré sinalara que en sistemas de tres ou máis corpos celestes era moi complicado predicir con exactitude a traxectoria que seguiría cada un, debido ás interaccións  gravitacionales. Con todo,  Kolmogorov afirmou que, aínda que non podamos resolver explicitamente as ecuacións que rexen o sistema de maneira global, a maior parte da dinámica resiste pequenas perturbacións, e é, por tanto, predicible. Esta afirmación podería explicar a estabilidade das órbitas dos planetas, e que o sistema solar permaneza sempre tal e como o coñecemos. Nos anos posteriores, Arnold ( Odesa, 1937-2010), que tamén estudou en Moscova, e Moser ( Königsberg, 1928-1999), da escola alemá e posterior profesor do  MIT en EEUU, recibiron a alternativa de  Kolmogorov para proseguir co desenvolvemento da teoría  KAM.

A teoría  KAM estuda sistemas dinámicos próximos a  serintegrables. Dicimos que un sistema físico é  integrable se as ecuacións que o  modelizan poden resolverse. Pola contra, un sistema non é  integrable se non temos “suficientes pistas” para atopar fórmulas explícitas que determinen a súa evolución. En mecánica celeste, o modelo clásico de dous corpos orbitando un en torno ao outro, é un sistema  integrable, por exemplo, o sistema Terra-Sol vén descrito polas órbitas elípticas da terra fronte ao sol, e viceversa. Con todo, un terceiro corpo engadido ao modelo, como a Lúa, introduce perturbacións moi difíciles de predicir de maneira precisa en períodos longos de tempo (millóns de anos).

As ecuacións deste tipo de sistemas formúlanse no denominado espazo de fases, que está descrito polo conxunto de cada posición posible do sistema (configuración) e cada momento (unha variable física relacionada coa velocidade). Cando o sistema é  integrable, o espazo de fases está dividido en rexións con forma de touro, e estes son  invariantes baixo o réxime dinámico. Isto quere dicir que a órbita do sistema estará confinada nun dos touros xeométricos, sen abandonalo. Ademais, esta órbita é aproximadamente periódica, no sentido de que tras un intervalo de tempo, a órbita volve pasar preto da posición que ocupaba antes, pero non necesariamente a mesma. A estas traxectorias denomínaselles órbitas  cuasiperiódicas. Velaquí, pois, a cuestión fundamental da teoría  KAM: se se perturba un sistema  integrable lixeiramente (por exemplo, engadindo outro corpo relativamente pequeno), algúns destes touros se  deformarán xunto coas súas órbitas  cuasiperiódicas, pero sobrevivirán á perturbación, mentres que outros serán destruídos dando lugar a dinámicas caóticas.

No caso do noso Sistema Solar, é moi difícil saber se a órbita terrestre está confinada dentro dun touro  invariante ou pola contra segue un curso caótico. Os cálculos numéricos baseados na física clásica de Newton non descartan comportamentos caóticos da Terra para intervalos de poucos centos de millóns de anos. Con todo, simulacións numéricas realizadas a partir da Relatividade Xeral auguran unha maior estabilidade. Todo apunta a que durante os cinco mil millóns de anos de vida que, aproximadamente, quedan ao Sol, o sistema solar permanecerá relativamente tranquilo. En termos celestes, parece que habitamos a pel dun touro.

FONTE: Cristina Sardón Muñoz e Víctor Arnaiz Solórzano/elpais.es/ciencia

A impresión do artista da nave espacial New  Horizons da NASA atopouse co 2014  MU69, un obxecto do cinto de  Kuiper que orbita mil 1.600 millóns de quilómetros, máis aló de  Plutón, o 1 de xaneiro de 2019 / NASA/Johns Hopkins  University  Applied  Physics  Laboratory/ Southwest  Research  Institute/ Steve  Gribben

A nave New Horizons da NASA, a mesma que sobrevoou  Plutón en 2015, espertou tras seis meses de  hibernación para dirixirse ao que será o encontro planetario máis afastado da Historia. Se todo sucede como está previsto, o 1 de xaneiro de 2019, realizará un sobrevoo sobre Ultima  Thule (2014  MU 69), un misterioso obxecto irregular de apenas 30 quilómetros de diámetro situado no Cinto de Kuiper, o vasto campo de residuos provenientes da formación do Sistema Solar. Desvelar as características deste corpo primitivo permitirá aos científicos saber máis sobre como se construíron os planetas.

