vgomez

As placas tectónicas, na actualidade - USGS4/abc.es

Na actualidade, os continentes da Terra están á deriva sobre as placas tectónicas, uns bloques inmensos e preguiceiros que se deslizan lentamente polo globo. O seu movemento xera terremotos e cordilleiras, amplía a extensión dos fondos mariños e permite o nacemento de volcáns. Pero desde hai moitos anos os xeólogos pregúntanse como empezou todo. Se desde que a Terra naceu estivo percorrida por placas, ou se houbo un período de calma no que a superficie era máis ríxida ca hoxe.

É difícil obter unha resposta clara 4.500 millóns de anos despois da formación do planeta. Pero os xeólogos puideron estudar en Australia algunhas das rochas máis antigas que existen, cunha idade de 3.500 millóns de anos, para tratar de atopar pistas sobre que ocorreu nas orixes. Nun artigo publicado en Nature hai uns días, os científicos concluíron que, probablemente, ao principio non había placas tectónicas. En primeiro lugar formouse unha coiraza ríxida que cubriu todo o planeta, pero despois este se fragmentó e permitiu o nacemento da tectónica.

Esta investigación non pecha o interrogante sobre as orixes da tectónica de placas, pero reforza a hipótese de que houbo un gran escudo de codia cubrindo todo o planeta.

Para chegar a esas conclusións, os investigadores foron ao cratón de Pilbara, un dos dous lugares do mundo onde se poden atopar as rochas máis antigas. A rexión atópase ao noroeste de Australia, e xunto ao cratón de Kaapvaal, permite obter mostras de rochas que pertencen ao eón Arcaico, cunha antigüidade de ata 3.600 millóns de anos.

Alí recolleron uns granitos que poden servir como un rexistro da actividade tectónica, porque se adoitan formar en arcos volcánicos, uns aliñamentos de volcáns que se forman nos límites das placas tectónicas. Ademais, analizaron uns basaltos da formación de Coucal, xunto ao cratón de Pilbara. Estas rocas fórmanse nas erupciones dos volcáns e nos chans oceánicos, que son á súa vez as rexións onde a codia da Terra crece baixo o océano grazas á actividade das dorsais oceánicas.

O motivo polo que estudaron ambos os tipos de rochas é que se adoita considerar que ambos os tipos de rochas están relacionados, e que se xeran por mor da tectónica de placas. Os investigadores analizaron os basaltos, e pescudaron como se comportarían a unhas temperaturas e presións moi elevadas, tendo en conta a súa composición química. Grazas a isto, pescudaron que os granitos de Pilbara poderían formarse perfectamente a partir dos basaltos de Coucal, nun escenario onde no canto de placas, a Terra completa houbese estado cuberta por un caparazón de rocha.

Nese escenario, a codia estaría moi quente e a baixa presión a poucas profundidades. Pois ben, ao analizar os granitos e os basaltos, os científicos observaron que ambos parecían formarse xusto baixo esas condicións.

Por iso, concluíron que os granitos de Pilbara formáronse tras a fusión dos basaltos de Coucal nunha contorna onde a temperatura aumentaba moito con poucas diferenzas de profundidade. Por iso concluíron que os primeiros continentes formáronse despois de que se fracturase unha gran coiraza global de codia.

FONTE: Xornal abc.es/ciencia

A 39 anos luz da Terra, na constelación de Acuario, hai unha estrela anana, ultrafría e moi tenue chamada TRAPPIST-1. Na nosa galaxia hai millóns e millóns de estrelas desta clase, denominadas ananas vermellas ou ananas M. Pero TRAPPIST-1 converteuse xa nunha estrela moi especial á que boa parte dos telescopios terrestres, sen dúbida, van seguir apuntando. E é que este astro é o corazón dun sistema solar repleto de planetas que parecen ser similares ao noso.

Nada menos que sete mundos atopáronse xa ao redor desta estrela, todos eles con tamaños parecidos ao da Terra e certas características que, en principio, permitiríanlles ter auga líquida e, como consecuencia diso, albergar algún tipo de vida. Destes sete planetas, tres son particularmente prometedores para ser considerados xemelgos da Terra, pois están na chamada zona habitable da súa estrela e probablemente trátase de mundos rochosos. No noso sistema solar, a Terra, Marte, Mercurio e Venus son os únicos planetas rochosos.

O extraordinario achado foi anunciado onte mediante a publicación simultánea do estudo na revista Nature e nunha rolda de prensa organizada pola NASA. E é que nunca antes atopouse un sistema solar tan próximo con tantos planetas tan parecidos ao noso. A procura comezou nos anos 90, cando se descubriron os primeiros planetas fóra do noso sistema solar (chamados exoplanetas ou planetas extrasolares).

Segundo detalla o equipo que asina o descubrimento, os planetas deste sistema solar foron denominados TRAPPIST-1b, c, d, e, f, g e h, en orde crecente de distancia da súa estrela.

O sistema de TRAPPIST-1 non foi descuberto agora. En maio de 2016 anunciouse o achado de tres planetas orbitando esta anana vermella, cuxa descrición se publicou tamén na mesma revista (os primeiros foron TRAPPIST-1 b, c e d). As novas observacións realizadas para investigar mellor eses mundos permitiron detectar outros catro planetas.

Os sete planetas descritos neste estudo foron descubertos mediante unha técnica denominada de tránsito, consistente en mirar á estrela e vendo as diminucións de luz cando os planetas pasan por diante, é dicir, cada planeta causa unha pequena eclipse na súa estrela.

O descubrimento foi acollido pola comunidade científica cunha mestura de entusiasmo e de cautela.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Hai pouco máis de dez anos, Plutón perdeu a súa condición de planeta e cambiou o que se ensinou nas escolas durante décadas. Agora é posible que os libros de ciencia teñan que engadir un continente "case totalmente inmerso nas augas do sueste do Pacífico" nos seus mapas. Só as súas montañas máis altas, o 6% do seu territorio, asómanse sobre o mar: son Nova Zelandia e Nova Caledonia. Científicos do centro neozelandés GNS Science publicaron o descubrimento de Zelandia (nomeado como Zealandia en inglés), na revista da Sociedade Xeolóxica de América (GSA), dúas semanas despois de que se atopasen restos doutro continente baixo o océano Índico. Zelandia cobre unha área de 4,9 millóns de quilómetros, da que forman parte Nova Zelandia (cunha extensión de 268.680 quilómetros cadrados) e Nova Caledonia (con 19.000 quilómetros cadrados).

O equipo do GNS Science empezou a investigar a posible existencia do continente hai 20 anos, pero só agora logrou probar, a través de datos recadados por sensores submarinos, que Zelandia reúne as condicións necesarias para ser clasificado como tal: elevación sobre a zona circundante, xeoloxía distintiva, unha área ben definida e unha codia máis grosa que o chan oceánico normal. Segundo o estudo, os bordos da codia continental de Australia e do "novo" continente chegan tan preto como 25 quilómetros entre si.

Os investigadores sosteñen que Zelandia formouse despois da desintegración do supercontinente Gondwana, desde hai 85 millóns de anos ata hai uns 30 millóns de anos. "Aos 30 millóns de anos, o continente estaba en sumerximiento máximo: hai calcarias por todas partes. Desde entón, a converxencia ao longo e preto da fronteira da placa do Pacífico-Australia levantou partes de Zelandia que formaron as illas de Nova Zelandia", explica un dos investigadores.

O xeólogo defende que a importancia de Zelandia vai máis aló de engadir un nome á lista de continentes. "É o continente máis fino e máis pequeno que se atopou, e o feito de que estea tan mergullado pero non fragmentado faino útil para explorar a cohesión e desintegración da codia continental", afirma. Explica tamén que Zelandia proporciona un novo contexto de "unha terra que se fixo máis pequena e afundiuse baixo as ondas" para os estudos de bioloxía evolutiva, que poden explicar as orixes da flora e fauna endémicas de Nova Zelandia e Nova Caledonia.

Segundo o conxunto de datos dos satélites e buques de investigación que mapean todo o planeta, xa non hai ningún outro lugar para ocultar un continente mergullado, polo menos non uno tan grande como o que acharon os científicos neozelandeses.

Que Zelandia sexa recoñecido pola comunidade científica non é unha cuestión de apelar a ningún organismo e tampouco hai unha lista oficial de que continentes existen (de feito, algúns xeólogos afirman que hai catro, mentres que outros sosteñen que son sete). O traballo será validado cando outros científicos empecen a mencionalo nas súas investigacións.

FONTE: Xornal El Pais/Ciencia

 

                Imaxe de Ceres tomada pola sonda "Dawn" / NASA

Unha das grandes preguntas sobre a vida na Terra é como apareceron os océanos e os compostos orgánicos que necesitaba para florecer. Na orixe do Sistema Solar, o embrión do noso planeta estaba tan preto do Sol que non se podían formar auga líquida nin algúns compostos orgánicos. Só máis aló da chamada liña de neve, na parte exterior do cinto de asteroides, dábanse as condicións necesarias. Os ingredientes básicos para a vida puideron ser, en orixe, alieníxenas, pois é probable que gran parte da auga que alberga o planeta e posiblemente compostos de carbono chegasen a bordo de asteroides ou cometas formados máis aló da liña de neve.

Un novo estudo publicado na semana pasada reforza esa teoría. A sonda Dawn da NASA atopou compostos orgánicos na superficie de Ceres, un planeta anano do cinto de asteroides situado entre Marte e Xúpiter. Desde que a nave chegou a este corpo de 950 km de diámetro na primavera de 2015, os seus instrumentos demostraron que contén auga xeada, compostos hidratados. Ata podería esconder un océano subterráneo.

Para este estudo, a sonda analizou unha zona duns 1.000 km² ao redor de Emutet, un cráter duns 50 km de diámetro. Os espectrómetros de luz visible e infravermella detectaron a presenza de materia orgánica alifática, composta por átomos de carbono e hidróxeno. A resolución das medicións non permite determinar de que elementos se tratan, pero os responsables da misión apuntan a que podería tratarse de asfaltita ou kerita, hidrocarburos similares ao alcatrán.

No estudo publicado en Science, os responsables da misión sinalan que é improbable que eses compostos chegasen polo impacto dun asteroide, pois desaparecerían coas altas temperaturas do choque. Ademais, a súa distribución pola superficie non cadra cunha orixe externa. Todo isto apunta a que Ceres, un corpo que foi planeta, asteroide e agora o planeta anano máis próximo á Terra, cuxa superficie gris comparábase co inerte formigón, resulta ter minerais hidratados, auga xeada, carbonatos, sales e materia orgánica, unha “contorna de química complexa” favorable para a aparición de vida.

As deteccións da sonda Dawn, á que quedan cinco meses de misión ao redor de Ceres, supoñen unha confirmación de que asteroides e cometas conteñen abundante auga, así como compostos precursores da vida.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

As Nubes de Magallanes, as dúas galaxias satélites máis grandes da Vía Láctea, parecen estar conectadas por unha ponte estelar que se estende 43.000 anos luz, segundo informou un equipo internacional de astrónomos liderado por investigadores da Universidade de Cambridge (EE. UU.) O incrible achado foi publicado na revista Monthly Notices of the Royal Astronomical Society e baséase no censo estelar galáctico realizado polo Observatorio Espacial Europeo Gaia.

A misión Gaia remitiu de datos dunha calidade sen precedentes: un catálogo das posicións e o brillo dun billón de estrelas da nosa galaxia, a Vía Láctea, e os seus arredores. O que Gaia enviou á Terra é único pois ten maior campo de visión que o telescopio espacial Hubble e pode cubrir todo o ceo no canto dunha pequena porción.

Gaia varre todo o ceo en menos dun mes, polo que é capaz de rastrexar os seus cambios co tempo. Así, os expertos concentráronse na área ao redor das Nubes de Magallanes e empregaron os datos de Gaia para seleccionar estrelas pulsantes dun tipo particular: as chamadas RR Lyrae, moi antigas e non evolucionadas químicamente. Como estas estrelas estiveron desde os primeiros días da existencia das Nubes, ofrecen unha visión da historia desta curiosa parella cósmica.

Ao redor da Vía Láctea, as nubes son os exemplos máis brillantes e máis grandes de galaxias satelitales ananas. Coñecidas pola humanidade desde os albores da historia, as Nubes de Magallanes representaron un enigma ata a data. Grazas ás estrelas RR Lyrae puideron trazar a extensión da Gran Nube de Magallanes, descubrindo que esta posuía un "halo" de baixa luminosidade difusa que se estendía ata 20 graos desde o seu centro. En ausencia dunha órbita, os investigadores atoparon algo asombroso: unha corrente estelar.

As correntes de estrelas fórmanse cando un satélite (unha galaxia anana ou un cúmulo de estrelas) comeza a sentir a forza de marea do corpo ao redor do cal orbita. As mareas gravitacionales fan que se cren pequenas rexións onde a atracción gravitacional do satélite é equilibrada pola atracción do hóspede, deixando cada estrela unha pegada luminosa que dá pistas da órbita.
 

FONTE: Revista Muy Intersante

Os geckos ou salamanquesas son pequenos lagartos rápidos e áxiles, pero algunhas especies contan ademais con outra característica que lles axuda a escapar dos seus depredadores. Os seus corpos están recubertos por unhas escamas, parecidas ás dos peixes, que se desprenden con facilidade cando senten ameazados, dándolles certa vantaxe para fuxir.

Coñécense varios geckos con este tipo de escamas sobre a súa pel, aínda que no norte de Madagascar un equipo de biólogos atopou ao mestre nesta estratexia de escape: unha nova especie que non só conta coas escamas máis grandes que viron nestes lagartos. Tamén se rexeneran máis rápido do que se consideraba habitual nestes animais.

Tras estudar en profundidade este réptil e pasalo polo escáner, un equipo alemán publica esta semana na revista Peer J os detalles da morfoloxía de Geckolepis megalepis, como foi bautizado.

Esta salamanquesa mide uns sete centímetros de lonxitude, aínda que a súa cola alcanza os oito centímetros. Aliméntase de insectos e outros artrópodos. Os seus hábitos nocturnos e as características do seu hábitat (vive nunhas formacións cársticas chamadas tsingys, con cavernas e fisuras formadas en pedra calcaria), propiciaran que pasase desapercibido. Os biólogos observaron, ademais, que o gran tamaño dos seus escamas axuda a que se desprendan máis rápido, pois están unidas ao seu corpo dunha forma moi sutil. Segundo cren, as escamas grandes caen antes que as de menor tamaño.
Baixo as escamas teñen unha especie de segunda pel que tamén se perde durante ese proceso. A habilidade dos geckos con escamas para escapar dos seus depredadores supuxo un gran reto para os científicos que tentaron investigalos, pois sempre tiveron moitas dificultades para poder cazalos e estudalos sen que perdesen toda a súa pel. Os primeiros que estudaron a estes huidizos réptiles tiveron que recorrer ao algodón para atrapalos sen apenas tocalos. Agora usan bolsas de plástico, pero igualmente resulta moi difícil que non se desprendan dos seus escamas. Clasificalos tamén resulta complicado. De feito, aínda que ata hai poucos anos pensaban que só había tres ou catro especies, o seu estudo revelou que hai unhas 13 liñaxes xenéticos claramente diferenciados.
As escamas que se desprenden da pel son un exemplo das numerosas estratexias de camuflaxe e fuxida que a natureza ofrece aos réptiles. Por exemplo, a moitos lagartos cáeselles a cola cando son atrapados. As súas cores tamén lles axudan a camuflarse en distintas contornas, ben para sorprender ás súas presas ou para evitar converterse na dun depredador.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia.

Reconstrucción artística do fósil do Saccorhytus coronario / S. CONWAY MORRIS/JIAN HAN

Unha pequena criatura mariña identificada a partir de fósiles atopados na provincia de Shaanxi, no centro de China, pode ser o antepasado coñecido máis antigo dos seres humanos. Así o consideran os investigadores que atoparon os restos dunha curiosa criatura microscópica, con forma de bolsa, que viviu hai uns 540 millóns de anos.

Os expertos bautizárona Saccorhytus, debido á súa fisioloxía similar á dun saco, con corpo elíptico e unha boca grande. A especie é nova para a ciencia e foi identificada grazas microfósiles. Considérase que é o exemplo máis simple dunha ampla categoría biolóxica chamada deuteróstomos que abarca un número de subgrupos onde se inclúen os vertebrados.

O estudo foi publicado na revista Nature, e se as conclusións obtidas polo equipo internacional de científicos son correctas é posible que Saccorhytus sexa o antepasado común dunha enorme variedade de especies, ademais do primeiro paso no camiño evolutivo que levou ao xurdimento dos seres humanos.

Con todo, para algúns investigadores resulta pouco probable que os humanos modernos procedan desta familia debido a que o Saccorhytus tiña aproximadamente un milímetro de tamaño e entre as súas características os investigadores foron incapaces de atopar evidencia algunha de que o animal tivese ano.

A maioría dos outros primeiros grupos de deuterostomados datan de hai entre 510 e 520 millóns de anos, cando xa empezaran a diversificarse non só nos vertebrados, senón tamén en equinodermos (estrelas de mar e ourizos de mar) ou hemicordatos (vermes landra). Esta diversificación dificultou pescudar como podía ser un antepasado común.

O equipo conseguiu reconstruír a imaxe de como fora o Saccorhytus utilizando a tecnoloxía da tomografía computarizada, o que revelou trazos e características similares cos deuterostomados actuais.

Durante o período cámbrico temperán, a rexión de Shaanxi estaría baixo o mar e ao ser tan pequeno o Saccorhytus probablemente vivía entre grans individuais de sedimento no leito mariño. O estudo suxire que o seu corpo era bilateralmente simétrico, unha característica herdada por moitos dos seus descendentes.

Con todo, a característica máis sorprendente para os autores do estudo foi a súa forma primitiva de alimentarse e o enigma de como expulsaba logo o residuo resultante, este animal tiña unha broca grande pola que engulía os alimentos pero os investigadores non puideron atopar ningunha evidencia de que a criatura tivesen un recto ou ano.

Ademais, a presenza de pequenas estruturas cónicas no seu corpo, as cales poden permitir sacar do seu corpo a auga que tragaba, poden ser o precursor evolutivo das branquias que agora vemos nos peixes.

Os achados tamén apoiaron unha teoría coñecida como o "reloxo molecular", unha técnica para datar a diverxencia de dúas especies a partir do número de diferenzas entre a súa información xenética. En principio, canto máis tempo evolucionaron dous grupos por separado, maior será a diferenza biomolecular entre eles.

Por desgraza, apenas hai fósiles dispoñibles antes de que o saccorhytus retorcésese na area que posibiliten realizar a técnica do "reloxo molecular". Algúns investigadores teorizaron que isto se debe a que antes de certo punto moitas das criaturas eran simplemente demasiado pequenas para deixar un rexistro fósil.

FONTE: Xornal ElMundo/Ciencia

Localización do "continente perdido" / Imaxe: Nature Communications.

Baixo as augas cristalinas da illa Mauricio dormen desde hai millóns de anos os restos dun continente perdido, que nada ten que ver coas ilusións da Atlántida. Un grupo de científicos confirmou o achado baixo o océano Índico de rastros da desintegración do supercontinente Gondwana, hai 200 millóns de anos, para debuxar a actual face da Terra. O descubrimento produciuse a partir de que sobre a superficie de Mauricio, unha illa volcánica moza, de apenas nove millóns de anos de idade, había rocas (circonio) que databan de hai 3.000 millóns de anos. E iso non era normal.

Os restos achados agora baixo o océano Índico (e sobre Mauricio) son un pedazo de cortiza que foi posteriormente cuberto por lava mova durante as erupciones volcánicas na illa. Os investigadores están convencidos de que se trata dunha pequena peza do continente antigo, que rompeu desde a illa de Madagascar, cando África, a India, Australia e a Antártida separáronse e formaron o océano Índico, segundo unha investigación que se publicou en Nature Communications.

Os circonios son minerais que se producen principalmente en granitos dos continentes. Conteñen trazas de uranio, torio e chumbo, e debido ao feito de que sobreviven moi ben ao proceso xeolóxico, conteñen un rico rexistro de procesos xeolóxicos e poden datarse con gran precisión.

Esta non é a primeira vez que circonios de miles de millóns de anos atopáronse na illa. Un estudo feito en 2013 atopou rastros do mineral na area da praia. Con todo, este estudo recibiu algunhas críticas, incluíndo que o mineral podería ser soprado polo vento, ou levado nos pneumáticos do vehículo ou os zapatos dos científicos.

Gondwana era un súper continente que existía hai máis de 200 millóns de anos e que contiña rocas de 3.600 millóns de anos, antes de dividirse no que hoxe son os continentes de África, América do Sur, Antártida, India e Australia. A división produciuse debido ao proceso xeolóxico da tectónica de placas. Este é o proceso onde a conca do océano está en movemento continuo, e móvese entre 2 cm e 11 cm por ano. Os continentes montan sobre as placas que compoñen o fondo oceánico, o que provoca o movemento dos continentes.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Sapo corredor (Bufo calamita) / Imaxe:blog.educastur.es

Un equipo de investigadores descubriu a utilidade dos detectores sísmicos que teñen os sapos e ras nunha parte do oído interno. Ata agora coñecíase a existencia destes órganos, pero non así o seu valor adaptativo, é dicir, para que o usan estes animais, por que o conservan e a súa utilidade para a supervivencia ou a reprodución. Os investigadores fixeron un experimento nas dunas de area do Parque Natural de Doñana con dúas especies de anfibios distintas, sapos de espuelas (Pelobates cultripes) e sapos corredores (Bufo calamita). O equipo comprobou que ambas as especies utilizan a súa capacidade sísmica para saber cando chove fóra dos seus agochos baixo terra, onde permanecen durante o día e nas épocas de seca, e poder saír á superficie para alimentarse. Os resultados deste estudo foron publicados na revista Current Biology.

O oído interno do sapo conta con tres partes fundamentais. A primeira delas é a que percibe as frecuencias dos sons, é dicir, as vibracións do aire. Pero o oído interno desta anfibios conta con outras dúas partes dotadas de células sensoriais que perciben frecuencias moi baixas, como as vibracións do substrato ou chan, cuxa utilidade se descoñecía. Para facer o experimento, o equipo desprazouse unha primeira vez a Doñana en época de choivas para gravar o son e poder reproducir as vibracións que emite a auga de forma artificial.

Un ano despois, en 2013, os científicos volveron a Doñana para instalar unha serie de cercados que deseñaran previamente. Despois, o equipo capturou e introduciu nos cercados a 64 exemplares en total, de forma que os anfibios estivesen nas súas condicións naturais, pero localizados e controlados. "Non os trasladamos, só necesitabamos saber onde estaban, cantos eran e que non se escapasen", conta Rafael Márquez, autor principal do estudo, que leva traballando con anfibios desde 1987. "Hai que facelo todo no outono, despois da estivación. Na natureza, os sapos e ras pasan todo o verán enterrados, ata máis de medio metro de profundidade, e cando chegan as primeiras choivas é cando saen a comer, fórmanse as charcas e empezan a reproducirse. Nesa época están activos de noite e enterrados de día", conta Márquez.

O equipo organizou os cercados de forma que houbese dous grupos separados e diferenciados para realizar o experimento. Este consistiu en expoñer a un dos dous grupos ás vibracións artificiais xeradas a 10 centímetros de profundidade durante un prazo de dúas horas nunha noite sen choiva natural. Nese tempo saíu a maioría dos exemplares, tanto os do grupo experimental como os de control. Pero as ras do grupo experimental saíron ao redor de 26 minutos antes que as que non recibiron ningún estímulo. O equipo repetiu o experimento a seguinte noite sen choiva pero intercambiando os grupos e os resultados foron similares. "Iso demóstranos que os sapos percibiron as vibracións, que as interpretaron como choiva e que utilizaron esa capacidade sísmica que teñen no seu oído", sinala Márquez. Tras medilos e pesalos, todos os sapos foron liberados despois do experimento sen saír nunca do seu hábitat.

Ata agora, considerouse a estes anfibios exclusivamente acústicos. Unha explicación alternativa a por que saían da terra cando estaba a chover era porque se desen conta de que chovía coas filtracións de auga. "Pero baixo terra eles xa están nunha zona da area que está mollada e saturada de auga. É moito máis eficiente para eles usar as vibracións para saber cando chove fóra e poder saír", conta Márquez. O científico asegura que o seu estudo abre novas vías de investigación, como a medición do impacto que teñen as vibracións do chan xeradas polas actividades humanas nestes animais.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Recreación da formación dun mundo por acreción / Nature

Probablemente desde que descubriu a Lúa no ceo, o ser humano preguntouse que forza levouna ata alí e como se formou. Na actualidade, existe unha teoría dominante respecto das súas orixes, que os sitúa hai uns 4.500 millóns de anos, cando un obxecto do tamaño de Marte bautizado como Theia chocou brutalmente contra a nova Terra. Os cascallos producidos pola colisión formaron unha densa e quente nube de residuos ao redor do noso mundo que, pola forza da gravidade, acabaron unidos dando forma ao noso satélite natural.

Pero este modelo ten algúns detractores. Entre eles, un equipo do Instituto Weizmann de Ciencias na Universidade de Rejovot (Israel), que publicou na revista «Nature Geoscience» a súa propia versión, prolongada, dos feitos. Ao seu xuízo, non foi unha única e colosal colisión nun instante xeolóxico, senón unha serie de distintos impactos (ao redor de vinte) durante moitos millóns de anos, os que provocaron a aparición do noso satélite natural.

O motivo polo que a explicación de Theia non satisfai aos autores do estudo é a composición da Lúa, que ten unha firma isotópica moi parecida á da Terra. Isto, simplemente, non debería ser así. O esperable, no caso dun único choque xigante, é que o corpo resultante fose unha mestura do impactador e a Terra. Podería suceder que todo o material que formou a Lúa chegase do noso planeta, ou que o impactador tivese casualmente unha composición idéntica, pero estes escenarios resultan moi pouco probables.

A idea dos múltiples impactos non é nova. Foi suxerida nos anos 80, pero non estaba claro se eses acontecementos sucesivos podían ser capaces de producir lúas suficientemente grandes para construír finalmente o sistema Lúa-Terra co momento angular apropiado.

Raluca Rufu, do Weizmann, e os seus colegas deron un novo alento a esta idea ao realizar mil simulacións numéricas de grandes corpos planetarios (pero non xigantescos) chocando contra a Terra. Nesas simulacións, os impactos produciron discos de cascallos, moitos dos cales estaban compostos no seu maior parte por material terrestre, non do impactador. Despois de cada golpetazo, os residuos uníanse para formar unha pequena lúa que, segundo os investigadores, migraba cara a fóra para fusionarse na crecente Lúa. Farían falta vinte destas colisións para armar o satélite.

Segundo os autores, os impactos entre grandes corpos e a prototierra que puideron formar pequenas lúas eran suficientemente comúns no interior do Sistema Solar cedo como para producir a Lúa final. Isto implica que se formou durante varios millóns de anos, e que posiblemente o seu interior garde un rexistro dese período de bombardeo. Gereth Collins, do Imperial College de Londres, advirte nun artigo que acompaña ao estudo en «Nature Geoscience» que deben buscarse máis evidencias para confirmar que esta hipótese é a correcta.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Alexander Fleming é un dos científicos máis famosos da historia. Seguramente pola gran cantidade de vidas que as súas investigacións sobre a penicilina e os antibióticos axudaron a salvar durante décadas. O médico británico sabía, con todo, que os seus descubrimentos non eran eternos, que podería chegar un momento no que os microbios causantes de enfermidades e infeccións gañasen a batalla. E así o advertiu no seu discurso de aceptación do premio Nobel en 1945: "Non é difícil producir microbios resistentes á penicilina, podería vir un tempo en que a penicilina poida ser comprada por calquera persoa nunha tenda, entón, existirá o perigo de que a xente se autoadministre doses baixas e expoña aos microbios a cantidades non letais deste fármaco, que os volvan resistentes". Ese día chegou e a Organización Mundial da Saúde leva un tempo alertando diso. Keiji Fukuda, subdirector da OMS para Seguridade Sanitaria, aseguraba en 2012: "Se non tomamos medidas importantes para mellorar a prevención das infeccións e non cambiamos a nosa forma de producir, prescribir e utilizar os antibióticos, o mundo sufrirá unha perda progresiva destes bens de saúde pública mundial cuxas repercusións serán devastadoras". Algúns estudos indican que o 50% dos pacientes hospitalizados reciben tratamento antibiótico e, deles, a metade podería ser prescrita de forma inadecuada.

Se non fóra polas dramáticas consecuencias destes erros, a falta de eficacia dos antibióticos podería lerse como un capítulo máis no apaixonante libro da loita pola vida. As bacterias fanse resistentes, adáptanse, para sobrevivir. E a nosa ciencia debe buscar novas solucións ante este problema. Un dos investigadores que máis avances está a lograr neste campo é o químico e oceanógrafo estadounidense William Fenical, quen leva desde os anos setenta buscando microorganismos mariños que poidan servir para a fabricación de medicamentos. O mar para Fenical é un laboratorio xigantesco repleto de formas de vida evolucionadas durante centos de millóns de anos de selección natural, e nelas pode estar a resposta, ata agora ignorada, á falta de eficacia dos antibióticos terrestres. Esta posibilidade ocorréuselle ao equipo de Fenical en 2001 cando, analizando o ADN dunha bacteria obtida no lodo do fondo mariño, déronse conta de que estaban ante un microbio descoñecido ata entón para a ciencia.

Fenical asegura que "en 2030 morrerá máis xente por enfermidades infecciosas que por cancro", o que dá idea da urxencia das súas investigacións. A clave para que isto non ocorra é conseguir que a industria farmacéutica invista na produción de novos antibióticos, o que volve levar o debate da saúde mundial ao sempre esvaradío terreo da rendibilidade económica. Oxalá os que teñen capacidade de decidir escoiten voces coherentes, como a de Fenical. A vida de millóns de persoas depende diso...

FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País

Recreación das distintas capas da Terra:  News Direct / EPV

Hai dous planetas do Sistema Solar ben situados para albergar vida. Un é Marte, polo que sabemos, un deserto ermo. O outro, a Terra. Unha diferenza fundamental entre os dous mundos atópase no seu núcleo. Baixo os nosos pés, a 3.000 quilómetros de profundidade, unha bóla de ferro e níquel funciona como unha dinamo que xera unha barreira magnética ao redor do noso planeta. Ese escudo desvía as partículas de radiación espacial que aniquilarían en pouco tempo á maioría dos seres vivos. Esa radiación é a que fai de Marte unha contorna tan hostil. Aquel planeta tamén contou cun núcleo de ferro, pero perdeuno nos primeiros millóns de anos da súa historia.

Esa parte do noso planeta, tan importante para nós, é, polo menos por agora, inaccesible. É imposible chegar ata esa bóla sólida de 1.200 quilómetros e coñecela require métodos indirectos. Así se sabe que o 85% da súa masa está composta por ferro, que se complementa cun 10% de niquel. O 5% restante é aínda un misterio.

Sen o seu núcleo de ferro, que crea a magnetosfera, a Terra veríase arrasada pola radiación

Esta semana, BBC News publicaba un anuncio no que se afirmaba que esa incógnita pode empezar a resolverse. Eiji Ohtani, da Universidade Tohoku, en Xapón, presentou o ano pasado na reunión de outono da Unión Geofísica Americana un artigo no que expón unha solución ao problema do terceiro elemento maioritario do núcleo.

Para coñecer o que hai no interior da Terra, os científicos analizan as ondas sísmicas que pasan a través desa zona e levan consigo información sobre a súa composición. O equipo xaponés recreou en laboratorio as elevadas temperaturas e presións do centro da Terra e concluíu que o elemento que mellor explicaría o comportamento das ondas sísmicas é o silicio. Cun 27,7% da masa da cortiza terrestre, é o segundo elemento máis abundante despois do osíxeno.

Preguntado por BBC News, Ohtani non descartaba que outros elementos fosen tamén importantes e expuña que será necesario seguir realizando estudos para ter resultados máis concluíntes. Outro dos candidatos para ocupar o lugar do silicio como terceiro elemento ou, polo menos, a completalo, é o osíxeno.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Trilobite / Imaxe: Dinopedia-Wikia

Científicos españois fixeron un achado en Marrocos que aclara un dos grandes misterios da paleontoloxía: como se movían e que comían algúns trilobites, un dos fósiles máis coñecidos e abundantes, con 20.000 especies identificadas.

A historia do descubrimento comeza, como moitos outros no Norte de África, nun mercadillo. En 2014, na aldea de Taychout, ao sur do país, Juan Carlos Gutiérrez-Marco conta que atopou a un comerciante que vendía uns trilobites moi estraños. "Estaban moi mal preparados, pero tiñan conservado parte do buche e o tubo dixestivo", explica o xeólogo do Instituto de Geociencias (UCM-CSIC), en Madrid. Aquilo era un tesouro, pois a inmensa maioría destes fósiles, tan icónicos polos seus esqueletos acoirazados, só conservan o caparazón, nin rastro de patas ou outras partes brandas, fundamentais para comprender a anatomía interna destes seres extintos. O vendedor pedía demasiado diñeiro, pero desde entón o científico volveu cada ano ata que o regateo permitiulle adquirir os fósiles. Mesmo se gañou a confianza do marroquí para que lle leva ao lugar de onde os sacaba.

Así foi como o equipo deu coa Biota de Fezouata, unha xanela única aos océanos da era Paleozoica onde quedaron conxelados no tempo artrópodos xigantes, trilobites e outros moitos organismos cuxo corpo brando nunca se fosilizaría en condicións normais. Nas pedras de Fezouata tamén había plancto mariño cuxo análise permitiu poñerlle data ao xacemento, 478 millóns de anos.

Esta semana, Gutiérrez-Marco describe xunto a outros tres colegas españois e portugueses tres trilobites, o maior duns 30 centímetros, que quedaron fosilizados boca arriba con todas as súas extremidades e o sistema dixestivo ao completo. Son os primeiros que se atopan en África tan ben preservados e uns dos poucos exemplos en todo o mundo. "Só se coñecen unha ducia de trilobites así de ben conservados e pensamos que estes son os máis grandes de todos eles", asegura Gutiérrez-Marco, cuxo descubrimento se publicou esta semana en Scientific Reports.

O Megistaspis hammondi era unha especie de frankenstein. As patas da parte superior, baixo a cabeza, teñen espiñas, mentres que o resto, as que usaba para moverse, son lisas, unha mestura nunca vista, segundo os seus descubridores. Os investigadores cren que esta especie deixaba unha pegada no fondo mariño que encaixa coa Cruziana rugosa, outro fósil de libro de texto. A cruziana é unha das pegadas fósiles máis abundantes do antigo continente de Gondwana. "Descubríronse no século XVIII e pensouse ao principio que se trataba de algas mariñas, mentres outros aseguraban que eran as pegadas dun animal", explica o xeólogo, aínda que non se identificou cal. O hammondi camiñaría agachando a cabeza, escavando coas súas patas espiñentas e deixando as dúas fileiras de arañazos paralelos que se aprecian nas pegadas fósiles. "Esta é unha das grandes polémicas da historia da paleontoloxía e agora temos un candidato para resolvela", asegura Gutiérrez-Marco.

A nova especie achada polos investigadores españois tamén é única por ter un buche con glándulas dixestivas. Ata agora pensábase que este grupo de trilobites alimentábanse só de filtrar sedimentos, pero a proliferación desas glándulas apunta a que tamén eran "carroñeiros".

Os trilobites foron "os reis de todos os mares do Paleozoico", asegura Gutiérrez-Marco. Estes animais sobreviviron na Terra durante 300 millóns de anos e foron dos poucos capaces de salvarse de varias extincións en masa. As razóns da súa desaparición final, hai uns 250 millóns de anos, non están claras.

FONTE:Nuño Domínguez/Xornal El País/Ciencia

Un peixe pallaso pode transformarse de macho a femia en ausencia dunha femia adulta / Till RothigKAUST

Nalgunhas especies de peixes de arrecife, que un peixe cambie de sexo tras reproducirse varias veces non é unha novidade. Pero este proceso de hermafroditismo secuencial seguía sendo un misterio para os científicos desde o punto de vista molecular.

Nas familias dos peixes pallaso (Amphiprion bicinctus), é habitual atopar un macho e unha femia adultos e varios xuvenís. Cando a femia desaparece, o macho altera os seus niveis de hormonas e os seus comportamentos, transformándose nunha femia cun obxectivo: restaurar o equilibrio anterior. Estas características permiten que as poboacións sexan máis resistentes ás alteracións da súa contorna e evitan o fracaso das súas habilidades reprodutivas.

Un equipo da King Abdullah University of Science and Technology (KAUST) en Arabia Saudita estudou a bioloxía que explica este fenómeno, identificando os cambios na expresión dos xenes dentro do cerebro e as gónadas que conducen ao proceso do hermafrodismo secuencial.

Para iso, os científicos compararon os perfís de actividade xenética en machos e femias adultos, así como en machos que se atopaban en múltiples estadios do proceso. Despois de estar dúas semanas separados dunha femia, os investigadores detectaron claros cambios na expresión dos xenes no cerebro dos machos que aparentemente anuncian o inicio da transición de sexo. Outras alteracións complementarias na expresión génica gonadal fixéronse evidentes unhas semanas máis tarde.

Desta maneira e grazas ao estudo publicado en "Scientific Reports", o equipo puido trazar a maquinaria xenética que leva a este proceso. "Identificamos un gran número de secuencias moleculares candidatas que son capaces de afinar e, por tanto, controlar a proporción de cada sexo nunha poboación de peixes", explica Timothy Ravasi, do Programa de Epigenética Ambiental da KAUST.

Un candidato crave é un xene que codifica unha encima denominada aromatasa, responsable dun paso fundamental da biosíntesis dos estrógenos. Esta encima estaba altamente expresada nos cerebros e gónadas dos peixes que se adaptaban ás alteracións do sexo.

Ademais, o equipo de científicos tamén descubriu que, probablemente, moitos outros xenes interactúen coa aromatasa xestionando a dexeneración dos testículos e o desenvolvemento dos ovarios. Con estes achados sobre esta complexa transformación biolóxica, os científicos esperan explorar como os factores ambientais, e especialmente o cambio climático, inflúen neste proceso adaptativo.

"Non estamos seguros de se o quecemento e a acidificación do océano poden influír na regulación controlada dos cambios de sexo", sinala Ravasi. "Por iso estamos a expoñer os peixes a condicións oceánicas previstas para finais de século e tratando de entender se o cambio climático altera estas vías moleculares",conclúe o experto.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

 Zach Portman / Utah State University

A diminución das poboacións de abellas aumentou a conciencia sobre a importancia da polinización dos insectos para a subministración de alimentos do mundo, pero aínda segue sen describirse e entenderse a numerosas especies deste animal.

O entomólogo Zach Portman, da Universidade Estatal de Utah, estuda un diverso grupo de abellas solitarias do deserto que non son as principais polinizadoras dos cultivos agrícolas, pero desempeñan un papel importante nos ecosistemas naturais do suroeste de Estados Unidos, entre eles nas dunas do Val da Morte (California), unha zona que forma parte do deserto de Mojave e do deserto de Sonora. O traballo publícase na revista Zootaxa.