A sonda permanecera inactiva desde o pasado 21 de decembro para aforrar recursos no seu camiño a través desta rexión de pequenos mundos xeados. Pero o pasado martes, cando se atopaba a 6.100 millóns de quilómetros da Terra, 40 veces a distancia entre o noso planeta e o Sol, un sinal de radio enviada desde a nave á velocidade da luz chegou cinco horas e 40 minutos máis tarde ao Laboratorio de Física Aplicada da Universidade Johns Hopkins en Laurel,  Maryland (EE. UU.). O sinal confirmaba que a New  Horizons executara os comandos da computadora a bordo para saír da  hibernación. Abrira «os ollos».

A directora de operacións da misión, Alice  Bowman, informou de que a nave se atopaba en bo «estado de saúde» e operaba normalmente, con todos os sistemas recuperados como se esperaba. Durante estes días, o equipo recompilou datos de seguimento de navegación e enviou o primeiro de moitos comandos á computadora da nave para comezar os preparativos para o sobrevoo de Ultima. Estes preparativos, que se prolongarán durante dous meses, inclúen actualizacións de memoria, recuperación de datos científicos do Cinto de  Kuiper e unha serie de rexistros de instrumentos científicos.

En agosto, o equipo ordenará a New  Horizons que comece a facer observacións distantes de Ultima, imaxes que axudarán a refinar o rumbo da nave espacial para que voe preto do seu obxectivo. Segundo informou Alan  Stern, investigador principal da misión no Instituto de Investigación do Suroeste en  Boulder, Colorado, as operacións de sobrevoo comezarán a finais dese mesmo mes.

New  Horizons realizou un histórico voo máis aló de  Plutón e as súas lúas o 14 de xullo de 2015. Da visita planetaria, os científicos obtiveron datos que transformaron a nosa visión deses  intrigantes mundos. Desde entón, a  velocísima nave (a terceira máis rápida construída polo home despois das xemelgas Voyager) acelerou aínda máis nesta rexión distante, observando outros obxectos do cinto e medindo as propiedades da  heliosfera mentres se dirixe cara a Ultima  Thule, a máis de 1.600 millóns de quilómetros de  Plutón. A nave espacial permanecerá activa ata fins de 2020, despois de que transmitise todos os datos do encontro e completase outras observacións científicas sobre o cinto de  Kuiper.

A natureza real de Ultima  Thule é, de momento, un enigma. Pode ser unha única roca parecida a un cacahuete de non máis de 30 quilómetros de longo ou dous moi próximas ou en contacto, un  binario no que cada corpo podería medir ao redor de 15 ou 20 quilómetros. O telescopio espacial Hubble descubriu este estraño obxecto en xuño de 2014 durante unha inspección preliminar para atopar un destino adecuado para o sobrevoo da New  Horizons. O nome informal, que vén significar «máis aló do mundo coñecido», foi elixido máis tarde tras unha consulta popular. Durante o sobrevoo, a New Horizons caracterizará a xeoloxía e morfoloxía da roca, estudará a composición da súa superficie e buscará se ten unha diminuta lúa ao redor, como indican algúns estudos. Será o mundo máis afastado que visitásemos xamais.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

.

Pinguicula saetabensis / Imaxe: Universidade de Alicante

Un equipo de investigadores do Departamento de Ciencias Ambientais e Recursos Naturais da Universidade de Alacante e o Instituto Universitario de Investigación da Biodiversidade anunciou o achado dunha nova planta  insectívora que se atopa nunha zona moi localizada, ao sur da provincia de Valencia.

Nun comunicado, estes científicos sinalan que esta especie, bautizada como  Pinguicula  saetabensis (esta denominación fai referencia á localidade romana  Saetabis  Augusta, a actual  Xátiva, que non se atopa moi lonxe de onde medra). É moi delicada, e nela apréciase como as súas follas, situadas na base, están recubertas dunhas  glándulas nas que os insectos que lle serven de complemento  nutritivo quedan adheridos. As flores, dunha rechamante cor  azulado, penden do extremo dun longo  pedúnculo, e os seus pequenos e redondos froitos conteñen un gran número de sementes.

Desenvólvese en noiros, abrigos e en paredes rochosas  calcáreas, preto das poboacións de  Enguera e  Mogente, onde resulta  endémica. Os substratos húmidos nos que medra atópanse en enclaves sombríos, pois non leva ben a exposición á luz solar de forma directa.

Nun estudo publicado na revista Plant Biosystems, os autores do achado –os profesores da citada institución alacantina aclaran que, en realidade, foi descuberta a principios do ano 2000. Con todo, durante este tempo fora tomada polas especies  Pinguicula  mundi e  Pinguicula  vallisneriifolia, presentes nas serras  Béticas e  Subbéticas de Andalucía e Castela-A Mancha, e coas que mantén un certo parecido.

“Aínda que comparte un hábitat similar e algúns trazos  morfolóxicos con algunhas poboacións que medran no nacemento do río Mundo, en Albacete, queda ben delimitada por algúns caracteres florais e reprodutivos exclusivos”, sinalan estes botánicos. Os traballos  morfolóxicos e en  filoxenética impulsados polo Grupo de Investigación Botánica e Conservación Vexetal da Universidade de Alacante permitiron demostrar que se trata dunha planta inédita.

“As especies como estas, que medran en ambientes de gran fraxilidade ambiental, funcionan como indicadores da calidade dos ecosistemas. É un fito de gran transcendencia, non só científica, senón tamén social”, recalcan os expertos. De feito, estes sinalan que as distintas administracións deberán tomar medidas para protexer as poboacións de Pinguicula  saetabensis, que pasan a atoparse en perigo de extinción.

O ensaio arroxa luz, ademais, sobre a diversidade do xénero Pinguicula, unhas pequenas plantas coñecidas popularmente como grasillas moi estendidas polo hemisferio norte e pertencente áfamilia das lentibulariáceas. Nesta variedade de  atrapamoscas, os insectos son dixeridos  externamente, o que lles proporciona nitróxeno, calcio,  magnesio e outros elementos que dificilmente obterían doutra forma.

FONTE: muyinteresante.es/Natureza

A conta oficial de Twitter de  Graphene Flagship ten pouco máis de 4.800 seguidores. Moi lonxe dos 109 millóns de  Katy Perry ou os 106 de Justin  Bieber. E, con todo, a non ser que un coñecese ao amor da súa vida grazas ás notas de  Sorry, ou descuberto unha vocación polo baile descoñecida ata o momento en que viu moverse ao  Backpack Kid (1.8 millóns de seguidores en  Instagram, por certo), as accións do consorcio europeo dedicado á investigación do  grafeno terán moita máis influencia no seu futuro que ambas as estrelas do pop. Cousas das redes sociais e a realidade, que aínda parecendo espellos, ás veces toman camiños diverxentes.

Cun orzamento de mil millóns de euros e 150 equipos de investigación de 23 países implicados, o  Graphene  Flagship é o maior proxecto científico da Unión Europea. O seu obxectivo é abordar desde un enfoque  multidiciplinar e eminentemente práctico os usos do  grafeno, “un novo material revolucionario, descuberto hai só dez anos, formado por unha soa capa de átomos de carbono” explica Frank  Koppens, director do grupo de  nano  optoelectrónica do  IFCO (instituto de investigación dedicado á  fotónica onde existe un departamento envorcado no estudo do  grafeno).

Este material milagroso, illado en laboratorio por primeira vez no ano 2003 polos investigadores rusos  Konstantín  Novosiólov e  Andréy  Gueim (traballo polo que recibiron o premio Nobel de Física en 2010), ocupou titulares de prensa e minutos de televisión. As súas propiedades: fino, lixeiro, forte, duro, condutor, transparente e  plegable, convérteno nun aliado perfecto para miles de aplicacións, excepto por unha só pega: aínda non é suficientemente rendible. E niso andan, precisamente, os científicos agrupados na  Graphene  Flagship: en conseguir que o  grafeno dea o salto definitivo e salga dos centros de investigación para chegar ás nosas vidas. Pero, aínda que sexa en forma de prototipos, o  grafeno demostrou unha versatilidade inigualable por calquera outro material. Enumerar todas as súas posibles aplicacións tendo en conta as súas calidades sería demasiado  longa, pero basta citar algunhas para facerse unha idea da súa importancia: monitores de constantes vitais, tecidos intelixentes, circuítos electrónicos, transistores  ultrarápidos, pantallas táctiles e flexibles, diferentes tipos de sensores, cámaras de visión nocturna,  secuenciadores de ADN portátiles… Grazas ao  grafeno Internet será máis rápida e segura, a enerxía será máis eficiente e limpa, a medicina será máis eficaz e os transportes máis económicos e seguros.  Koppens, que está a vivir en primeira persoa esta revolución, conclúe “en calquera caso, dentro de dez anos o mundo será distinto” e en parte o será, que dúbida cabe, se conseguimos  domesticar a este milagroso material.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es/ciencia