Portman identificou nove especies novas do xénero Perdita. Os achados inclúen uns curiosos machos de dúas das especies que teñen unha aparencia completamente diferente: parécense ás formigas. "Non está claro por que estes machos teñen esta forma única, pero podería indicar que pasan moito tempo no niño", indica Portman. "Atoparemos máis información a medida que aprendamos máis sobre a súa bioloxía de anidación".

Para este investigador, entender máis acerca das adaptacións entre as abellas e as flores que polinizan podería ser vital para a preservación da súa contorna. Máis aló do seu papel como polinizadoras, as abellas son interesantes desde un punto de vista ecolóxico e evolutivo debido ás súas adaptacións aos hábitats áridos. "Algunhas das abellas contan con raias e outras teñen manchas que poderían ser patróns de camuflaxe ou unha forma de mimetismo", sinala Portman, que engade que aínda están a explorar estas características.

Gran parte do coñecemento que Portman e o seu equipo teñen baséase no traballo do entomólogo Philip Hunter Timberlake da Universidade de California en Riverside. Nacido en 1883, describiu e nomeou a máis de 800 especies de abellas durante a súa carreira de 70 anos.

"Timberlake foi considerado un excéntrico, pero o seu erudición debe ser admirada", asegura Portman, que termina recalcando que "aínda que identificar a Perdita e atopar os niños das abellas foi un desafío, estas abellas teñen moito que dicirnos sobre a adaptación a unha contorna dura e inhóspito".

Portman segue a estes insectos observando as súas sombras na cegadora luz do sol do mediodía, que é a que estas abellas adoitan preferir. "A súa actividade durante a parte máis calorosa do día podería ser unha maneira de evitar aos depredadores", explica Portman, que engade que estas "formibellas" parecen ser importantes polinizadoras dunhas plantas do deserto con pequenas flores azuis do xénero Tiquilia.

As flores son moi pequenas e en forma de trompeta, o que obriga ás abellas para meter a cabeza na flor para extraer o pole. Os científicos explican que as femias usan o pole recolleito para construír unha subministración para alimentar ás súas crías. Cando completan a provisión de pole, poñen os seus ovos e deixan aos seus descendentes aí.

Portman indica que as abellas desenvolveron unha adaptación especial chamada ’"canastra ou cesta de pelo", con pelos ganchudos que miran cara a dentro e permítelles recoller o pole mentres se mergullan na flor.

"Aínda non sabemos se as abellas usan as súas pernas para recoller o pole na "cesta" ou se simplemente colléitano usando as súas cabezas. Aínda hai moitas incógnitas", comenta Portman.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A anguía europea, un animal que colonizou todo o continente, está en perigo crítico de extinción. É unha das especies máis ameazas por factores como a contaminación e a pesca, ao que se une o misterio da súa reprodución.

A Anguilla anguilla, a pesar de desenvolverse en augas doces, atravesa o océano Atlántico entre os meses de outubro e xaneiro para desovar unha única vez na súa vida e nun único lugar do mundo, o Mar dos Sargazos. Macho e femia, ao redor dos 15 anos e entre os meses , inician unha longa viaxe e activan o seu eixo hormonal. Os seus aparellos dixestivos atrófianse para portar o maior número de ovos, entre oito e once millóns, e de esperma. A case total desaparición do estómago e os intestinos carréxalles a morte. Despois as larvas deben afrontar o duro regreso que pode durar dous anos ata volver alcanzar as augas continentais. Hai quen di que regresan ao lugar de onde partiron as súas nais, pero non hai evidencia científica aínda que non o constate. O ciclo vital da anguía ofrece moitas incógnitas.

A súa reprodución leva estudándose desde 1935, pero aínda non se conseguiu en catividade. En 2000 iniciouse o proxecto Pro-EEL, financiado pola UE, liderado pola Universidade Técnica de Dinamarca e participado por varias universidades, entre elas a Universidade Politécnica de Valencia (UPV), cuxo principal éxito foi conseguir larvas que só sobreviviron 26 días.

Desde a Fundación Oceanogràfic e a empresa Rara Avis Biotec, en colaboración co Instituto Español Oceanográfico de Murcia e a propia UPV, está a desenvolverse outra vía que aplica métodos similares aos da reprodución asistida en humanos.

Os resultados do proxecto, que aínda están por chegar, poderían garantir a supervivencia dunha especie que está a piques de extinguirse. A pesar da gran cantidade de ovos que pon cada anguía, só o 0,02% ten posibilidades de supervivencia. E as que o conseguen, non todas conseguen reproducirse.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

España, anos setenta. Un estremeño chamado Arturo Estévez Varela percorre as estradas do país cunha motocicleta e un recipiente para a auga, coñecido na súa a terra como "botijo". En cada parada, e unha vez congregada a prensa local e un bo número de curiosos, demostra que o seu vehículo pode andar con auga, botando primeiro un grolo do "botijo" e enchendo despois co mesmo líquido o depósito. Algúns artigos da época cualifican ao enxeñeiro como un xenio que vai conseguir que España se libre da crise do petróleo. Pero o inventor, xeneroso e patriota (quería doar o seu invento á o estado para o ben da humanidade) desaparece pouco despois e non existen rexistros da súa patente de motor con auga en ningún sitio. A historia, situada nunha época escura, nos últimos anos da ditadura franquista, dá para teorías da conspiración e conxecturas varias sobre os poderes económicos enfrontados ao individuo que busca o ben común. A realidade (parece) é que a idea de Estévez Varela foi un achegamento ao coche de hidróxeno, un proxecto que aínda hoxe continúa investigándose. Mesturando a auga con boro, o inventor estremeño conseguía producir hidróxeno mediante un proceso químico para propulsar o motor da súa motocicleta.

A tecnoloxía que actualmente están a estudar varios fabricantes dentro da industria do automóbil ten como base o mesmo proceso químico que a motocicleta de Estévez Varela, aínda que por suposto moito máis evolucionada despois de catro décadas de probas e prototipos. Hoxe os coches impulsados por pilas de combustible de hidróxeno funcionan con motores eléctricos, cuxas principais vantaxes radican na súa eficiencia e a ausencia de emisións contaminantes. Aínda que menos coñecidos que os híbridos ou os eléctricos alimentados por baterías que se conectan á rede, os vehículos de hidróxeno aparecen como outra alternativa máis á necesaria substitución dos combustibles fósiles.

Dentro dos proxectos que buscan avanzar na investigación deste tipo de motores destaca o impulsado pola universidade holandesa de Delft. Desde o ano 2007 un grupo de estudantes do seu centro de tecnoloxía traballan nun coche de carreiras alimentado por hidróxeno. Forze H2, nome do equipo de competición da universidade, construíu neste tempo seis coches e batido varios records de velocidade con este tipo de vehículos, un logro nada desdeñable para un proxecto coordinado e dirixido completamente por novos estudantes. Mats Dirkzwager, director do equipo, cre que o futuro do hidróxeno é moi prometedor: "Os fabricantes de coches están cada vez máis interesados nesta tecnoloxía. Déronse conta de que a demanda do público cara a solucións ecolóxicas crece día a día".
 
FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País

2016 foi un ano intenso, con grandes descubrimentos científicos e tecnolóxicos. Repasamos algúns dos máis destacados. Nesta primeira entrega os 5 primeiros.

1. Detección de ondas gravitacionales

O Observatorio de Detección de Ondas Gravitacións (LIGO) logrou detectar o 11 de febreiro de 2016 as ondas gravitacionales. A detección foi grazas a dous buracos negros que chocaron hai 1,3 mil millóns de anos. Esta fusión de dous buracos negros a uns 410 megapársecs da Terra recibiu o código GW150914. Nunca antes conseguiran detectarse. Grazas a este fito científico, puidemos obter unha proba da teoría da relatividade xeral no réxime de campo forte e permitirá aos científicos estudar o cosmos dunha maneira completamente nova.

2. Redución do buraco da capa de ozono

En xullo de 2016 os científicos atmosféricos informaron que o buraco de ozono que protexe a Terra da radiación UV está a empezar a sanar. Os datos indican que, grazas ao Protocolo de Montreal asinado en 1987, para limitar o uso de sustancias químicas que destrúen o ozono, o buraco da capa de ozono reduciuse máis de 4 millóns de quilómetros cadrados, (aproximadamente a metade do territorio do Brasil) desde que alcanzou o seu pico en 2000. O Protocolo de Montreal reduciu drasticamente a fabricación destes compostos, como os clorofluorocarbonos ou CFC, que se empregaban para aires acondicionados, refrixeradores e outros produtos. Entrou en vigor en 1989 e eliminou os CFC por completo en 2010.

3. Expansión do virus Zika

Segundo o científico Sonja Rasmussen dos Ou.S. Centers for Disease Control and Prevention en Atlanta (EE. UU.), "lste é o ano en que a xente se convenceu de que este virus transmitido por mosquitos podería causar defectos de nacemento". O zika propágase principalmente a través da picadura dun mosquito da especie Aedes que estea infectado pero, ademais, pode pasar dunha muller embarazada ao feto que pode causar certos defectos conxénitos. En decembro de 2016 Porto Rico informou de máis 34.000 persoas infectadas por Zika, 2.700 delas mulleres embarazadas. Este extremo sorprendeu ás mulleres embarazadas con incerteza e con medo. "É realmente aterrador estar embarazada agora", comenta Rasmussen.

4. Bebés de 3 pais

En setembro de 2016 naceu o primeiro bebé cunha nova técnica de fertilidade usando ADN de tres persoas. Este bebé de tres pais xenéticos ten o ADN normal da súa nai e o seu pai, máis unha pequena porción de material xenético dunha doante. Esta controvertida técnica permite que os pais con mutacións xenéticas raras poidan ter bebés sans.

5. Descubrimento de Proxima b

O 24 de agosto de 2016 descubrimos un planeta xemelgo da Terra potencialmente habitable na contorna da estrela máis próxima ao sol, Proxima Centauri (atópase a só 4,5 anos luz da Terra). Este planeta bautizado como Proxima b é rochoso e dun tamaño similar ao da Terra. Por se isto non fose pouco, atópase na zona habitable deste sistema. Como curiosidade, o día e o ano neste exoplaneta duran o mesmo: 11 días. Será este planeta o noso fogar do futuro?

Continuará...

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

A súa cor esbrancuxada e os seus ollos pálidos danlle certamente a aparincia dun espectro mariño, pero está moi vivo. Trátase dun Hydrolagus trolli ou quimera azul, un peixe tan raro que só se coñecía por especímenes mortos que chegan á costa. Estas son as súas primeiras imaxes en mar aberto.

O vídeo tomouse en 2009, pero non se fixo público ata hoxe porque os oceanógrafos do Monterey Bay Aquarium Research Institute tardaron moito tempo en confirmar a especie. De feito, e para non pillarse os dedos, publicaron o nome do peixe como Hydrolagus cf. trolli porque, como explican, só unha análise de ADN permitiría estar seguros ao 100% de que se trata desa especie de quimera e non doutra.

A Quimera Azul é unha especia moi recente. Descubriuna o investigador francés Dominique Didier Dagit en 2002 fronte ás costas de Australia e debe o seu nome ao artista Ray Troll, un gran afeccionado ás quimeras nas súas pinturas. A profundidade á que habita (este espécime gravouse a 1.640 metros de profundidade) e o feito de ser un rápido nadador fano moi difícil de capturar.

Fisicamente, o Hydrolagus trolli ten un fuciño puntiagudo e carece de dentes. Está a metade de camiño entre unha quenlla e unha raia. Con todo, no canto de dentes teñen placas, conservan canles abertas na cabeza e no rostro que lles dá un aparencia de cicatrices cosidas, case como de bonecas de trapo, segundo publica The Guardian. Os machos teñen os órganos sexuais retráctiles e situados na parte frontal da cabeza.

FONTE: es.gizmodo.com

Antenas do telescopio ALMA, en Chile / ESO

O Sistema Solar, dentro de 5.000 millóns de anos. O Sol está morrendo. A estrela consumiu todo o seu combustible interno e as reaccións de fusión nuclear que a alimentan comezan a producirse en capas máis externas. A estrela ínflase ata converterse nunha xigante vermella centos de veces máis grande. Mercurio e Venus son devorados e desaparecen para sempre.

“Non sabemos se o noso planeta e Marte tamén serán engulidos”, explica a astrónoma Len Decin, da Universidade de Lovaina (Bélxica). Unha posibilidade é que a estrela perda gran parte da súa masa cando chegue ao final da súa vida. As órbitas dos planetas próximos afastaríanse do astro e isto poderíalles salvar, aínda que non é moi probable, segundo estudos anteriores. Outra opción é que o planeta si sexa alcanzado pola súa estrela pero parte do seu núcleo rochoso sobreviva. Ao final da súa vida, o Sol queda reducido a unha tenue anana branca cun tamaño similar á Terra, pero tan densa que un fragmento do tamaño dun azucarillo pesa unhas 10 toneladas.

O equipo de Decin descubriu que outro sistema solar relativamente próximo ao noso pode axudar a responder as dúbidas sobre o futuro máis remoto do noso planeta. Os astrónomos usaron a ALMA, un dos radiotelescopios máis grandes do mundo, para estudar a xigante vermella L2 Puppis. As observacións apuntan a que esta estrela moribunda ten uns 10.000 millóns de anos e que, na metade da súa vida, foi case idéntica ao Sol. O astro perdeu ao redor dun terzo da súa masa ao converterse en xigante vermella.

O equipo descubriu un corpo que orbita L2 Puppis e todo indica que se trata dun novo planeta, segundo explican nun estudo publicado en Astronomy and Astrophysics. O achado mostra que “é posible que un planeta sobreviv” á morte da súa estrela, resalta Decin. A L2 Puppis está a 200 anos luz da Terra, o que a converte “na segunda estrela deste tipo máis próxima á Terra” e a única delas que ten un planeta en torno seu, sinala a astrónoma.

“O planeta está a dúas unidades astronómicas do seu astro [dúas veces a distancia entre o Sol e a Terra] e ten unha masa unhas 10 veces maior que a de Júpiter”, sinala a astrónoma. “Podería ter un interior rochoso, aínda que os datos que obtivemos ata o momento non son concluíntes”. O seu equipo planea usar agora a alma e o Telescopio Moi Grande, ambos en Chile, para tentar pescudar máis sobre este planeta e a súa estrela. O ano pasado, outro equipo descubriu os cascallos dun planeta rochoso como a Terra que fora destruído por unha xigante vermella que está a 570 anos luz.

“Trátase dunha información astronómica de máximo interese, porque non se coñecen moitos planetas similares”, opina Ignasi Ribas, investigador do Instituto de Ciencias do Espazo (ICE-CSIC).

Moito tempo antes de que o Sol convértase nunha xigante vermella, “nuns poucos centos de millóns de anos”, o aumento da radiación solar causará o chamado “efecto invernadoiro descontrolado”, que fará que toda a auga líquida da Terra se evapore e desapareza da atmosfera, comenta Ribas. "O noso planeta deixará de ser habitable, mentres que outros corpos, como Europa e outras lúas de Júpiter, poden empezar a selo”, resalta.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

As estrelas non son esferas perfectas, iso xa o sabemos. Por exemplo, ao xirar, co fenómeno da rotación, vólvense máis planas debido á forza centrífuga. Canto máis rápida é a rotación, máis achatada vólvese unha estrela.

Agora, un equipo de investigadores do Instituto Max Planck para a Investigación do Sistema Solar e da Universidade de Gotinga (Alemaña) logrou medir cunha precisión sen precedentes a oscilación dunha estrela moi particular. Esta estrela, que atópase a 5.000 anos luz da Terra, ten máis de dúas veces o tamaño do Sol e xira tres veces máis lentamente. Por se isto fose pouco, é o obxecto natural máis redondo do universo ata agora.

As oscilacións das estrelas estúdanse mediante a asterosismoloxía, pois as expansións e contraccións periódicas da estrela poden ser detectadas nas fluctuaciones do brillo da estrela.

Aplicando esta técnica á estrela Kepler 11145123 observada a través do telescopio espacial Kepler da NASA, os expertos descubriron que a diferenza entre os radios ecuatorial e polar da estrela é de só 3 quilómetros cunha precisión de 1 quilómetro, un número sorprendente pequeno en comparación co radio medio da estrela de 1,5 millóns de quilómetros. O que significa que a esfera de gas é asombrosamente redonda. Isto convertea no obxecto natural máis redondo xamais medido, mesmo máis redondo que o Sol.

O curioso é que esta estrela é aínda menos achatada do esperado, polo que os científicos cren que a presenza dun campo magnético en latitudes baixas podería ser o responsable de que a estrela se vexa máis esférica do que tería que ser.

O descubrimento foi publicado na revista Science Advances.

FONTE: Sarah Romero Revista Muy Interesante/Ciencia

 

O 15 de xullo de 2015 a sonda New Horizons fixo historia ao sobrevoar Plutón máis preto que nunca. As súas imaxes mostraron por primeira a superficie deste planeta anano nos arredores do Sistema Solar, cuberta de volcáns de xeo e cunha gran rexión con forma de corazón. Agora, dous estudos analizaron o lóbulo esquerdo desa zona e apuntan a que baixo ela hai un gran océano de auga líquida.

Hai miles de millóns de anos Plutón chocou contra un cometa duns 200 quilómetros, 20 veces maior que o asteroide que acabou cos dinosauros. O impacto formou un enorme cráter que se foi enchendo de xeo. A súa acumulación, sumada ao efecto gravitatorio de Caronte, a maior lúa de Plutón, acabou desprazando todo o planeta sobre o seu eixo de rotación.

A depresión creada pola colisión, coñecida como Sputnik Planitia, “estaba a uns 1.200 quilómetros da súa situación actual”, explica James Keane, astrónomo da Universidade de Arizona e coautor dun estudo publicado na revista Nature que detalla este fenómeno. A conca foise enchendo de xeo de nitróxeno, metano e dióxido de carbono durante millóns de anos ata que acabou reorientando a Plutón respecto da súa lúa, coa que está ancorado e sempre se mostran a mesma cara.

A gran pregunta é de onde pode saír tanto xeo como para mover un planeta enteiro, aínda que sexa anano. “A forma máis obvia é que houbese unha gran masa de auga baixa o xeo de Sputnik Planitia”, explica Francis Nimmo, da Universidade de California en Santa Cruz. “No núcleo rochoso do planeta hai suficiente radioactividade como para derretir unha capa de xeo duns 100 quilómetros de grosor”, resalta. Tras o impacto, a auga fluíu ao exterior enchendo parte do cráter e desprazando todo o planeta, argumenta o equipo de Nimmo nun segundo estudo en Nature.

O océano de Plutón “está composto sobre todo por auga, pero probablemente tamén contén amoníaco, que actúa como anticongelante, polo que probablemente segue existindo na actualidade”, sinala Nimmo. “Tería un volume case equivalente ao dos océanos da Terra e é potencialmente habitable”, asegura.

É posible que exista vida nese océano, pero non será fácil demostralo. A masa de auga estaría baixo un sartego de xeo duns 150 quilómetros de grosor, moito máis que nas lúas Europa e Encélado, tamén con océanos habitables, ou nos xeos do Ártico e a Antártida. “Se enviásemos unha misión orbital, o que pode levar bastante tempo, poderiamos confirmar a existencia do océano buscando excesos de masa en Sputnik Planitia ou cun radar que traspase a cortiza de xeo”, explica.

A sonda da NASA deixou atrás Plutón e penétrase agora no cinto de Kuiper, composto por unha miríada de pequenos mundos xeados. “Probablemente outros obxectos de tamaño similar a Plutón no cinto de Kuiper teñan estes océanos subterráneos”, sinala Nimmo. Espérase que New Horizons alcance o primeiro deses corpos en 2019.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Citipati osmolskae / nhm.ac.uk

Investigadores da Universidade Estatal de Carolina do Norte en EE.UU. descubriron material orgánico nas garras dun dinosauro que quedou fosilizado para a posteridade mentres chocaba os seus ovos hai 75 millóns de anos. Trátase da vaina de queratina que cubría os dedos do animal, é unha proba máis de que tecidos brandos poden preservarse no tempo, o que supón abrir unha xanela ao pasado máis aló dos ósos e fósiles.

O dono deses tecidos é un oviraptor, o Citipati osmolskae, un dinosauro do tamaño dun emu que viviu no que hoxe é Mongolia durante o período Cretácico. O seu aspecto énos familiar, porque se recrea moitas veces nas películas, cun pescozo extremadamente longo, a cola curta e un cranio pequeno coroado cunha crista alta. Este exemplar en concreto foi recuperado en 1995 da formación Djadokhta, onde apareceu en posición de chocando os seus ovos nun niño. Os paleontólogos teorizaron que foi enterrado rapidamente por unha duna de area, o que explica a súa excelente conservación.

Durante a preparación da mostra, os científicos notaron que había unha lente delgada de material branco que se estendía máis aló dunha das garras óseas nunha extremidade anterior, e que difería en textura e cor do sedimento e o óso.

Nas aves modernas, unha especie de funda cobre a garra ao final dun dedo do mesmo xeito que as uñas nos seres humanos e cumpren unha serie de funcións, como axudar na defensa, o movemento ou a captura dunha presa. As vainas nas aves modernas compóñense de dous tipos de queratina: alfa-queratina, a forma máis suave que se atopa no interior da vaina; e beta-queratina, unha queratina máis dura e resistente que comprende o exterior da vaina.

FONTE: Xornal/ciencia

Imagxe multicolor tomada cun microscopio electrónico / Stephen Adams

Un equipo de investigadores da Universidade de California, San Diego, conseguiu despois de 15 anos de investigación visualizar as primeiras imaxes en cor cun microscopio electrónico.

Estes microscopios permiten ampliar unha mostra ata dez millóns de veces máis que un óptico, pero ata agora só podían facelo en branco e negro porque a técnica que utiliza elimina os matices cromáticos. O resultado da investigación é o primeiro microscopio electrónico multicolor, que permitirá por primeira vez observar os procesos celulares en cor. Os investigadores cren que a nova técnica terá múltiples aplicacións prácticas.

Os resultados da investigación foron publicados na revista Cell Chemical Biology. O autor principal do estudo explicou que a técnica consiste en cubrir a mostra cunha serie de iones metálicos para usar despois un detector que captura os electróns que devolven os iones en cor. A técnica, segundo o investigador, é similar á microscopía de fluorescencia, pero cos detalles que só pode ofrecer a microscopía electrónica.

As primeiras tomas mostran unhas imaxes que combinan as cores vermello, verde e amarelo. "É como ver por primeira vez unha fotografía en cor cando só coñeciches o branco e negro", asegurou o investigador.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Saturno e os seus aneis fotografados pola sonda "Cassini" / Imaxe: NASA/ESA | EPV

Os aneis de Saturno destilan beleza e harmonía, pero esconden un pasado de violencia. Desde que, en 1655, Christiaan Huygens falou por primeira vez da súa existencia, tratouse de explicar a súa orixe, pero a discusión continúa. Un grupo de investigadores da Universidade de Kobe, en Xapón, acaba de publicar unha nova hipótese que pode axudar a entender como se formaron.

O modelo, elaborado a partir de simulacións de computador, sitúa a aparición dos aneis máis famosos do universo nun período temperán da formación do Sistema Solar coñecido como Bombardeo Intenso Tardío. Entón, hai uns 4.000 millóns de anos, a migración dos planetas xigantes provocou unha transformación de grandes consecuencias. Desde o exterior do Sistema Solar onde se formou, Xúpiter avanzou como unha bóla de demolición cara ao interior, arrasando unha primeira xeración planetaria que comezaba a nacer xunto á estrela. Naquel tempo, tamén Saturno viaxou cara ao Sol e quedou trabado co planeta xigante no que se coñece como resonancia orbital. Esa resonancia, un tirón mutuo compasado parecido ao que se produce cando se impulsa a un neno nunha randeeira, tivo consecuencias en todo o Sistema Solar.

Unha das consecuencias daquel baile entre os dous xigantes foi a distorsión das órbitas de moitos obxectos no Cinto de Kuiper. Alí acumúlanse infinidade de pequenos obxectos de xeo, restos da formación do Sistema Solar. Atraídos cara ao interior do sistema, bombardearon aqueles mundos en formación e, segundo os científicos de Kobe, formaron os aneis de Saturno.

Este planeta non é o único que conta con aneis no Sistema Solar. Urano e Neptuno tamén os teñen, aínda que a súa composición é diferente. Fronte aos saturninos, que están formados nun 95% por partículas de xeo, os dos outros dous xigantes gaseosos teñen un contido maior de rocha. O modelo do equipo liderado por Hyodo Ryuki pode explicar estas diferenzas. A súa formulación parte de que no Cinto de Kuiper existían miles de obxectos do tamaño de Plutón. Na súa viaxe cara ao interior do sistema planetario, os investigadores calcularon as probabilidades de que pasasen o bastante preto dos planetas xigantes como para quedar atrapados e destruídos pola súa forza gravitatoria durante o bombardeo intenso tardío. Os seus resultados mostraron que estes encontros sucederían varias veces.

A continuación, segundo explican os autores, estimaron que, cando se producía un encontro entre un viaxeiro do Cinto de Kuiper e un xigante gaseoso, entre o 0,1 e o 10% da masa inicial do obxecto xeado quedaba atrapado na órbita do planeta. A materia acumulada deses fragmentos atrapados sería suficiente para explicar a masa dos actuais aneis en Saturno e Urano. As simulacións tamén ofreceron unha explicación posible ao proceso polo que fragmentos de varios quilómetros quedaban atrapados e comezaban a chocar a grandes velocidades ata quedar feitas cachizas como os que agora compoñen os aneis.

Por último, os científicos afirman que este modelo tamén explica as diferentes composicións dos aneis dos distintos planetas. No caso de Urano e Neptuno, a súa maior densidade fai que poidan pasar moi preto deles e experimentar con gran intensidade o seu tirón gravitatorio. Se os obxectos do Cinto de Kuiper están formados por capas cun exterior de xeo e un interior de rocha, ambas as partes quedarían atrapadas nos cintos destes dous planetas, explicando que teñan máis cantidade de rocha que o de Saturno. No caso deste planeta, se os obxectos pasasen demasiado preto, estrelaríanse contra o planeta, e se non o fan, só a súa cuberta xeada quedaría en órbita. Isto explicaría por que os aneis de Saturno son case todo xeo.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Cirrio (Apus apus) / Inaxe: lookanimals.com

A enxeñería da natureza tivo millóns de anos para refinar o deseño dos paxaros. Algunhas aves teñen ás elípticas para manobrar é espazos estreitos (como os pardais), outras, teñen ás para planear e percorrer grandes distancias con pouco esforzo (como os albatros). Pero os cirrios (Apus apus) teñen ás para voar moi rápido, e ao mesmo tempo capturar o seu alimento.

Segundo un artigo presentado o pasado xoves na revista «Current Biology», os cirrios son capaces doutra cousa máis: Concluíron que poden voar durante case un ano enteiro, en concreto ao longo de 10 meses, sen baixar nunca á terra.

«Cando un cirrio común deixa o seu lugar de cría en agusto para migrar a África, non tocan o chan en ningún momento ata que volven á súa próxima época de cría, 10 meses despois», resumiu primeiro autor do estudo e investigador na Universidade de Lund (Suecia).

Isto establece un novo récord entre os cirrios, e deixa moi atrás ás fregatas, unhas aves que son capaces de estar dous meses en voo continuado. Ademais deste récord, esta capacidade implica que poden alimentarse perfectamente no aire.

Aclarou que algúns adoitan pousarse no chan, ou que mesmo poden pasar en terra noites enteiras a mediados de inverno, pero que moitos non tocan o chan durante meses.

Sexa como sexa, para logralo, os cirrios apáñanse para aforrar enerxía durante o día planeando a lombos de correntes de aire quente, en moitos casos ascenciendo ao atarcedecer ou ao amencer.

Para seguir aos cirrios, os investigadores colocaron sensores en 19 deles e usaron un novo sistema de recolección de datos para monitorar a aceleración das aves e seguir a súa xeolocalización.

Todos estes datos, mostraron que os cirrios pasan a maior parte da súa vida voando. Algúns se establecen nalgún punto, pero outros nunca o fan. Ademais, parece que durante o día a actividade das aves é menor, probablemente porque necesitan planear sobre correntes quentes.

Aínda falta por saber se estes paxaros dormen ou non no aire, como fan as fregatas. «O feito de que algúns nunca aterren durante dez meses suxire que dormen no aire», aclarou o investigador. Tal como suxeriu, puidese ser que atopasen un respiro á tardiña, cando as correntes lévanlles a descender suavemente.

Aínda que voar costa moita enerxía, e adóitase pensar que iso acurta a vida, estes paxaros teñen vidas realmente longas. Hai casos documentados de cirrios que viviron 20 anos. Nese tempo, «acumulan tanta distancia de voo como a de ir e volver á Lúa sete veces».

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

O Telescopio Espacial James Webb será ao substituto do famoso Telescopio Espacial Hubble. Este novo aparello, lanzarase en outubro de 2018 e terá no espazo un espello de seis metros de diámetro e un tamaño total similar ao dunha cancha de tenis. Ademais, será varias veces máis sensible e preciso que o seu antecesor, co que a ciencia chegará no futuro a recunchos do Universo aos que o Hubble non puido chegar.

No vídeo superior José Manuel Nieves (video-blog Materia escura) ponnos ao corriente das características desde telescopio e a súa misión.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Un grupo de científicos da Universidade de Bristol liderado polo profesor Jakob Vinther conseguiu reconstruír a escala real, a partir dos restos fósiles dun dinosauro atopado en China, unha réplica do psittacosaurus   (do grego "lagarto papagaio"), un exemplar que habitaba na zona de Asia fai 130 millóns de anos aproximadamente.

O obxectivo dos investigadores era determinar como era exactamente a pel do dinosauro, xa que dependendo diso, achegaría máis información sobre a contorna no que vivía. Como se pode observar na fotografía, a cara do espécime garda unha certa similitude coa cara dun papagaio, pola forma do pico e os ollos. Do longo dun pavo real, este bípedo ten porcas na cola.

   Vista de frente do psittasaurus / Jakob Vinther

O equipo do profesor Vinther empregou un láser para resaltar os materiais fluorescentes que aínda puidesen permanecer nos restos. E así descubriron a presenza de melanosomas, é dicir, células que contiñan melanina, responsables da pigmentación da pel. A partir dese momento, os científicos contaron coa participación do paleoartista Robert Nicholls para pescudar como era a pel do psittacosaurus.

Despois de meses de arduo traballo de reconstrución, Nicholls obtivo a mellor réplica conseguida ata o momento e púidose demostrar que o psittacosaurus vivía nun ambiente salvaxe de frondosa vexetación, onde as árbores eran tan altos que a luz do sol apenas chegaba á terra.

Foi posible chegar a esa conclusión porque, grazas á reprodución, Vinther e o seu grupo levaron a cabo certos experimentos: colocaron a maqueta ao aire libre un día asollado e outro nubrado para determinar a cantidade de luz e de sombra que recibía, observaron a que partes do corpo afectaba máis e menos e pescudaron desta forma como fose exactamente a pigmentación do animal.

Revelouse que a diferente coloración no corpo do psittacosaurus, coñecida como contrasombreado actuaba como camuflaxe para adaptarse á contorna e protexerse dos depredadores, o que explica a cor e as manchas escuras na parte superior e a cor clara na parte abdominal.

Os restos do dinosauro, que aínda conserva en bo estado os aparellos excretor, reprodutor e urinario, poden visitarse no Museo Senckenberg de Historia Natural, en Frankfurt (Alemaña).

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Megalolamna paradoxodon /Imaxe: sci-news.com

Un equipo internacional de investigadores describiu unha nova especie de quenlla, hoxe extinta, que viviu no Mioceno, fai uns 20 millóns de anos. De momento, localizáronse restos deste animal, que roldaba os 4 metros de longo e posuía unha dentadura moi especializada, en California, Carolina do Norte, Perú e Xapón.

O estudo dos seus dentes permitiu a estes expertos incluír a esta quenlla, que denominaron Megalolamna paradoxodon, na orde dos Lamniformes, o mesmo no que se atopan as quenllas brancas e os marraxos. En concreto, relaciónano coa familia Otodontidae, na que algúns biólogos clasifican a outro gran superdepredador mariño desaparecido, a quenlla megalodón, que podía alcanzar os 18 metros de longo. De feito podería considerarse ao Megalolamna paradoxodon como un primo próximo á liñaxe do anterior.

No ensaio, publicado na revista Historical Biology, destácase que este animal empregaba os seus grandes dentes dianteiros de 4,5 centímetros para capturar presas de mediano tamaño, que cortaba en anacos cos traseiros. A pesar da súa relación coa familia Otodontidae, os investigadores atoparon que certos trazos das súas pezas dentais parécense máis ás do cailón salmonero ou quenlla salmón, que mide máis de tres metros e aliméntase dos peixes que lle dan nome. A súa denominación científica é Lamna ditropis. Precisamente por iso, a quenlla extinta que agora foi descrito inclúese no xénero Megalolamna. Con todo, aínda se descoñecen moitas cousas destas grandes peixes, que parecen aparecer súbitamente no rexistro fósil. De aí o termo paradoxodon, isto é, “dentes paradoxais”.

FONTE:Abraham Alonso/Revista Muy Interesante

En 2014 detectouse a existencia dunha anana marrón, o obxecto máis frío coñecido fóra do noso Sistema Solar, que, desde entón, atraeu a atención de todos os investigadores. Trátase dunha anana marrón a tan só 7,2 anos luz da Terra que pode estar rodeada de nubes de auga ou xeo.

Todas as claves deste descubrimento, no videoblog Materia Escura sobre estas liñas.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Desde o 9 de agosto, a sonda estivo a trazar órbitas elípticas cada vez máis próximas á súa superficie. O sobrevoo final produciuse o 24 de setembro e, desde entón, leváronse a cabo outras manobras para aliñar a sonda co lugar do impacto, un punto próximo a unha fosa de 130 metros de ancho, chamada Deir o-Medina (como o poboado exipcio).

Érase unha vez unha nave espacial chamada Rosetta, que viaxou ata un afastado cometa para acompañarlo durante a súa travesía cara ao Sol. Na sonda ía un pasaxeiro, un robot denominado Philae que, en metade da súa aventura, saltou da nave para aterrar na superficie de 67P/Churyumov-Gerasimenko. Era a primeira vez que os humanos lograban algo así. Este conto galáctico acaba de concluír o pasado venres 30 de setembro, ás 13:19 horas exactamente, cando Rosetta estrelouse de forma programada contra o chan do cometa, unha manobra que puxo fin a unha das aventuras científicas máis extraordinarias da historia espacial.

As manobras para preparar a grand finale, como chaman na ESA ao final da misión, empezaron o 9 de agosto e leváronse a cabo desde o Centro de Operacións espaciais da ESA (ESOC), en Darmstadt (Alemaña), no que se deron cita este venres pola mañá os principais responsables da misión e desde o que se retransmitiron os últimos instantes de vida de Rosetta.

A sonda quedará para sempre nunha rexión chamada Ma’at, situada na cabeza ou no lóbulo máis pequeno de 67P. Trátase dunha rexión na que hai fosas activas nas que se orixinan chorros de po, e que teñen máis de 100 metros de diámetro e entre 50 e 60 metros de profundidade.

A sonda saíu da Terra hai 12 anos, seis meses e 28 días exactamente. Foi lanzada ao espazo en 2004 e chegou ao seu destino unha década despois, en agosto de 2014. A misión debía rematar en decembro do ano pasado pero foi estendida ata agora  grazas ao bo estado dos instrumentos.

Punto final!

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A humanidade debería ser cautelosa na procura de contacto con civilizacións alieníxenas, volveu a advertir o físico teórico Stephen Hawking nun documental.

En 2010, o científico planteaba que, de existir, os extraterrestres intelixentes poderían ser saqueadores que buscan polo cosmos fontes que explotar e planetas que conquistar e colonizar. Agora, volve expresar os seus receos en «Stephen Hawking’s Favourite Places», un novo documental (disponible un avance premendo AQUÍ).

«Un día, poderiamos recibir un sinal dun planeta nesas circunstancias -afirma Hawking no documental, en referencia ao mundo potencialmente habitable coñecido como Gliese 832c-, pero deberiamos ser cautelosos en responder. Atopar unha civilización avanzada podería ser como cando os nativos americanos atopáronse con Colón. Aquilo non lles saíu nada ben».

As reflexións de Hawking sobre os extraterrestres forman parte dun documental de 26 minutos que mostra ao científico describindo o Cosmos a bordo dunha nave espacial imaxinaria chamada SS Hawking, coa que realiza cinco paradas diferentes.

Hawking observa o Big Bang que creou o Universo, visita un buraco negro monstruoso no centro da Vía Láctea, viaxa a Gliese 832c e orbita Saturno. A súa viaxe termina en Santa Bárbara (California), que o famoso científico chama o seu fogar cando está fóra de casa, en recordo da súa etapa no Instituto de Tecnoloxía de California (Caltech).

FONTE: Xornal abc/ciencia

O equipo de investigadores da Asociación de Astronomía do Chaco (norte de Arxentina) atopou un meteorito na área de Campo do Ceo, que hai 4.000 anos recibiu unha choiva de rochas metálicas. O fragmento pesa 30 toneladas, magnitude que o converte no segundo máis grande do mundo, só superado polo meteorito de Hoba, achado en 1920 en Namibia e cuxo peso supera as 60 toneladas. A rocha é coñecida como siderito (meteorito metálico) e posúe un 92% de ferro e entre un 6% e un 7% de níquel.

A extracción do meteorito Gancedo, como foi bautizado polo equipo de investigadores en referencia ao municipio onde foi atopado, non foi sinxela, xa que o pozo no que se atopaba tiña unha gran cantidade de auga.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Habemus criovolcán en Ceres. Así o cre un equipo de científicos da NASA, do centro de voo espacial Goddard, quen publicou que a montaña Ahuna Mons de Ceres é un criovolcán, isto é, un volcán de xeo e auga. Este descubrimento únese a outros segredos que saen á luz en seis estudos distintos publicados pola revista Science.

O planeta anano Ceres é o obxecto máis grande do cinto de asteroides situado entre Marte e xúpiter e a sonda Dawn foi enviada a recoller información sobre o mesmo. Os primeiros datos indican que este mundo de roca e xeo conta con cráteres, terreos gretados e outro tipo de pegadas de procesos xeolóxicos, incluídos os criovolcanes, moi pouco usuais no sistema solar.

Nos criovolcanes, a auga líquida sería como o maga ou lava dos volcáns terrestres e o xeo conformaría a roca. Coas imaxes da sonda Dawn, os científicos localizaron unha formación criovolcánica en Ceres chamada Ahuna Mons, unha montaña con forma de domo, base elíptica e zona superior cóncava.

Grazas a unha serie de modelos matemáticos, os expertos determinaron que este criovolcán, de 4 quilómetros de altura, formouse despois dos cráteres que o rodean, polo que a súa vida é relativamente recente.

Os sales de cloro poderían atoparse xunto ao xeo de auga baixo a superficie de Ceres e ser os responsables da actividade química que alzou Ahuna Mons sobre a superficie creando este volcán de xeo.

As outras investigacións revelaron auga xeada exposta sobre unha zona de menos dun quilómetro cadrado, rápidos refachos de vento solar interactuando co planeta anano, a presenza de minerais filosilicatos arcillosos con magnesio e amonio de forma uniforme por toda a superficie de Ceres ou que a súa capa externa non está feita exclusivamente de xeo ou de roca, senón dunha mestura de ambos.

FONTE: Sara Romero /Revista Muy Interesante/Ciencia

Reconstrución artística dun pterosaurio / GABRIEL LÍO

Uns restos craniais en excelente estado de preservación atopados na rexión da Patagonia, en América do Sur, permitiron aos científicos descubrir unha nova especie de pterosaurio do Jurásico Inferior (hai entre 176 e 200 millóns de anos). 

O fósil, bautizado como Allkaruen koi (que na lingua nativa tehuelche significa "cerebro antigo"), atopouse en Chubut, na Patagonia arxentina. Os restos inclúen unha caixa craneana magníficamente conservada e sen triturar. Para estudar a anatomía neurocraneal, os investigadores usaron tomografía computerizada para observar o seu interior e o oído interno en tres dimensións. Con estes datos craniais e outras características anatómicas, realizouse despois unha análise filoxenético do grupo ao que pertence.

A investigación publicada na revista PeerJ indica que "Allkaruen mostra un estado intermedio na evolución do cerebro dos pterosaurios e as súas adaptacións á contorna aérea".

Os pterosaurios son un grupo extinto de réptiles voadores que viviron durante a maior parte da era do Mesozoico (hai entre 66 e 250 millóns de anos). O seu corpo adaptouse ao voo grazas a uns ósos máis lixeiros e un díxito máis longo que o resto e sobre o que descansaba unha membrana. Con todo, a neuroanatomía destes exemplares só se coñece grazas os poucos restos que se conservaron en tres dimensións. Este estudo proporciona nova información sobre a orixe, a cronoloxía e a evolución deste grupo de réptiles voadores.

FONTE: Xornal ElMundo/Ciencia

Un equipo de físicos da Universidade de California en Irvine anunciou, nun artigo publicado hai uns días en Physical Review Letters, que o posible achado dunha nova partícula, descoñecida ata agora, podería ser a proba que se necesitaba para demostrar a existencia dunha quinta forza fundamental da natureza.

"Se fose certo (afirma Jonathan Feng, autor principal do artigo) sería algo revolucionario. Durante décadas, traballamos con catro forzas fundamentais: gravidade, electromagnetismo e as dúas forzas nucleares, forte e débil. Pero se se confirma con máis experimentos, o descubrimento dunha quinta forza cambiaría por completo nosa comprensión do Universo, e abriría as portas para entender como as varias forzas únense nunha soa e o que é a materia escura".

Ata agora, e a través do Modelo Estandar, a Ciencia explicou con extraordinaria precisión tres das catro forzas coñecidas (electromagnetismo, forza nuclear forte e forza nuclear débil), e para cada unha delas descubriu un "cuanto", unha partícula (un bosón) que transporta a unidade mínima de cada forza. Pero a cuarta, a gravidade séguese resistindo a ser "cuantificada" e é unha dos pesadelos máis recorrentes dos físicos da actualidade. A existencia dunha quinta forza podería, pois, ser a clave que nos faltaba para comprender de que está feito realmente o Universo.

Os investigadores partiron dun estudo levado a cabo a mediados de 2015 por un grupo de físicos experimentais da Academia Húngara das Ciencias, que buscaban "fotóns escuros", un dos posibles candidatos a ser o compoñente fundamental da materia escura, da que se sabe que é cinco veces máis abundante que a materia ordinaria que forma estrelas, planetas e galaxias. Os científicos húngaros descubriron entón unha desintegración radioactiva anómala, que non podía explicarse coas reaccións coñecidas e que apuntaba á existencia dunha nova partícula extremadamente lixeira, apenas trinta veces máis masiva que o electrón.

FONTE: José Manuel Nives/xornal abc/ciencia

Un equipo internacional de investigadores acaba de facer público un achado inquietante: un potente sinal de radio, con posibilidades de ser emitida por unha civilización extraterrestre. O sinal procede de HD164595, unha estrela similar ao Sol, na constelación de Hércules, cunha idade estimada de 6.300 millóns de anos e a unha distancia de 95 anos luz da Terra.

A detección, levada a cabo co radiotelescopio ruso Ratan-600, na localidade de Zelenchukskaya, no Cáucaso, produciuse hai xa máis dun ano, o 15 de maio de 2015, aínda que non se desvelou ata agora. O sinal ten unha lonxitude de onda de 2,7 centímetros e é, segundo os seus descubridores, demasiado forte para ser atribuída a causas naturais.

Con todo, os investigadores non deron aínda o paso de atribuír o sinal a unha civilización alieníxena, senón que se limitan a sinalar que ten unha gran potencia e que procede dun punto concreto do espazo, o que a converte nun bo candidato para futuros estudos. Por suposto, e ata o momento en que sexa confirmada e analizada por máis telescopios, non se poderá confirmar se o sinal ten, ou non, unha orixe intencionada.

Por iso, os investigadores piden que a estrela e a súa enigmática emisión de radio sexa monitorada de forma permanente. Segundo eles, se o sinal procedese dunha baliza alieníxena, a súa potencia só podería ser alcanzada por unha civilización Kardashov do tipo II, isto é, capaz de obter a súa enerxía directamente das estrelas. Aínda que se se tratase dun feixe estreito e centrado no noso Sistema Solar, a súa potencia sería accesible para unha civilización do Tipo I, aínda moito máis avanzada que a nosa.

Cabe destacar que ao redor da estrela HD164595 xa se descubriu un planeta, HD164595 b, confirmado en 2015. Trátase dun «Neptuno quente», con preto de 16 veces a masa da Terra. Un xigante gaseoso que orbita moi preto da súa estrela (o seu período orbital é de 40 días) e fóra da súa zona de habitabilidade, polo que non pode albergar vida tal e como a coñecemos. Con todo, non se descarta que ao redor de HD164595 poida haber máis exoplanetas que aínda non foron descubertos.

En definitiva, un sinal enigmático, que en certo xeito lembra á famosa «WOW» do 15 de agosto de 1977, captada polo radiotelescopio Big Ear. Naquela ocasión, con todo, ningún outro instrumento puido volver detectala, polo que tivo que ser descartada como «sinal intelixente».

Esperemos que esta vez teñamos máis sorte!

FONTE: Xornal abc/ciencia

A metade dos españois pensa que a bicicleta mellora a mobilidade nas cidades e que axuda a preservar o medio ambiente; ademais, un 40% ve tamén a bici como un elemento de lecer saudable. Segundo o barómetro de 2015 publicado pola Rede de Cidades pola Bicicleta case todo o mundo sabe montar en bicicleta (o 90% dos españois), con todo, só un 10% utilízaa a diario. Poida que moitos dos que dubidan en poñerse a pedalear fágano por unha evidencia que esixe un cambio: nas cidades máis poboadas, cunha maior densidade de tráfico, a bicicleta e os coches compiten por un mesmo espazo… e perden os que pesan menos.

Segundo un estudo da plataforma Ponlle Freo, un terzo dos ciclistas tiveron algunha vez un accidente, porcentaxe que aumenta ata o 45% entre aqueles que a utilizan a diario. Con todo, só nun 40% dos casos os condutores das bicicletas cometeron algún tipo de infracción. Como en moitos outros campos, a tecnoloxía pode botar unha man para resolver un problema que non só salvará vidas de ciclistas, senón que suma na dirección das novas cidades sustentables.

Vodafone Smart Jacket, un prototipo de chaqueta intelixente desenvolvido pola universidade de Delft xunto coa Asociación de Ciclistas Holandeses, incorpora un pequeno ordenador que, conectado ao smartphone, fai máis segura a condución urbana. A través dunha aplicación móbil na que se especifica a ruta que se seguirá pola cidade e un sistema de leds, a chaqueta sinaliza os movementos que vai realizar o ciclista e permítelle tamén agradecer ao resto de vehículos cando lle facilitan unha manobra. Esta app, ademais, impide recibir chamadas mentres se conduce limitando así as distraccións, unha das maiores causas de accidentes. De momento, a Vodafone Smart Jacket foi probada con éxito en Amsterdam e atópase en fase de desenvolvemento. A súa chegada, como a doutros wearables con funcións similares, será unha achega máis no crecemento dun vehículo que, lonxe de pasar de moda, gaña usuarios cada día.

FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xonal El País

Ilustración dunha explosión nova clásica / K. ULACZYK-WARSAW UNIVERSITY OBSERVATORY

Astrónomos polacos observaron unha estrela anana branca antes e despois de que producise unha explosión coñecida como nova. O estudo, centrado en Nova Centauri 2009, proporciona nova información sobre este brillante evento asociado á transferencia de materia desde unha estrela compañeira. As estrelas ananas brancas que forman parte dun sistema binario, onde outra estrela transfíreas material, ás veces sofren un brillante estalido termonuclear chamado nova. Non hai que confundilo coas supernovas, explosións estelares moito máis enerxéticas e luminosas.

Unha destas novas, chamada Nova Centauri 2009, entrou en erupción no sistema da estrela V1213 Cen en maio de 2009, pero desde moito antes xa estaba a ser monitorada por científicos polacos do experimento de lente gravitacional óptica (OGLE). Con datos recolleitos desde 2003, o astrofísico Przemek Mróz e outros colegas do Observatorio Astronómico de Varsovia detectaron pequenas explosións ou aumentos do brillo (outbursts) na anana branca durante os seis anos que precederon ao gran estalido. "Isto implica unha baixa taxa de transferencia de masa entre as dúas estrelas durante ese período", sinalan os investigadores no seu estudo, que publican esta semana na revista Nature.

Os autores informan que a erupción nova ocorreu nos seis días posteriores ao comezo do último outburst, "o que indica que a materia arroxada sobre a anana branca durante ese tempo desencadeou a reacción termonuclear que conduciu á explosión". Ademais, os astrónomos comprobaron que a taxa de traspaso de material (sobre todo hidróxeno) aumentou considerablemente despois da explosión de 2009 e que agora o sistema está a apagarse lentamente.

Segundo os astrónomos polacos, "estes resultados proporcionan unha proba directa dos cambios de transferencia de masa antes, durante e despois das erupciones nova e apoian a hipótese da hibernación nestes obxectos, que predicir que esa taxa de transferencia irase reducindo nos próximos séculos, antes de que o proceso de acreción (adición de material) iníciese de novo, e en última instancia conduza a unha nova explosión nova".

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Quenlla de Groenlandia / Imaxe:24sata.hr

Naceu antes de que Velázquez pintase As Meninas e posiblemente seguiría viva se non a pescasen por accidente. Uns científicos sacáronlle os ollos e enviáronos a un laboratorio en Aarhus ( Dinamarca). Fixeron o mesmo con outras quenllas cazadas por accidente e da mesma especie, Somniosus microcephalus ou quenlla de Groenlandia, dentro dun proxecto científico desenvolvido entre 2010 e 2013.

Este escualo é o maior peixe do océano Ártico e un dos menos coñecidos. Non ten depredadores naturais e chega a superar os cinco metros de longo, máis ou menos o mesmo que unha quenlla branca. As femias son sempre maiores que os machos e crecen a un ritmo lentísimo, apenas un centímetro por ano. Algúns científicos suxeriran que estes animais poderían vivir 200 anos ou máis, pero ata agora ninguén o podía demostrar.

O misterio púidose resolver en parte polas bombas atómicas detonadas durante a Guerra Fría. As partículas radioactivas das explosións estendéronse por todos os océanos e acumuláronse nos organismos que estaban vivos por entón. Os investigadores analizaron as células do cristalino de 28 quenllas femia, todas pescadas de forma accidental. Usaron as marcas da bomba como referencia para saber cantas naceron antes de mediados dos anos 50 e logo aplicaron a datación de carbono para estimar a idade total.

Os resultados, publicados na revista Science, apuntan a que estas quenllas viven polo menos 272 anos. Ás máis grande do grupo analizado, de 5 metros de lonxitude, calcúlaselle unha idade de 392 anos, todo un récord que converte a esta especie no vertebrado máis lonxevo da Terra.

Vivir tantos anos sen desenvolver cancro ou outras enfermidades é un reto que só un puñado de especies é capaz de superar. O crecemento retardado é unha das formas de logralo. Segundo o traballo, estes peixes non alcanzan a madurez sexual ata os 150 anos, é dicir, que a tiburona máis veterana do grupo alcanzou a idade adulta na época da Revolución Francesa.

Non é casualidade que todo isto suceda nas xélidas augas do Ártico. En leste mesmo océano vive o animal máis lonxevo do mundo, a ameixa de Islandia, que supera os cinco séculos de vida. E en 2007 un arpón do século XIX arrincado da pel doutro dos seus habitantes, a balea boreal, demostrou que tiña 211 anos, o que lle converteu no mamífero máis lonxevo da Terra.

FONTE: Xornal El país/Ciencia

Faros cósmicos no centro da nosa galaxia / Imaxe: Universidade de Tokio

Localizar cefeidas, novas estrelas que emiten pulsos de brillo regularmente, é unha bendición para os astrónomos, xa que permiten medir as distancias cósmicas e establecer a distribución dos corpos celestes na nosa galaxia. E iso é precisamente o que tentaba un grupo internacional de científicos dirixidos polo profesor Noriyuki Matsunaga, da Universidade de Tokio: buscar “faros cósmicos” na rexión central da Vía Láctea.

Para iso, analizaron as observacións no rango de radiacións infravermellas tomadas polo Gran Telescopio Surafricano (SALT), capaz de penetrar nas minchas de po intergaláctico que habitualmente se interpoñen entre os observatorios e as estrelas. E que atoparon? Pois case nada nun espazo enorme, que se estendía 8.000 anos luz dende o núcleo da galaxia.

Isto indica que esa zona apenas contén astros novos (as cefeidas teñen entre 10 e 300 millóns de anos): é un deserto inerte. “Os resultados indican que non houbo formación significativa de estrelas alí durante centos de millóns de anos”, explicou o astrónomo italiano Giusseppe Bono, coautor do estudo, que foi publicado na revista Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Os científicos suxiren que este descubrimento obrigaría a revisar a nosa visión da Vía Láctea.

FONTE: Pablo Colorado/Revista Muy Interesante/Ciencia

Colonia de V. vulnificus coa súa particular forma encorvada do género "vibrio" / PUBLIC DOMAIN IMAGES

O quentamento das augas do Atlántico Norte está a permitir a proliferación de bacterias patógenas. Unha análise de mostras de plancto conservadas desde hai 60 anos revela a presenza crecente de microorganismos emparentados coa bacteria do cólera. Á vez que a temperatura das augas costeiras de Europa e América do Norte, tamén creceu o número de infeccións en humanos.

As bacterias mariñas supoñen a maior parte de biomasa dos océanos. Dentro destes microorganismos procariontes hai un xénero de apenas 200 especies chamado Vibrio. Entre as vibrio hai tres especies moi seguidas polos científicos polo seu carácter patógeno. A máis coñecida é a Vibrio cholerae. Dous das súas variedades, a O1 e O139, son as causantes do cólera, unha enfermidade que só en España acabou coa vida dun millón de persoas no século XIX.

Iso foi hai moito tempo. Desde mediados do século pasado, o cólera de cando en cando sae das latitudes intertropicales. Con todo, desde hai polo menos unha década, as infeccións por vibrio nas costas atlánticas de América do Norte ou Europa non deixaron de aumentar. Non se pode falar de epidemia, pero non deixan de intrigar aos científicos: Por que se producen máis intoxicacións por V. cholerae ou V. parahaemolyticus ou infeccións por V. vulnificus nas praias do Báltico, Islandia ou Galicia?

A causa podería ser o quentamento global e, en particular, o aumento da temperatura das augas superficiais do Atlántico Norte. Para comprobar esa posible conexión entre cambio climático e proliferación de bacterias mariñas, o microbiólogo da Universidade de Xénova (Italia) Luigi Vezzulli tivo a idea de recorrer a un arquivo moi especial fundado en 1931 polo biólogo británico sir Alister Hardy e coñecido hoxe como a Sir Alister Hardy Foundation for Ocean Science (SAHFOS).

Na súa sede de Plymouth (Reino Unido) a SAHFOS alberga máis de 250.000 mostras de plancto mariño conservadas en formaldehído e recollidas por decenas de barcos de forma voluntaria. Como as vibrio adoitan colonizar o exoesqueleto dos pequenos crustáceos que compoñen o zooplancton, Vezzulli pensou que estudando estas mostras podería saber se agora hai máis bacterias vibrio que no pasado e se a súa evolución tiña algún correlato coa temperatura do mar.

Os resultados da investigación, publicados en PNAS, mostran en primeiro lugar que a presenza do xénero Vibrio no conxunto de bacterias mariñas non deixou de aumentar desde 1958. As mostras analizadas proceden de nove zonas costeiras do Atlántico norte, desde Nova Escocia (Canadá) ata o estuario do Rin (Países Baixos), pasando polas costas galegas. Salvo nun caso, en Terranova, nos demais leste incremento da concentración bacteriana aparece correlacionado coa evolución da temperatura do mar. Para esta parte do océano, a temperatura superficial media da auga subiu en 1,5º no últimas cinco décadas.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

O Staphylococcus aureus, na imaxe batallando con linfocitos, desenvolveu resistencia a varios antibióticos / NIAID

Millóns de persoas poderían salvar a vida no futuro grazas a unha bacteria que vive nos narices humanos. Científicos alemáns descubriron que este microorganismo, o Staphylococcus lugdunensis, xera un antibiótico natural que ataca a un amplo grupo de bacterias entre as que se atopan algunhas das máis resistentes aos antibióticos. O achado convida a buscar os fármacos do futuro entre as bacterias que poboan o corpo humano.

"Na próxima década morrerán máis persoas pola resistencia aos antibióticos que de cancro", asegura o microbiólogo da Universidade de Tubinga (Alemaña), Andreas Peschel. O uso e abuso dos antibióticos está a provocar unha selección non natural das cepas de bacterias máis resistentes. Unha delas é o estafilococo dourado (Staphylococcus aureus), bacteria á que Peschel dedicou toda a súa carreira investigadora.

O S. aureus é unha bacteria comensal, vive na pel e mucosas humanas sen danar ao seu anfitrión. Con todo, en determinadas condicións que debilitan o sistema inmune vólvese patógena. O seu grupo principal de vítimas son as persoas hospitalizadas. Outra das súas particularidades é que, desde mediados do século pasado, foise facendo resistente a un número crecente de antibióticos.

Estímase que un terzo dos humanos foron colonizados polo estafilococo dourado. Peschel e os seus colegas preguntáronse porqué o 70% da poboación parece inmune a esta bacteria. Segundo publican na revista Nature, comprobaron que aqueles narices colonizados por S. lugdunensis eran territorio hostil para S. aureus. Algo debía de ter a primeira que acababa coa segunda.

Comprobárono primeiro en cultivos. Analizando a acción dunhas noventa especies de estafilococos, viron que unhas cepas de S. lugdunensis impedían o crecemento da S. aureus pero non outras. Así que buscaron que tiñan unhas e outras. Atoparon un compoñente que parecía ser o responsable desta capacidade bactericida. Chamárono lugdunin, que seguindo a terminoloxía española poderíase traducir por lugdunina.

A lugdunina inhibiu, tamén en cultivos, o crecemento de varias cepas de S. aureus resistentes a diversos antibióticos. Ademais, puido con outros patógenos, como Enterococcus faecalis, Streptococcus pneumoniae (causante de pneumonía, sinusitis ou mesmo meninxite) ou a Escherichia coli. Para comprobar a súa acción antibacteriana, os investigadores aplicaron sobre a pel de varios ratos un biofilm con S. aureus para tratalos despois con lugdunina. En todos os casos salvo dous (por posible erro de procedemento), a infección retrocedeu ou desapareceu por completo.

Pode parecer estraño que a microbiota humana, nunha especie de guerra entre bacterias, produza antibióticos. Pero, como escriben os microbiólogos estadounidenses Kim Lewis e Philip Strandwitz tamén en Nature "a microbiota está formada por máis de mil especies, moitas das cales compiten polo espazo e os nutrientes e a presión selectiva para eliminar ás bacterias veciñas é alta". Un dos mecanismos que parecen atopar algunhas é o de crear os seus propios antibióticos. 

Aínda queda moito para que a lugdunina sexa probada en humanos e aínda máis para que se converta nun antibiótico comercial, pero o seu descubrimento, ademais do seu propio valor terapéutico, pode ter outro efecto engadido: "Xeralmente, os antibióticos obtéñense de bacterias do chan ou fungos", lembra Peschel. Pero, "a idea de que a microflora humana poida ser tamén unha fonte de axentes antimicrobianos é todo un descubrimento". Un descubrimento que levará a moitos a ver doutra maneira ás bacterias que os humanos levan dentro.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

En vermello, o holograma dun fotón individual obtido no experimento real. En azul, a predición teórica da forma que debería ter ise fotón. Ambas coinciden á perfección / FUW

Un raio de sol entra pola xanela e ilumina a habitación. A primeira vista non parece algo extraordinario, pero a Mecánica Cuántica dinos que ese raio luminoso está formado por trillones e trillones de pequenos «paquetes de luz» individuais, os fotóns, movéndose a 300.000 km/s. Con todo, ninguén conseguiu ver un fotón individual, nin saber que forma ten, se é que ten algunha. É máis, podería ser que nin sequera teña sentido formularse esas preguntas.

Agora, un equipo de investigadores polacos conseguiron crear, por primeira vez na historia da Ciencia, o holograma dunha partícula individual de luz. O fito, conseguido grazas á observación das interferencias que se producen cando dous raios de luz crúzanse, constitúe un importante avance cara á comprensión da natureza íntima da luz. Os resultados deste traballo, publicado en Nature Photonics, tamén poderían ser importantes para o desenvolvemento de tecnoloxías que necesiten comprender que forma ten un fotón, como sucede coas telecomunicacións e os computadores cuánticos.

Desde hai centos de anos, os físicos traballaron moi duro para tentar comprender de que está feita a luz: Maxwell describiu a luz como unha onda electromagnética, Planck demostrou que a luz estaba feita de pequenos «paquetes» invisibles aos que chamou fotóns e Schröedinger refinou estas ideas na súa famosa ecuación de función de onda cuántica, capaz de predicir con extraordinaria precisión os resultados de experimentos con fotóns.

Agora, e por primeira vez, os investigadores da Universidade de Varsovia conseguiron representar e medir as formas descritas pola ecuación de Schröedinger nun experimento real.

Os fotóns, ao desprazarse como ondas, poden estar na mesma fase. Pero se interactúan, producen un sinal brillante. Se pola contra as súas fases opóñense, entón anularanse os uns aos outros. É algo parecido ao que sucede coas ondas sonoras emitidas por dous altofalantes e que producen picos de son agudos e graves nunha habitación.

A imaxe obtida polos científicos, chamada holograma porque leva información tanto da forma como da fase de onda do fotón, foi creada disparando ao mesmo tempo dous raios de luz cara a un divisor de feixe (un instrumento óptico que divide un raio luminoso en dous). O divisor de feixe compórtase coma se fose un cruzamento de estradas, unha intersección que cada fotón pode rodear ou cruzar directamente, o que depende da forma das súas funcións de onda.

A forma da imaxe resultante parécese a unha cruz de Malta, e é exactamente a que predicir a ecuación de función de onda de Schröedinger. Nos brazos da cruz, onde os fotóns están en fase, a imaxe é máis brillante, mentres que as zonas nas que as fases se opoñen aparecen máis escuras.

Agora, os investigadores tratarán de dar un paso máis e recrear funcións de onda de obxectos cuánticos máis complexos, por exemplo, átomos completos.

FONTE: Xornal abc/ciencia

O mapa de 180 módulos, incluidas as áreas visuais (azul), auditivas (vermello), e táctiles/motoras (verde). MATTHEW GLASSER/DAVID VAN ESSEN

Un século de neuroloxía demostrou que o córtex cerebral, a sede da mente humana, está dividido en áreas discretas, ou módulos especializados en distintas funcións. Pero todo o córtex ten unha anatomía tan parecida que cartografar eses módulos non resultou nada fácil, a pesar de intentos loables como o de Brodman, que xa en 1909 elaborou un mapa que aínda se segue utilizando como unha aproximación aceptable. Esta situación acaba de cambiar.

Os neurocientíficos Matthew Glasser, David Van Essen e os seus colegas da Universidade de Washington en Saint Louis, Missouri, en colaboración con investigadores de Oxford, Londres, Minneapolis e Nijmegen, Holanda, debuxaron un mapa do córtex que pode resultar definitivo, ou polo menos ten esa vocación. O seu segredo é que é “multimodal”: a diferenza dos anteriores intentos, como o de Brodman de 1909, o novo mapa usa tres criterios combinados “microarquitectura local, conectividade e función” e reúne información de 210 mozos saudables.

Cada hemisferio do córtex resultou ter exactamente 180 áreas corticales, das que 97 eran descoñecidas para a ciencia. O traballo, un verdadeiro tour de force neurolóxico, ten importantes implicacións para a neurociruxía, os estudos de desenvolvemento, envellecemento e enfermidades neurolóxicas, e permitirá unha investigación avanzada da evolución da mente humana a partir dos seus devanceiros primates. O mapa preséntase no artigo principal de Nature. A mente foi ao fin cartografada.

A estrutura modular do córtex (ou cortiza cerebral, a fina e engurrada capa máis externa do cerebro) empezouse a revelar fai máis dun século co mero estudo das lesións accidentais, e tamén dos tumores ou ictus localizados nunha ou outra zona. Os danos en certas partes da cabeza poden causar formas de cegueira, ou complexos defectos do procesamento das imaxes, e noutros lugares asócianse á percepción auditiva, o control dos músculos ou a coordinación dos movementos, a interpretación da linguaxe, a aptitude numérica, o razoamento lóxico ou o comportamento social e moral.

A alta calidade do novo mapa afecta a todas as rexións do córtex. As distintas áreas implicadas en procesar a información visual (V1, V2…), que funcionan como unha xerarquía onde a información que chega da retina vaise abstraendo progresivamente (ángulos, polígonos, poliedros,…) resultan agora tan evidentes como nun mapa político, e ademais poden considerar facilmente as diferenzas entre persoas, que son notables. Noutro exemplo espectacular, a nova cartografía identificou unha área da linguaxe que pasara inadvertida tras un século de investigacións neurolóxicas intensas.

Os autores esperan, con todo, que sexan as partes cerebrais peor definidas ata agora as que máis se beneficien do seu estudo. Isto inclúe o córtex prefrontal, a parte máis anterior do cerebro, que é a que máis creceu durante a evolución dos homínidos, e onde residen as funcións máis especificamente humanas: as altas funcións intelectuais, como o razoamento lóxico, o pensamento abstracto e a súa interacción permanente coas emocións. É aí onde a nitidez da nova cartografía permitirá avanzar máis a investigación nos próximos anos.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Descobren dous planetas rochosos similares á Tierra / Imaxe: Xornal El Mundo

Teñen o tamaño e a temperatura idóneos para albergar vida e atópanse a só 40 anos luz da Terra. Son os tres planetas máis parecidos ao noso e descubríronos o pasado mes de maio científicos do Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts (MIT) e da Universidade de Liexa (Bélxica), entre outros. A novidade é que agora sábese que dous deles son de natureza rochosa e que, ademais, as súas atmosferas non son grandes e difusas senón compactas e similares á da Terra. Estes achados, que publica a revista Nature, multiplican as posibilidades de que poidan ser habitables.

Dous “xemelgos” da Terra, por tanto, pero quizais non os únicos. "O telescopio Kepler detectou outros planetas que teñen o tamaño e a temperatura terrestres, pero están moi lonxe de nós para ser estudados en detalle", conta Julien de Wit, autor principal do estudo. Así as cousas, non se pode afirmar que estes dous sexan os planetas máis similares ao noso de cuantos coñécense.

Os candidatos a dobres da Terra forman parte do sistema estelar bautizado como TRAPPIST-1. A súa estrela é unha anana ultrafría, moito máis que o Sol, e emite radiación infravermella en lugar de luz visible. Aos investigadores da Universidade de Liexa ocorréuselles buscar planetas ao redor deste tipo de estrelas porque o seu sinal luminoso é máis débil que a doutras estrelas e non nos cega tanto como para que non podamos distinguir os corpos que as orbitan.

Para analizar con máis detalle o sistema TRAPPIST-1, os investigadores recorreron ao telescopio espacial Hubble da NASA e servíronse dun evento astronómico tan especial como pouco frecuente: un dobre tránsito. Este fenómeno prodúcese cando, desde o punto do observador, dous planetas pasan por diante da súa estrela case no mesmo instante. Iso fixo posible analizar as atmosferas deses dous planetas dunha soa ollada porque, ao atravesalas, a lonxitude de onda da luz que emite a súa estrela sofre cambios que se poden medir. Ao non observar grandes variacións nesa magnitude, conclúese que posúen atmosferas compactas, típicas dos planetas rochosos.

"Agora a cuestión é, que clase de atmosfera teñen?", pregúntase De Wit. Aínda que xa aventura algunhas opcións: "Os escenarios posibles inclúen algo parecido a Venus (onde a atmosfera está formada sobre todo por dióxido de carbono), unha similar á da Terra (con grandes nubes), ou incluso algo parecido a Marte (cunha atmosfera empobrecida)". Aínda non se sabe pero, para este investigador, aí está a maxia da ciencia: "Estamos constantemente en novos territorios; isto é pura exploración. É realmente emocionante porque está a pasar agora".

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Topografía detallada da cara visible (esquerda) e da cara oculta (dereita) da Lúa / NASA/LRO

No seu movemento orbital ao redor da Terra, a Lúa sempre amosa a mesma cara. Esta metade, a única que puido contemplar a humanidade durante milenios, ten grandes áreas escuras, terras chairas e baixas que foron cubertas por lava nas primeiras etapas evolutivas tras a formación do noso satélite. Tales planicies de denominan “mares”, pola similitude que atoparon os astrónomos antigos cos mares terrestres.

Era natural supoñer que a cara oculta da Lúa sería similar á cara visible. Pero a primeira fotografía da cara oculta, realizada pola sonda soviética Lúa 3 en 1959, reservábanos unha bonita sorpresa. As dúas caras da Lúa son moi diferentes. Na cara oculta non hai grandes mares como os observados na cara próxima, aquela cara está poboada por numerosísimos cráteres recentes e terras montañosas. Os poucos mares presentes na cara oculta son moito máis pequenos e están moito máis repletos de cráteres. Pola cara oculta lávaa non parece fluír coa mesma cantidade e actividade que mostrou na cara visible desde a Terra.

Primeira foto da cara oculta da Lúa realizada pola sonda soviética Lúa 3.

Na época inmediatamente posterior á formación do Sistema Solar, hai máis de 4.000 millóns de anos, producíronse numerosísimos impactos de meteoritos e asteroides sobre todos os planetas e satélites do sistema. Formáronse así as grandes concas e cráteres que se observan na superficie da Lúa. Pero o impacto dun meteorito non só crea un cráter, senón que na contorna do cráter créanse fracturas e fisuras verticais que atravesan a cortiza lunar.

A lava que fluíu pola Lúa fai uns 3000 millóns de anos orixinouse a partir do magma volcánico que abundaba entón baixo a súa cortiza. Este magma, literalmente roca fundida, foi producido pola calor despedida pola radioactividade natural que tiña lugar naquela fase temperá da Lúa. O magma puido alagar parte da superficie lúa ascendendo desde o subsolo polas numerosas fisuras producidas polos impactos meteoríticos.

Durante un tempo pensouse que as diferenzas entre as dúas caras da Lúa debíanse a un número maior de grandes concas na cara visible. Con todo, unha análise coidadosa mostra que tales concas están repartidas de maneira bastante uniforme entre os dous hemisferios e que a diferenza radica máis ben en que as concas da cara próxima da Lúa foron moito máis alagadas polos grandes fluxos de lava.

A diferenza nos fluxos de lava vén acompañada por diferenzas na distribución de elementos químicos en toda a superficie do noso satélite. En efecto, elementos como o potasio, o fósforo e as terras raras, que aparecen no material cristalizado creado polos fluxos de lava son máis abundantes na cara visible que na cara oculta da Lúa.

As dúas caras da Lúa son diferentes por soportar moi diferentes fluxos de lava. Pero isto non nos responde á pregunta sobre a orixe das diferenzas entre as dúas caras, senón que nos traslada a pregunta ao subsolo lunar.

Un dos descubrimentos máis interesantes realizados no curso das misións Apolo é que a codia da Lúa (a capa rochosa que repousa sobre o manto) é moi irregular. O espesor medio da codia é duns 50 a 60 quilómetros, pero o que é máis interesante é que o espesor medio da cara oculta é uns 15 quilómetros maior que o da cara visible.

Esquema da estrutura da Lúa.

As irregularidades da codia causan un desprazamento entre o centro de masas da Lúa e o seu centro xeométrico, un fenómeno que explica a rotación síncrona da Lúa, isto é, o feito de que o noso satélite sempre nos mostre o seu mesma cara.

Un podería esperar entón que o magma puidese escapar preferentemente a través da cara visible por ser a cortiza aquí moito máis delgada. Isto supoñería que todo o magma procedese da mesma profundidade e tivese a mesma composición en todos os mares. Con todo, observouse que a lava en diferentes mares ten diferentes composicións, o que indica que procede de diferentes profundidades e que o espesor da cortiza que atravesa nun lugar ou outro da superficie lunar é irrelevante.

Entón as diferenzas entre os dous hemisferios poderían deberse a unha maior actividade volcánica real baixo a cara visible. Traballos recentes suxiren que esta maior actividade puido deberse para o efecto da Terra. En efecto, a calor irradiada pola Terra nova puido manter a cara visible da Lúa máis quente durante un período máis dilatado de tempo, mentres que a cara oculta arrefriaríase máis rapidamente irradiando calor ao espazo libre. Outras hipóteses aínda máis especulativas suxiren que a colisión dun gran corpo coa cara visible da Lúa tamén podería incrementar a actividade radioactiva e volcánica de maneira local.

Como vemos hai numerosas ideas que poderían explicar as diferenzas tan notables entre os dous hemisferios da Lúa, pero debemos recoñecer que a causa precisa non se coñece aínda e que mesmo un corpo tan próximo e familiar como o noso satélite aínda esconde grandes misterios que merecen ser investigados.

FONTE: Rafael Bachiller/Xornal El Mundo/Ciencia

A órbita do novo planeta anano sinalada en amarelo Alex Parker / Javier Guzmán

A familia dos planetas ananos medra. Esta semana anunciouse a presenza dun máis deses obxectos no Cinto de Kuiper, nos arredores do Sistema Solar. A falta de bautizo, o novo membro chámase 2015 RR245 e ten un diámetro estimado de 700 quilómetros segundo as primeiras observacións. Plutón, o maior dos corpos xeados que habitan a rexión, ten un diámetro de 2.371 quilómetros.

A órbita está moito máis afastada do Sol que o que foi durante décadas o noveno planeta coñecido. O novo planeta anano necesita 700 anos para dar unha volta á nosa estrela fronte aos 248 de Plutón. Aínda que en 2096, cando alcance o punto da súa órbita máis próximo ao Sol, atoparase dentro da órbita de Plutón, no seu momento máis afastado atoparase a 120 veces a distancia da Terra ao Sol: 18.000 millóns de quilómetros de distancia.

O descubrimento produciuse en febreiro deste ano a partir de imaxes recollidas polo Telescopio Canadá-Francia-Hawaii en setembro de 2015 dentro do Estudo das Orixes do Sistema Solar (OSSOS). Esta colaboración pretende explorar a poboación de curmáns de Plutón co obxectivo de entender a evolución do noso sistema planetario. OSSOS xa descubriu máis de 500 obxectos, pero este é o primeiro que podería alcanzar a categoría de planeta anano.

Segundo expica o equipo responsable da observación, a maior parte dos planetas ananos foron destruídos ou expulsados do Sistema Solar durante o caos que seguiu ao momento en que os planetas xigantes saíronse das súas posicións actuais. RR245 sería, xunto a Eris ou Plutón, un dos poucos sobreviventes.

Esta categoría de planetas ananos introduciuse cando se observou que máis aló da órbita plutoniana existían obxectos similares ao que ata entón fora un planeta máis. A clave para ser planeta anano non está no seu tamaño, senón nunha definición exposta en 2006 pola Unión Astronómica Internacional: Os planetas ananos teñen a masa suficiente para ser esferas, como os planetas de pleno dereito, pero non teñen a influencia gravitatoria suficiente para ser o obxecto dominante na súa órbita.

De momento, xa entraron na categoría de planetas ananos máis aló de Neptuno Eris, Haumea e Makemake, e existen máis dunha ducia en período de avaliación. Nese grupo entraría tamén o novo obxecto anunciado esta semana.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Científicos do Centro Nacional de Epidemiología detectaron unha “asociación estatística” entre a concentración de arsénico no chan e unha maior mortalidade por diferentes tipos de cancro en España. O elemento químico aparece en maior cantidade de maneira natural en chans de Galicia, Almería, Castelló, Asturias, Madrid e Lleida, entre outras rexións, aínda que a proximidade de industrias que emiten arsénico (como as centrais térmicas de carbón, as incineradoras e os fornos de fundición) eleva lixeiramente a súa concentración. O mapa non inclúe datos das illas Canarias nin Baleares, nin de Ceuta e Melilla.

O estudo, analizou máis de 860.000 mortes por cancro en case 8.000 municipios españois, ocorridas entre 1999 e 2008. A mortalidade por cancro de estómago, páncreas, pulmón, cerebro e linfoma non Hodgkin elévase nos lugares con niveis máis altos de arsénico. As concentracións deste metaloide obtivéronse do Atlas Geoquímico, unha obra elaborada polo Instituto Xeolóxico e Mineiro de España a partir da toma de mostras en 13.000 localizacións diferentes do país.

O seu estudo, publicado na revista especializada Environmental Science and Pollution Research, avalía o efecto da exposición ao arsénico sobre a mortalidade a nivel do municipio, non dun individuo.

O risco de morrer por un tipo concreto de cancro pode ser o dobre nunha rexión respecto doutra, aínda que o risco absoluto siga sendo pequeno. Factores como o consumo de tabaco, alcol e comida lixo son habitualmente moito máis decisivos. O feito de residir nun municipio con niveis de arsénico por encima da media “non implica que a súa localización espacial por si mesma orixine un cancro” manifestan os investigadores.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

A sonda Juno da NASA fixo historia ao chegar á órbita de Xúpiter tras cinco anos de misión, e converteuse no vehículo que máis se aproxima ao xigantesco planeta gaseoso, co obxectivo de descifrar os seus enigmas e descubrir máis sobre a orixe do sistema solar.

Cara ás 03:54 GMT do martes, a sonda impulsada por enerxía solar incorporouse á órbita de Xúpiter, culminando unha misión que comezou en agosto de 2011 e que busca despexar numerosos interrogantes sobre o maior planeta do sistema solar, tan enorme que nel podería caber a Terra máis de mil veces.

Unha cita atribuída a Thomas Alva Edison coloca en boca dun dos grandes inventores do século XX unhas palabras premonitorias: "O doutor do futuro non receitará medicamentos, fará que os seus pacientes interésense polo coidado do seu corpo, a súa dieta e as causas e prevención de enfermidades". Parece que Edison pronunciou estas palabras en 1902. Faltaban aínda varias décadas para que se comezasen a comercializar os antibióticos, as aspirinas eran os medicamentos máis avanzados coñecidos e drogas como a heroína eran utilizadas habitualmente polos médicos. Con esta situación, preferir a prevención á receita era un ditado do sentido común. Con todo, máis de cen anos despois, e cando os avances no terreo da química leváronnos a conseguir mellores e máis efectivos medicamentos, a idea de Edison de previr as enfermidades segue vixente. Obviamente non por desconfianza, senón por coñecemento.