 

Autorretrato do vehículo robótico "Curiosity" en Marte  / NASA/elmundo.es

Amodo pero sen pausa, desde 2012 o vehículo  Curiosity explora Marte, analizando o seu chan e a súa atmosfera. Convertido no correspondente  robótico dos  astrofísicos, ofrece esta semana dous novos descubrimentos sobre os principais enigmas científicos do planeta vermello. Iso si, a interpretación destes dous achados, recollidos na prestixiosa revista  revista Science en estudos independentes, queda aberta ao debate.

Por unha banda, o  rover da NASA descubriu que a cantidade de gas metano presente na atmosfera marciana varía significativamente ao longo do ano, alcanzando o seu mínimo durante o inverno. Por outra banda, detectou materia orgánica preservada en materiais moi antigos, de fai uns 3.000 millóns de anos.

Para os  astrofísicos detectar e entender a orixe do metano é moi importante para poder determinar se hai ou algunha vez houbo vida en Marte, pois na Terra entre o 90 e o 95% deste gas ten unha orixe biolóxica. Que estea presente en Marte, aínda que sexa en cantidades pequenas, abre a posibilidade de que puidese haber vida ou a houbese no pasado. Con todo, o metano tamén pode proceder doutras fontes polo que a súa presenza non significa necesariamente que haxa vida.

Segundo este estudo, esa variabilidade estacional é moito maior da que prevían os modelos que usan, o que apunta á existencia de procesos descoñecidos ata agora.

Tras analizar os datos do metano recolleitos durante cinco anos co  espectrómetro  TLS-SAM, comprobaron que a acumulación deste gas na atmosfera marciana oscilaba entre as 0,3 partes por mil millóns e as case 0,7 partes por mil millóns. Na Terra a concentración de metano é de 1,8 partes por millón, é dicir, 10.000 veces maior que en Marte.

De onde vén ese metano? "A hipótese máis plausible é que proceda duns xeos chamados  clatratos, que pensamos que existen en Marte, aínda que aínda non se atoparon. Na Terra están no subsolo de altitudes altas, como a  estepa  siberiana, e son capaces de atrapar gas dentro dunha molécula", relatase na investigación i. Así que unha das teorías que barallan é que hai millóns de anos grandes cantidades de metano quedarían atrapadas no subsolo e co cambio ás condicións presentes de Marte, volvéronse inestables.

Unha segunda teoría, enumera, sostén que certas reaccións químicas nos minerais do subsolo de  marte liberarían ese metano e, por último, existe a posibilidade de que o metano sexa producido por organismos, aínda que parécelle pouco plausible. "Se existe algo vivo en Marte ten que estar no subsolo pois a radiación  ultravioleta e a atmosfera tan delgada que hai no planeta vermello fana inviable na súa superficie", sinala o estudo.

Por outra banda, para atopar o material orgánico nos sedimentos de 3.000 millóns de anos de antigüidade,  Curiosity perforou o chan co seu trade e extraeu as mostras en dous puntos diferentes do cráter  Gale, denominados  Mojave e  Confidence Hills. Anteriormente, xa identificara de forma limitada compoñentes orgánicos en  Sheepbed, outra zona dese mesmo cráter.

Tras recoller as mostras, quentounas para poder estudar as moléculas, que son liberadas pola acción da calor. A análise identificou, entre outras,  tiofeno,  metanotiol e  dimetilsulfuro. Os autores desta segunda investigación, cren que poderían ser fragmentos de moléculas máis grandes. As mostras do cráter  Gale contiñan "niveis excepcionalmente altos" de xofre que, segundo este equipo de científicos, axudaría a conservar a materia orgánica durante tantos millóns de anos.

Que haxa compoñentes orgánicos en Marte  é algo  esperable porque no Universo prodúcense en ausencia de organismos vivos e chegan aos superficies dos planetas a través dos impactos de cometas, asteroides, meteoritos ou partículas de po  interplanetario. "Máis especulativa é a posibilidade de que haxa vida ou a houbera en Marte. A vida na Terra usa e produce principalmente catro tipos de compoñentes orgánicos:  carbohidratos, lípidos, proteínas e acedos  nucleicos, que se forman a partir de moléculas orgánicas máis pequenas. Se asumimos que a hipotética vida marciana non serían moi diferente á vida terrestre, a procura de vida en Marte céntrase nestes ladrillos", explicase noutro estudo de Science.

FONTE:teresa Guerrero/elmundo.es/ciencia

Cranio e cerebro dos homínidos / FIDDES ET AL/elmundo.es

A evolución é un proceso que é fácil apreciar a gran escala, cando prestamos atención ás distintas especies que foron aparecendo, transformándose ou desaparecendo ao longo da historia biolóxica do noso planeta. Con todo, son os pequenos cambios, ás veces a nivel dunha molécula, os que dan lugar a novas estruturas, novas funcións ou mesmo novas formas de vida.

Fixándose nos pequenos detalles, un grupo de investigadores descubriu, entre toda a  maraña do noso ADN, un xene que é único en humanos e que está implicado no aumento do tamaño do cerebro durante a evolución da nosa especie. Crese que un devanceiro do xénero  Homo (que inclúe tanto ao home moderno como aos  neandertais) adquiriu unha copia activa deste xene fai entre tres e catro millóns de anos.

Trátase dunha variante da familia de xenes  NOTCH, bautizada como  NOTCH2 NL, que actúa en etapas temperás do desenvolvemento embrionario mantendo a función das células nai da cortiza cerebral. Os resultados publicáronse este na semana pasada en dous traballos conxuntos da revista Cell, dirixidos polo  bioinformático David  Haussler, da Universidade de  California Santa Cruz (EEUU) e o  neurocientífico Pierre  Vanderhaeghen, da Universidade Libre de Bruxelas  VIB (Bélxica).

Tanto o equipo de  Haussler como o de  Vanderhaeghen, descubriron que no noso cromosoma 1 existía un xene non identificado ata agora. En realidade viron tres xenes  Notch case idénticos. Os xenes  NOTCH, que están presentes en moitas especies, teñen diferentes funcións. Todas elas son moi importantes durante o desenvolvemento embrionario dos animais.

Están implicados na comunicación celular e son fundamentais para manter ás células nai activas. As células nai, que en principio poderían dividirse e xerar calquera tipo de célula, necesitan conservar a súa capacidade de división para tal fin. De perdela, xa non producirían máis células e, de manterse activas máis do normal, farían crecer os tecidos por encima do esperado. Isto é exactamente o que fan os xenes  NOTCH2 NL, que as células nai da cortiza cerebral (a parte do cerebro onde están as neuronas) estean en constante produción de novas neuronas e, por tanto, que produzan cerebros máis grandes.

Outro xene implicado no desenvolvemento do cerebro humano e é o xene  SRGAP2 C. E se a  NOTCH2 NL relaciónaselle coa produción dun gran número de neuronas e por tanto cerebros máis grandes, ao xene  SRGAP2 C atribúeselle un maior número de conexións entre esas neuronas, é dicir, circuítos neuronais máis complexos.

É a combinación dos xenes  NOTCH2 NL (responsables do tamaño do noso cerebro) e o xene  SRGAP2 C (relacionado cun maior número de conexións entre neuronas) a clave da intelixencia humana? "Cremos que tanto o xene  NOTCH2 NL como o  SRGAP2 C desempeñan papeis importantes na intelixencia humana, pero é pouco probable que sexan os únicos xenes involucrados. O noso cerebro é grande e complexo e nel probablemente subxazan moitas innovacións xenéticas de funcións sofisticadas específicas de humanos", afirman ao  Haussler e  Sofie  Salama, coautora do estudo.