Un dos elementos que máis pode axudarnos a que lle gañemos terreo á enfermidade adiantándonos á súa aparición son as novas tecnoloxías. Algo tan habitual nas nosas vidas como un smartphone é tamén unha ferramenta moi efectiva ao servizo da nosa saúde. Así o entendeu desde hai anos Eric Topol, reputado cardiólogo e xenetista estadounidense, quen se converteu nun dos maiores divulgadores da utilización da tecnoloxía móbil no medicamento. No seu libro "The Creative Destruction of Medicine. How the Dixital Revolution Will Create Better Health Care" (A destrución creativa do medicamento. Como a revolución dixital fará mellor o coidado da saúde) Topol describe o medicamento nun futuro próximo como unha práctica máis personalizada grazas ás novas tecnoloxías,  eminentemente preventiva e na cal os propios usuarios xogarán un rol activo, en lugar de limitarse a visitar ao doutor coma se fose un oráculo infalible. A súa teoría é que este novo medicamento abaratará os custos e reducirá as necesidades hospitalarias. A paixón coa que Topol impulsa os beneficios das tecnoloxías é tal que o New York Times escribiu á mantenta do libro: "O seu entusiasmo polas posibilidades do futuro é contaxioso. Só podemos esperar que se materialice a converxencia que el predicir tan convincentemente, que as barreiras erixidas polos gardiáns das vellos paradigmas desmantélense e non impidan os beneficios das súas promesas".

Algunhas destas promesas, de feito, xa son unha realidade. Os sensores biométricos capaces de enviar información das constantes vitais en calquera momento ou a posibilidade de realizar un electrocardiograma cun simple smartphone xa están a ser utilizados por algúns médicos. Pero a súa mirada vai moito máis alá "o meu soño é que consigamos ter unha fonte de coñecemento de billóns de persoas no planeta compartindo a súa información médica".

FONTE:José L. Álvarez Cedena/Xornal El país

Os elementos 113, 115, 117 e 118 pronto poderían cambiar os seus nomes provisionais (ununtrium, ununpentium, ununseptium e ununoctium) por outros oficiais, que en castelán poderían ser nihonio, moscovio, tenesino e oganesón. / IUPAC

Os equipos de químicos que descubriron os elementos 113, 115, 117 e 118 da táboa periódica solicitaron á Unión Internacional de Química Pura e Aplicada (IUPAC) que se denominen nihonium, moscovium, tennessine e oganesson. En español corresponderían a nihonio (ou japonio), moscovio, tenesino e oganesón, aínda que a RAE aínda non se pronunciou sobre os termos definitivos. As súas correspondentes abreviaturas de dúas letras son Nh, Mc, Ts e Og.

A IUPAC presentounos oficialmente e recomenda a súa aceptación, pero ábrese un prazo de cinco meses “que finaliza o próximo 8 de novembro” por se calquera persoa ou colectivo presenta alegacións. Non parece que vaia a haber moitas, pero convén estar atentos a calquera reclamación.

A finais de ano, por tanto, é moi probable que haxa catro novos nomes na táboa periódica, os dos elementos que completan a fila 7, que ata agora chamábanse de forma provisional ununtrium, ununpentium, ununseptium e ununoctium.

Seguindo a tradición, pódense poñer nomes relacionados coa mitoloxía, minerais e propiedades do elemento ou, como ocorre neste caso, termos xeográficos ou referidos a un científico. En concreto, optouse por denominar tres elementos en honra a Xapón, Moscova e Tennessee, e un en honra a un científico ruso.

Nihonio, descuberto por investigadores xaponeses do RIKEN Nishina Center for Accelerator-Based Science, significa "a terra do sol nacente". Trátase do primeiro elemento químico achado e bautizado desde Asia. Este equipo, dirixido polo profesor Kosuke Morita, confía en que o achado tamén sirva para recuperar a esperanza tras o desastre nuclear de Fukushima.

Pola súa banda, o moscovio e o tenesino son propostas conxuntas dos seus descubridores no Instituto para a Investigación Nuclear en Dubna (Rusia), o Laboratorio Nacional Oak Ridge, a Universidade Vanderbilt en Tennessee e o Laboratorio Nacional Lawrence Livermore en California (todos en EE UU).

Por último, a denominación do elemento oganesón destaca o labor do físico ruso Yuri Oganessian (nacido en 1933). Entre os seus moitos logros, destacan o descubrimento de elementos superpesados e as súas evidencias experimentais da denominada “illa de estabilidade”.

FONTE:.agenciasinc.es

O debuxante Dani Gove e o matemático Aitor Menta, do grupo de científicos cómicos Big Van, sacan punta á actualidade do mundo da ciencia.

Astrónomos de Xapón, Suecia, o Reino Unido e ESO utilizaron o Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), en Chile para observar unha das galaxias máis distantes coñecidas ata a data. SXDF-NB1006-2 posúe un corremento ao vermello de 7,2, o que implica que só a observamos nunha época de 700 millóns de anos despois do Big Bang.

O equipo esperaba obter información sobre os elementos químicos pesados presentes na galaxia, xa que estes poden entregarnos información achega do nivel de formación estelar existente, e por tanto proporcionar pistas do período da historia do Universo coñecido como reionización cósmica.

“A procura de elementos pesados nos inicios do Universo é un enfoque esencial para explorar a actividade da formación estelar nese período”, manifestou o autor principal do traballo de investigación, o que se publicará na Revista Science. “O estudo dos elementos pesados tamén nos dá un indicio para entender como se formaron as galaxias e o que causou a reionización cósmica”, agregou.

No tempo anterior á formación dos obxectos no Universo, este atopábase cheo de gas eléctricamente neutro. Pero cando os primeiros obxectos comezaron a brillar, uns poucos centos de millóns de anos despois do Big Bang, emitiron unha intensa radiación que comezou a descompoñer estes átomos neutros (a ionizar o gas). Durante esta fase (coñecida como reionización cósmica) o Universo na súa totalidade cambiou de forma dramática. Con todo, existe un gran debate sobre exactamente que tipo de obxectos causaron a reionización. Estudar as condicións en galaxias moi distantes pode axudar a responder a esta pregunta.

Antes de observar a afastada galaxia, os investigadores realizaron simulacións por computador para predicir a facilidade coa que poderían esperar ver evidencia de osíxeno ionizado facendo uso de ALMA. Tamén consideraron as observacións de galaxias similares moito máis próximas á Terra, e chegaron á conclusión de que a emisión de osíxeno debese ser detectable, mesmo a grandes distancias.

Este diagrama mostra os principais fitos na evolución do Universo desde o Big Bang, hai uns 13.800 millóns de anos atrás. Non é un diagrama a escala. O Universo atopábase nun estado neutro 400 mil anos despois do Big Bang e permaneceu así ata que a luz da primeira xeración de estrelas comezou a ionizar o hidróxeno. Despois de varios centos de millóns de anos, o gas no Universo se ionizó por completo / Crédito: NAOJ

Logo levaron a cabo observacións de alta sensibilidade con ALMA e detectaron luz proveniente do osíxeno ionizado en SXDF-NB1006-2, facendo desta, de maneira inequívoca, a detección de osíxeno máis distante xamais obtida. É unha evidencia contundente da presenza de osíxeno nos inicios do Universo, só 700 millóns de anos despois do Big Bang.

Descubriuse que o osíxeno en SXDF-NB1006-2 era dez veces menos abundante do que é no Sol. “A pouca abundancia explícase debido a que o Universo aínda era novo e tiña unha breve historia de formación estelar nese momento”, comentou un dos investigadores da Universidade de Tokio. “A nosa simulación en realidade predixo unha abundancia dez veces menor á do Sol. Pero temos outro, inesperado, resultado: unha cantidade moi pequena de po”.

O equipo foi incapaz de detectar algunha emisión de carbono na galaxia, o que suxire que esta nova galaxia contén moi pouco gas de hidróxeno non ionizado, e descubriu ademais que esta só contén unha pequena cantidade de po, o que se compón de elementos pesados.

A detección de osíxeno ionizado indica que moitas estrelas de gran brillo, un gran número ducias de veces máis masivas que o Sol, formáronse na galaxia e emiten a intensa luz ultravioleta necesaria para ionizar os átomos de osíxeno.

A ausencia de po na galaxia permite que a intensa luz ultravioleta escape e ionice grandes cantidades de gas fóra da galaxia. “Este é un importante paso para comprender que tipo de obxectos causaron a reionización cósmica”, explicou o investigador. “As nosas seguintes observacións con ALMA xa comezaron. Observacións cunha resolución maior permitirannos ver a distribución e o movemento do osíxeno ionizado na galaxia e proporcionarán información vital para axudarnos a entender as propiedades da galaxia”.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Científicos suecos atoparon un novo tipo de meteorito que se produciu tras a maior colisión de asteroides nos últimos 3.000 millóns de anos. É unha pequena roca escura de menos de 10 centímetros, pero ten un valor incalculable para aclarar aquel evento, do que aínda se sabe moi pouco.

Hai 470 millóns de anos, un asteroide duns 200 quilómetros de diámetro chocou con outro de menor tamaño no cinto de asteroides, entre Marte e Xúpiter. A colisión foi unhas 1.000 veces maior que a do meteorito que aniquilou aos dinosauros centos de millóns de anos despois. A Terra foi literalmente bombardeada polos cascallos daqueles dous corpos estelares, aínda que neste caso o seu efecto puido ser moi diferente. Xusto naquela época sucedeu un dos maiores episodios de diversificación biolóxica coñecidos, un auténtico estalido de novas especies de animais sen o cal ningún de nós estaría aquí.

"Estamos ante un dos eventos máis importantes na historia da evolución e un paso crucial en nosa propia liña evolutiva", explica un dos investigadores da Universidade de Lund, en Suecia. De non ser polo seu equipo, o novo meteorito converteuse en baldosas para a cociña. Desde hai 25 anos ese investigador (Birger Schmitz) traballa supervisando os traballos na canteira de Thorsberg, ao sur de Suecia, que está situada no leito do antigo océano no que caeron moitos dos fragmentos dos asteroides. Ata o momento rescatou 100 destes meteoritos. Todos son condritas tipo L, é dicir, fragmentos do asteroide grande. Por agora, ninguén achara ningún fragmento do corpo máis pequeno, polo que se dubidaba se desapareceu por completo tras o choque.

A análise dos isótopos de osíxeno e cromo mostra que a composición do novo meteorito é totalmente diferente a calquera dos máis de 50.000 meteoritos coñecidos ata agora, segundo explica Schmitz e o resto do seu equipo nun estudo publicado hoxe en Nature Communications. A datación realizada polo equipo sitúao na data da gran colisión, un millón de anos arriba ou abaixo.

"Este pode ser o primeiro fragmento documentado dun meteorito extinto, dun tipo que xa non caerá nunca á Terra porque o corpo do que provén foi destruído polas colisións", resalta o traballo.

Esta esquirla dun asteroide perdido abre unha enorme xanela ao coñecemento do Sistema Solar, pois demostra que as rocas que bombardeaban a Terra fai uns 500 millóns de anos eran moi diferentes ás de agora. "A vida", suxire Schmitz, "tamén o era".

"Antes da colisión dos dous asteroides, había moi poucas especies de animais vivindo no leito mariño. Despois, hai uns 470 millóns de anos, sucede a gran diversificación do Ordovícico, o verdadeiro estalido de vida animal na Terra.Houbo unha auténtica explosión de novos invertebrados; trilobites, moluscos, peixes primitivos, foi a maior diversificación biolóxica coñecida e a primeira vez que se alcanzou un nivel de biodiversidade similar ao actual", relata.

Schmitz mantén que o cataclismo producido polos asteroides foi o chispazo que necesitaba a vida para reinventarse e progresar. É a hipótese da perturbación intermedia. "Cando as condicións son moi estables, todo mantense igual e cando cambian demasiado, os seres vivos extínguense. Pero cando hai unha perturbación intermedia que presiona na xusta medida, a vida evoluciona como nunca antes facíao", razoa.

Schmitz publicou por primeira vez esta hipótese en 2007 e desde entón traballa co obxectivo de "enlazar a historia da vida na Terra cos grandes eventos astronómicos, algo que apenas se investigou".

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Científicos da universidade china Océano, en Qingdao, traballan na transformación da choiva en enerxía / Sundaya

Investigadores do Instituto Tecnolóxico de Massachusetts (MIT) traballan nun tipo de panel termofotovoltaico que transforma en electricidade tanto a luz visible como tamén a enerxía do sol que chega ao panel en forma de calor; isto é, nas lonxitudes de onda da luz infravermella e das microondas que os paneis fotovoltaicos non aproveitan.

Actualmente a calor do sol si se utiliza como fonte de enerxía, aínda que se aproveita unha parte moi pequena. A escala doméstica utilízase, no mellor dos casos, para quentar ou precalentar a auga destinada ao aseo e á calefacción, por exemplo. A escala industrial existen distintos tipos de plantas de enerxía termosolares que aproveitan a calor do sol. Por exemplo, plantas enerxéticas que concentran os raios solares mediante espellos para producir vapor de auga que se utiliza para mover as turbinas dos xeradores eléctricos.

Pero a calor do sol que chega aos paneis solares disípase no propio panel e non se aproveita. Con todo, segundo informan os investigadores a través de MIT News, os paneis termofotovoltaicos, ou térmicos e fotovoltaicos, teñen o potencial de proporcionar a igual superficie o dobre de electricidade que os paneis convencionais, aqueles que son só fotovoltaicos.

Para aproveitar a calor, os investigadores do MIT utilizan cristais fotónicos de tamaño nanométrico a modo de filtro previo superposto ao panel solar. Trátase de cristais que emiten luz cando se quentan. O método pasa por capturar toda a enerxía e a calor que chega desde o sol ata o panel e transformala en luz visible facéndoa pasar primeiro polos cristais fotónicos. A luz visible é a lonxitude de onda que si aproveitan os paneis fotovoltaicos. Ademais, os cristais fotónicos do filtro pódense configurar para que se iluminen coa cor da luz á cal cada tipo de panel solar resulta máis eficiente.

Doutra banda, segundo IEEE Spectrum, "algún día os paneis solares producirán electricidade tamén cando estea a chover". Trátase dunha afirmación atrevida tendo en conta que, actualmente, os paneis fotovoltaicos convencionais reducen significativamente ou directamente cesan a produción de electricidade cando chove.

Para aproveitar a choiva como fonte primaria de enerxía, científicos da universidade chinesa Océano, en Qingdao, parten do principio de que as pingas de augan conteñen sales no seu interior. Esas pequenas partículas posibilitan a formación da pinga de auga ao facer posible a transición da auga desde o seu estado gaseoso na nube ao estado líquido que dá lugar á choiva. "Os investigadores utilizan capas de grafeno dun átomo de grosor que separan os iones con carga positiva dos iones con cargas negativas, formando así algo parecido a un condensador eléctrico" que almacena enerxía.

Aínda que inicialmente a electricidade recuperada con este método é duns poucos microvoltios, os investigadores continúan indagando como sacar proveito dos iones positivos e negativos contidos nas pingas de choiva. Na práctica este desenvolvemento daría lugar a paneis que producirían electricidade en calquera condición climatolóxica. Mesmo pola noite, se chove.

Os intentos por desenvolver materiais que permitan obter electricidade a partir da choiva non son novos. Hai xa algúns anos un grupo de científicos franceses do centro CEA, en Grenoble, usou vinilo fabricado cun tipo de polímero piezoeléctrico que convertía a enerxía mecánica das pingas de choiva golpeando ese material nunha pequena corrente eléctrica.

Máis recentemente, investigadores do Instituto Tecnolóxico de Xeorxia, lograron recuperar uns poucos milivoltios dun parabrisas de coche modificado para aproveitar tamén o efecto triboeléctrico, o fenómeno polo cal se produce electricidade cando dous materiais entran en contacto ao golpearse, por exemplo. Neste caso a cantidade de electricidade obtida era igualmente mínima, duns 130 milivatios por metro cadrado de superficie.

Son dous proxectos que se desenvolven por separado, pero ambas as investigacións, como outras moitas en curso, teñen como finalidade incrementar a eficiencia dos paneis solares para obter máis electricidade por cada unidade de superficie instalada. Tanta como sexa posible.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Recreación artística do sistema estelar no que está o planeta Kepler-1647 b / Lynette Cook

Tatooine, o desértico planeta que aparecía na Guerra das Galaxias, orbitaba ao redor de dous soles. Fóra do noso Sistema Solar os astrónomos detectaron xa varios mundos como o que recreou George Lucas na súa famosa saga. E agora, nun artigo publicado en Astrophysical Journal, un equipo de científicos presenta o planeta máis grande detectado ata agora que, do mesmo xeito que o ficticio planeta no que creceu Luke Skywalker, orbita dúas estrelas.

O equipo que o descubriu presentou en sociedade este planeta durante a reunión que a Sociedade Astronómica Americana que se celebra en San Diego (EEUU) ata o día 16.

Os mundos que, en lugar de virar ao redor dunha soa estrela, como a Terra, móvense ao redor de dous soles, denomínanse planetas circumbinarios, e popularmente tamén se coñecen como Tatooines. Con todo, o parecido co planeta de Star Wars termina aí, porque os autores cren que é improbable que este planeta poida albergar vida.

E é que, a pesar de que se atopa na zona habitable das súas estrelas (é dicir, nin demasiado preto nin demasiado lonxe como para que non poida haber vida), trátase dun xigante gaseoso como Júpiter. Así que as condicións que hai nel non serían propicias para que existise algún tipo de vida, segundo sosteñen os seus descubridores, investigadores do Centro de Voos Espaciais Goddard da NASA.

Os científicos calculan que este planeta orixinouse fai 4.400 millóns de anos, polo que ten aproximadamente a mesma idade que a Terra. Polo que respecta ás súas estrelas, son bastante parecidas ao noso sol aínda que unha é lixeiramente máis grande e a outra máis un pouco máis pequena.

Kepler-1647b ten unha masa e un radio practicamente idéntico ao de Xúpiter, o que o converte no planeta circumbinario máis grande dos que foron atopados ata agora.

O método polo cal detectaron este planeta foi o de tránsito. É dicir, cando un planeta pasa diante da súa estrela, prodúcese unha variación no seu brillo que é a que alerta aos astrónomos de que pode tratarse dun planeta.

Confirmar que este obxecto era realmente un planeta foi unha tarefa complexa, a pesar de que en teoría, os corpos celestes máis grandes son máis fáciles de detectar que os pequenos. A razón principal foi o seu longo período de rotación: tarda algo máis de tres anos (1.107 días exactamente) en completar unha órbita ao redor das súas estrelas, o que o converte no exoplaneta achado ata agora que máis tarda en facelo.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A gran extinción quedou rexistrada nos fondos mariños da illa Seymour (na imaxe) na península antártica / Vanessa Bowman

Hai uns 66 millóns de anos produciuse unha das grandes extincións que viviu o planeta, a dos dinosauros. Ata aquí todos de acordo. Pero os científicos difiren na causa da gran extinción, a súa velocidade e o seu alcance. Agora, un estudo con miles de fósiles achados na Antártida mostra que a morte foi repentina, masiva e xeneralizada.

E esa gran extinción repentina, masiva e xeneralizada só podería ser causada por un bólido caído do ceo. Esa é a teoría dominante entre os científicos e que agora mesmo está a ser comprobada experimentalmente co estudo do cráter de Chicxulub (México). Ademais dos danos inmediatos, o enorme impacto debeu cambiar o clima da Terra, alterando radicalmente as condicións nas que se desenvolvía a vida.

Moitas especies, como os dinosauros terrestres non souberon adaptarse e desapareceron nuns poucos miles de anos. Foi a gran extinción que pechou o período Cretácico e deu paso ao Paleóxeno, que inicia a era dos mamíferos. As probas da gran extinción son innegables. Por todas partes, desde o golfo de México, ata a actual Dinamarca, o rexistro fósil mostra que fai 66 millóns de anos algo moi grande pasou. Os estratos inmediatamente posteriores a esa época aparecen case baleiros de fósiles. Uns centos de miles de anos máis arriba, a vida fosilizada volve con forza, aínda que xa non están os dinosauros.

Pero hai unha corrente nada despreciable de científicos que, coincidindo na existencia da gran extinción, consideran improbable que un asteroide provocase tal cataclismo. Para eles, foi un cambio climático progresivo e gradual o que creou as condicións para o fin dos dinosauros. Aínda que non todos sinalan que puido iniciar este cambio, moitos apuntan a unha sucesión de grandes erupciones volcánicas na meseta do Decán (India), sucedida tamén fai uns 66 millóns de anos. Tal vulcanismo puido escurecer o ceo e iniciar unha era de arrefriado global.

Agora, un grupo de investigadores británicos estudou que pasou coa vida moi lonxe tanto do golfo de México como da meseta do Decán. Na British Antarctic Survey (BAS), pasaron case unha década escavando, recompilando e analizando o rexistro fósil na illa de Seymour, situada no extremo da península antártica. O que atoparon, como explican en Nature Communications, apoia a tese do impacto e a consecuente extinción repentina, masiva e xeneralizada.

"A nosa investigación mostra basicamente que un día todo ía ben, a Antártida tiña unha próspera e diversa comunidade mariña e, ao seguinte, xa non. Queda claro que un evento catastrófico e repentino ocorreu na Terra", di nunha nota un investigador da Universidade de Leeds (Reino Unido) e principal autor da investigación.

O seu traballo mostra que hai uns 66 millóns de anos a uns estratos ricos en vida sucedéronlle outros case ermos. A investigación céntrase nos animais bentónicos, os que viven no fondo mariño, como os moluscos. Ao ser relativamente abundantes, funcionan como un indicador da saúde do ecosistema. O que atoparon os científicos é que se produciu unha marcada redución, tanto en cantidade como en diversidade, de ambos os grupos. Así, ata o 67% das especies de moluscos desapareceron do rexistro fósil a finais do Cretácico.

FONTE: Miguel A. Criadao/Xornal El país/Ciencia

O impacto provocaría terremotos varias ordes de magnitude maior que os terrestres e enormes tsunamis / Xornal abc

El impacto habría provocado terremotos varias órdenes de magnitud mayor que los terrestres y enormes tsunamis - Archivo

Científicos da Universidade Nacional de Australia (ANU) atoparon evidencias dun enorme asteroide que golpeou a Terra primitiva cun impacto maior que calquera cousa que os seres humanos haxan experimentado xamais. A clave son perlas de vidro moi pequenas chamadas esférulas, achadas no noroeste de Australia, que se forman a partir do material vaporizado do impacto da roca.

O impacto provocaría terremotos varias ordes de magnitude maior que os sismos terrestres, que causarían enormes tsunamis e que os cantís se desmoronaran, describe Andrew Glikson, do Instituto Planetario de ANU. «O material do impacto estendeuse por todo o mundo. Estas esférulas foron atopadas nos sedimentos do fondo do mar que datan de fai 3,46 millóns de anos».

O asteroide é o segundo máis antigo coñecido que golpease a Terra e un dos máis grandes. Probablemente tiña de 20 a 30 quilómetros de diámetro e crearía un cráter de centos de quilómetros de ancho.

Hai aproximadamente 3.800 a 3.900 millóns de anos, a Lúa foi golpeada por numerosos asteroides, que formaron os xigantescos cráteres chamados mares (maria), que aínda son visibles desde a Terra. «Exactamente onde este asteroide golpeou a Terra segue sendo un misterio», di Glikson. «Calquera cráter desa época na superficie da Terra foi borrado pola actividade volcánica e os movementos tectónicos».

Os investigadores atoparon as perlas de vidro nun núcleo de perforación de Marble Bar, no noroeste de Australia, nalgúns dos máis antigos sedimentos coñecidos na Terra. A capa de sedimento, que estaba orixinalmente no fondo do océano, foi preservada entre dúas capas volcánicas, o que permitiu datar a súa orixe de forma moi precisa.

Glikson leva buscando evidencias de antigos impactos durante máis de 20 anos e inmediatamente sospeitou que esas perlas de vidro orixináronse a partir dun impacto de asteroide. As probas posteriores atoparon que os niveis de elementos tales como o platino, o níquel e o cromo coincidían cos dos asteroides. Segundo o científico, poida que houbese moitos máis impactos similares, para os cales non se atoparon evidencias. «Isto é só a punta do iceberg. Só atopamos probas de 17 impactos de máis de 2.500 millóns de anos, pero poderían ser centos». Ao seu xuízo, os impactos de asteroides de leste calibre poderían provocar importantes cambios tectónicos e extensos fluxos de magma. Poderían afectar de maneira significativa a forma na que evolucionou a Terra.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Parece sacada dunha vella película de alieníxenas, pero é real e pertence a este mundo. O robot explorador ROV Deep Discoverer, controlado de forma remota desde o buque oceanográfico Okeanos Explorer da Administración Nacional Atmosférica e Oceánica de Estados Unidos (NOAA), descubriu nas profundidades próximas á foxa das Marianas, a uns 3.700 metros baixo as augas, esta impresionante e fermosa criatura. Trátase dunha medusa de aspecto tan estraño que calquera diría que é artificial.

A inmersión foi realizada o pasado mes de abril co obxectivo de estudar o monte submarino Enigma.

Os científicos cren que a hidromedusa pertence ao xénero Crossota. Ten dous conxuntos de tentáculos, curtos e longos. Os longos son uniformes e están estendidos cara a fóra, mentres a campá queda inmóbil.

Isto suxire, segundo os investigadores, un modo de depredación emboscada, como fan as arañas. É dicir, espera a chocar con algún obxecto para atrapalo. Dentro da campá, as canles radiais en vermello están a conectar puntos que parecen ser gónadas, de cor amarela brillante.

Esta medusa é un exemplo máis da vida na foxa das Marianas. Situada no océano Pacífico e considerada o lugar máis profundo do planeta, esta cicatriz que alcanza o 11 km de profundidade (o monte Everest podería introducirse dentro) é o fogar de diferentes seres. Investigadores descubriron altos niveis de actividade microbiana nos sedimentos do fondo.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Os responsables do telescopio espacial Kepler , o maior cazador de planetas fóra do Sistema Solar, anunciaron o descubrimento de 1.284 novos exoplanetas, o que dobra dunha tacada o número destes corpos que se coñecía ata a data.

"Este anuncio duplica o número de planetas confirmados polo Kepler", dixo Ellen Stofan, científica xefe da NASA durante unha rolda de prensa celebrada onte."

Do conxunto de planetas presentado onte, uns 550 son rochosos e dun tamaño similar ao da Terra. Nove deles orbitan na zona habitable das súas estrelas, onde pode existir auga líquida e, por tanto, vida. Con esta nova adición, xa se coñecen 21 planetas deste tipo, os máis parecidos á Terra e coas maiores posibilidades a albergar vida. Entre todos os novos descubrimentos hai dous que chamaron a atención dos científicos polo seu extraordinario parecido coa Terra. Entre eles hai un cun tamaño case exactamente igual ao do noso planeta e outro onde un ano dura case o mesmo, en concreto 380 días, dixeron os científicos do Kepler.

O descubrimento presentado onte fíxose en base ao catálogo de Kepler de xullo de 2015, que entón tiña 4.302 candidatos. O método que se empregou é estatístico e asigna unha probabilidade determinada de que cada planeta candidato detectado polo Kepler exista realmente. Segundo os resultados, publicados en The Astrophysical Journal, hai máis dun 99% de posibilidades de que os 1.284 planetas descubertos sexan reais e non fallos do sistema. Outros 1.327 candidatos son probables, pero non superan ese nivel de confianza. O máis probable é que os 707 restantes sexan outro tipo de fenómeno astrofísico, dixo a NASA nun comunicado.

 Desde o seu lanzamento en 2009, o Kepler identificara máis de 4.500 planetas candidatos e confirmado a existencia de 984. Co descubrimento anunciado hoxe, a NASA completa o mapa de exoplanetas do Kepler, que xa era o máis completo do mundo. Este telescopio é tamén o primeiro no espazo capaz de detectar planetas do tamaño da Terra e que orbitan na chamada zona habitable ao redor da súa estrela, onde podería existir auga líquida e, por tanto, vida.

 Grazas a este instrumento, que seguiu funcionando a pesar dunha avaría en 2013, coñecéronse mundos e sistemas solares cuxa simple existencia soase a ciencia ficción fai 30 ou 40 anos. O catálogo inclúe sistemas solares que dobran en idade ao noso e demostran que a vida no universo puido xurdir moito antes do que se pensaba, planetas como a Terra que están a ser literalmente destruídos pola súa estrela, como lle sucederá algún día ao noso planeta, e outras estrelas con estraños obxectos orbitando que dispararon as especulacións sobre a existencia doutras civilizacións.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Recreación artística do recorrido que realizou o cometa / ESO/L. Calçada

Durante a xestación do Sistema Solar, algúns corpos rochosos chocaron entre si e deron lugar a planetas como a Terra. Outros, en cambio, foron expulsados ao exterior. Un destes últimos está de volta, como un bumerán. Vírono o Telescopio Moi Grande do Observatorio Europeo do Sur e o Telescopio Canadá Francia Hawai. Case intacto desde entón, o estudo deste fragmento único na súa especie será clave para entender a orixe do Sistema Solar, como se desprende do artigo que acaba de publicar a revista Science Advances.

"Os planetas crecen por acumulación de corpos pequenos: os planetesimales. Os planetas rochosos formados na zona interior e cálida do Sistema Solar creáronse por agregación de rocas, mentres que os planetas xigantes da fría rexión exterior fixérono por acumulación de material xeado", explica un dos autores do estudo. Con todo, este ladrillo de planetas, que recibe o complexo nome de C/2014 S3 (PANSTARRS), permaneceu conxelado durante miles de millóns de anos nos confíns do Sistema Solar. "A unha pequena fracción destes corpos a forza gravitacional do planeta en formación deulles unha patada e formaron a nube Oort", afirma.

Nese lugar remoto ha pasado a maior parte da súa vida, lonxe da calor do Sol e protexido de posibles colisións; así o indica a súa superficie, sen moitos cráteres. "Xa sabiamos da existencia de moitos asteroides, pero todos foron cociñados pola calor e a proximidade do Sol durante miles de millóns de anos. Este é o primeiro asteroide en cru que puidemos observar: conservouse no mellor conxelador que hai", explica a autora principal do traballo.

Cando os planetesimales, na súa maioría corpos xeados, abandonan a nube Oort e aproxímanse ao Sol, a calor evapora o xeo e fórmase un cometa con cola. Este, en cambio, carece dela. Foi a evidencia que indicou aos investigadores que se atopaban ante algo substancialmente distinto cando o telescopio Pan-STARRS1 observouno como un débil cometa activo a unha distancia que dobra a que separa o Sol da Terra. Como resultado, bautizóuselle como un cometa Manx, polo nome dado a esta raza de gatos sen cola. "Do estudo da súa órbita sabemos que este obxecto procede da nube Oort e da luz que se reflicte na súa superficie concluímos que a súa natureza é rochosa. É unha sorpresa, porque os cometas que proceden de alí normalmente están feitos de xeo. Podemos dicir que se trata dunha roca primitiva", asegura esta investigadora.

As colisións que pode experimentar o cometa a medida que se penetra de novo no centro do Sistema Solar son pouco probables a curto prazo e a luz do Sol non terá tempo de producir nel case ningún efecto.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Aspecto da mancha solar, resultado da laparada da Rexión Activa 2529. NASA/SDO/Goddard

O Sol é unha tormenta de lume e de cando en vez as súas chamas tratan de conquistar o espazo. O pasado luns 18 de abril foi un deses días. Unha laparada solar de nivel medio, cun pico de maior intensidade ás 0:29 horas (horario GMT), brotou e deixou como cicatriz unha mancha solar na que caberían cinco Terras. As imaxes foron captadas polo Observatorio de Dinámicas Solares da NASA, que vixía ao Sol constantemente.O fenómeno produciuse nunha zona coñecida como Rexión Activa 2529. A mancha foi cambiando de forma e de tamaño durante os últimos días pero foi o suficientemente grande como para ser vista desde o chan sen necesidade de utilizar instrumentos de aumento. Comezoua desaparecer onte, 20 de abril, polo lado dereito do Astro Rey. Estas manchas proban que na zona onde se producen existe unha complexa actividade magnética que, de forma puntual, pode traducirse en erupciones solares que envían radiación e luz ao espazo. Por iso, o seu estudo é esencial para entender como se producen estes fenómenos.

As laparadas solares son explosións de radiación de gran alcance. Por sorte, a atmosfera non deixa pasar as nocivas, de modo que non afectan os seres humanos. Con todo, cando son especialmente intensas si que poden perturbar a rexión da atmosfera onde se transmiten os sinais de GPS e as comunicacións. A NASA clasificou a labarada como clase M6.7, é dicir, unha décima parte das laparadas máis intensas, as de clase X; o número que acompaña á M achega información máis detallada sobre a súa virulencia. Durante o momento de maior intensidade da laparada do 18 de abril "observáronse apagamentos de radio moderados", como informa o Centro de Predición do Clima Espacial da NOAA, a axencia meteorolóxica de Estados Unidos.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A mellor imaxe que ALMA acadou dun disco protoplanetario ata a data. A estrela TW Hydrae amosa aneis e fendas que revelan planetas en formación / S. Andrews (Harvard-Smithsonian CfA); B. Saxton (NRAO/AUI/NSF); ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

O telescopio ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) no deserto de Atacama, en Chile, captou, co maior detalle logrado ata agora, o disco con formación de planetas que hai ao redor da estrela similar ao Sol TW Hydrae. A imaxe revela unha prometedora brecha á mesma distancia da estrela á que se atopa a Terra do Sol, o cal pode significar que está a empezar a nacer unha versión infantil do noso planeta ou, posiblemente, unha supertierra, máis masiva.

A estrela TW Hydrae, na constelación de Hydra, é moi coñecida para os astrónomos debido á súa proximidade á Terra (sitúase uns 175 anos luz de distancia) e a súa condición de estrela infante (ten preto de 10 millóns anos). Ademais, desde a Terra, vémola de fronte, o cal ofrece unha vista pouco habitual e sen distorsiones dos discos protoplanetarios que hai ao seu ao redor.

“Estudos anteriores, realizados con telescopios ópticos e con radiotelescopios, confirman que TW Hydrae alberga un prominente disco cuxas características suxiren que hai planetas comezando a formarse”, afirma o principal autor dun artigo publicado na revista Astrophysical Journal Letters. “As novas imaxes de ALMA mostran o disco cun detalle sen precedentes, revelando unha serie de aneis concéntricos de brillante po e zonas escuras, con interesantes características que poden indicar que se está formando un planeta cunha órbita parecida á da Terra”.

Nas novas imaxes hai outras zonas con pronunciadas brechas que se atopan a 3.000 millóns e 6.000 millóns de quilómetros da estrela central, distancias similares ás medias que separan ao Sol de Urano e Plutón dentro do noso Sistema Solar. Tamén parecen ser o resultado da unión de partículas que acabarán dando lugar a planetas, que máis tarde varrerán as súas órbitas de po e gas e concentrarán o material restante en bandas ben definidas.

Anteriores observacións realizadas co telescopio espacial Herschel da Axencia Espacial Europea (ESA) descubriron que TW Hydrae ten material suficientemente masivo como para formar ata 50 mundos do tamaño de Xúpiter, o maior corpo celeste da nosa veciñanza despois do Sol. Estudando o disco de TW Hydrae, os astrónomos esperan comprender mellor a evolución do noso propio planeta e as perspectivas para sistemas similares da Vía Láctea.

FONTE: Xornal abc/ciencia

A NASA revelou novas imaxes de Ceres, captadas coa sonda Dawn, que orbita o planeta anano desde 2015. As fotografías están tomadas a 385 quilómetros da superficie do astro, a distancia máis curta ata agora.

O equipo da NASA tamén publicou un mapa de cor mellorada sobre Ceres, que subliña a diversidade de materiais que ten na superficie. Atopáronse caudais, chairas e montañas que parecen ser de recente creación.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Líquido de spin cuántico - Genevieve Martin, Oak Ridge National Laboratory

Un equipo internacional de investigadores acaba de atopar probas concretas dun novo e misterioso estado da materia, predito pola teoría fai xa catro décadas pero que ata agora non fora detectado en ningún material real. O devandito estado, coñecido como "Líquido de spin cuántico", causa que os electróns, considerados como un dos "ladrillos" indivisibles da materia, rompan en pedazos.

Os científicos, entre os que se inclúe un equipo de físicos da Universidade de Cambridge, conseguiron medir por primeira vez a "firma" destas partículas fraccionadas, coñecidas como os "fermiones de Majorana", no interior dun material bidimensional que ten unha estrutura parecida á do grafeno. Os resultados experimentais coinciden plenamente cos modelos teóricos do líquido de spin cuántico descritos no modelo Kitaev, e acaban de publicarse en Nature Materials. Ata agora, pensábase que este misterioso novo estado da materia ocultábase no interior de certos materiais magnéticos, pero ninguén conseguira detectalo na Natureza.

Por iso, a observación directa dunha das súas propiedades máis intrigantes (o fraccionamiento de electróns) nun material real constitúe todo un fito para a Física. Os fermiones de Majorana resultantes da "rotura" dos electróns poderían utilizarse como base para futuros ordenadores cuánticos, moitísimo máis potentes e rápidos que calquera computador convencional e que serán capaces de levar a cabo cálculos que resultan imposibles de abordar coa tecnoloxía actual.

"Estamos ante un novo estado cuántico da materia -afirma un dos autores do estudo- que fora predito pero que nunca fora observado con anterioridade". Nun típico material magnético, cada electrón compórtase coma se fose un pequeno imán. E cando o material que contén eses electróns arrefríase o suficiente, eses diminutos "imáns" reordénanse espontaneamente, de forma que, por exemplo, todos os "polos nortes magnéticos" apuntan na mesma dirección.

Pero nun material no que se de o estado líquido de spin as cousas funcionan de forma moi diferente. De feito, e aínda que se arrefríe ese material ata o cero absoluto (-273 ºC), os imáns non se aliñan, senón que forman unha especie de "sopa cuántica" de partículas entrelazadas que segue o ritmo das fluctuaciones cuánticas.

FONTE: Xornal abc/ciencia

O Tyrannosaurus rex é o dinosauro carnívoro por excelencia. Un temible depredador, xigante e intelixente, que aterrorizou a boa parte das criaturas do Cretácico e que agora é un membro notable do noso imaxinario de monstros cinematográficos. Desde hai tempo, os paleontólogos coñecen, grazas ao rexistro fósil, como especies de corpo pequeno da mesma familia convertéronse no rei dos dinosauros no transcurso de 70 millóns de anos. Pero agora, os restos dun exemplar do tamaño dun cabalo recentemente descuberto no deserto Kyzylkum de Usbequistán axudan a entender como se produciu esa evolución e suxiren que gran parte ocorreu de súpeto, cara ao final dese período.

Os primeiros tiranosaurios viviron durante o período Jurásico, fai uns 170 millóns de anos, e eran só lixeiramente máis grandes que un ser humano. Con todo, durante o cretáceo, uns 100 millóns de anos máis tarde, os tiranosaurios evolucionaran ata converterse en animais como o T. rex, que podía chegar a pesar ata 7 toneladas.

A nova especie, chamada Timurlengia euotica, viviu fai uns 90 millóns de anos e enche un baleiro de 20 millóns de anos no rexistro fósil do tiranosaurio. É un tiranosaurio, si, pero non é o antepasado directo do T. rex. “Timurlengia era un áxil cazador con dentes como coitelas adecuadas para cortar a carne”, explica o director do Departamento de Paleobiología do Museo Nacional de Historia Natural do Smithsonian.

Do tamaño dun cabalo, este animal podía pesar ata case 300 quilos, tiña as pernas longas e era un corredor rápido. “Probablemente alimentábase dos diferentes grandes herbívoros, especialmente dos primeiros dinosauros con pico de pato, que compartían o seu mundo”, apunta o investigador.

O cranio de Timurlengia era moito máis pequeno que o do T. rex, pero o cerebro e os sentidos xa estaban moi desenvolvidos, segundo revelan as tomografías computerizadas realizadas aos fósiles. “Timurlengia tiña un gran cerebro e un oído agudo que nos poñería en vergoña”, di o investigador que forma parte do equipo da Universidade de Edimburgo que describiu a especie. “Só despois de que estes ancestrales tiranosaurios evolucionasen os seus cerebros intelixentes e os seus agudos sentidos foi posible que adquirisen os tamaños colosais do T. rex. Os tiranosaurios tiñan que ser máis listos antes de chegar a ser grandes”.

En efecto, a investigación, publicada na revista Proceedings da Academia Nacional de Ciencias (PNAS), mostra que antes da evolución do seu enorme tamaño, os tiranosaurios desenvolveran agudos sentidos e habilidades cognitivas, incluíndo a capacidade para oír os sons de baixa frecuencia. Isto dáballes vantaxe para chegar á cima da cadea alimentaria no período cretáceo despois de que outros grupos de grandes dinosauros carnívoros extinguíronse fai uns 80 ó 90 millóns de anos.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Fósil de camaleón putativo / David Grimaldi (Museo Americano de Historia Natural)

O achado de 12 fósiles de lagartos, gecos e camaleóns, preservados en ámbar, abriu unha nova xanela á análise da evolución destes réptiles. "Están a ofrecernos unha nova mirada cara ao pasado. Lévannos ao período Cretácico que foi moi importante para a diversificación dos lagartos", explica un dos autores do estudo e investigador na Universidade Estatal de Sam Houston (Texas, EE UU). Os fósiles foron doados ao Museo Americano de Historia Natural por un coleccionista privado. Os exemplares proveñen das xunglas tropicais do que é hoxe Myanmar. Tres deles (un geco, un camaleón e unha antiga lagartixa) están en perfectas condicións.

Un deles é este esqueleto de cría de camaleón, que foi identificado como o máis antigo localizado ata o momento. O espécime, que non é tecnicamente un camaleón moderno, parece ser un lagarto do grupo mais próximo aos camaleones. O exemplar mide 18 milímetros e sitúase no período Cretácico (concretamente fai 99 millóns de anos), polo que é máis antigo que o anterior fósil atopado desta mesma especie, datado de fai 78 millóns de anos.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

O telescopio espacial Kepler captou por primeira vez a luz visible da onda expansiva causada por unha estrela estoupando. O estalido durou apenas 20 minutos e un equipo de científicos rescatouno das observacións almacenadas polo telescopio durante tres anos de vixilancia de 500 galaxias afastadas.

A estrela chámase KSN 2011d e está a 1.200 millóns de anos luz da Terra, segundo informou a NASA nun comunicado. O astro é unha superxigante vermella, 500 veces maior que o noso Sol e 20.000 veces máis brillante.

Este fenómeno, coñecido como supernova, sucede cando unha estrela queda sen o seu combustible principal, o hidróxeno. O núcleo do astro implosiona e produce unha onda expansiva que acaba rebentando a superficie.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Reconstrución de "Tullimonstrum gregarium" / Sean McMahon/Universidade de Yale

É probable que nunca vises unha imaxe da estraña criatura, xa extinguida, sobre a que trata este artigo. Pero Tullimonstrum gregarium, coñecido popularmente como monstro Tully, é toda unha celebridade en Illinois (EEUU). En 1989 foi declarado fósil oficial deste estado onde se atoparon todos os especímenes achados ata agora. Ata tal punto é famoso alí o monstro Tully que os seus debuxos decoran as caravanas e os camións da firma Ou-Haul.

Aínda que foi descuberto por primeira vez en 1958 e descrito cientificamente en 1966, os paleontólogos aínda non sabían que tipo de animal foi esta criatura de corpo brando e menos de 20 centímetros de lonxitude, que viviu fai uns 300 millóns de anos, durante o período Carbonífero, en augas costeiras pouco profundas.

Reconstruíran con moita precisión que aspecto tiña, pero non sabían que era. Baseándose nalgunhas das súas características, pensaban que podía tratarse dunha especie invertebrada, pero un novo e detallado estudo publicado esta semana na revista Nature contradi esa teoría e resolve o misterio do monstro Tully, denominado así polo seu estraño aspecto e en homenaxe ao seu descubridor, Francis Tully, un coleccionista de fósiles.

Segundo asegura o equipo investigador, da Universidade de Yale, tras analizar 1.200 exemplares da colección que hai no Museo de Historia Natural Field, Tullimonstrum gregarium foi un animal vertebrado, con branquias e unha notocorda ou corda dorsal que sostiña o seu corpo. O seu parente vivo máis próximo sería a lamprea, segundo os investigadores.

Fósil de “Tullimonstrum gregarium” utilizado como holitipo, no Museo Field Paul Mayer

Aínda que agora puideron determinar que se trata dun vertebrado e o seu parentesco cunha especie actual, aínda hai moitos aspectos que descoñecen deste misterioso animal. Un deles é determinar as causas da súa extinción: "Non sabemos por que apareceu ou desapareceu porque nin sequera sabemos cando o fixo. Só o atopamos nun xacemento, que ten 300 millóns de anos de antigüidade, así que non temos información sobre durante canto tempo viviu. Con todo, houbo unha serie de extincións masivas desde aquela época á actualidade, por exemplo, a causada polo impacto dun asteroide que acabou cos dinosauros, fai 65 millóns anos, así que puido desaparecer durante unha desas extincións masivas", explica a autora principal do estudo.

Tampouco saben con certeza o tipo de alimentación que seguía: "Sospeitamos que era carnívoro, probablemente mesmo un depredador, posto que podía nadar, tiña ollos grandes e unha boca con dentes. Pero temos que seguir investigando", sinala.

Aínda que para este proxecto centráronse en identificalo e non estudaron a súa ecoloxía, descubriron algunhas características: "Comparado coa lamprea, os seus parentes máis próximos, probablemente nadaba cun estilo diferente. Mentres que estas nadan movendo todo o corpo, o monstro Tully probablemente facíao movendo só a cola", sinala.

Aínda que se acharon miles de exemplares, todos foron desenterrados no mesmo estado: "Este animal só foi atopado no xacemento Mazon Creek, en Illinois, que cobre a maior parte do estado. En realidade a súa presenza está aínda máis limitada. Illinois é moi chairo, de modo que as rocas que conservan os fósiles só poden ser vistas en descártelos dos pozos mineiros de carbón. As rocas con fósiles están sobre o carbón, de modo que os mineiros as raspan e amontóanas fóra, e despois extraen o carbón. Aínda que a maior parte dos fósiles de Mazon Creek foron atopados en zonas diversas de Illinois, a maioría dos miles de especímenes de monstro Tully procede do chamado pozo 11. Outros foron achados en depósitos próximos. É moi pouco frecuente que os fósiles dun animal tan abundante estean localizados nunha área tan restrinxida", afirma a autora.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

O esturión exponse actualmente no Centro de Experimentación Pesqueira de Asturias (Xixón) / CENTRO DE EXPERIMENTACIÓN PESQUEIRA-P. DE ASTURIAS

O esturión que quedou atrapado nas redes duns pescadores en augas asturianas en novembro de 2010 pertence á especie Acipenser oxyrinchus, practicamente desaparecida en Europa. Así o revela o estudo xenético e morfológico do animal que dirixiron investigadores da Universidade Complutense de Madrid (UCM) e que se publica agora na revista PLOS ONE.

Os expertos descoñecen de onde procede o esturión. Existen numerosos exemplares desta especie nas costas atlánticas de América do Norte, polo que os científicos non descartan que o exemplar puidese chegar ás costas asturianas desde alí, tras unha longa viaxe.

Hai precedentes doutros exemplares que migraron desde América do Norte ata o Báltico, fai entre 1.200 e 800 anos, e tamén se teñen rexistros doutros peixes marcados, capaces de percorrer grandes distancias de ata miles de quilómetros.

O esturión capturado na augas de Xixón / CENTRO DE EXPERIMENTACIÓN PESQUEIRA-P. DE ASTURIAS

O esturión era unha femia de 120 kilógramos de peso e dous metros e medio de lonxitude. Foi pescada de forma accidental a oito metros de profundidade, preto da praia de San Lorenzo de Xixón.

Os resultados da necropsia revelaron que morreu como consecuencia da captura polos pescadores. Froito desta acción, o seu corpo estaba cheo de marcas das redes e cordas utilizadas. O exemplar consérvase actualmente no Centro de Experimentación Pesqueira de Asturias, en Xixón.

Nun primeiro momento, identificouse como Acipenser, pero os estudos moleculares e morfológicos posteriores concretaron máis e revelaron que se trata dun Acipenser oxyrinchus. Os científicos cren que era un exemplar que nadaba en solitario, extraviado, e están a traballar con expertos do Queens College e do NYU School of Medicine en Nova York (EE UU) para pescudar onde naceu.

Dada a súa rareza en augas europeas, non está protexida como especie en perigo.

Nos últimos anos, en augas de Europa occidental só localizáronse exemplares desta especie e doutras dúas do mesmo xénero en Gales (Reino Unido), na conca do río Garona (Francia) e na conca do río Po (Italia).

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A misión New Horizons da NASA enviou á Terra unha imaxe insólita dunha zona da superficie de Plutón onde se aprecia o que parece "unha mordedura xigante", informa a axencia espacial estadounidense NASA. "Que devora a Plutón?", reza o título do artigo da axencia espacial.

A imaxe, tomada no hemisferio occidental do planeta anano, recolle o momento dun proceso único, o da sublimación, consistente na transición do xeo de metano desde o seu estado sólido ao estado gaseoso. Na zona rochosa Piri de Plutón o xeo rico en metano se sublima na atmosfera, deixando ao descuberto unha capa de xeo de auga debaixo.

Segundo os científicos, a sublimación causa a desaparición do material ao longo das fronteiras das rocas, o que se traduce no aumento do territorio de chaira. Na imaxe en cor apréciase que as zonas elevadas (de cor azul) teñen máis xeo de auga. Isto indica que toda a superficie das cordilleiras de Piri componse de auga xeada cuberta cunha capa de metano.compone de agua helada cubierta con una capa de metano.

FONTE: RT/Ciencia

Recreación do Teyujagua paradoxa / VOLTAIRE NIETO

Hai 250 millóns de anos o planeta estaba a recuperarse dunha extinción masiva, probablemente provocada por unha serie de erupciones volcánicas, que levou por diante á maior parte dos seres vivos. Desa época data o fósil dun réptil atopado en Brasil a principios de 2015 por un equipo do Laboratorio de Paleobioloxía do UNIPAMPA (Brasil). Este descubrimento proporciona valiosa información sobre como era a vida xusto antes de que aparecesen os dinosauros.

O réptil, que foi bautizado co nome de Teyujagua paradoxa, ou "lagarto feroz" segundo a lingua da etnia guaraní utilizada para o nome, é o parente máis próximo do grupo que deu orixe aos dinosauros, crocodilos e aves. Con este alcume faise referencia a un animal mitológico chamado "Teyú Yaguá", que xeralmente se representa como un lagarto con cabeza de can. A información sobre o achado recóllese nun estudo publicado na revista Scientific Reports.

Teyujagua paradoxa era un crocodilo de tamaño pequeno, cuadrúpedo e duns 1,5 metros de lonxitude cuxos dentes curvados e puntiagudas indican que seguía unha dieta carnívora. As fosas nasais colocáronse na parte superior do fuciño, unha característica típica dalgúns animais acuáticos ou semi-acuáticos, tales como os crocodilos de hoxe en día. Teyujagua probablemente vivía nas marxes de lagos e ríos, cazando anfibios e pequenos réptiles extintos similares aos lagartos.

Cranio de "Teyujagua paradoxa" achado en Brasil/SCIENTIFIC REPORTS

Xusto antes de que chegase ao mundo este crocodilo, perdéronse ao redor dun 90% das especies, permitindo que animais como este tivesen a oportunidade ideal para expandirse e dar lugar a outras especies. Réptiles como este e os seus parentes próximos convertéronse nos dominantes da Terra e a partir deles xurdiron os dinosauros.

"O achado de Teyujagua é emocionante", declarou un dos autores do achado deste espectacular fósil, atopado preto da cidade de San Francisco de Asís. no sur de Brasil. "Desde que vimos este precioso cranio por primeira vez no campo, aínda que ao principio estaba cuberto de roca case por completo, sabiamos que tiñamos algo extraordinario entre as mans".

Segundo explicou este científico, o fósil mostra "unha combinación de características que nunca viramos ata agora, o cal indica que Teyujagua sitúase nun lugar único da árbore evolutiva dun importante grupo de vertebrados".

A súa anatomía combina aspectos dalgúns réptiles máis primitivos da familia dos arcosauriformes, que inclúen a todos os dinosauros e pterosaurios (réptiles voadores), con outros dos crocodilos e as aves do mundo actual. Por todo iso, trátase dun fósil excepcional, dun gran valor científico.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Scott (de pe, no centro) e o seu equipo no Polo Sur, despois de descubrir que Amundsen chegara antes / Imaxe: Henry Bowers

A carreira pola conquista do Polo sur é un dos episodios máis coñecidos da historia da exploración, e o momento culminante da que veu en chamarse a idade heroica da exploración antártica. Aquela competición histórica tivo gloria e traxedia; a primeira, para o noruegués Roald Amundsen, que gañou a competición e regresou triunfante a Europa. O seu opoñente, o británico Robert Falcon Scott, non só perdeu a carreira, senón tamén a vida.

Scott (6 de xuño de 1868 - 29 de marzo de 1912) era un oficial da mariña cando se presentou voluntario para liderar a expedición británica á Antártida; segundo os seus biógrafos, máis por un desexo de progresar na súa carreira que por vocación de exploración polar. A súa primeira viaxe, entre 1901 e 1904, logrou establecer un récord de latitude sur, pero sen conquistar o polo. No seu segundo intento en 1910, Scott atopouse enfrontado a un poderoso rival: Amundsen.

Amundsen (16 de xullo de 1872 - 18 de xuño de 1928). Era un mariño, de familia de mariños, que tamén contaba con experiencia antártica e que poucos anos antes abrira por primeira vez o paso do noroeste rodeando América polo Ártico. Amundsen cravaría a bandeira norueguesa no Polo sur o 14 de decembro de 1911.

A partida de Scott, atrasada polas decisións erróneas e o infortunio, foi sempre por detrás, e chegaría para descubrir o triunfo do seu rival o 17 de xaneiro de 1912. Amundsen logrou regresar sen problemas, mentres que Scott e os seus catro compañeiros sucumbiron ao esgotamento, a fame e o frío. Os seus corpos foron recuperados en novembro daquel ano.

FONTE: bbvaopenmind.com

O telescopio espacial Hubble, o observatorio espacial máis potente do mundo, é ademais unha máquina do tempo. Esta semana, fíxose público que logrou tomar imaxes da galaxia máis afastada xamais vista. A luz que agora recolle o Hubble móstranos aquel obxecto tal e como era cando o universo tiña só 400 millóns de anos (agora ten máis de 13.000), pouco despois de que as primeiras estrelas e cuásares reionizasen o cosmos e comezasen a facelo visible.

A galaxia, bautizada como GN-z11, é 25 veces máis pequena que a Vía Láctea e ten só un 1% da súa masa en estrelas. Con todo, naquela galaxia xuvenil estaban a formarse estrelas a un ritmo 20 veces superior.

Os científicos están sorprendidos co achado. Marijn Franx, da Universidade de Leiden (Holanda), afirma nun comunicado do Hubble que o seu “traballo previo suxería que estrelas tan brillantes non deberían existir nunha etapa tan temperá do universo”. As teorías sobre a evolución do universo teñen dificultades para explicar como só 200 ou 300 millóns de anos unha galaxia puido acumular a masa de mil millóns de soles. O ritmo de formación de estrelas tivo que ser frenético.

Ivo Labbe, tamén de Leiden, explica que descubrimentos como este mostran que aínda se descoñece moito sobre aquel universo infantil. “Aínda é un misterio como se formou GN-z11. Probablemente estamos a ver a primeira xeración de estrelas formándose ao redor de buracos negros”, conclúe.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Tortóbulus / Martin R. Smith

Curiosamente para nós, o organismo que transportou a vida dos océanos á superficie terrestre fai uns 500 millóns de anos foi un humilde fungo que pasou a súa vida baixo terra, podrecendo a materia, suxire un estudo publicado na revista Botanical Journal of the Linnean Society.

A estrutura deste fungo, chamado “Tortotubus”, é semellante á dalgúns fungos modernos: alimentábase de sustancias que xurdían no proceso de desintegración dos restos doutras criaturas. Foron precisamente os fungos os que deron marcha ao proceso de putrefacción, o cal, á súa vez, creou un terreo fértil para as raíces das plantas.

Segundo o autor do estudo, non está claro que restos orgánicos puidese descompoñer o Tortotubus. Segundo os científicos, poderían ser bacterias e algas, pero é algo difícil de saber porque de cando en cando presérvanse como fósiles.

FONTE: rt.com/ciencia

Destrución dun meteorito / Imaxe ilustrativa / Lauri Voutilainen

Un equipo científico internacional da Universidade de Hawai, EE.UU., concluíu que o feito de que haxa tan poucos asteroides no espazo próximo á Terra débese a que estes corpos espaciais se desintegran ao achegarse ao centro do sistema solar, segundo un artigo publicado na revista "Nature".

"O descubrimento de que os asteroides se destrúen ao achegarse demasiado ao Sol foi tan inesperado que estivemos moito tempo estudando e verificando os nosos cálculos", manifestou un dos participantes no estudo.

O estudo demostrou que a cantidade de asteroides que sucan o espazo dentro do sistema solar é dez veces inferior ao que daban por válido os especialistas do equipo do proxecto Catalina Sky Survey, que elaboraron o mapa de asteroides máis detallado ata a data.

Para explicar o fenómeno da desaparición de asteroides, os científicos estudaron o movemento de varios corpos espaciais próximos á Terra e tentaron descubrir os mecanismos orbitais que destrúen os asteroides no espazo ao redor de Mercurio, Venus e a Terra.

Estes cálculos conduciron a resultados sorprendentes. Chegaron á conclusión de que o Sol destrúe os asteroides que se achegan a unha distancia inferior ao equivalente a 15 radios do propio astro, algo que contradi as suposicións da comunidade científica, que ata agora consideraba que o Sol non posúe potencia suficiente para destruír asteroides.

Segundo estimacións dos científicos da Universidade de Hawai, a interacción co Sol pode provocar a desaparición dos asteroides de dúas maneiras distintas:

1.  Ao achegarse ao Sol, o asteroide quéntase e a súa superficie grétase ata que o corpo se fragmenta e convértese en partículas de po que o vento solar e os fotóns de luz esparcen polo espazo.

2. A evaporación de gas interno e a presión da luz poden provocar que os asteroides roten a velocidades moi altas, o que resulta na desintegración do corpo celeste baixo a influencia das forzas centrífugas. Esta teoría apóiaa a existencia de diferentes choivas de meteoros ao redor do Sol que periodicamente iluminan o ceo nocturno visto desde a Terra.

FONTE: RT.com

Strychnos electri atrapada en ámbar / GEORGE POINAR

O descubrimento de dúas flores fosilizadas en ámbar de fai entre 20 e 30 millóns de anos, dunha especie descoñecida ata agora, revelou que as xunglas prehistóricas do que hoxe é a República Dominicana escondían a orixe biolóxica dalgúns dos velenos máis coñecidos do mundo.

Os autores do achado afirman que se trata do primeiro fósil atopado pertencente á familia das astéridas. Estes dous especímenes forman parte do xénero Strychnos, no que se atopan varias flores que producen velenos moi utilizados: a estricnina e o curar.

No estudo, publicado na revista Nature Plants, analizáronse máis de 500 fósiles recollidos nunha mina de ámbar en República Dominicana en 1986, dos que a maioría eran insectos. Unha das autoras do estudo, é a que descubriu que estas dúas flores non pertencían a ningunhas das 200 especies coñecidas desta familia, polo que supoñen unha nova especie bautizada como Strychnos electri.

Os exemplares estaban intactos, algo pouco habitual cando se trata de flores fosilizadas. O habitual é que só se atope un pétalo, un estame...

As astéridas atópanse entre as plantas máis diversas do planeta: 10 ordes, 98 familias e unhas 80.000 especies. Representan ao redor dun terzo das plantas con flores, ou anxiospermas, da Terra.

A maioría das especies deste grupo desenvolveu distintos graos de toxicidade como defensa ante os herbívoros. Con todo, hoxe o día os seres humanos utilizan dous extractos destas plantas como veleno e mesmo polas súas propiedades medicinais. A estricnina utilizouse como pesticida e como compoñente letal do raticida. En pequenas doses, pode aumentar a actividade cerebral e muscular. Pola súa banda, o curar utilizábase en Sudamérica como veleno nas puntas de frecha e nos dardos das cerbatanas para paralizar á presa durante a caza. En pequenas doses, utilizouse como relaxante muscular en cirurxía.

Actualmente hai 200 especies de plantas Strychnos no mundo, a maioría nos trópicos, e aínda se están estudando polas súas propiedades medicinais, por exemplo para o tratamento dos parasitos intestinais ou para a malaria. Este descubrimento pon de manifesto que aínda hai moitas especies sen clasificar nas coleccións de Historia Natural, o que indica que é posible que existan moitas outras familias de plantas nos bosques tropicais que evolucionasen do Cretácico Superior.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Os astrónomos finalmente conseguiron mapear a distribución das galaxias que se atopan detrás da nosa, a Vía Láctea, segundo un estudo publicado na revista "Astronomical Journal". Resulta que a chamada Zona baleira (unha zona do ceo nocturno escurecida pola Vía Láctea) esconde 883 galaxias novas e xa coñecidas polos científicos.

Necesitáronse décadas para que o equipo internacional de científicos puidese completar o seu traballo, con axuda do radiotelescopio Parkes. Precísase que das 833 galaxias mapeadas, unha terceira parte nunca foi vista polos investigadores.

"A Vía Láctea é preciosa, por suposto, e é moi interesante estudar nosa propia galaxia, pero a mesma bloquea completamente a observación das galaxias máis distantes que se atopan detrás dela", comentou o científico principal do estudo, da Universidade de Australia Occidental.

O achado tamén podería axudar a explicar a anomalía gravitatoria coñecida como o Gran Atractor, que arrastra á Vía Láctea e por centos de miles doutras galaxias ao longo dunha rexión de millóns de anos luz. "Unha galaxia contén unha media de 100.000 millóns de estrelas, polo que o achado de centos de novas galaxias ocultas detrás da Vía Láctea apunta a unha gran cantidade de masa que non coñeciamos ata agora", indicou o investigador.

FONTE: RT/Ciencia

A última gran predición de Albert Einstein sobre o universo acábase de confirmar un século despois: as ondas gravitacionais existen e un experimento en EE UU detectounas por primeira vez.

Segundo a Teoría Xeral da Relatividade hai obxectos que converten parte da súa masa en enerxía e despréndena en forma de ondas que viaxan á velocidade da luz e deforman ao seu paso o espazo e o tempo. A fonte de ondas gravitacionais por antonomasia é a fusión de dous buracos negros supermasivos, un dos eventos máis violentos que existiron despois do Big Bang. O xenio alemán predíxoas en 1916 pero tamén advertiu de que, se realmente hai fusións deste tipo, suceden tan lonxe que as súas vibracións serían indetectables desde a Terra.

Os responsables do Observatorio de Interferometría Láser de Ondas Gravitacionales (LIGO), en EE UU, anunciaron esta tarde que captaron as ondas producidas polo choque de dous buracos negros, a primeira detección directa que confirma a teoría de Einstein. O anuncio fíxose nunha conferencia de prensa celebrada en Washington e retransmitida por Internet. Os resultados científicos foron aceptados para a súa publicación en Physical Review Letters, segundo informou nunha nota en Instituto Tecnolóxico de California (Caltech).

O primeiro sinal captouse o 14 de setembro nos dous detectores idénticos deste experimento, situados un a 3.000 quilómetros do outro. O sinal viña dunha fusión que sucedeu fai 1.300 millóns de anos e consistiu no violento abrazo de dous buracos negros cuxa masa é entre 29 e 36 veces maior á do Sol. Os dous buracos fundíronse nun liberando unha enerxía equivalente a tres masas solares, que saíu despedida en forma de ondas gravitacionais nunha fracción de segundo. E todo este proceso de masa transformándose en enerxía en fraccións de segundo descríbeo á perfección a ecuación máis famosa do mundo E=mc² [A enerxía é igual á masa pola velocidade da luz ao cadrado].

O achado abre un novo camiño en astronomía. Ata o momento esta centrouse na luz en todas as súas variantes coñecidas, pero estas ondas son comparables ao son e permiten estudar obxectos que eran totalmente invisibles ata agora, especialmente os buracos negros.

No vídeo superior tedes unha información básica de que son as ondas gravitacionais.

FONTE: Xornal El país/Ciencia

O volcán Sakurajima, de 1.117 metros de altura, situado na baía Kagoshima do suroeste de Xapón, entrou en erupción moi virulenta nos pasados días. A Axencia Meteorolóxica de Xapón declarou o terceiro nivel de alerta, dun total de cinco, na área próxima, polo de que está prohibido o acceso da poboación á zona. A explosión volcánica xerou unha columna de fume de 2.200 metros de altura e emanacións de lava.

A erupción rexistrouse a 50 quilómetros da planta nuclear de Sendai, que non resultou afectada. Kyushu Electric Power, operadora da central, descartou que unha erupción a gran escala poida afectar ao normal funcionamento da planta.

O pasado agosto xa rexistrou este volcán varias erupciones de baixa intensidade pero que, con todo, obrigaron ás autoridades locais a evacuar á poboación de dous municipios próximos á montaña.

Xapón está situado no Anel de lume do Pacífico e conta con 110 volcáns activos. Aquí concéntranse varias zonas de subducción, o que provoca unha gran actividade sísmica e volcánica.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Unha imaxe tomada polo rover Spirit da NASA, que mostra os saíntes de sílice sobre a superficie de Marte da NASA / JPL- Caltech

Os científicos Steven Ruff e Jack Farmer, da Universidade Estatal de Arizona (EE.UU.), sosteñen que uns inusuais xacementos minerais de sílice opalina achados na superficie de Marte poden ser creados por microbios, informa “The Independent”. De ser certa esta teoría, supoñería unha revolución na historia científica.

O proceso de estudo comezou cando o rover Spirit da NASA descubriu en 2009 estes xacementos minerais no interior do cráter marciano Gusev, un lugar que os astrobiólogos cren que unha vez estivo cuberto de augas termais e géiseres. Tras examinar o composto mineral con máis detalle, os científicos acharon que estaba recuberto dunha serie de protuberancias diminutas en forma de coliflor.

Para profundar na investigación, Ruff viaxou ao deserto de Atacama (Chile), unha área tan sumamente seca, inhabitada e elevada sobre o nivel do mar que representa un dos ambientes terrestres máis parecidos á superficie marciana. Alí o científico centrouse na rexión desértica do Tatio, repleta de géiseres, e quedou sorprendido ao achar formacións de sílice moi similares ás que foran descubertas en Marte.

Formacións minerais similares foron descubertas no parque nacional de Yellowstone (EE.UU.) e no chan volcánico do distrito Taupo (Nova Zelandia), coa diferenza de que nesta ocasión ían acompañadas de restos fósiles con marcas que confirman a existencia de antiga vida microbiana. Desta forma, os científicos sosteñen que se os microbios crearon estes xacementos minerais nestes lugares puideron facer o propio no deserto de Atacama e, por extensión, na superficie marciana.

O pasado decembro, Ruff e Farmer suxeriron nunha reunión da Unión Americana de Xeofísica que se se pretenden buscar probas de vida no planeta vermello, estas formacións podían ser un bo punto de partida. Aínda que o rover Curiosity da NASA, que actualmente se atopa en Marte, non pode explorar o cráter Gusey, o rover Marte 2020 teno establecido como un dos seus posibles lugares de aterraxe.

FONTE: RT/Ciencia

Recreación da colisión frontal da que xurdiu a Lúa / WILLIAM K. HARTMANN/UCLA

Hai 4.500 millóns de anos tivo lugar unha colisión a moi alta velocidade entre a Terra e o "embrión planetario" Theia cuxo resultado foi a Lúa. Os científicos xa sabían deste gran choque, pero ata agora críase que se produciu de maneira lateral, cun ángulo duns 45 graos, cando a Terra tiña uns 100 millóns de anos. Con todo, un novo estudo publicado na revista Science revela novas evidencias que indican que este choque foi frontal.

A composición química das rocas da Terra e da Lúa é moi similar. Os científicos analizaron sete rocas lunares traídas ao noso planeta nas misións Apollo 12, 15 e 17 e outras seis rocas volcánicas do manto terrestre procedentes de Hawaii e de Arizona. A clave para reconstruír o impacto estaba na pegada química que deixan os átomos de osíxeno nas rocas.

O osíxeno constitúe o 90% do volume das rocas e o 50% do seu peso. Na Terra, máis do 99,9% do osíxeno é o chamado O-16, que recibe este nome porque contén oito protones e oito neutróns. A mínima porcentaxe restante contén pequenas cantidades de isótopos de osíxeno máis pesados: o O-17 e o O-18. Todos os planetas do noso Sistema Solar teñen unha cociente única dun destes osíxenos, e cada unha delas é unha pegada distintiva nos corpos planetarios.

Microfotografía dunha das mostras de roca lunar utilizada para estudo / PAUL WARREN/UCLA

O equipo de investigación utilizou unhas modernas técnicas para facer unhas medicións moi precisas do cociente de osíxeno na Lúa e a Terra e verificouno cun espectrómetro de masas da Universidade de California-Los Ángeles (UCLA). En 2014, un equipo de científicos alemáns publicou un estudo que afirmaba que a Lúa tamén tiña o seu propio cociente de isótopos de osíxeno e que este era distinto do da Terra. Agora este estudo desmente esa información. "Non vemos ningunha diferenza entre os isótopos de osíxeno da Terra e da Lúa", sostén o novo estudo.

Se a Terra e Theia chocasen de forma lateral, a maior parte da Lúa estaría formada principalmente por restos de Theia. Neste caso a Lúa e a Terra terían distintos isótopos de osíxeno. Doutra banda, o resultado dunha colisión frontal é unha composición química similar entre a Terra e a Lúa. "Theia mesturouse completamente coa Terra e a Lúa, e dispersouse uniformemente entre ambos", indican.

O tamaño de Theia é moi discutido entre a comunidade científica. Algúns, entre os que se atopan os autores do estudo, pensan que tiña unhas dimensións similares á Terra, pero outros cren que era dun tamaño parecido ao de Marte.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

É posible que o Sistema Solar teña un noveno planeta do tamaño de Neptuno e ninguén se deu conta? Si, e astrónomos de todo o mundo están a darlle voltas ao problema. Un novo estudo asegura que hai un “Planeta Nove” que tería 10 veces a masa da Terra. A súa órbita sería tan excéntrica que tardaría uns 15.000 anos en dar unha volta ao Sol. No seu momento de máximo achegamento ao noso planeta, este xigante estaría a 200 veces a distancia entre o Sol e a Terra. A distancia explicaría en parte por que ningún telescopio observou nunca a este posible substituto de Plutón nos libros de texto.

Por agora só hai evidencias matemáticas da súa existencia. Os autores do novo estudo son Konstantin Batygin e Michael Brown, do Instituto Caltech de California. Este último xáctase de ser “o home que matou a Plutón”, pois descubriu outros planetas ananos que foron o detonante para a súa rebaixa a esa categoría en 2006. Brown explora o chamado cinto de Kuiper, un inmenso mar de rochas, cometas e planetas ananos, moitos deles aínda por descubrir. Para chegar ata el habería que percorrer uns 5.000 millóns de quilómetros, e para entender que é o que defenden estes dous astrónomos hai que seguir uns 1.500 millóns de quilómetros máis aló, ata os límites exteriores do cinto. Nesta contorna os astrónomos estudaron as órbitas de seis corpos, os máis afastados que se coñecen nesta zona.

No seu estudo, publicado en Astronomical Journal, aseguran que os seis sofren o mesmo tipo de aliñamento e inclinación nas súas órbitas e que ese fenómeno pode explicarse polo empuxe gravitatorio dun planeta como o que describiron. Fixeron os seus cálculos usando modelos matemáticos que simulan o Sistema Solar, o que non é ningunha novidade en astronomía, pero afirman que son os máis precisos ata a data. As posibilidades de que sexa unha casualidade son dunha entre 15.000, sinalan estes científicos.

Outra cuestión é se a isto pódeselle chamar planeta, pois, segundo a definición oficial da Unión Astronómica Internacional (UAI), non o sería porque non limpou a súa órbita doutros corpos.

Confirmar a existencia deste corpo requirirá que outros equipos fagan os mesmos cálculos e cheguen ás mesmas conclusións, algo que pode levar “anos”.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Antropoceno / Imaxe: rtve.es

Aluminio, formigón, plástico, restos de probas nucleares, lixo, o aumento das emisións de gases de efecto invernadoiro, extinción de animais, especies invasoras en todo o planeta... O impacto da actividade humana sobre a Terra é de tal calibre que estamos ante unha nova era xeolóxica con transformacións xeolóxicas e ecolóxicas das que o ser humano é o principal causante: o Antropoceno.

Ata que punto a actividade humana deixou unha pegada significativa nos estratos xeolóxicos recentes? E, se é así, cando se fixo reconocible esta pegada? O que é un feito é que o 75% da superficie terrestre non cuberta por xeo non está no seu estado orixinal, senón que son paisaxes orixinadas pola acción do ser humano, de maneira directa ou indirecta.

Un grupo internacional de científicos da Universidade de Leicester e do servizo xeolóxico británico (British Geological Survey) está a estudar se a actividade humana ha conducido ao planeta a unha nova era xeolóxica, o Antropoceno, e pregúntanse se esta é visiblemente moi diferente do Holoceno, que durante os últimos 11.700 anos permitiu ao ser humano desenvolver a súa civilización. O estudo publícase na revista Science.

O Holoceno foi unha etapa durante a cal as sociedades humanas han avanzado ao domesticar, gradualmente, a terra e os animais para producir alimentos, construír asentamentos urbanos e beneficiarse dos recursos do planeta, como a auga, os minerais e a enerxía. Con todo, esta nova era, o Antropoceno, está marcada polo rápido cambio ambiental provocado polo impacto do aumento da poboación humana e o incremento do consumo durante a ’Gran Aceleración’ de mediados do século XX. Esta época coincide cun forte crecemento da actividade económica e o consumo de recursos.

A extinción de especies, o aumento de animais domesticados e plantas cultivadas e a gran mestura de especies entre os continentes son os principais indicadores que marcarán a diferenza entre o Holoceno e o Antropoceno, e non poden reverterse aínda que o cambio climático dea marcha atrás.

A modificación do proceso de sedimentación que levou a cabo a acción humana tamén influíu. O cultivo e a construción de estradas poden acelerar o proceso de erosión e o transporte de sedimentos aos ríos. Ao mesmo tempo, a construción de grandes presas (ao ritmo dunha presa ao día durante os últimos 60 anos) limita a cantidade de sedimento que chega ao océano.

Os principais indicadores que comezo do Holoceno non estaban directamente influídos polas forzas humanas, e esa é a diferenza fundamental coa exposta época do Antropoceno. Os humanos tiveron unha influencia crecente nos estratos xeolóxicos ao longo do Holoceno segundo ía aumentando a poboación. O CO₂ da atmosfera comezou a aumentar gradualmente co inicio da agricultura e a deforestación, pero non foi ata o 1800 aproximadamente, coincidindo coa Revolución Industrial, que a poboación mundial empezou a crecer de maneira máis rápida e, por tanto, a deixar máis pegada na Terra.

No estudo, onde tamén participan 24 membros do Anthropocene Working Group, deféndese a idea de que os humanos cambiaron o sistema da Terra o suficiente como para producir un gran abanico de sinais nos sedimentos e no xeo, e estas son o bastante singulares para xustificar o recoñecemento dunha era Antropocena na Escala do Tempo Xeolóxico.

FONTE: María Pérez Ávila/Xornal El Mundo/Ciencia

A Axencia Espacial Europea (ESA) insistiu a pasada semana na súa idea dunha aldea multinacional de investigación na Lúa para suceder á Estación Espacial Internacional (ISS). Por agora trátase só dunha idea pero de momento é a única opción que está sobre a mesa.

A idea consiste nunha base de exploración lunar ocupada por robots e humanos que potencialmente serviría de escala para viaxes espaciais e sitio de extracción de minerais.

A estación espacial orbital é un proxecto conxunto de Canadá, Estados Unidos, Xapón e Rusia (que acordaron operala e financiala ata polo menos o 2024) e a Unión Europea (UE), que non se comprometeu máis aló do 2020.

Esperan convencer aos Estados membros de que a ESA prorrogue a súa involucramiento na estación espacial. Unha vez que conclúa a ISS, imaxínase á Aldea Lunar como o seu sucesor ideal con fins de exploración.

De película hoxe, unha realidade no futuro!

FONTE: Xornal La Voz de Galicia/Ciencia

Recreación da Terra durante o eón Arcaico, nos albores da vida, de 4.000 a 2.500 millóns de anos atrás / The Archean World/Peter Sawyer

Os estudiosos da orixe da vida enfróntanse a un paradoxo circular (como a do ovo e a galiña) que, probablemente, pode considerarse o máis profundo misterio da bioloxía evolutiva. Toda a vida que coñecemos ten un fundamento dobre: a auto-replicación, ou capacidade dun organismo para sacar copias de si mesmo, e o metabolismo, a cociña da célula que fabrica continuamente os seus compoñentes básicos. Hoxe están vinculados de forma inextricable, pero cal xurdiu primeiro na noite dos tempos? E de que servía o un sen o outro?