Pero o descubrimento destes científicos non acaba aquí. O equipo de  Vanderhaeghen deu cun total de 35 xenes únicos en humanos e que son activos durante o desenvolvemento da cortiza cerebral "Un deles é o xene  SrGAP2, para o que anteriormente se demostrou a súa participación na maduración neuronal. En canto aos demais, case non coñece nada deles. Os seus patróns de actividade suxiren funcións moi dispares que van desde o control temperán das células nai das neuronas ata o posterior desenvolvemento dos circuítos neuronais", comenta Vanderhaeghen.

Este grupo de xenes parecen xurdir ao duplicarse parte do material xenético en lugares onde hai longas secuencias de ADN case idénticas, o que o converte nunha rexión inestable e, aínda que é importante na evolución, tamén produce graves defectos xenéticos.

Os científicos viron que hai uns 14 millóns de anos, esta parte do ADN duplicouse nun antepasado dos  homínidos. Un duplicado dos xenes  NOTCH2 non aparece en orangutáns, pero si en chimpancés e gorilas, nos que non é funcional. Nos humanos, tanto  neandertales como  denisovanos e  Homo  sapiens arcaico, o xene fíxose activo cando volveu copiarse varias veces, o que ocorreu, como calculan, hai entre tres e catro millóns de anos.

FONTE: Mar de Miguel/elmundo.es/ciencia

 Os animais do xénero «Oviraptosaurus» / Universidad de Nagoya, Xapón

A explicación tradicional é que as aves, un subgrupo de dinosauros, non teñen dentes porque estes supoñen peso extra que dificulta o voo. Con todo, unha recente investigación preguntouse, se este é o caso, por que había dinosauros non voadores, que comían carne e que tamén tiñan pico sen dentes. A súa conclusión, recentemente publicada en "Biology Letters", é que a desaparición dos dentes ocorreu porque isto permitiu diminuír o tempo de desenvolvemento dos embrións dentro dos ovos. De momento, trátase só dunha hipótese.

"Suxerimos que a selección (evolutiva) para a perda de dentes (en aves) foi un efecto colateral dunha selección en favor dun crecemento rápido dos embrións e, por tanto, de incubacións máis curtas", escriben no estudo os investigadores da Universidade de  Bonn.

Segundo a teoría da evolución, a selección natural é un proceso que ocorre de forma espontánea por un motivo moi sinxelo: os individuos que teñen certos trazos que lles permiten aumentar o número de descendentes, reprodúcense máis que os que non. Por tanto, pasado un tempo ese trazo vantaxoso vaise estendendo nas poboacións: dise entón que foi fixado pola selección natural.

Neste caso, os autores sosteñen que nun determinado momento e lugar da historia da vida os dinosauros que tiñan incubacións máis breves podían deixar máis descendentes.

A incubación e o desenvolvemento embrionario é un punto crítico. Por exemplo, o cerebro humano require que os bebés necesiten un tempo considerable de xestación e que, ademais nazan moi inmaturos e deban recibir coidados. Pero a cambio deste esforzo, máis adiante gozan dun cerebro fabuloso.

Entre as aves e os dinosauros tamén ocorren cousas deste tipo. Unha xestación máis curta pode ter vantaxes, pero unha máis longa ten outras. Por iso, os ovos de aves só necesitan días ou semanas para desenvolverse, mentres que os dos outros dinosauros requirían bastantes meses.

Neste caso, os investigadores suxeriron que a diferenza entre ambas podía estar no crecemento dos dentes. De feito, calcularon que o desenvolvemento dos dentes consumía o 60 por cento do tempo de incubación dos ovos dalgúns dinosauros.

Isto é moi importante porque, en certas circunstancias, os embrións son máis vulnerables aos depredadores e a desastres naturais cando están dentro dos ovos, cousa que, por certo, non lle afectaría aos mamíferos, que levan ao lombo aos fetos das súas crías.

As conclusións dos investigadores son resultado dun estudo publicado hai un ano no que se informaba de que os ovos de dinosauros non voadores requirían moito máis tempo do que se pensaba para madurar: entre tres e seis meses, máis ou menos ao nivel dos réptiles actuais.

En concreto, observouse que os dinosauros do xénero  Oviraptosaurus, que viviron no  Mesozoico, non voaban, comían carne e tiñan ovos de desenvolvemento moi lento. O motivo? Segundo os investigadores, o crecemento dos seus dentes.