Unha investigación bioquímica que imita as condicións dos sedimentos do eón Arcaico (anteriormente conocido como Arqueozoico, nos albores da vida na Terra, fai de 4.000 a 2.500 anos atrás) mostra que dúas rutas metabólicas (cadeas de reaccións químicas, ou a cociña da célula) xa funcionaban entón igual que agora, dentro de cada unha das nosas células. Tanto na era Arcaica como hoxe mesmo, esas rutas responden a contorna, acendéndose ou apagándose en resposta á acidez e aos niveis de ferro. É un forte indicio de que o metabolismo é anterior ás encimas (proteínas con actividade catalítica) que o executan hoxe. E tamén, propoñen os autores, aos xenes que conteñen a información para fabricar esas encima

Unha das implicacións máis extraordinarias do traballo de dous científicos do Centro de Bioloxía de Sistemas da Universidade de Cambridge, e os seus colegas, que se presenta en Science Advances, é que levamos dentro de cada unha das nosas células unha testemuña da Terra primitiva, como un anaco do pasado remoto: un sistema complexo e autoconsistente que, posiblemente, empezou a funcionar antes da invención da primeira bacteria do planeta. Máis aínda: unha invención que fundamentou a evolución da primeira bacteria. Un invento tan brillante que 3.000 millóns de anos de evolución non puideron superar. Dá vertixe. Case dá ata noxo.

A máquina do tempo proposta baséase, de maneira paradoxal, na tecnoloxía biolóxica máis avanzada, a metabolómica. Se a xenómica é o estudo simultáneo de todos os xenes, e a proteómica o de todas as proteínas. A metabolómica o é de todos os metabolitos, as moléculas simples (como a glicosa, a ribosa ou o oxalato) que lle serven a toda célula para cociñar todo o resto dos seus compoñentes, como os carbohidratos, as graxas, as proteínas e os xenes.

 

Unha das reaccións do metabolismo primitivo; á esquerda, a baixo pH fórmase ribosa, un compoñente dos xenes; á dereita, a alto pH fórmase eritrosa, precursor das proteínas. / MARKUS KELLER

Os científicos de Cambridge centráronse en dous das rutas esenciais dese metabolismo central que ocupa o centro da cociña celular de todas as especias vivas. Trátase da glucolisis e o ciclo das pentosas fosfato, dúas cadeas de reaccións encimáticas que han torturado aos estudantes de bioloxía durante o último século. Converten os azucres como a glicosa (a comida) en enerxía (a gasolina), e tamén achegan a materia prima para construír moitos outros compoñentes celulares.

A vida non podería xurdir no universo novo, pouco despois do Big Bang. Porque do Big Bang só saíron os elementos máis simples, o hidróxeno e o helio, e os sistemas biolóxicos necesitan átomos máis pesados, como o carbono e o nitróxeno, e algúns moito máis pesados, como os metais que catalizan as reaccións esenciais. Entre estes últimos, o máis importante durante o eón Arcaico en que evolucionou a vida primitiva era o ferro (concretamente o ferro ferroso, por oposición ao ferro férrico, máis coñecido como óxido na linguaxe común).

E é a este ferro (ferroso) ao que responden os ciclos metabólicos dos investigadores de Cambridge. O ferro cumpría naquela noite dos tempos a función que hoxe teñen as encimas metabólicas, as nanomáquinas de gran complexidade que catalizan hoxe esas mesmas reaccións. Pero que, como atavismo do pasado remoto, seguen conservando nos seus centros activos, ou núcleos lóxicos, o mesmo metal, e no mesmo estado de oxidación (ferroso) que entón.

Hoxe fai falta un xene para fabricar un catalizador (unha encima). Entón só facía falta comerse o ferro do océano circundante. Si, poida que a vida fose máis fácil no pasado. Pero tamén era menos interesante.

Máis aínda, os nosos procesos metabólicos centrais, os que operan nas nosas neuronas para alimentalas de enerxía e materiais de construción, seguen revelando certa capacidade de auto-sostemento que non depende das encimas codificadas polos xenes, senón do mero ferro (ferroso) que as antecedeu nese papel.

Non cambiamos tanto nos últimos 3.000 millóns de anos. Polo menos non tanto como nos últimos 10.

FONTE: Javier Sampedro/Xornal El País/Ciencia

Recreación de dous adultos de Protoceratops andrewsi en primeiro plano. Ao fondo, exemplares novos / Rebecca Gelernter/QMU

Mírame, son fabuloso. Non che gusto? Non che parezo impoñente? Unha mensaxe parecida é o que os dinosauros pretendían lanzar ás súas posibles parellas e ao resto da manda a través da exhibición de grandes atributos ornamentais, como os cornos e cristas na cabeza. Desde hai tempo, os paleontólogos sospeitan que estas estruturas tan rechamantes eran utilizadas como letreiros luminosos durante o cortexo e para afirmar o dominio social, pero agora puideron demostralo. Por primeira vez, científicos da Universidade Queen Mary de Londres vincularon a función da anatomía coa selección sexual nos dinosauros.

E fixérono estudando o crecemento dunha especie, o protoceratops, un pequeno dinosauro que viviu a finais do período Cretácico, fai máis de 70 millóns de anos. Cun tamaño similar ao dunha ovella, medía ao redor de 2 m desde o fuciño ata a punta da cola. En concreto, os investigadores analizaron 37 mostras de fósiles desta especie atopados na Formación Djadochta, no deserto do Gobi.

Os protoceratops tiñan un gran volante óseo que se estendía desde a parte posterior da cabeza sobre o pescozo. O estudo de fósiles de exemplares de diferentes idades, desde bebés ata adultos, revelou que os adultos tiñan volantes desproporcionadamente grandes en relación ao seu tamaño. A investigación, publicada na revista Palaeontologia Electronica, mostra que o volante estaba ausente nas crías e de súpeto aumentaba de tamaño a medida que os animais alcanzan a madurez, o que suxire que a súa función estaba ligada á selección sexual.

Os científicos cren que ese fantástico volante podería ser utilizado para atraer ás parellas adecuadas mostrándolles os seus mellores atributos ou para axudar a afirmar unha posición dominante nas interaccións sociais.

Os investigadores avaliaron o cambio na lonxitude e a anchura do volante en catro etapas da vida: os bebés neonatos, animais novos, case-adultos e adultos. O volante non só cambiaba de tamaño, senón tamén de forma, volvéndose proporcionalmente máis ancho a medida que o dinosauro se facía maior.

Os biólogos están a darse conta cada vez máis de que a selección sexual é unha forza enormemente importante na conformación da biodiversidade, tanto agora como no pasado. A selección sexual non só conta para a maior parte dos trazos máis estraños, bonitos e impresionantes que podemos ver no reino animal, tamén parece desempeñar un papel na determinación de como xorden novas especies, e hai cada vez máis probas de que tamén ten efectos sobre as taxas de extinción e nas formas nas que os animais son capaces de adaptarse a contornas cambiantes.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Esta é a primeira lámpada que recicla a radiación infravermella e luz visible / Ognjen Ilic

Condenadas á morte pola súa baixa eficiencia, as lámpadas incandescentes poderían ter unha segunda oportunidade. Investigadores estadounidenses conseguiron que a calor que emiten convértase en máis luz. Cos primeiros prototipos igualaron en rendemento a algunhas lámpadas LED, pero grazas á nanotecnoloxía están convencidos de que iluminarán máis e mellor que as luminarias actuais.

A das lámpadas é unha das tecnoloxías máis ineficientes que inventase o ser humano. Desde que Edison e Swan presentasen as súas respectivas lámpadas hai case 140 anos, os seus fundamentos cambiaron pouco: a corrente eléctrica pasa por un material que funde a moi alta temperatura (o wolframio ou tungsteno) rodeado por un gas inerte para que o filamento non se queime e todo encerrado nunha cápsula de vidro. O problema desta tecnoloxía é que consome demasiada enerxía para a pouca luz que dá. Só entre o 10% e o 15% da enerxía é convertida en luz visible, o resto transfórmase en calor, na súa maioría en forma de radiación infravermella, no rango non visible do espectro.

Aínda que esa ineficiencia é parte do seu encanto, xa que é responsable da calidez que dan as lámpadas incandescentes, tamén provocou que as distintas autoridades prohibisen a súa fabricación e venda e imposto unha axenda de retirada. En Europa, xa non se poden conseguir as máis ineficientes e só as halóxenas cun maior cociente de lumen por watt (lm/w) lograron unha moratoria ata 2018. En México, por exemplo, non se comercializa ningunha incandescente desde o ano pasado.
Durante décadas, moitos investigaron como aumentar o rendemento das lámpadas incandescentes. Unha das posibilidades máis evidentes era atopar a maneira de converter a radiación infravermella en luz visible. En 1977, houbo quen rexistrou unha patente dun sistema que reflectía os infravermellos de novo contra o filamento. Pero operar sobre un finísimo fío de tungsteno a uns 2.700º non era fácil entón nin agora.

Por iso, o que fixo un grupo de investigadores do Instituto Tecnolóxico de Massachusetts (MIT) foi manipular o ttungsteno antes de quentalo. Primeiro, esmagaron o filamento para deixalo case nunha estrutura bidimensional, plana. Buscaban así aumentar a superficie emisora. O segundo foi facerlle un bocadillo con 300 finísimas capas de catro materiais diferentes. Todos son óxidos (de silicio, de aluminio, tantalio ou titanio), todos son moi abundantes e os catro presentan, a escala nanométrica, a capacidade para reflectir parte do espectro da luz mentres deixan pasar o resto.

"O avance crave foi deseñar unha estrutura fotónica que transmite a luz visible e reflicte a luz infravermella nun amplo rango de ángulos", explican investigadores do MIT. Desta maneira, a corrente eléctrica pasa polo tungsteno ata que entra en incandescencia, de toda a radiación emitida, os materiais que rodean ao filamento devolven a infravermella de novo cara ao tungsteno, recalentándolo. Así, xera máis luz reciclando a enerxía térmica e con menor eléctrica.

No prototipo de lámpada que deseñaron, e por razóns de operatividade, usaron só 90 capas e unicamente con dúas dos materiais, o óxido de silicio e o óxido de aluminio. Aínda así triplicaron a eficiencia das lámpadas convencionais e igualaron ás das de baixo consumo e algúns dos LED que hai no mercado. Con todo, o seu modelo teórico prevé que poidan alcanzar un rendemento do 40%, superando mesmo ás tecnoloxías de iluminación LED máis avanzadas, segundo mostran na revista Nature Nanotechnology.

Pero tan importante como a eficiencia é a fidelidade á cor. A capacidade que ten unha fonte luminosa para reproducir fielmente as cores mídese co denominado índice de reprodución cromática (CRI, polas súas siglas en inglés). O máximo é 100 e correspóndese co das lámpadas incandescentes, o máis parecido ao Sol que pode haber durante a noite. Por comparar, as lámpadas de sodio non chegan a un CRI de 70 e só algunhas das novas fluorescentes logran un 85 e só os mellores LED alcanzan o 95. Ese é o CRI que conseguiu o prototipo de lámpada do MIT.

Aínda queda resolver algúns problemas, como apilar as 300 capas de nanomaterial, cubrir todos os ángulos nun obxecto esférico ou resolver o recalentamiento do fío de tungsteno, pero os investigadores cren que a súa idea podería resucitar á lámpada incandescente. Outra cousa é que a súa resurrección chegue demasiado tarde e as lámpadas LED, grafeno e quen sabe que novo material máis xa lle quitaran o seu sitio.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Unha enorme coiraza semisumergida nun charco de lodo foi descuberta de forma casual nun arroio á beira dunha granxa en Carlos Spegazzini, a uns 40 quilómetros ao sur de Buenos Aires (Arxentina). Os expertos coincidiron en que se trata dun caparazón practicamente completo e nun estado inmellorable (está case intacta) dun gliptodonte, un mamífero prehistórico que viviu hai 10.000 anos.

A peza, achada a un metro de profundidade por albaneis que cavaban para construír unha vivenda na zona, ten dous metros de diámetro e, segundo as primeiras apreciacións dos científicos, corresponde a un gliptodonte novo.

Este antepasado dos armadillos modernos podía chegar a pesar preto de 1,4 toneladas e era oriúndo de América do Sur. A pesar da súa ostentosa constitución, os gliptodontes eran herbívoros e defendíanse dos depredadores grazas ao seu ríxido caparazón a modo de escudo impenetrable.

Extinguíronse no período Cuaternario, hai aproximadamente 10.000 anos, polo que este fósil representaría un dos últimos especímenes dos gliptodontes que conviviron cos primeiros poboadores de América, xa que se extinguiron nun evento coñecido como a Extinción da Megafauna no Cuaternario.

FONTE: revista Muy Interesante/Ciencia

Kosuke Morita sinalando o elemento 113 / Imaxe: telemetro.com

Un equipo de investigadores do centro nipón Riken confirmou o pasado xoves que identificou o elemento número 113 da táboa periódica, de carácter sintético e co nome provisional de uruntrio.

Nun comunicado, o instituto estatal nipón adxudicouse o descubrimento do novo elemento, cuxo achado dispútase cun grupo conxunto de investigadores rusos e estadounidenses que realizou investigacións paralelas.

Os resultados da investigación levada a cabo polo Riken serán publicados na edición deste mes do Diario da Unión Internacional de Química Pura e Aplicada (IUPAC), a máxima autoridade neste campo, e responsable de determinar a autoría dos descubrimentos.

Se a IUPAC confirma que o equipo nipón foi o autor dos experimentos decisivos para o achado, este terá o dereito de dar o nome oficial ao novo elemento da táboa periódica.

O equipo ruso-estadounidense foi o primeiro en anunciar o descubrimento do elemento 113 en 2003, aínda que o centro nipón afirma recompilar en 2012 datos concluíntes para confirmar a súa existencia.

O novo elemento sintético conta con 113 protones no seu núcleo, e foi identificado por un equipo liderado polo científico nipón Kosuke Morita, da Universidade de Kyushu (sur de Xapón).

Morita logrou sintetizar o elemento en tres ocasiones a través dun método consistente en facer chocar iones de zinc sobre unha capa ultrafina de Bismuto.

Os elementos sintéticos non aparecen de forma natural e son xerados artificialmente a través de experimentos, e ata a data creáronse 24 elementos deste tipo, entre eles o plutonio, aínda que todos eles son inestables.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

O científico da Universidade de Edimburgo, Harold Haas, descubriu en 2011 que a luz dun só LED (diodo emisor de luz) era capaz de transmitir máis datos que unha antena de telefonía. As probas no laboratorio lograron unha velocidade de transferencia de arquivos de ata 224 gigabits por segundo. Isto supoñería descargar nun chasquido 18 películas. Estímase que no ano 2019, o tráfico mundial de datos incrementarase ata os 24,3 exabytes ao mes (24.300 millóns de gigabytes). O desenvolvemento de conexións por luz directa (tamén coñecida como LiFi) é só o antecedente dunha revolución moi próxima.

A principal diferenza co wifi é que sendo as dúas ondas electromagnéticas para transportar os datos, a LiFi faio a través da luz visible e non por microondas. Supérase así o problema da saturación do espectro de radiofrecuencia que reduce a velocidade das actuais conexións. O obstáculo para a implantación das cidades intelixentes xa non existiría.

Aínda non está comercializado, pero xa hai empresas que teñen previsto poñer no mercado soluciones baseadas nesta tecnoloxía. Sisoft, en México, conta por correo electrónico que están xa na de miniaturización dos seus prototipos. Esta empresa ten tres patentes de modelos de transmisión e comunicación a través de diodos led. "O problema está no hardware dos aparellos porque os procesadores aínda non son tan rápidos como para captar todos os paquetes que envía a luz visible", explican. O custo é outra das súas vantaxes porque non require grandes instalacións. O prezo roldará, dependendo do tipo de LED e chip, entre os 50 e os 800 euros.

Funciona como un código morse avanzado. Con só instalar un modulador, calquera LED sería capaz, non só de dar luz, senón tamén de transmitir datos. Estes moduladores fan que a luz se acenda e apague millóns de veces por segundo creando os ceros e uns binarios que cifran os datos. O parpadeo é imperceptible para o ollo humano, pero non para uns fotodiodos colocados nos móbiles ou computadores que se encargarán de recoller os cambios da luz e interpretalos para convertelos en información. Desta forma, toda a rede de iluminación dunha casa converteríase así nun gran router con múltiples puntos de conexión ao que conectar os gadgets.

Isto non significa, con todo, o fin do wifi. O deseño prevé, en principio, só a baixada de información (unidireccional), aínda que os científicos aseguran que conseguir, non só, por exemplo, recibir un correo electrónico, senón tamén poder mandalo, sería tan sinxelo como colocar un emisor de luz no dispositivo (bidireccional). A idea é que ambos os sistemas coexistan para conseguir conexións máis eficientes e seguras.

E é que a transmisión de datos por luz directa limita o seu radio á estancia na que o emisor e o receptor atópense. Ningunha persoa pode interferir o sinal, como si pode facerse a través das microondas. Esta ausencia de interferencias favorece a instalación nos hospitais -en Corea do Sur existe un proxecto para eliminar todo o cableado de determinadas máquinas- ou nos avións. As utilidades son tantas como a mente poida imaxinar.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Reconstrución do plesiosaurio / Liu et al

Os paleontólogos estudan criaturas que nunca viron con vida e que xamais volverán a este mundo (a non ser que as técnicas de clonación vólvanse tan incribles como en Jurassic Park, cousa moi difícil), así que resúltalles extremadamente complexo saber con certeza de que cor eran, como soaban ou como se movían. Por fortuna, os científicos poden recorrer ás novas tecnoloxías para facerse unha idea máis realista do aspecto e a vida destes antigos seres. Simulacións por computador permitiron a un equipo do Instituto de Tecnoloxía de Xeorxia e o Museo de Historia Natural de Nottingham coñecer como nadaban os plesiosaurios, un grupo de réptiles mariños mesozoicos que apareceron por primeira vez no Xurásico fai 200 millóns de anos e persistiron como depredadores ata o seu desapareceu no Cretácico Tardío, fai uns 66 millóns de anos.

Segundo explica a revista PLOS ONE, o método de desprazamento destes antigos réptiles que parecen sacados dunha lenda escocesa ha resultado unha incógnita desde o seu descubrimento en 1824, xa que ningún animal vivo ten un plan corporal idéntico, catro aletas e pescozo longo. O monstro do Lago Ness pode ser o seu vivo retrato, pero queda no campo da ficción.

Moitos tetrápodos modernos evolucionaron as súas propias maneiras de nadar no océano, como os pingüíns, as tartarugas mariñas, os lobos mariños e as baleas, por exemplo. Estudos previos compararon a natación dos plesiosaurios coa dos pingüíns e tartarugas, e mesmo cun bote de remos. E aínda que todas estas hipóteses eran plausibles, non podían explicar completamente como as catro aletas dun plesiosaurio movíanse en relación unhas con outras. O máis parecido á natación de catro aletas é a das tartarugas mariñas, pero aínda así ven limitadas polas súas cunchas e é pouco probable que se movesen dunha maneira similar á dos plesiosaurios, segundo indican en PLOS ONE.

O novo estudo, publicado en PLOS Computational Biology, utiliza a simulación por computador para construír modelos tridimensionales virtuais do movemento do plesiosaurio na auga. O seu modelo virtual baséase nos datos fósiles do Meyerasaurus victor, un plesiosaurio de 3,35 metros de lonxitude que habitou a que hoxe é Alemaña no Xurásico Inferior. O aspecto do Meyerasaurus é común entre os da súa familia, cun pescozo moderadamente longo.

O traballo era realmente complicado. O equipo tivo que facer fronte a un sen fin de variables e parámetros, co obxectivo de asegurar que o modelo se estivese movendo en condicións realistas e biológicamente plausibles. Tivéronse en conta as limitacións de movemento cara arriba e cara abaixo, a pronación ou supinación de cada extremidade, etc... Desta forma, simulouse o movemento en diferentes condicións: as catro aletas sincronizadas, alternas.. Mesmo realizaron probas con diferentes pesos do plesiosaurio. En total, o equipo desenvolveu miles de diferentes simulacións, cada unha cos cambios nas variables e parámetros.

Finalmente, os investigadores descubriron que o movemento máis eficaz para a natación do plesiosaurio é o de voo baixo a auga, non moi diferente ao dos pingüíns de hoxe en día. "Os nosos resultados mostran que as extremidades dianteiras proporcionan a potencia para a propulsión do plesiosaurio, mentres que as posteriores son máis pasivas", di Adam Smith, do Museo de Historia Natural de Nottingham. As aletas traseiras xogaban un papel moi pequeno na propulsión e probablemente utilizábanse para a dirección e a estabilidade.

Segundo explica Smith a PLOS ONE, "a natación do plesiosaurio foi un misterio durante case 200 anos, así que foi emocionante ver como cobraba vida na pantalla do computador".

FONTE: Xornal abc/ciencia

A estrela Wolf 1061 e os seus planetas. O «c» é o potencialmente habitable / UNSW

Un equipo de astrónomos australianos descubriu o planeta potencialmente habitable máis próximo á Terra fose do Sistema Solar, a "só" 14 anos luz, unha distancia que pode parecer moi longa, pero que é moito máis curta que a que nos separa da maioría de candidatos a albergar vida e unha nadería na inmensidade do Universo. Este novo mundo, que ten máis de catro veces a masa do noso, é un dos tres que o equipo detectou ao redor dunha estrela anana vermella chamada Wolf 1061.

"É un achado particularmente emocionante porque os tres planetas teñen unha masa suficientemente baixa como para ser potencialmente rochosos e teñen unha superficie sólida", explica Ducan Wright, autor principal do estudo, que publicará The Astrophysical Journal Letters, e investigador na Universidade de Nova Gales do Sur (UNSW), en Sídney. Pero é que ademais, o planeta medio, Wolf 1061c, atópase dentro da zona coñecida como "Ricitos de Ouro", nin moi lonxe nin moi preto da estrela, "onde podería haber auga líquida, e talvez mesmo a vida", subliña Wright.

Como explica o científico nun comunicado, "é fascinante mirar á inmensidade do espazo e pensar que unha estrela tan próxima a nós -un veciño próximo- podería aloxar un planeta habitable". Aínda que se atoparon outros planetas que orbitan estrelas máis próximas que Wolf 1061, eses mundos non son considerados como potencialmente habitables.

Os tres planetas recentemente detectados orbitan unha estrela pequena, relativamente fría e estable aproximadamente cada 5, 18 e 67 días. As súas masas son, polo menos 1,4, 4,3 e 5,2 veces a da Terra, respectivamente.

O planeta exterior máis grande cae xusto fose do límite exterior da zona habitable, a distancia da estrela á que se considera que pode existir auga líquida na súa superficie, e tamén é probable que sexa rochoso, mentres que o planeta interior máis pequeno está demasiado preto para ser esperanzador.

O equipo fixo o descubrimento usando observacións de Wolf 1061 recollidas polo espectrógrafo HARPS no telescopio de 3,6 metros do Observatorio Europeo do Sur na Cadeira, Chile. "O noso equipo desenvolveu unha nova técnica que mellora a análise dos datos deste instrumento cazador de planetas, e estudamos máis dunha década de observacións de Wolf 1061", di o profesor Chris Tinney, da UNSW.

"Estes tres planetas xusto á beira de nós únense ao pequenas pero crecentes listas de mundos rochosos potencialmente habitables orbitando estrelas próximas máis frías que o noso Sol", apunta.

Os científicos saben agora que os planetas rochosos pequenos como o noso son abundantes na nosa galaxia, e os sistemas multi-planeta tamén parecen ser comúns. Con todo, a maioría dos exoplanetas rochosos descubertos ata agora están por centos ou miles de anos luz de distancia. Unha excepción é Gliese 667Cc, que se atopa a 22 anos luz da Terra. Orbita unha estrela anana vermella cada 28 días e é polo menos 4,5 veces máis masivo que a Terra.

A proximidade dos planetas ao redor do Wolf 1061 significa que hai unha boa probabilidade de que estes mundos poidan pasar por diante da cara da estrela. Se o fan, nun futuro será posible estudar as súas atmosferas e comprobar a existencia de sinais de vida.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Reconstrución do dinosaurio Morelladon beltrani descuberto en Morella (Castellón) / CARLOS DE MIGUEL CHAVES

Nunha canteira de arxila, da que se extrae material para facer azulexos e cerámicas, en Morella (Castellón), un equipo de paleontólogos descubriu os restos dun dinosauro descoñecido ata agora.

Sería un exemplar herbívoro que viviu fai 125 millóns de anos nesa zona, que entón sería costeira ou de delta, con abundante vexetación e clima tropical. Cuns seis metros de longo, dous e medio de alto e aproximadamente unha tonelada de peso, o Morelladon beltrani sería un animal impoñente. É unha nova especie emparentada co popular Iguanodon, un dos primeiros dinosauros que se descubriron alá polo século XIX. Pero Morelladon ten unha peculiaridade notable: algo parecido a unha vela despregada ao longo do lombo que igual podería axudar a regular a temperatura do animal, ou almacenaba unha reserva de graxa para os tempos de escaseza de alimento, e que, á vez, xogaría un papel na súa comunicación dentro da manda ou como aviso disuasorio para os depredadores.

Os científicos presentan o pasado día 16 a Morelladon beltrani na revista científica PlosOne. Cos restos do esqueleto (ben conservados) que rescataron, aínda que non supoñen máis dunha cuarta parte dos ósos que tería o animal, identificaron claramente os trazos diferenciados respecto doutros dinosauros, o que permite definilo como unha especie descoñecida ata agora.

FONTE: Xornal El país/Ciencia

A NASA difundiu tres novas imaxes tomadas pola súa sonda New Horizons, durante a aproximación a Plutón que fixo a mediados de xullo. As fotos mostran con detalle como é a superficie do planeta anano, no que viron unha gran variedade de cráteres, montañas e glaciares.

FONTE: Xornal El País/ciencia

Un equipo de investigadores da Universidade de California en Berkeley acaba de confirmar que Marte está a piques de perder Fobos, un dos seus dous satélites. En efecto, Fobos, a maior das lúas de Marte (as súas dimensións son de 26,8 × 21 × 18,4 Km), está a caer lenta, pero continuamente cara ao Planeta Vermello. Pero o seu destino final non é o de chocar violentamente contra a súa superficie, senón que romperá en miles de fragmentos que, co tempo, terminarán por converterse nun anel perecido aos que locen Saturno ou Urano.

Este inevitable destino, con todo, non é inminente, e tardará aínda entre 20 e 40 millóns de anos en cumprirse. Unha eternidade para o ser humano, pero un simple parpadeo na escala de tempo planetaria. Unha vez formado, segundo os cálculos dos científicos, o anel podería sobrevivir durante cen millóns de anos máis antes de ser "reabsorbido" por Marte en forma de espectaculares choivas de meteoritos. Todo un espectáculo para os astrónomos do futuro. E para os mil habitantes que Marte, sen dúbida, terá para entón.

Nun artigo que acaba de aparecer en Nature Geosciences,  calcularon o grao de cohesión dos materiais que forman Fobos, e a conclusión é que o satélite non resistirá as forzas de marea gravitatorias ás que estará sometido cando se achegue máis a Marte. Na actualidade, Fobos atópase apenas a 6.000 km, da superficie marciana, o que lle converte no satélite máis próximo ao seu planeta de todo o Sistema Solar.

Pero como se pasa de ser unha lúa a un simple anel de cascallos? Do mesmo xeito en que a nosa Lúa tira da Terra en direccións diferentes, provocando, por exemplo, as mareas oceánicas, tamén Marte «tira» de forma diferente das distintas partes de Fobos. Por iso, a medida que se vaia achegando ao Planeta Vermello, e debido a que Fobos está moi fracturado e cheo de cascallos, eses «tiróns» gravitatorios terminarán desmembrándoo coma se fose unha galleta que se fai pedazos, esparciendo faragullas e anacos por todas partes.

Os cascallos de Fobos, rocas de varios tamaños e unha gran cantidade de po, seguirán en órbita ao redor de Marte e distribuiranse rapidamente á súa ao redor formando un anel. Probablemente, os fragmentos de maior tamaño caerán e terminarán chocando bastante rapidamente contra o planeta, pero a maior parte deles segurá en órbita durante millóns de anos antes de que, á súa vez, tóquelles a quenda de caer sobre Marte en forma de grandes choivas de meteoritos. Para entón, Deimos converteuse na única Lúa do Planeta Vermello.

FONTE: José Manuel Nieves/Xornal abc/ciencia

Big Bang / Imaxe:sdpnoticias.com

As dimensións do Universo son difíciles de comprender. Para acadar o volume do Sol, serían necesarias 1.300.000 Terras e estímase que só na Vía Láctea, a galaxia que habitamos, contén máis de 200.000 millóns de estrelas, moitas delas maiores que o noso astro. E con todo, esas estrelas non supoñen moito máis que o 8% da materia normal (ou bariónica) que foi creada na orixe do cosmos e da que están feitos os humanos ou os planetas. O 90% restante son nubes de gases ionizados nos que a temperatura separou aos electróns dos protones. A pesar da inxente cantidade de materia desas nubes, ata agora só púidose detectar entre un 20 e un 30% da que contén o universo, a parte que estaba o bastante quente como para ser observada con telescopios de raios X. O resto, permanecía indetectable, como a materia escura.

Agora, unha investigación liderada desde o Centro de Estudos de Física do Cosmos de Aragón en Teruel conseguiu identificar esa materia visible "escondida". Nun artigo publicado na revista Physical Review Letters, explican como utilizando medidas do Fondo Cósmico de Microondas do telescopio Planck, o eco radioactivo do Big Bang, permitiulles detectar a presenza de grandes cantidades deses gases. "Os fotóns da radiación do Big Bang, ao atravesar eses gases difusos que hai ao redor das galaxias, chocan cos electróns e transmítenlles un pouco de enerxía", explica o autor principal do traballo. Ao medir esa fluctuación de enerxía ao redor de 200.000 galaxias e comparala coas partes do fondo cósmico na que non hai, puideron detectar de forma indirecta a presenza da materia visible que ata agora permanecía oculta.

Segundo se explica no traballo, a calidade dos datos de Planck permitiu detectar a presenza de gas ionizado a grandes distancias do centro da galaxia "nunhas cantidades como as que predicir a teoría que deberiamos atopar".

Estas nubes de materia afastada do núcleo galáctico, quente pero non o suficiente como para ser detectada polos telescopios actuais, ten un papel importante no futuro do Universo como material para formar novos sistemas solares durante miles de millóns de anos. Nesta liña, recentemente publicábase un estudo teórico que estimaba que o 92% dos planetas habitables como a Terra aínda non naceran. Eses embrións atópanse na materia difusa que agora axudou a identificar un equipo de Teruel en colaboración con outros grupos de investigación nacionais e internacionais.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

A liñaxe dos crocodilos remóntase a hai 230 millóns de anos - EFE/GRUPO DE BIOLOXÍA EVOLUTIVA UNED

O grupo de Bioloxía Evolutiva da Universidade de Educación a Distancia (UNED) descubriu no xacemento de Lo Hueco, en Cuenca (España), os restos fósiles (máis dunha decena de cranios completos) dunha nova especie de crocodilo posuidor duns dentes enormes que habitou Europa durante o Cretácico. O achado foi publicado na revista revista PloS One.

Foi bautizado como Lohuecosuchus megadontos e segundo os investigadores, tiña hábitos anfibios, eran bos nadadores aínda que camiñaban tamén fose da auga e o seu corpo estaba cuberto por unha reforzada armadura dérmica formada por varias filas de ósos integrados no seu xa grosa pel.

A pesar das súas similitudes con outros crocodilos, os dentes de leste son sen dúbida os máis grandes que se viron en grupos próximos a estes réptiles: "Os dentes desproporcionadamente grandes fan que o seu maxilar proxéctese lateralmente e cara a debaixo dunha forma moi característica", explica Francisco Ortega, coautor do estudo.

Así, o Lohuecosuchus megadontos pertence ao grupo extinto de alodaposúquidos que viviu fai máis de 66 millóns de anos en Europa e conforma o parente máis próximo do grupo formado por todos os crocodilos actuais cuxo liñaxe se remonta a fai 230 millóns de anos.

O xacemento do Oco foi no seu día un humidal costeiro e grazas a este descubrimento e á análise dos múltiples cranios, os investigadores puideron atopar diferenzas características co xénero Allodaposuchus, xa que ata agora todos os restos de Europa occidental (Francia e España) que parecían ser crocodilos modernos primitivos integráronse como Allodaposuchus. Agora sabemos que "son formas emparentadas e ambas pertencen aos alodaposuquidos", aclara Ortega.

FONTE: Revista Muy Interesenta/Ciencia

Un equipo de científicos internacionais xunto con investigadores do Laboratorio Nacional Lawrence Livermore (EE.UU.) descubriron cinco novos núcleos atómicos: un isótopo para o berkelio (Bk), neptunio (Np) e uranio (Ou) e dous isótopos do americio (Am).

Un isótopo é un átomo que pertence ao mesmo elemento químico co seu mesmo número atómico; a excepción atópase na súa masa atómica, que é distinta. Ata o momento, a táboa periódica dos elementos coñecidos contén máis de 3.000 isótopos (aínda existen algúns miles máis por descubrir) de 114 elementos químicos.

Os investigadores atopábanse profundando no desenvolvemento de novos métodos de sínteses de elementos súperpesados (ou transactinídios) cando descubriron que estes isótopos contaban con menos neutróns e eran tamén máis lixeiros que os isótopos coñecidos dos seus respectivos elementos químicos, o que os converte en núcleos exóticos.

"Cando te dás conta de que o uranio natural ten 146 neutróns e este novo isótopo só ten 124 neutróns, mostra canto temos que aprender sobre a estrutura nuclear e as forzas que manteñen unido o núcleo", explica un dos autores do estudo publicado na revista Physics Letters B.

Para conseguir este achado, os científicos dispararon a unha lámina de curio de 300 nanómetros de espesor con núcleos de calcio acelerados; os núcleos atómicos dos dous elementos tocados formaban un sistema composto por un tempo moi curto; con todo, os dous núcleos intercambiaron unha serie dos seus bloques de construción de protones e neutróns antes de que o sistema rompese, xerando diferentes isótopos en consecuencia. Mediante a análise de todos os produtos de desintegración detectados no experimento, conseguiron identificar os cinco novos núcleos atómicos.

FONTE: Revista Muy interesante

Imaxe: Jessica Levy / El País

Unha nova investigación revela que certas combinacións de coral e especies de algas son máis tolerantes ás temperaturas extremas que outras, e, por tanto, teñen máis posibilidades de sobrevivir e adaptarse ás condicións cambiantes do océano provocadas polo cambio climático. O estudo, dirixido por biólogos mariños da Universidade de Penn State, publicouse o pasado 26 de outubro na revista "Scientific Reports". "A nosa investigación ofrece un raio de esperanza: os corais poden responder e sobrevivir ao cambio climático, a condición de que non sexa demasiado rápido", aseguran.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Sistema binario de contacto VFTS 352 / Imaxe: eso.org

Nas profundidades do espazo destapouse un insólito "romance cósmico" entre dúas estrelas que parecen estarse a bicar. Grazas ao Very Large Telescope, o buque insignia do Observatorio Europeo Austral (ESO) en Chile, tivemos o privilexio de ser testemuñas deste momento único, xa que atopar dúas estrelas de gran tamaño nunha situación así é extremadamente raro dada a curta vida que adoitan ter.

O equipo de astrónomos que o descubriu deulle o nome de sistema VFTS 352, un apelativo moito menos poético do que suxire a imaxe, e atópase na Nebulosa da Tarántula, na Gran Nube de Magallanes, a 160.000 anos luz, considerado o viveiro máis activo de novas estrelas no universo próximo.

O habitual cando se atopan estrelas dobres, ou sistemas binarios, é que unha delas sexa de maior tamaño que a outra, o que se coñece como "estrelas vampiro", onde a máis pequena absorbe materia da superficie da grande. Con todo, no caso da VTFS 352, as dúas estrelas teñen un tamaño similar, polo que comparten preto do 30% da materia a través dunha ponte que se formou debido á proximidade das súas superficies, posto que os seus núcleos atópanse a tan só 12 milones de quilómetros de separación. Trátase de dúas estrelas de tipo O, moi quentes, brillantes e masivas, que orbitan entre si en pouco máis dun día.

Os astrónomos cualifican o destino deste sistema binario como "catastrófico", xa que hai dous posibles resultados: o primeiro caso sería a fusión das dúas estrelas, o que produciría unha única estrela xigante de rotación rápida e magnética. Isto podería acabar producindo unha das explosións máis enerxéticas do universo, que se coñece como un estalido de raios gamma de longa duración, e morrerían ambas as estrelas.

A segunda posibilidade é que se evitase a fusión se ambas as estrelas mestúranse o suficientemente ben e permanecen compactas. Deste xeito, as estrelas morrerían como explosións de supernova, formando un sistema de buracos negros binarios, que son dous buracos negros que orbitan un ao redor do outro de maneira similar a como dúas estrelas fano unha ao redor doutra, sendo unha gran fonte de ondas gravitacionales.

A VTFS 352 é a estrela dobre, ou binaria de contactmáis masiva que se coñece, xa que ten unha masa combinada de preto de 57 veces a do Sol e pode ser ata un millón de veces máis brillante. Debido á temperatura tan alta que alcanza (case 40.000ºC na súa superficie), a luz que irradian é blancoazulada.

Crese que este tipo de estrelas son as principais produtoras de osíxeno e elementos similares, polo que a súa función é clave na evolución das galaxias, e a súa vida é tan corta que é moi difícil observalas.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

As tataravoas das aves actuais facían proezas acrobáticas similares ás que poden facer hoxe / Stephanie Abramowicz

Un equipo de investigadores, entre eles varios españois, demostran que algunhas das primeiras aves eran xa capaces de levar a cabo "fazañas acrobáticas" fai 125 millóns de anos.

As aves teñen unha historia evolutiva realmente longa e complexa. Entre as primeiras que coñecemos, atópase o famoso Archaeopteryx, que viviu fai 150 millóns de anos no que hoxe é o sur de Alemaña. E en España, o xacemento das Hoyas, en Cuenca, deu á Ciencia auténticos «tesouros fósiles», con algunhas das aves primitivas mellor conservadas do mundo. Con todo, a capacidade de voar destas criaturas, e o ben que o facían no caso de que efectivamente puidesen voar, segue sendo o centro dunha prolongada controversia científica.

Agora, un novo achado no que participaron investigadores españois e recentemente publicado en Scientific Reports, documenta con todo detalle a complexa disposición dos músculos e ligamentos que controlan as principais plumas das ás destes tatarabuelos das nosas aves actuais. E os resultados indican que polo menos algunhas destas aves primitivas eran capaces de levar a cabo auténticas fazañas acrobáticas, moi similares ás das aves da actualidade.

O equipo internacional estuou a á excepcionalmente preservada dun ave que viviu na actual península ibérica fai 125 millóns de anos. Ademais dos ósos fosilizados, a á desta antiquísima ave revela detalles da existencia dunha complexa rede muscular que tamén está presente nas aves modernas e cuxa misión é, precisamente, a de controlar os axustes de precisión das plumas principais das ás, o que permite ás aves dominar o ceo.

"A coincidencia anatómica entre a rede muscular preservada no fósil e a que caracteriza ás ás das aves actuais indica con forza que algunhas das primeiras aves eran capaces de levar a cabo as mesmas proezas aerodinámicas que as que viven hoxe en día", afírmase no estudo. "Resulta sorprendente que a pesar de que tiñan un esqueleto moi diferente ao dos seus parentes da actualidade, estas aves primitivas mostran curiosas analogías nos seus partes brandas".

As aves máis primitivas, pois, voaban sobre as cabezas dos dinosauros, aínda que moitos aspectos de como era exactamente a súa forma de voo seguen sendo un misterio para os investigadores. "O novo fósil proporcióna unha xanela única para entender a anatomía das ás das aves que viviron entre algúns dos maiores dinosauros coñecidos. Fósiles como este son os que permiten aos científicos diseccionar e comprender os aspectos máis complexos da primitiva evolución do voo nas aves", dise no estudo.

FONTE: Xornal abc/ciencia

A NASA deu a coñecer esta semana a través da súa páxina oficial as primeiras imaxes do impresionante buraco coronal tomadas o pasado 10 de setembro con axuda do Conxunto de Telescopios Espectroscópicos Nucleares (NuSTAR).

Un buraco coronal é unha área da coroa solar máis fría, máis escura e menos densa, na cal o campo magnético atópase aberto, producindo o denominado vento solar (un fluxo de partículas a alta velocidade en todas direccións).

Estableceuse que a súa aparición está directamente asociada ao ciclo solar. Polo xeral, son máis comúns cando o sol atópase nunha etapa de menor actividade, aproximadamente cada 11 anos.

Este fenómeno foi o responsable da impresionante aurora boreal, produto dunha tormenta xeomagnética, que puido verse nalgunhas partes do planeta a principio deste mes. A pesar de ser considerado inofensivo, os expertos aseguran que as comunicacións por satélite e as trasmisiones de radio pódense ver afectadas.

En xaneiro deste ano os expertos xa captaron outra imaxe dun buraco coronal, nesa ocasión de menor tamaño, localizado na superficie solar preto do polo sur.

FONTE: RT/Ciencia

Panorámica da Vía Láctea, a galaxia do Sistema Solar e da extraña estrela KIC 8462852 / ESO/S. Brunier

KIC 8462852 é unha estrela estraña, ou polo menos agora paréceo. Está a 1.480 anos luz, moi lonxe, pero atópase en nosa propia galaxia. O Telescopio Espacial Kepler, a pesar da distancia, recolleu información que nos conta que ao seu redor orbitan unha serie de obxectos que non parecen exoplanetas. Kepler, que xa descubriu máis de 4000 mundos fóra do Sistema Solar, é capaz de detectar minúsculas variacións no brillo de estrelas remotas. Se se observa un oscurecemento que se produce a intervalos regulares, pódese interpretar que pasou un planeta por diante da estrela. Despois, unha precisa medición do parpadeo permite realizar estimacións sobre o tamaño do obxecto.

No caso de KIC 8462852, as oscilacións da luz suxiren que ao seu redor non orbitan un ou varios planetas correntes. Máis ben, parece que a súa contorna é un barullo de obxectos de distintos tamaños, que viaxan a diferentes velocidades e non o fan nun plano máis ou menos fixo como nos sistemas planetarios comúns.

As noticias que nos trae Kepler desde aquela estrela singular terían unha explicación relativamente sinxela se se tratase dun astro novo. Cando un sistema solar atópase en formación e o tirón gravitatorio da estrela aínda non meteu en vereda a materia que se acumula ao redor para organizala en forma de planetas, pódese esperar unha desorde como o observado. Con todo, as medicións de radiación infravermella son menores da esperada nunha estrela nova.

Esta é unha das hipóteses descartadas por un grupo de astrónomos nun artigo publicado neste artigo hai un mes. Nel, van refugando varias explicacións para xustificar as rarezas de KIC 8462852 e quedan cunha que, aínda que aínda con limitacións, consideran a máis plausible. Se fose certa, os obxectos desorganizados que ven naquel sistema planetario serían unha familia de cometas empuxados cara á estrela polo tirón gravitatorio dun segundo astro próximo.

Toda esta información, froito do traballo de voluntarios integrados no proxecto Planet Hunters, tivo unha segunda explicación máis improbable, pero que causou moito máis balbordo. Segundo explicábase esta semana nun artigo en The Atlantic, proximamente, Jason Wright, un novo astrónomo da Universidade Penn State, vai publicar unha interpretación alternativa ás chiscadelas atopadas polos voluntarios nas imaxes recollidas por Kepler. Desde o seu punto de vista, as observacións poderíanse explicar pola presenza de megainfraestructuras creadas por algún tipo de civilización para aproveitar a enerxía da estrela. Ademais, tanto Wright como Tabetha Boyajian, a investigadora da Universidade de Yale responsable de Planet Hunters, queren solicitar tempo de uso do gran radio telescopio VLA, en Novo México (EE UU) para buscar ondas de radio orixinadas nalgún artefacto creado por seres intelixentes.

Para David Barrado, investigador do CSIC e experto en mundos extrasolares, a formulación parécelle "un exercicio intelectual interesante". Con todo, cre que é moi pouco probable que esa explicación axústese á realidade. "As observacións de Kepler son moi delicadas e, aínda que son precisas, a análise é complicado e pode haber moitos erros", explica.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Fósil do novo mamífero de 125 millones de anos chamado "Spinolestes xenarthrosus" / NATURE

O xacemento das Hoyas, en Cuenca, reconstruíu ao longo de máis de 30 anos un completo ecosistema do que foi un humidal tropical durante o Cretácico Inferior, fai uns 125 millóns de anos. Nese tempo, ás veces pola casualidade dun arado forestal que pasaba por alí durante unha repoboación e outras polo traballo metódico dos paleontólogos, apareceron exemplares notables como o dinosauro jorobado Concavenator corcovatus ou aves primitivas con garras e uñas como Iberomesornis.

Xa se documentaron alí máis de 250 especies, pero aquelas charcas de auga doce e chans alagados que favoreceron a fosilización daquel mundo primitivo acaban de achegar á ciencia un novo e importante descubrimento, realizado no ano 2011. Trátase dun pequeno mamífero, o único atopado nas Hoyas,  de pouco máis de 20 centímetros e 50 gramos que preserva dunha forma extraordinaria a pel e as primeiras evidencias evolutivas do pelo que caracteriza a este grupo de animais ao que pertence o ser humano.

Este individuo, bautizado como Spinolestes xenarthrosus e cuxos parentes vivos máis próximos serían ourizos, armadillos ou osos formigueiros, é máis de 60 millóns de anos máis antigo que o anterior fósil de mamífero con estas estruturas da pelame ben conservadas.

Reconstrucción do mamífero "Spinolestes" / OSCAR SANISIDRO

Segundo detallan os autores do descubrimento nunha investigación publicada na revista Nature, o achado demostra que, ao contrario do que cría a comunidade científica, a evolución do pelo, xunto con outras estruturas da pel, non ocorreu gradualmente senón que tivo lugar simultaneamente na orixe da liñaxe.

“O noso achado é extraordinario porque mostra que a diferenciación do integumento dos mamíferos, a pelame, xa ocorrera en etapas moi temperás da historia evolutiva dos mamíferos”, explicica o investigador da Universidade de Bonn (Alemaña) e autor principal da investigación. “Ata agora sabiamos que os primeiros mamíferos tiñan pelo, pero non sabiamos que xa desenvolveran espiñas, que son un tipo especializado de pelos”, asegurou Martin. De feito, o nome da nova especie débese á presenza destas estruturas chamadas polos investigadores protoespinas, formadas pola fusión de microtúbulos cilíndricos e cunha estrutura moi similar á que teñen na actualidade as espiñas de animais como os ourizos ou os ratos espiñentos (xénero Acomys).

Os científicos pensaban que, nun momento tan primitivo da evolución dos mamíferos, estes debían ser animais xeneralistas e con baixa especialización, quizá trepadores, lentos e insectívoros. Con todo, Spinolestes era un animal cunha forte especialización nas súas extremidades para escavar, tiña melena no pescozo e unha curta crista que lle percorría as costas e alimentábase, probablemente, de insectos e larvas.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A imaxe foi xerada para mostrar a cor azul que o ollo humano vería no ceo de Plutón / Imaxe:NASA/JHUAPL/SwRI

O ceo de Plutón é azul, como o da Terra. Pescudouno a sonda New Horizons, que tamén detectou auga xeada no planeta anano en numerosas zonas. A nave da NASA fixo a súa maior aproximación a Plutón a mediados de xullo, ofrecendo imaxes deste corpo situado nos confíns do Sistema Solar. Na actualidade a nave New Horizons atópase a 5.000 millóns de quilómetros de distancia da Terra.

A fotografía que publica agora a NASA é unha composición para mostrar como o ollo humano vería o ceo de Plutón e foi realizada a partir das que tomou a cámara MVIC (Ralph/Multispectral Visible Imaging Camera).

Por que varían as cores do ceo? "Están relacionados directamente coa composición química da atmosfera", explica Olga Prieto, xeóloga planetaria do Centro de Astrobiología (CAB/CSIC-INTA). "Na atmosfera da Terra temos vapor de auga e partículas en suspensión, como cinzas dos volcáns. Cando chega a luz solar, vai chocando coas moléculas e partículas, e a luz branca vaise dispersando e diferenciando en todo o espectro de cor", sinala a investigadora.

Canto máis pequenas son as partículas, maior capacidade de dispersar a luz en lonxitudes de onda máis baixas, é dicir, no azul. As partículas máis grandes dispersan a luz en lonxitudes de onda altas (vermellos). "Na Terra vemos o ceo azul porque temos moléculas como o nitróxeno, que son moi pequenas e dispersan a luz en lonxitudes de onda baixas".

Vemos o ceo terrestre azul, sobre todo, cando o Sol está alto. Ao amencer ou durante o ocaso, o ollo percibe outras cores, alaranxados ou avermellados, porque a luz chéganos desde outra posición e vai chocando con outro tipo de partículas.

En Marte, onde hai sobre todo moléculas de dióxido de carbono, o ceo é de cor alaranxada debida a que os ventos arrastran gran cantidade de partículas de po en suspensión que conteñen grans de óxidos, explica.

A cor azulado do ceo de Plutón ofrece á científicos información sobre o tamaño e a composición das partículas que hai nese planeta anano. New Horizons mostrou que na súa atmosfera, do mesmo xeito que na de Titán (unha lúa de Saturno), hai moléculas ou partículas pequenas que desvían a luz en lonxitudes de onda pequenas. Pero esas partículas que hai en Plutón teñen ademais gran interese para a astrobiología porque son o resultado de reaccións químicas entre o metano e o nitróxeno.

Estas partículas complexas chámanse tolinas e xeran macromoléculas, que teñen estrutura de armazón, que poden formar partículas en suspensión e precipitar ao chan. Ese proceso de formación de grandes moléculas, sinala Prieto, xa fora observado na atmosfera de Titán, unha lúa de Saturno. Os científicos cren que deben ser comúns en corpos localizados en rexións externas do noso sistema.

As súas atmosferas son, con todo, moi distintas. "A presión da atmosfera en Plutón é moi baixa , entre 6 e 25 microbares aproximadamente, mentres que a da Terra é dun bar, e a de Titán, de 1,6 bares aproximadamente", di a astrofísica.

Así mesmo, New Horizons detectou a través do espetrómetro Ralph numerosas rexións pequenas con auga xeada exposta. Ademais de xeo de auga, en Plutón tamén hai xeo de metano ou xeo de nitróxeno, segundo explica Olga Prieto. Un aspecto curioso deste achado é que as áreas que presentan máis auga xeada corresponden ás mesmas zonas que nas imaxes a cor tomadas recentemente pola nave eran de cor vermella brillante. Os científicos da NASA non saben aínda por que ese xeo de auga ten un ton avermellado.

Fonte: Xornal El Mundo/Ciencia

O núcleo de ferro da Terra fai posible o seu campo magnético que á súa vez é responsable das auroras polares / Imaxe: Sebastian Saarloos

O espazo é un lugar infernal. Por sorte, a Terra conta cun escudo magnético que desvía parte da radiación espacial e protexe aos seres vivos no seu interior. A orixe desa magnetosfera está enterrado a máis de 3.000 quilómetros de distancia baixo os nosos pés. A partir desa profundidade atópase o núcleo terrestre, unha bóla de ferro que, funcionando como unha dinamo, xera unha barreira protectora para os terrícolas.

Coñecer a idade do seu núcleo é moi relevante para comprender a historia da Terra e dos animais que viven nela, pero acceder ás profundidades terrestres é máis difícil que viaxar a millóns de quilómetros de distancia para fotografar as superficies doutros planetas. Para circunvalar estes problemas, os científicos aproveitan as marcas que os cambios nese mundo subterráneo deixan sobre o que temos á vista.

Iso é o que fixo un grupo de investigadores da Universidade de Liverpool que hoxe publica os seus resultados na revista Nature. Analizando os rexistros magnéticos de rocas ígneas, formadas ao arrefriarse as rocas fundidas do magma, calcularon que o núcleo interno da Terra ten entre 1.000 e 1.500 millóns de anos de idade. Nesas rocas detectouse un intenso incremento da forza do campo magnético terrestre nesa época da vida do noso planeta.

O nucleo interno da Terra é a capa máis profunda do planeta. É unha pelota de ferro do tamaño da Lúa que está rodeada por outra capa, tamén de ferro, pero en estado líquido. Sábese que esa rexión apareceu nunha etapa relativamente recente se se teñen en conta os 4.500 millóns anos de idade da Terra. O cambio magnético indica, segundo os autores, que nese período formouse a bóla sólida a partir do arrefriado da gran esfera de ferro líquido que ocupaba o interior terráqueo. Aínda que pareza unha pinza de tempo ampla, e sempre que o dato sexa aceptado pola comunidade científica, supón reducir a incerteza do debate actual en 1.000 millóns de anos. Ata agora, as estimacións sobre a idade do núcleo da Terra chegaban desde os 500 millóns de anos ata os 2.000.

Os investigadores de Liverpool tamén indican que segundo os seus cálculos o nucleo terrestre está a arrefriarse con maior lentitude da que se cría, e que está a crecer a un ritmo dun milímetro por ano, dous datos que axudan a comprender mellor o campo magnético terrestre. Este trazo diferencia a Terra do planeta máis parecido que se lle coñece. Marte, nos seus inicios, contaba cun intenso campo magnético probablemente causado por un nucleo de ferro que desapareceu en 500 millóns de anos. Esta distinción na súa historia magnética podería explicar en parte por que os organismos vivos prosperan na Terra e non o fan en Marte ou o fan dunha forma moito máis discreta.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Estrías no terreo que se precipitan outeiro abaixo e que intuitivamente parecen canles de auga / Imaxe: NASA/JPL/University of Arizona

As imaxes aéreas tomadas de Marte parécense moito ás da Terra. Un dos accidentes máis interesantes son unhas estrías no terreo que se precipitan outeiro abaixo e que intuitivamente parecen canles de auga. Estes cursos aparecen e desaparecen do terreo, o que reforza a idea de que sexa a auga estacional a que os forme. Pero da intuición á realidade hai un enorme paso e ata o momento non se puido demostrar que esas gretas débanse realmente ao auga líquida, cuxa existencia sería clave para a posibilidade de que haxa vida no planeta vermello.

Onte publicouse un novo estudo que achega importantes probas para afirmar que nestas formacións de Marte hai auga líquida, moi probablemente salgada. Os responsables do traballo, publicado en Nature Geoscience, analizaron píxel a píxel as imaxes do planeta tomadas pola sonda MRO da NASA. Ata agora, o problema con estes accidentes xeográficos é que teñen só uns poucos metros de ancho, moi preto do límite de detección das cámaras a bordo da MRO.

Os datos preséntanse hoxe durante unha conferencia de prensa organizada pola NASA e na que anunciaba “a resolución do misterio de Marte”. Non fai falta ser un experto en astrobiología para xulgar o preto ou o lonxe que quedan os resultados das expectativas.

O novo traballo céntrase nos datos tomados por CRISM, un espectrómetro de imaxe que permite identificar os minerais e outros compostos que hai na superficie marciana. O equipo desenvolveu a súa propia técnica para poder analizar as variacións que hai dentro de cada píxel nas imaxes do MRO e así analizar en detalle a diferente composición das canles comparado co terreo circundante. O traballo centrouse nos cráteres Palikir, Ale e Horowitz e o Coprates Chasma, todos no hemisferio sur do planeta e todos coñecidos por estas formacións.

Os resultados amosan a presenza de sales hidratadas. Os sales permiten que a auga permaneza líquida a temperaturas máis baixas. En abril, outro estudo do equipo científico a cargo do robot Curiosity xa sinalara que no cráter Gale pódese formar auga líquida grazas a un tipo de sales coñecidos como percloratos. Seguindo a mesma liña, os responsables do novo estudo explican que a presenza de percloratos e cloratos probablemente implica que se forma auga líquida e que esta arrastra a minerais corrente abaixo. A auga formaríase nas estacións máis cálidas e estaría en forma de salmueras, a mesma mestura de auga e sales que propoñía en equipo do Curiosity.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

A nova cadea de volcáns ten máis de 2.000 km de lonxitude / DREW WHITEHOUSE, NCI NATIONAL FACILITY VIZLAB

Un equipo de investigadores australianos localizou a maior cadea de volcáns continentais xamais vista ata agora. Ten 2.000 km de lonxitude e percorre Australia de norte a sur, desde a localidade de Whitsundays, en North Queensland, ata preto de Melbourne.

Segundo a investigación, publicada na revista Nature, a espectacular cadea creouse hai 33 millóns de anos, mentres o continente australiano se movía cara ao norte sobre un “punto quente” do manto terrestre.

Esta clase de actividade volcánica resulta sorprendente para os científicos, xa que sucede lonxe dos bordos das placas tectónicas, onde se atopan a maior parte dos volcáns do mundo. Crese que estes “puntos quentes” fórmanse sobre o manto e son estreitos afloramientos de rocha quente cuxa orixe se atopa a máis de 3.000 km baixo a superficie terrestre, na fronteira entre o manto e o núcleo.

Os investigadores déronse conta tamén que algunhas seccións da cadea non mostran signos de actividade volcánica, porque a codia terrestre no continente australiano é demasiado grosa para permitir que as rochas fundidas do manto afloren ata a superficie, fundíndose e formando magma. De forma que, ao longo de toda a cadea, só houbo actividade volcánica naqueles lugares onde a litosfera (a capa externa sólida do planeta) ten menos de 130 quilómetros de grosor.

O achado axudrá aos científicos para comprender mellor o chamado “vulcanismo continental” en todo o mundo, mesmo noutros períodos da historia da Terra.

Os investigdores bautizaron a esta nova cadea volcánica como “Pist do punto quente Cosgrove”.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística do océano de auga líquida de Encélado / NASA

Baixo a cortiza xeada de Encélado, unha das lúas de Saturno, hai un extenso océano global de auga líquida. Este é o último achado que acaba de lograr a sonda Cassini da NASA, que estivo explorando o planeta dos aneis desde mediados de 2004.

Os investigadores da axencia espacial comprobaron que o lixeiro bamboleo da lúa, ao orbitar Saturno, soamente pode explicarse se a capa de xeo externa non está conxelada no seu interior, o que significa que un océano global de auga líquida debe estar presente.

O achado implica que a pulverización fina de vapor de auga, partículas de xeo e moléculas orgánicas simples que observou a sonda Cassini, procedente das fracturas preto do polo sur da lúa, provén deste inmenso reservorio de auga líquida. O descubrimento acábase de publicar nun artigo publicado na revista Icarus.

Anteriores análises dos datos transmitidos por Cassini suxerían a presenza dun océano baixo a rexión polar sur da lúa. Con todo, novas observacións recompiladas durante varias aproximacións da sonda sobre a rexión polar apoiaron a posibilidade de que o mar podería ser global. Os novos resultados confirman que este é o caso.

Os científicos de Cassini analizaron imaxes de Encelado transmitidas pola sonda ao longo de máis de sete anos. Observaron coidadosamente as posicións de características particulares de Encelado, na súa maioría cráteres, co fin de medir os cambios na rotación da lúa cunha precisión extrema.

Como resultado, atopouse que Encelado móvese cun pequeno, pero medible bamboleo na súa órbita ao redor de Saturno. Debido a que a lúa xeada non é perfectamente esférica (e vai un pouco máis rápido e máis lento durante as diferentes partes da súa órbita ao redor de Saturno) o planeta empuxa lixeiramente ao seu satélite cara atrás e adiante a medida que vira.

O equipo aplicou a súa medición da oscilación en diferentes modelos para estudar como podería ser o interior de Encélado, co obxectivo de explorar a posibilidade de que a lúa estivese conxelada desde a superficie ata o núcleo.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

A tecnoloxía de Hyperloop, o proxecto de medio de transporte consistente nunha cápsula que levita e desprázase dentro dun tubo a 1.200 quilómetros por hora, espera empezar a transportar viaxeiros en 2018 ou 2019.

Enerxía renovable, alta velocidade, baixo custo de construción son os ingredientes de Hyperloop, un proxecto impulsado en 2013 polo empresario Elon Musk (PayPal, Tesla e Space X) que, polo momento, só existe sobre o papel.

No vídeo superior Dirk Ahlborn, directivo de Hyperloop Transportation Technologies, explica este innovador medio de transporte.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Onte  publicáronse os datos máis completos dunha escavación, realizada na cova Rising Star, a uns 50 quilómetros de Johannesburgo (Sudáfrica). Os resultados destapan a existencia dunha sima con máis de 1.500 fósiles humanos entre os que hai polo menos 15 individuos. Os autores aseguran que son unha nova especie dentro do noso xénero, que bautizaron como Homo naledi. Naledi quere dicir estrela en sesotho, unha lingua local.

Os descubridores cren que aqueles homínidos foron depositados alí polos seus congéneres, o que supoñería un inesperado comportamento funerario nunca observado en humanos tan primitvos. Todos os restos coñécense grazas ao traballo dun equipo integramente feminino que foi capaz de coarse na estreita cámara durante dúas expedicións. O conxunto é o xacemento de fósiles humanos concentrados nun só lugar máis grande de todo África e un dos maiores do mundo, segundo os seus descubridores.

Probablemente o máis apaixonante do achado son as preguntas que deixa sen responder. Os descubridores din non conseguir datar os fósiles nin saben como chegaron ata alí todos eses cadáveres. Para chegar ata a cámara na que se acharon hai que percorrer uns 80 metros de cova, subir unha parede e escurrirse por unha greta que os investigadores comparan coa boca dunha caixa de correos, chanceando só a medias. Esta ruta, totalmente en tebras, é a única que existe hoxe e, segundo os estudos xeolóxicos, a única que existía cando se depositaron os cadáveres. Polo tamaño dos ósos, estes inclúen infantes, nenos, adolescentes, adultos e anciáns. Ningún ten marcas de traumatismo por unha posible caída á fosa, nin tampouco signos de ser devorados por un animal ou pola súa propia especie, como si sucede no único xacemento comparable: a Sima dos Ósos en Atapuerca (Burgos). Apenas hai rastros de ningún outro animal excepto uns poucos paxaros e ratos. Na cova non hai marcas de crecidas de auga intensas que poderían arrastrar ata alí os restos. Ademais aparecen partes dos corpos en perfecta articulación. Con todos estes datos na man, a única hipótese que queda en pé é a de que alguén os deixou aí en varios momentos no tempo, din os autores do estudo. Un ritual funerario que ata agora só se atribuía a humanos máis modernos e con máis cerebro.

Os ósos estaban só parcialmente fosilizados e algúns estaban a primeira ollada sobre o chan da cova. A análise dos restos e o seu contexto xeolóxico, publicados na revista científica eLIFE, describe unha especie que chamase a atención se a vísemos paseando pola rúa, pero que xa non eran simples chimpancés ergueitos. Os australopitecos son o xénero do que a maioría de expertos pensan que xurdiu o xénero Homo, aínda que ata fai moi pouco había un baleiro total de fósiles que permitise confirmalo. Pola súa morfoloxía, os naledi parecen estar xusto no límite entre ambos os grupos. Medían un metro e medio e pesaban uns 45 quilos. Aínda non comezaran a desenvolver un cerebro grande (500 centímetros cúbicos comparados cos polo menos 1.200 centímetros cúbicos dun Homo sapiens), pero xa tiña un corpo estilizado e trazos humanos, como a capacidade para andar ergueitos ou uns dentes relativamente pequenos. As súas mans tiñan xa o pulgar oponible que permite fabricar ferramentas de pedra e os seus pés eran moi parecidos aos dos humanos modernos, só que un pouco máis planos.

Pola súa morfoloxía, os responsables do achado sitúan ao Homo naledi xusto na orixe do xénero Homo, no punto intermedio entre os australopitecos e as especies plenamente humanas como Homo erectus. Isto supoñería que viviron fai polo menos dous millóns de anos e outorgaríalles un papel crave cara á aparición da nosa especie.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Os experimentos ATLAS e CMS puideron determinar coa maior precisión ata o momento as frecuencias das desintegracións máis comúns / ATLAS/CERN

O CERN (Organización Europea para a Investigación Nuclear) anunciou na Conferencia LHCP 2015, celebrada hai uns días en San Petersburgo (Rusia), os resultados das medicións combinadas dos detectores ATLAS e CMS do Gran Colisionador de Hadrones (LHC).

O organismo de investigación indicou nun comunicado que os datos recollidos durante 2011 e 2012 polos equipos dos detectores ATLAS e CMS do LHC debuxaron a imaxe máis nítida da partícula descuberta hai tres anos.

En concreto, os novos resultados "ofrecen unha maior precisión sobre a produción e desintegración do bosón. Tamén botan luz sobre a forma na que interactuar con outras partículas", indica a institución.

"Todas as propiedades medidas concordan coas predicións do modelo estándar e converteranse na referencia para novas análises nos próximos meses, o que permitirá a investigación de novos fenómenos da física," engade o CERN.

Os novos achados supoñen un novo avance tras as mellores medidas do bosón, publicadas o pasado mes de maio, froito tamén da colaboración entre ATLAS e CMS.

De acordo co modelo estándar, no momento en que se produce o bosón, nun 58% dos casos debe desintegrarse de forma inmediata nun quark b e a súa antipartícula. Os experimentos ATLAS e CMS puideron determinar cunha precisión inédita as frecuencias das desintegracións máis comúns.

O CERN engade que as medidas de precisión das taxas de desintegración son de vital importancia, xa que están directamente vinculadas á forza da interacción do bosón de Higgs con outras partículas elementais, así como coas súas masas.

"O estudo da súa desintegración é esencial para determinar a natureza do bosón. Calquera desviación nas velocidades medidas en comparación coas preditas polo modelo estándar podería dubidar do mecanismo Brout-Englert-Higgs e, posiblemente, abrir a porta" a unha nova física" "máis alá do modelo estándar", destaca o CERN.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Ilustración do Pentecopterus decorahensis / Patrick Lynch (Universidade de Yale)

Hai 460 millóns de anos, nas profundidades mariñas vivía unha especie de euriptérido ou gigantostráceo, tamén coñecido como “escorpión mariño”. Pero este artrópodo non pertencía á familia dos escorpións porque carecía de glándula velenosa. En realidade estaba máis emparentado coas arañas modernas. O sorprendente de Pentecopterus decorahensis é que medía máis de metro e medio.

Segundo o estudo, que se publica na revista BMC Evolutionary Biology, os restos fósiles de Pentecopterus decorahensis, denominado así pola súa semellanza en canto a movementos co pentecóntero, un barco de guerra grego, encontráronse no estado de Iowa (EUA).

FONTE: agenciasinc.es

A montaña cónica, de 6 km de altura / NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

As vistas máis próximas ata agora do planeta anano Ceres, remitidas pola nave espacial Dawn da NASA, mostran as características do pequeno mundo nun detalle sen precedentes.

Destacan unha alta montaña cónica, e restos de formación de cráteres. A montaña ten 6.000 metros de altura, sitúase no hemisferio sur, e destaca polas súas abas brillantes.

Na súa altitude orbital actual de 1.470 quilómetros, Dawn ten 11 días para capturar e devolver as imaxes de toda a superficie de Ceres. Cada ciclo de 11 días componse de 14 órbitas. Durante os próximos dous meses, a nave sobrevoará a totalidade de Ceres seis veces.

A nave espacial utiliza a súa cámara de encadre para mapear a superficie, o que permite o modelado 3-D. Cada imaxe desta órbita ten unha resolución de 140 metros por pixel, e cobre menos do un por cento da superficie de Ceres.

Ao mesmo tempo, o espectrómetro para mapas visible e infravermello de Dawn está a recoller os datos que darán aos científicos unha mellor comprensión dos minerais que se encontran na superficie de Ceres, informa a NASA.

Os enxeñeiros e os científicos tamén perfeccionan as súas medicións de campo de gravidade de Ceres, que axudarán planificar os próximos movementos da sonda Dawn. A finais de outubro, a nave comezará a moverse en espiral cara a esta órbita final, a unha altitude de 375 quilómetros.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Un quitinozoo fósil malformado do xénero Ancyrochitina (esquerda) xunto a un conxénere normal. Ambos os dous extraídos en Libia e datados en 415 millóns de anos atrás.

A vida é extraordinariamente pertinaz. Xurdiu pronto na historia do planeta (hai máis de 3.500 millóns de anos, un cuarto da idade do universo) e aquí seguimos malia os inmensos escollos que supón ese lapso de tempo. Pero a gran cadea do ser que conduce ata nós perigou gravemente cinco veces dende que xurdimos os animais hai 600 millóns de anos: nas Big Five, as cinco extincións masivas da historia do planeta. É crucial comprender as súas causas. A segunda das cinco grandes, a brutal extinción ordovícico/silúrico, debeuse ao derrubamento do nivel de osíxeno nos océanos, segundo revela unha investigación internacional. Bo é sabelo.

Segundo esta investigación esa causa esencial da extinción masiva do ordovícico/silúrico (O/S, para abreviar) merece unha mención á parte. Foron os monstros en que se converteran os individuos que formaban o plancto na época os que os conduciron ao seu descubrimento.

O plancto fósil datado daquela época mostra as malformacións típicas do plancto actual alí onde o mar se contaminou de metais tóxicos, algo que por desgracia non é tan infrecuente nos nosos días. Iso quere dicir que a segunda extinción masiva da historia planetaria, a que marca o fin do ordovícico e o principio do silúrico, hai 420 millóns de anos, foi causada probablemente pola escaseza de osíxeno e o conseguinte exceso de metais tóxicos nos océanos. Ata agora atribuíase a unha glaciación. Cuxa existencia ninguén dubida, por outra parte.

Pero, se a extinción masiva O/S debeuse ao derrubamento do osíxeno nos océanos (anoxia), a que se debeu o derrubamento de osíxeno nos océanos? "Hai moitas ideas sobre os procesos terrestres que puideron disparar unha anoxia global", responde un dos autores da investigación. "Moitas delas implican un incremento da produción primaria". Iso é o uso directo da enerxía solar para sintetizar corpos de plantas, ou a transformación da luz en materia biolóxica. Execútano as algas e as plantas, e os demais beneficiámonos comendo ás algas, as plantas e a calquera animal que comese antes as algas e as plantas. Todos os animais somos parasitos planetarios, polo menos nese sentido.

"Empezamos a considerar que a anoxia e o conseguinte incremento de metais tóxicos poderían ter resultado nunha retroalimentación (retroacción) positiva que puido contribuír a propagar a anoxia polos océanos; non obstante, entender de todo estes sucesos vai requirir unha colaboración interdisciplinaria continuada, que está en marcha".

A extinción masiva máis famosa é sen dúbida a que extinguiu os dinosauros hai 68 millóns de anos. O seu nome técnico é extinción K/T (o tránsito do cretácico, que se escribe con K en alemán, e o terciario), e non só eliminou aos dinosauros (agás aos que evolucionaron para xerar as aves actuais), senón á maior parte das especies que existían no cretácico. A causa máis popular desta catástrofe foi o impacto dun cometa xigantesco na península do Yucatán, pero tamén estalou en aqueños anos unha orxía horrorosa de actividade volcánica. Por que hai causas múltiples para as extincións, coma se cunha non fose suficiente?

"Estudar os sistemas terrestres implica tratar de entender o xogo de interaccións completas entre todos os elementos do sistema, incluídos os océanos, os sedimentos, a atmosfera e a biosfera; os mecanismos que propoñemos para o paleozoico medio son moi diferentes dos que implican o impacto dun meteorito, como a extinción K/T".

Sairá o sol mañá? Se un tivese que apostar, faría mellor en poñer os seus cartos no lado do si. Pero hai veces, algo así como unha vez cada 100 millóns de anos, en que as cousas xeolóxicas tórcense e as apostas máis sensatas empezan a fallar. Os científicos non saben aínda a que se deben. Pero máis vale que o descubran antes da próxima, non cren?

FONTE: Javier Sampedro/Materia/Xornal El País

Recreación dun asteroide apoximándose á Terra / Imaxe:diariovasco.com

Os rumores fixéronse tan fortes que a NASA tivo que saír a desmentilos. Segundo numerosas publicacións web, un asteroide impactará a Terra, preto de Puerto Rico, nalgún momento entre o 15 e o 28 do próximo mes de setembro de 2015, levando a destrución ás costas dos Estados Unidos e o Golfo de México, así como a América Central e do Sur.

“Non hai ningunha base científica, nin un chisco de evidencia, de que un asteroide ou calquera outro obxecto celeste vaia impactar contra a Terra nesas datas”, manifestou o xerente da oficina de Obxectos Próximos á Terra da NASA no Laboratorio de Propulsión a Chorro en Pasadena, California.

De feito, as observacións deste programa indican que non houbo asteroides ou cometas observados que puidesen afectar á Terra en ningún momento no futuro previsible. Todos os asteroides potencialmente perigosos teñen unha probabilidade de menos do 0,01% de impactar a Terra nos próximos 100 anos.

A oficina de obxectos próximos á Terra no JPL é un grupo clave involucrado coa colaboración internacional de astrónomos e científicos que vixían no ceo cos seus telescopios, en busca de asteroides que poderían facer dano ao noso planeta e predicir as súas traxectorias a través do espazo para o próximo futuro. Se houbese algunha observación sobre calquera cousa que se dirixise ao noso planeta, saberíase.

“Se houbese calquera obxecto o suficientemente grande como para facer ese tipo de destrución en setembro, teriamos visto algo xa”, declarou.

Segundo manifestou tamén, non é a primeira vez que se fixo unha “salvaxe afirmación sen fundamento” de que un obxecto celeste está a punto de impactar a Terra, “e por desgraza, probablemente non será a última".

En 2011 houbo rumores sobre o chamado “día do xuízo final” do cometa Elenin, que nunca formulou ningún perigo de danar á Terra e se dividiu nunha corrente de refugallos pequenos no espazo. Logo estaban as afirmacións de Internet que rodean o final do calendario maia o 21 de decembro de 2012, insistindo en que o mundo remataría cun grande impacto dun asteroide.

Este mesmo ano, díxose que os asteroides 2004 BL86 e 2014 YB35 tiñan perigosas traxectorias próximas á Terra, pero os seus sobrevoos próximos ao noso planeta en xaneiro e marzo foron sen incidentes, como dixo a NASA que o farían.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Lúa Chea / Imaxe: curiosidades.batanga.com

A presenza de neon na atmosfera do noso satélite, a Lúa, leva especulándose dende hai décadas. Agora, un equipo de científicos da NASA puido confirmar, grazas aos datos da sonda LADEE (Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer) a existencia deste gas tan utilizado na Terra. O achado foi publicado na revista Geophysical Research Letters.

A sonda espacial LADEE, grazas ao instrumento NMS (Neutral Mass Spectrometer) da nave, confirmou que a exosfera da Lúa está composta principalmente de neon, helio e argon e a súa abundancia relativa depende da hora do día no noso satélite con picos de neon ás 04.00 am e de argon ao amañecer, por exemplo.

E é que a atmosfera da Lúa é moi delgada (razón pola que sempre estudamos que non tiña atmosfera) e os seus átomos rara vez colisionan e o efecto das naves espaciais que transitan pola controrna podería cambiar doadamente a súa composición.

A sonda espacial foi enviada intencionalmente contra a superficie lunar, impactando a lúa en abril de 2014 debido ao esgotamento do seu combustible. A día de hoxe, aínda se estudan todos os datos que a misión remitiu á Terra.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

A "Montsechia vidalii" só se atopou en varias zonas de España e, en menor medida, en Italia / David Dilcher

Hai 130 millóns de anos, a Serra do Montsec, en Lleida, e a Serra de Cuenca eran terras baixas con abundantes lagos de auga doce. Neles desenvolvéronse as que, segundo un novo estudo, serían as primeiras plantas florais ou anxiospermas. Non tiñan as flores máis vistosas nin o aroma máis embriagador, pero con elas o planeta empezou a encherse de cores. O seu nome? Montsechia vidalii.

Os primeiros exemplares fosilizados da Montsechia foron encontrados hai máis de 200 anos no Montsec, de aí o seu nome. Pero, en todo este tempo, a ciencia dándolle voltas. Que se non era unha planta, que se era unha especie de lique, que se un mofo ou unha parente afastada dos piñeiros. Non obstante, tras un traballo moi laborioso e usando a última tecnoloxía en microscopios, un grupo de investigadores estadounidenses, franceses e españois determinou que a Montsechia é a primeira anxiosperma ou plantas con flores do rexistro fósil.

"A Montsechia é a anxiosperma máis antiga encontrada no rexistro fósil que coñecemos polas súas partes vexetativa (talos e follas) e reproductora (froitos e sementes)", di un dos investigadores. Usando uns 1.000 fósiles tanto do Montsec coma do depósito de Las Hoyas (Cuenca), os investigadores dataron os exemplares situándoos no Barremiense, idade do período Cretácico, hai entre 130 e 125 millóns de anos.

Millón de anos abaixo ou arriba, a idade da Montsechia xa fora establecida. Pero non estaba tan claro o seu carácter de anxiosperma. Hoxe, este tipo de plantas son as que dominan o manto vexetal terrestre, tanto que Charles Darwin definiu a súa explosiva propagación como un "misterio abominable". Para ser unha anxiosperma, unha planta ten que estar organizada en talos e follas e ser vascular (ten células vexetais). Ademais, debe producir semente (espermatofita). Pero o que as remata de definir é o imbricar sistema de reprodución que é a flor, formado por sépalos, pétalos, estame ou carpelos.

"A xente pensa nas flores como cousas de gran tamaño e variadas cores de pétalos, estames e carpelos", comenta un dos investigadores Pero, para un botánico, "a flor é un órgano reprodutor polo menos cun carpelo ou cun estame. Neste sentido, Montsechia cumpre o requisito de ter carpelo, engade. E esta folla feminina pechada sobre si mesma é a que esconde o óvulo. Describiuse que a evolución da flor pasou por unha etapa sen sépalos, sen pétalos e sen nectarios. Ese é o estado que observamos en Montsechia. Así que si, Montsechia é a planta con flores máis antiga coñecida ata agora.

Para descubrir as sementes desta planta, os investigadores tiveron que separar os fosilizados talos e follas da pedra usando minúsculas gotas de ácido clorhídrico. A cutícula, ou pel vexetal, obtívose aplicando unha mestura de ácido nítrico e clorato potásico. Tal e como explican na revista PNAS, as mostras foron, ao final, pasadas polo microscopio electrónico.

Ademais da súa datación no Barremiense, o que fai a esta planta coetánea de dinosauros como o iguanodon, os investigadores puideron confirmar o carácter subacuático da Montsechia. Tamén comprobaron que non tiña raíces, aínda que pasase a súa vida pegada ao fondo do lago. Tampouco encontraron pole, pero a Montsechia ben podería recorrer á hidrofilia, usando a auga como medio polinizador, como outras flores usan o aire ou insectos. Todo isto relaciónaa coas ceratofiláceas, unhas anxiospermas primitivas das que aínda quedan algunhas especies no planeta, como o milfollas de auga ou cola de raposo, moi usadas nos acuarios caseiros.