A investigación en que se basearon examinou as liñas de crecemento das pezas dentais, similares aos aneis de crecemento das árbores, en dous dentes  fosilizados de dous embrións de  Oviraptosaurus. Unha especie que, por certo, foi perdendo progresivamente as súas pezas dentais.

Por iso, os investigadores cren que unha incubación rápida entre os primeiros paxaros e nalgúns dinosauros resultaría vantaxosa. Isto explicaría por que desapareceron os dentes en moitos grupos de dinosauros non aviarios.

Os autores recoñeceron que estas regras non se cumpren nas tartarugas, uns réptiles sen dentes onde o período de incubación é  inusualmente longo. Hai outros motivos para explicar esta lenta velocidade? Tamén confirmaron que a súa hipótese carece de experimentos para apoiala. Con todo, cren que futuros estudos de regulación de xenes para o desenvolvemento de dentes en embrións permitirían comprobar que existe un compromiso entre tempo de incubación e desenvolvemento dos dentes.

FONTE: abc.es/ciencia

“A idea de estar a loitar por arrincar o lume do Sol e traelo á Terra”. A descrición do seu traballo que fai Alex Martín, xefe de enxeñeiros da cámara sen carga de ITER, soa a mito.  Emparenta a súa misión co roubo do lume que fixo  Prometeo, arrebatándollo aos deuses para entregarllo aos homes. E ben cara que pagou a súa ousadía: foi encadeado a unha roca onde cada día un aguia devoraba o seu fígado que volvía medrar pola noite para que a súa tortura fose eterna. ITER é probablemente o maior proxecto de ciencia e enxeñería da historia da humanidade; así que algo de mítico (no sentido de que merece admiración extraordinaria, non porque sexa unha narración ficticia) si que ten o traballo de Alex Martín. O obxectivo de quen traballa en ITER é demostrar a viabilidade científica e tecnolóxica da fusión nuclear. Ou, como explica  Bernard  Bigot, o seu director xeral: “queremos demostrar que o fenómeno que sucede nas estrelas e no sol, é dicir a fusión dos núcleos de hidróxeno, é manexable na Terra”.

ITER significa camiño en latín, un nome que remite a unha dirección e un destino, debido a que de conseguirse significaría que atopamos unha fonte de enerxía limpa e inesgotable, xa que o hidróxeno é unha das substancias que máis abundan no universo. As cifras dunha investigación de semellante tamaño son igualmente humillantes: miles de enxeñeiros e científicos traballaron desde o lanzamento da idea en 1985, hai 35 países colaborando nas investigacións (todos os da Unión Europea máis Estados Unidos, Xapón, Rusia, China, India e Corea do Sur), os investimentos superarán os 20.000 millóns de euros, o reactor experimental (chamado  Tokamak) está a construírse nunha parcela de 42 hectáreas no sur de Francia, e para terminalo necesitarase a ensamblaxe de máis dun millón de pezas diferentes segundo  Bigot. “Ningún país do mundo en solitario pode permitirse prover este equipo nun tempo razoable” asegura o director xeral; de feito un dos maiores riscos que afronta o proxecto, di, é que algún dos países membros decida abandonalo ou non cumpra os seus compromisos.

Segundo a propia descrición do ITER sobre as súas investigacións, deben cumprirse tres condiciones para lograr a fusión nun laboratorio: temperatura moi alta (uns 150 millóns de graos, dez veces máis que no núcleo solar); suficiente densidade de partículas de plasma (para aumentar a probabilidade de que se produzan colisións); e suficiente tempo de confinamento (para manter o plasma, que ten propensión a expandirse). Se a pesar da complexidade loxística, científica e mesmo política os prazos cúmprense segundo o previsto, en decembro de 2025 poderase poñer en funcionamento o  Tokamak para realizar os primeiros experimentos bautizados como “o Primeiro Plasma”. E só tres décadas despois, en 2055, a electricidade producida a través da fusión podería chegar aos fogares. Sería un avance xigantesco. Un dos maiores a nivel tecnolóxico da nosa especie. Alex Martín volve recorrer a unha frase rotunda para expresalo: “Aínda que soe moi  grandilocuente, estamos a xogarnos o futuro da humanidade a longo prazo”.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es

Cando en 2010 os físicos  Andre  Geim e  Kostantin  Novoselo