                Esta recreación amosa os talos da "Montsechia", á dereita e un detalle das súas follas e sementes, á esquerda / Oscar Sanisidro

Para un dos coautores do estudo, se a súa hipótese que vincula á Montsechia co milfollas de auga é certa, "debían de ter unhas flores moi pequenas". E engade: "non serían vistosas, tiñan órganos sexuais pero sen o atractivo das flores actuais". A obra da selección natural encargaríase no futuro de multiplicar as cores, as formas e os aromas, para promover a polinización que antes facilitaba a auga.

A ollos dun profano as flores da Montsechia poderían ser ata vulgares. Pero esas flores vulgares encontradas na serra conquense e os montes ilerdenses poderían obrigar a reescribir a historia das plantas neste planeta. Aínda que non hai rexistros fósiles dos seus antecesores, a recente secuenciación do xenoma da Amborella trichopoda, un arbusto terrestre endémico de Nova Caledonia, colocábaa como a sucesora da anxiosperma máis primitiva, algo así como a nai de todas as flores. En paralelo, as Nymphaeales (nenúfares) máis antigas datan de hai 115 millóns de anos. E a Montsechia é acuática e moi anterior aos nenúfares.

Como di outro dos coautores, isto implica "ou un desenvolvemento/adaptación máis temperán das anxiospermas ao ambiente acuático ou unha filogenia diferente das anxiospermas, onde a rama Ceratophyllum, incluíndo Montsechia, tería un papel máis primixenio".

FONTE: Miguel Aandel Criado/Xornal El País/Ciencia

Recreación artística ol planeta extrasolar 51 Eridani b /Danielle Futselaar & Franck Marchis, SETI Institute 

Cando os dinosauros se extinguiron, hai uns 65 millóns de anos, o planeta 51 Eridani b aínda non existía. Este mundo situado fóra do noso Sistema Solar acaba de ser descuberto utilizando o instrumento , que foi instalado no telescopio South Gemini de Chile o ano pasado. E segundo calculan os astrónomos, naceu hai só 20 millóns de anos. Que no reloxo cósmico é moi pouco tempo.

Segundo sosteñen os seus descubridores nunha investigación publicada na semana pasada na revista Science, as súas características recordan a como debía ser Xúpiter na súa xuventude, polo que esperan que o seu estudo contribúa a saber máis sobre como se formou o noso sistema solar. E é que unha das melloras formas de entender como o noso sistema evolucionou é observar outros sistemas planetarios que se encontran nas primeiras etapas de formación.

51 Eridani b é un millón de veces máis débil que a súa estrela (51Eridani). A súa masa é aproximadamente o dobre que a de Xúpiter, o que representaría a metade ou menos da masa que teñen os planetas novos que foron localizados ata agora con instrumentos terrestres. 

Tamén é un dos máis fríos dos que foron localizados, aínda que en comparación co noso é un inferno: A súa temperatura é de 430º C, así que é moi cálido para o que estamos afeitos na Terra. Non obstante, é moito máis frío que a maior parte dos planetas parecidos a Xúpiter que os astrónomos localizaron arredor doutras estrelas, e cuxa temperatura é duns 1.700º C. O Noso Xúpiter ten uns -143 º, así que Eri b está no medio".

Polo que respecta á posibilidade de que 51 Eridani b poida albergar algún tipo de vida, os investigadores  cren que é "bastante improbable", aínda que afirma que non dispoñen de ningún dato que lles permita afirmar tanto que non hai vida coma que a hai: "51 Eri b é un xigante gasoso moi parecido ao noso Xúpiter, así que non ten unha superficie sólida ou un océano, e os astrónomos cren que isto sería necesario para que puidese albergar algunha forma de vida. Tamén é moi novo, só ten 20 millóns de anos. A vida na Terra tardou 1.000 millóns de anos en aparecer dende que se formou. Pero é posible que 51 Eri b teña lúas, ou que estas se estean a formar na actualidade, que sexan moi parecidas aos satélites de Xúpiter e que poderían chegar a ser lugares adecuados para que se dese a vida. Estas lúas hipotéticas estarían demasiado lonxe da estrela 51 Ericomo para ter auga líquida na súa superficie, pero se recibisen a calor das mareas de 51 Eri b e tivesen auga líquida en océanos subterráneos baixo a súa superficie xeada, podería formarse a vida".

Non obstante, a investigación subliña que esta teoría son "especulacións" súas baseadas no que sabemos dos planetas xigantes do noso propio sistema solar, pero aínda non dispoñen de ningún dato que suxira que podería haber vida.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

De esquerda a dereita, reconstrución da cara de australopiteco, “Homo habilis”, “Homo erectus” e “Homo sapiens”/ Getty

Unha extensa revisión de centos de cranios de primates, humanos actuais e homínidos extintos deron como resultado un apaixonante relato de como e cando xurdiu esa rareza evolutiva que chamamos cara.

O traballo, publicado na revista PLoS One,  estuda dúas partes do cranio: a posterior que contén o cerebro e os ósos frontais que compoñen o rostro. No encaixe destas dúas pezas está a clave para comprender por que os humanos non temos cara de mono, aínda que moitas veces nos vexamos moi parecidos a eles. A mostra inclúe chimpancés, gorilas, bonobos e orangutáns. En todos eles observouse a mesma regra inmutable no desenvolvemento das súas cabezas: canto máis grande é o neurocranio, máis grande faise tamén a cara. O tamaño é importante pois eses rostros anchos serven de soporte para unha dentición poderosa necesaria para unha vida na xungla comendo brotes, follas, froitos e, ocasionalmente, carne.

A investigación tamén analiza cranios de varias especies de australopitecos, homínidos que xa camiñaban ergueitos e que viviron en África dende hai uns 3,5 millóns de anos. As súas caras parecen, así mesmo, sometidas á mesma lei de desenvolvemento observada nos grandes primates. Despois produciuse un "cambio radical" coa aparición das primeiras especies do xénero Homo, o noso. Estas especies desenvolveron un cerebro cada vez maior e, a medida que o seu cranio medraba, a cara comezou a minguar coma se un necesitase dos recursos biolóxicos da outra. Este proceso é continuo no tempo. Iníciase en África co Homo habilis hai uns 2,5 millóns de anos e continúa, a media que se conquista territorio, con Homo Erectus, en Asia; Homo georgicus, en Xeorxia; Homo antecessor, en Atapuerca (Burgos), e o home neandertal, o noso parente humano máis próximo e que se extinguiu hai uns 30.000 anos. O punto máis avanzado chega con Homo sapiens, a cara máis pequena e estreita de todos os homínidos.

O estudo incluíu análise de cranios de sapiens que viviron en África hai 160.000 anos así como poboacións posteriores de cromañóns, pobos neolíticos e humanos actuais de varias nacionalidades.

A pregunta do millón é por que, de súpeto, os patróns físicos comezaron a cambiar para dar lugar a un cerebro maior e unha cara máis pequena. Débese en parte a que os Homo "estábanse a adaptar a un ámbito e a unha situación totalmente nova", apuntase no traballo. Entre eses cambios estivo o xiro cara a unha dieta carnívora, esencial para sustentar un cerebro que necesitaba o 22% de toda a enerxía do corpo (o dun chimpancé require o 8%).

O rostro humano tamén é único pola súa inmadurez. Comparados con outros primates, os sapiens teñen un período de desenvolvemento durante a nenez e adolescencia moi longo e, non obstante, chegan á idade adulta mantendo trazos xuvenís. Por iso, un cranio dun home e un chimpancé son visiblemente diferentes, pero o dun neno e un chimpancé bebé son moito máis similares, e mesmo o dun home adulto se parece máis ao do chimpancé bebé.

E como sería a nosa cara se non se tivese producido ese "cambio radical"? Teriamos quedado na zona de adaptación dos australopitecos e nunca teriamos despegado, teriamos caras máis grandes e probablemente nunca se tería desenvolvido un cerebro tan grande como o noso.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Un equipo científico da Universidade de Cambridge, Reino Unido, descubriu que o organismo complexo máis antigo da Terra, que viviu no territorio da actual provincia canadense de Terra Nova e Labrador hai 540 millóns de anos, era un ser que se reproducía como os amorodos.

Os paleontólogos investigaron o proceso de reprodución do organismo complexo máis antigo achado na Terra. Trátase do “Fractofusus”, que vivía no fondo mariño hai 500 millóns de anos e cuxos fósiles atopáronse  en Terra Nova, Canadá. Por un lado, a súa vida estática asemellábao ás plantas, e por outro eran parecidos ás lapas mariñas, aínda que os científicos non se poñen de acordo á hora de afirmar se eran animais ou plantas, informa a revista “Nature”.

Os paleontólogos británicos cren que os Fractofusus usaban unha estratexia combinada de reprodución que lle permitía propagarse en distintas áreas do seu hábitat. Neste proceso utilizábanse propágulos, unhas estruturas das plantas capaces de desenvolverse de xeito separado para dar lugar a un novo organismo idéntico ao que o formou, que lles servían para propagarse por grandes extensións. Pero tamén ao igual que os amorodos, utilizaban estolóns, segmentos enraizados de planta cuxa separación dá lugar a plantas fillas. Esta estratexia servíalle para propagarse por áreas próximas ao organismo.

Fonte: RT/Ciencia

O Sol, nunha imaxe do Soar Dynamics Observatory, da NASA o pasado 15 de Xullo / Imaxe:NASA

A noticia causou impacto entre climatólogos de todo o mundo. E non é para menos. Un grupo internacional de investigadores da Univesidad de Northumbria, acaba de revelar, durante o Encontro Nacional de Astronomía en Llandudno, en Gales, que estamos a punto de experimentar unha nova "Pequena Idade de Xeo" similar á que conxelou unha boa parte do mundo durante o século XVII e principios do XVIII. Será entre 2030 e 2040.

Como é sabido, o campo magnético do Sol varía ao longo do tempo. E estas variacións magnéticas na ardente atmosfera solar teñen unha influencia directa na radiación electromagnética que emite o astro rei, así como na intensidade dos seus fluxos de plasma e no número de manchas na súa superficie. A variación na cantidade de manchas solares ten unha estrutura cíclica, con máximos que se producen cada once anos e que teñen efectos concretos sobre o medioambiente da Terra. Eses efectos poden medirse observando a presenza de certos isótopos (como o carbono 14 ou o berilio 10) en glaciares ou nas árbores.

Pero existen numerosos ciclos diferentes que se repiten unha e outra vez, con diferentes períodos e propiedades, aínda que os mellor coñecidos son os de once e noventa anos. O primeiro maniféstase cunha redución periódica de manchas sobre a superficie solar. E a súa variante de 90 anos asóciase coa redución periódica no número de manchas en determinados ciclos de once anos.

No século XVII produciuse un prolongado período de calma, chamado "o Mínimo de Maunder", que se estendeu dende 1645 a 1700 e durante o cal as manchas solares practicamente desapareceron por completo. Durante este período, en efecto, apenas contabilizáronse unhas 50 manchas solares en lugar das preto de 50.000 habituais. A análise da radiación solar, ademais, demostrou que os seus máximos e mínimos coinciden case sempre cos máximos e mínimos en canto ao número de manchas.

Esta redución da actividade implica unha diminución da radiación solar de 3 W por metro cadrado, máis do dobre do habitual, o que levará a un agravamento invernal extremo e a veráns moi fríos.

Se se produce na actividade solar unha redución similar á rexistrada durante o Mínimo de Maunder, tamén a atmosfera terrestre se arrefriará. Segundo os investigasdires, se as actuais teorías sobre o impacto da actividade solar no clima terrestre son certas, entón o próximo mínimo de 2030 traerá un arrefriamento significativo, moi similar ao acontecido durante o século XVII.

Non obstante, só durante os próximos 5 e 15 anos será posible ter unha certeza absoluta sobre o acertado destas predicións.

A idea de que a actividade solar afecta ao clima na Terra apareceu fai xa moito tempo. Sábese, por exemplo, que abonda unha lixeira variación dun 1% na actividade solar para causar cambios medibles na distribución de temperaturas e do fluxo de aire en todo o planeta. Os raios ultravioleta teñen efectos fotoquímicos, que levan á formación de ozono na atmosfera, a unha altura de 30 ou 40 km. E o fluxo de raios ultravioleta aumenta considerablemente cando se produce unha labarada solar. O ozono, que absorbe os raios do sol o suficientemente ben, quéntase como consecuencia deste aumento de radiación e afecta ás correntes de aire nas capas baixas da atmosfera e, en consecuencia, ao clima.

Tamén a emisión de partículas cargadas aumenta coa actividade solar. E esas partículas alcanzan a Terra e móvense en complexas traxectorias, causando auroras, tormentas xeomagnéticas e problemas nas comunicacións por radio.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Cando se cumpren vinte anos dende que Michel Mayor e Didier Queloz descubrisen o primeiro planeta fóra do noso sistema solar, os científicos da NASA acaban de presentar en sociedade a Kepler-Kepler-452b, un planeta de tamaño similar á Terra orbitando na zona habitable dunha estrela parecida ao Sol. A NASA cualificouno como "un curmán da Terra máis grande e máis vello".

Kepler-Kepler-452b é o planeta máis pequeno descuberto ata agora orbitando na zona habitable dunha estrela como o noso Sol. A NASA explicou en rolda de prensa que o planeta é un 60% máis grande que a Terra, polo que a gravidade na súa superficie sería o dobre, pero aínda así o seu tamaño permite aos científicos adiantar que o planeta é rochoso, cunha atmosfera máis densa e un bo número de volcáns activos. O sistema Kepler-452 encóntrase a 1.400 anos luz de distancia da Terra, na constelación de Cygnus.

Aínda que é máis grande, un ano en Kepler-Kepler-452b ten case a mesma duración que na Terra: tarda 385 días en completar a súa órbita en torno á súa estrela.

A zona habitable é a rexión ao redor dunha estrela onde as temperaturas son as axeitadas para que a auga de existir na súa forma líquida, polo que aumentan as posibilidades de que xurdise a vida. Tanto a Terra coma Kepler-Kepler-452b orbitan unha estrela con aproximadamente a mesma temperatura. Non obstante, a estrela de Kepler-Kepler-452b ten 6.000 millóns de anos, 1.500 millóns de anos maior que o noso Sol, polo que sería máis quente e máis brillante. Con Kepler-Kepler-452b, o número total de planetas confirmados alcanza os 1.030.

"Este achado apaixonante lévanos un paso máis preto de encontrar unha Terra 2.0. Este é ata agora o planeta que máis se asemella á Terra e algo que podemos chamar fogar", explicaron científicos do programa.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Unha das mostras de rocha da posible codia continental detectada en Marte / NASA

Hai un robot do tamaño dun todoterreo que vai por Marte disparando raios láser. A súa luz concentra a potencia dun millón de lámpadas nun punto milimétrico e permite analizar as rochas a distancia. Esta tecnoloxía abre unha ventá única ao que sucedeu no planeta hai miles de millóns de anos e, grazas a ela, o Curiosity acaba de encontrar indicios do que podería ser o primeiro continente achado en Marte.

Os resultados do experimento ChemCam, publicados o pasado luns en Nature Geoscience, indican que hai rochas marcianas cunha composición moi similar á da codia continental da Terra. Este tipo de rochas forman todos os continentes terrestres e teñen unha composición diferente á codia que hai baixo os océanos. Esta actividade xeolóxica foi clave para que a Terra puidese desenvolver vida e os novos datos apuntan a que o planeta vermello tiña unha actividade similar, moito maior do que se pensaba ata agora.

O periplo do Nature Geosciencepolo cráter Gale comezou o 6 de agosto de 2012. No seu camiño, o robot topouse con pedras dunha estraña cor clara, diferentes a escuros basaltos que abundan no planeta. A orixe destas rochas esbrancuxadas, escriben os autores do estudo, parece ser "unha codia de varios quilómetros de grosor" que quedou en parte exposta na parede norte do cráter.

Tras torrar 22 destas pedras co láser e analizar os seus compoñentes, os responsables de ChemCam aseguran que son ricas en feldespatos, o que apunta a que teñen unha orixe magmática. De feito, resaltan, a súa composición é similar á da codia continental máis antiga que se achou na Terra. A súa existencia implica que o planeta vermello tiña no seu interior unha actividade xeolóxica moito maior do que se pensaba. De forma análoga ao que sucedeu no noso planeta, ese magma tería moldeado a codia ata facer aflorar a materia prima necesaria para formar continentes.

O novo achado é "moi importante", aínda que aínda sexa pronto para asegurar a existencia de "un gran continente". Os datos mostran que o planeta non só é moito máis diverso en minerais do que se pensaba, senón que ademais estes foron transformados polo magma para dar lugar a unha gran diversidade de rochas. Isto, á súa vez, ten importantes implicacións para a posibilidade de vida. Marte puido ser un xemelgo da Terra moito mellor dotado en orixe para xerar vida. De feito hai a posibilidade de que toda a vida da Terra proveña do planeta vermello. En todo caso, a existencia de actividade xeolóxica reforza as posibilidades de bioloxía en Marte.

DONTE: Xornal El País/ciencia

Coas novas imaxes tomadas en Plutón, pola sonda New Horizons da NASA, comezan a mostrar en detalle como é o centro dunha grande extensión con forma de corazón. Trátase dunha zona de chairas xeadas, sen cráteres e que parecen indicar que se formou fai só 100 millóns de anos.

Os responsables da misión bautizaron esta zona como a planicie Sputnik, o nome do primeiro satélite lanzado ao espazo. As imaxes amosan que o corazón de Plutón parece a superficie dun enorme charco xeado no que as diferentes placas teñen unha extensión duns 20 quilómetros separadas de profundas gretas.

A nova imaxe tomouse cando a sonda estaba a 77.000 quilómetros do planeta. Nela poden observarse formacións que parecen mostrar que Plutón ten actividade xeolóxica. Os responsables da misión esperan poder confirmalo a medida que a sonda envíe as imaxes de maior resolución tomadas a unha menor distancia.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Fondo mariño / Imaxe:csirofrvblog.com

Catro enormes volcáns submarinos, que poderían ter uns 50 millóns de anos, foron accidentalmente descubertos fronte ás costas de Sídney-Australia, por un equipo de científicos que buscaba larvas de lagosta.

O grupo de volcáns foi encontrado a uns 250 quilómetros da costa, coa axuda do mapeo por sonar do chan submarino do Investigador, un novo buque australiano de investigación de alta mar.

Os catro volcáns teñen grandes cráteres en forma de cunca. O máis grande ten 1,5 quilómetros de diámetro na súa base e 700 metros de altura. Estes encóntranse a case cinco quilómetros baixo a auga.

"Fomos alí para observar os remuíños da corrente do leste de Australia e encontrar estes volcáns foi totalmente fortuíto. Imaxinemos o que pode haber á volta da esquina se continuamos explorando esta área", sinalan os investigadores, que cren que os volcáns se formaron por unha serie de cambios nas placas xeolóxicas que causaron a separación de Australia e Nova Zelandia.

O mapeo do buque Investigator cóntanos parte da historia de como Nova Zelandia e Australia se separaron fai ao redor de 40 e 80 millóns de anos, e agora axudará aos científicos a enfocarse nunha futura exploración do fondo mariño para descubrir os segredos da codia da Terra.

FONTE: rt.com/ciencia

Fotografía do 9 de xullo, sacada dende unha distancia de 5,4 millóns de quilómetros e cunha resolución de 27 quilómetros por pixel. Nela permite distinguir por primeira vez as características xeolóxicas do planeta / NASA

Despois de percorrer 4.800 millóns de quilómetros en 9 anos, a sonda New Horizons da NASA achégase á fin da súa viaxe de nove anos rumbo a Plutón.

Lanzada dende Cabo Canaval en xaneiro de 2006, nunha misión de 700 millóns de dólares, New Horizons espertou dun período de letargo a principios do mes pasado. Os controladores de voo pasaron as últimas semanas preparando a nave para a etapa final e máis importante da súa viaxe.

O mellor da viaxe será hoxe, 14 de xullo, cando New Horizons pase a uns 12.300 quilómetros de Plutón a unha velocidade duns 49.500 quilómetros por hora. Pasará preto de Charon, o maior satélite de Plutón.

Os científicos non teñen unha idea concreta de como loce Plutón na Franxa Kuiper, máis alá da órbita de Neptuno, onde abundan os pequenos corpos xeados.

Plutón é o maior obxecto na Franxa Kuiper. Xunto coa súa megalúa Charon, aproximadamente a metade do tamaño de Plutón, podería caber dentro do territorio de Estados Unidos folgadamente. Ata agora acháronse cinco satélites de Plutón e podería haber máis.

Plutón era oficialmente un planeta no sistema solar cando New Horizons partiu rumbo ao espazo. Sete meses despois, a Unión Astronómica Internacional clasificouno como planeta enano.

FONTE: Xornal El Universo

A transformación dunha estrela en nebulosa planetaria / NASA/ESA

A enerxía das estrelas non é inesgotable. Tarde ou cedo, en forma tranquila ou explosiva, a vida de cada estrela chega á súa fin. Ninguén viviu o suficiente como para ver nacer e morrer a unha estrela, algo comprensible se se ten en conta que a maioría delas tarda millóns de anos en chegar ao final da súa vida.

Pero agora, un equipo de astrónomos puido observar, por primeira vez e en directo, a agonizante morte dunha estrela de masa similar ao Sol. A evolución destas estrelas de baixa masa é moito máis lenta que a das estrelas de alta masa (as que estoupan como supernovas). De aí que resulte moi complicado saber en que momento se produce esta transformación de estrela en nebulosa planetaria.

Este estudo, publicado na revista The Astrophysical Journal, amosa a transformación en tempo real da estrela IRAS 15103-5754 en nebulosa planetaria.

Este equipo internacional de investigación, observou esta estrela en varias ocasións co interferómetro-raio ATCA2, en Australia. Estas observacións presentan variacións na emisión en ondas de raio da estrela en só 2 anos.

Imaxe de IRAS 15103-5754 en infravermello, observada col telescopio VLT (Very Large Telescope) en Chile.

Esta estrela forma parte dun grupo de 16 obxectos coñecidos co nome de “water fountains” (fontes de auga). Mentres que as estrelas deste grupo aínda non son nebulosas planetarias, unha delas (IRAS 15103-5754) está cambiando de fase e xa empezou o seu camiño cara á morte estelar.

Cando finalmente se produce este fenómeno, toda a materia da estrela volve ao espazo interestelar e ela mesma converterase nunha anana branca. O mesmo final que lle espera ao noso Sol, aínda que pero para iso terán que pasar aínda 5.500 millóns de anos.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Deseños de enxeñaria responden ás preguntas biolóxicas / Science

Vista de preto, a cola do cabaliño de mar sáese da norma. É distinta da maioría dos peixes, réptiles ou mamíferos. En vez de ser branda e cilíndrica, é cadrada e está dividida en segmentos en forma de prisma rodeados de placas óseas. O pasado venres, a revista Science dedícalle un artigo á cola cadrada do cabaliño de mar. Resulta que a estrutura do apéndice destes animais ten posibles aplicacións en robótica e enxeñaría, debido a que a súa forma única lle confire máis resistencia á presión e o dano.

Os científicos xeraron un modelo dixital da cola cadrada do cabaliño e outro dunha cilíndrica. A súa intención era a de someter os devanditos modelos a distintas probas de resistencia e mobilidade para entender o porqué da disposición deste órgano e as características mecánicas derivadas dela. O equipo deduciu destes dous modelos que a estrutura cuadrangular non só ofrece máis resistencia a estas forzas, segundo parece como mecanismo de protección de fráxil columna destes peixes, senón que ademais ofrece unha maior superficie de contacto e, polo tanto, resulta ser máis útil como extremidade. Ademais, descubriron que a maior resistencia á torsión e á deformación se debe a pequenas estruturas, como xuntas de desprazamento, que a xeito de raís conducen as forzas ás que se somete a cola.

O estudo fai fincapé nas posibles aplicacións desta estrutura en bioinxeñaría, entendida como a rama da enxeñaría que se ocupa da aplicación tecnolóxica dos sistemas biolóxicos e organismos vivos, para a creación ou modificación de produtos ou procesos para un uso específico. Nesta materia, poderíase aplicar ao desenvolvemento de extremidades e, en xeral, de estruturas máis lixeiras e á vez máis resistentes, concretamente podería supoñer unha excelente achega á hora de desenvolver robots baseados en silicona.

Este novo e apaixonante campo permite que os expertos en ciencias naturais acheguen ideas ao desenvolvemento de novas tecnoloxías, así como que se expliquen enigmas naturais mediante métodos e modelos ata agora propios dos enxeñeiros. Neste sentido, dó hai que recordar outros avances tecnolóxicos importantes baseados en animais como o sonar baseado na orientación e a navegación do morcego ou os exoesqueletos que nos recordan funcionalmente ás estruturas externas dalgúns animais como os crustáceos.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Hallucigenia sparsa / Imaxe: Revista Muy Interasnte/Ciencia

Medía entre 10 e 50 milímetros, tiña a forma dun pau de hóckey, era delgado como un alfinete, 14 espiñas sobresaían das súas costas e as súas delgadas patas remataban nun par de poutas. Así era esta criatura similar a un verme que viviu hai 508 millóns de anos e de cuxa familia proveñen a maioría dos invertebrados actuais, segundo conclúe o último estudo da Universidade de Cambridge (Reino Unido) e que recolle a revista Nature.

O achado de Hallucigenia sparsa (que viviu durante a explósión cámbrica), como así se chama este animal, foi posible grazas á reconstrución dun grupo de fósiles descubertos na aba dunha montaña do Parque Nacional de Yoho, nas Montañas Rochosas de Canadá nos anos 70. O seu aspecto tan característico provocou confusión na comunidade científica todos estes anos, xa que aínda quedaban dúbidas respecto a onde se situaba exactamente a cabeza ou se as espiñas eran tentáculos.

"Cando puxemos os fósiles no microscopio xa esperabamos encontrar un par de ollos, pero a nosa sorpresa veu cando tamén achamos uns dentes que nos sorrían. Esta dentadura supón unha morfoloxía complexa para unha especie tan antiga. Esperabamos achar unha anatomía máis primitiva", explicase no estudo.

Hallucigenia sparsa está clasificada dentro da familia dos panartrópodos, da que derivan especies como os vermes de veludo e os artrópodos, onde tamén se encontran os arácnidos ou os crustáceos. "Os nosos achados permiten saber que estas especies algunha vez tiveron partes bucais complexas que se foron simplificando: estes grupos perderon os seus dentes a medida que foi avanzando a evolución", aclárase no estudo.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Recreación do sistema binario V404 Cygni. A estrela compañeira (en vermello), o disco de material (morado) en torno ao burato negro e o chorro vertical que mostra o material expulsado / ESA

A 8.000 anos luz da Terra, na cosntelación do Cisne, un burato negro está devorando á súa estrela máis próxima con gran violencia. O proceso, que foi detectado a mediados de xuño, está a ser seguido por primeira vez con precisión por astrónomos de todo o mundo a través de telescopios espaciais e observatorios terrestres. O Gran Telescopio de Canarias (GTC) está a liderar as observacións deste sistema binario (formado por un burato negro e unha estrela) denominado V404 Cygni.

Este voraz burato negro, descuberto polos astrónomos en 1989, espertou tras 26 anos de inactividade. E é que dende aquel ano, cando foi observado polo satélite xaponés de raios X Ginga e os seus instrumentos a bordo da Estación Espacial Internacional (ISS), este sistema non se mostraba tan brillante e activo como na actualidade.

A alerta deuna o pasado 15 de xuño o satélite Swift da NASA, que foi o primeiro en detectar un repentino estalido de raios gamma na zona do ceo na que se encontra este burato negro. Pouco despois, dende o módulo xaponés da ISS observáronse labaradas de raios X na mesma parte do ceo. Telescopios de todo o mundo apuntan agora a esa rexión do ceo para observar como o burato negro vai engulindo vorazmente materia procedente da estrela.

Apenas se confirmou o fenómeno, o Gran Telescopio CANARIAS activou o que denominan un Target of Opportunity, unhas observacións que se reservan para eventos astronómicos extraordinarios. Dende a noite do 17 de xuño están a ser testemuñas de como se comporta este sistema binario composto polo burato negro e a estrela.

Os científicos cren que a erupción durará varios meses, como aconteceu na anterior ocasión. Tamén pensan que este burato negro entra en actividade periodicamente, cada cuarto de século aproximadamente. Así suxíreno as placas históricas de finais dos anos 30 e finais dos anos 50 nas que antigamente se plasmaban as observacións astronómicas dos telescopios e que reflicten un abrillantamento na rexión do ceo na que está este sistema.

FONTE: Xornal El Nundo/Ciencia

Reconstrucción del cuerpo de Pappochelys / Rainer Schoch

Durante moito tempo, a orixe e a evolución temperá das tartarugas foi un dos temas da zooloxía que xerou maior polémica. A falta de fósiles que permitisen explicar a transición dende os exemplares primitivos ata os actuais, xunto coa diversidade de opinións entre paleontólogos e expertos en evolución molecular contribuía a alimentar a controversia.

Estas diferenzas soluciónanse co estudo publicado na semana pasada en Nature no que se presentan os fósiles de Pappochelys, unha tartaruga primitiva encontrada no lago Vellberg (Alemaña) de 20 cm de longo e que data de hai uns 240 millóns de anos, do Triásico medio.

Pappochelys non tiña cuncha pero, no seu lugar, contaba con costelas anchas, características de criaturas da liñaxe das primeiras tartarugas, e unha serie de ósos ao longo do seu ventre. Non obstante, entre as súas características físicas, a clave encóntrase na presenza de diápsidas (pequenas aberturas que se encontran detrás da conca de cada ollo) no seu cranio.

“As tartarugas de hoxe en día non teñen tales aberturas polo que algúns paleontólogos pensaban que estas se desenvolveran a partir dos arcosaurios (dinosauros e aves)”, o coautor do estudo.

Deste modo, as diápsidas dan a razón á hipótese dos evolucionistas moleculares que sostiñan que estes réptiles procedían da familia dos lepidosaurios (lagartos e serpes) que actualmente presentan estes orificios.

O achado dos fósiles permite ademais crear un vínculo entre os antecesores máis primitivos e os exemplares de tartarugas actuais. Segundo o estudo, a diferenza destes, Pappochelys presentaba unha ampliación na zona do ventre para permitir unha maior ampliación na zona das costelas, ao non ter desenvolvido cuncha.

Neste sentido, o estudo comenta que “este madeiro groso permitiu que os ósos e os nervios se fusionasen entre si, que é o que moitos embriólogos sosteñen como a orixe do desenvolvemento da cuncha das tartarugas”.

Os fósiles de Pappochelys encontráronse nos arredores dun lago, o que indica que as primeiras tartarugas habitaban zonas húmidas.

Para os investigadores, o esqueleto deste novo exemplar convérteo no intermediario perfecto entre o Eunotosaurus, a tartaruga máis antiga coñecida ata agora, de 260 millóns de anos de antigüidade, e as tartarugas posteriores.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Unha troita da especia Salmo trutta fario / EM

A contaminación atmosférica está feminizando os peixes de lagos de alta montaña afastados a centos de quilómetros dos núcleos urbanos. Segundo un estudo realizado nos lagos remotos dos Pireneos e dos Tatras, en Eslovaquia, os peixes presentes nas masas de auga “cambian de sexo” debido a axentes contaminantes que viaxan polo aire.

Os disruptores endócrinos, substancias contaminantes capaces de alterar o equilibrio hormonal, chegaron arrastrados polo vento ata lagos remotos de alta montaña, moi lonxe dos núcleos industriais, urbanos e agrarios onde se orixinan, o que está a provocar que os machos que alí viven presenten características femininas.

Segundo o estudo, publicado na revista Nature Scientific Reports, estes lagos están a recibir estas substancias químicas que se están a acumular nos peixes. Os investigadores -procedentes do Instituto de Diagnóstico Ambiental e Estudos da Auga (IDAEA-CSIC), do Centro de Investigación Ecolóxica e Aplicacións Forestais (CREAF-UAB) e da Universidade de Innsbruck (Austria)- encontraron disruptores en sangue, fígado e tecido muscular dos peixes, provocando que os machos presenten características femininas.

Estudos anteriores xa revelaran efectos feminizantes en peixes, pero o aspecto diferencial deste traballo é que a contaminación é exclusivamente atmosférica, é dicir, que non está relacionada con verteduras nin con residuos urbanos.

Observouse que os contaminantes que alteran o sistema hormonal (os chamados disruptores endócrinos) conseguiron chegar ao interior dos peixes viaxando polo aire e depositándose nos lagos remotos.

A pesar de que estes efectos son moi doados de apreciar en peixes, aínda non está claro que consecuencias pode ter a contaminación atmosférica na capacidade reprodutora dos peixes. Aínda así, sábese que unha concentración maior deste mesmo tipo de compostos si podería afectan á saúde e á capacidade reprodutora dos peixes.

O efecto destas substancias similares ás hormonas é menos perceptible en troitas femias porque os seus niveis naturais de estróxeno son relativamente elevados. A pesar de que o grao de feminización que se observou non constitúe unha ameaza para a capacidade reprodutiva destes peixes, estes contaminantes son un problema porque teñen un impacto duradeiro sobre o medio, xa que son moi persistentes e se acumulan ao longo das cadeas tróficas.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

O planeta Terra / Imaxe: elespectadoranimal.com

Un equipo de científicos da Universidade de Carolina del Norte (EUA) descubriu novas pistas sobre a orixe da vida hai 4.000 millóns de anos grazas a un "código xenético primixenia" cunhas encimas específicas, que podería ter dado lugar á vida complexa. Os resultados do estudo foron publicados na revista Proceedings of the National Academy of Sciences.

Unha vez que os elementos químicos presentes no noso planeta se uniron, xurdiron as moléculas orgánicas coñecidas como aminoácidos. Logo, os aminoácidos formaron as proteínas necesarias para crear células individuais e destas, ás complexas, xurdindo finalmente as plantas e os animais. A gran pregunta estriba en, como chegaron a xerar os aminoácidos as proteínas desta "sopa" para a vida?

Segundo o novo traballo, a "hipótese do mundo de ARN" na que o ARN se "fixo a si mesmo" non está completa, senón que o ARN recibiu axuda dun "código xenético" anterior ao actual. Esta conclusión foi froito da análise das propiedades físicas de 20 aminoácidos distintos. Os resultados revelaron que a polaridade e o tamaño destes poderían explicar a forma en que as cadeas de aminoácidos conseguiron adaptarse en estruturas tridimensionais para logo crealas.

Así, "a tradución do código xenético tería sido o nexo que conecta a química prebiótica coa bioloxía", explican os autores do estudo, resolvendo así o misterio de como emerxeu a vida na Terra: ese código xenético primixenio xerou un proceso de selección natural que deu lugar á evolución da vida dende os organismos unicelulares ata os nosos días.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Recreación do módulo Philae / EFE

"Ola Terra, podes oírme?" Ese foi, na madrugada de onte, a primeira mensaxe que a sonda Philae, dende a superficie do cometa 67P Churyumov Gerasimenko, publicaba en Twitter despois de sete longos meses de letargo. Inmediatamente despois, seguía un segundo tweet, esta vez dirixido á súa nave ama Rosetta, que segue en órbita do cometa: "Canto tempo durmín?" Ao que a nave respondeu: "Tiveches un gran descanso, uns sete meses".

Os máis pesimistas dábano por perdido. E é que o módulo Philae, o primeiro enxeño humano deseñado para pousarse nun cometa, tivo o pasado 12 de novembro unha aterraxe máis accidentada do previsto. En efecto, tras desprenderse de Rosetta, que segue voando en paralelo ao 67 P Churyumov Gerasimenko a medida que este se achega ao Sol, Philae non puido agarrarse como estaba previsto á súa accidentada superficie. Varios dos seus sistemas de ancoraxe fallaron e o módulo, duns cen quilogramos de peso, rebotou varias veces ata deterse nun punto descoñecido e polo menos a un quilómetro do lugar elixido para a aterraxe.

A pesar diso, Philae logrou aparafusar ao chan polo menos unha das súas patas, e durante case sesenta horas, mentres lle durou a enerxía, estivo a enviar datos á terra. Por desgracia, cando o módulo deixou por fin de rebotar e detívose, fíxoo nunha zona de sombra, de modo que cando as súas baterías se esgotaron, non puido volver cargalas cos seus paneis solares. Philae entrou entón en hibernación, e así permaneceu durante os últimos sete meses.

Pero agora espertou. Dende novembro pasado, os responsables da misión viñan dicindo que, se había sorte, Philae podería volver cargar as súas baterías cando o cometa estivese mais preto do Sol. E así foi. Durante a súa aproximación ao Sol, en efecto, o cometa foi modificando a súa orientación con respecto ao astro rei, de forma que moitas zonas que antes estaban en penumbra se encontran agora iluminadas pola luz solar.

A misión segue!

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística da galaxia WISE J224607. JPL/Caltech

O telescopio espacial WISE (Wide-Field Infrared Survey Explorer) da NASA realizou no ano 2010 unha exploración completa do ceo en varias bandas do infravermello. Agora, un equipo internacional de astrónomos  identificou neses datos unha vintena de galaxias verdadeiramente excepcionais. As súas luminosidades son tan grandes que se consideran membros dunha nova clase de galaxias denominadas ELIRGs (Galaxias Infravermellas Extremadamente Luminosas).

O récord deste conxunto de galaxias osténtao a denominada WISE J224607, cunha luminosidade que é equivalente á de 349 billóns de soles. Trátase pois dunha galaxia miles de veces máis luminosa que a Vía Láctea. Non obstante, moi posiblemente esta galaxia de brillo extremo ten dimensións máis reducidas que as da nosa galaxia, e unha boa parte da súa masa está concentrada nun burato negro central cuxa masa supera en mil millóns de veces á masa do Sol.

O 99% da luminosidade desta galaxia colosal chéganos en forma de radiación infravermella. Esta luminosidade ocasiónase en boa medida nas proximidades do seu burato negro central. O gas que é arrastrado ata alí polo intenso campo gravitatorio quéntase por enriba de varios miles de graos e emite radiación no visible, no ultravioleta e mesmo en raios X. Pero esta radiación que xorde da zona central é atrapada polo po que se encontra arredor, na propia galaxia, para ser reemitida como luz infravermella.

É posible estimar que a luz da galaxia WISE J224607 viaxou durante 12.500 millóns de anos antes de chegar aos nosos telescopios. Como a idade do Universo é de 13.800 millóns de anos, resulta que estamos vendo esta galaxia tal e como era cando o Universo tiña 1.300 millóns de anos de idade, isto é, o 10% da súa idade actual. É esa época tan temperá, as galaxias estaban 5 veces máis próximas entre si que o que están agora, pois a expansión do Universo as vai afastando unhas doutras.

Os buratos negros supermasivos son relativamente correntes no Universo, pero resulta sorprendente encontrar un como o de WISE J224607, tan extremadamente masivo no Universo temperán. E isto resulta sorprendente porque, ao ser o Universo tan novo, se pensaba que non podería ter dado tempo para alimentar a un burato negro de máis de mil millóns de masas solares.

Os astrónomos están a buscar explicacións posibles para que un burato negro poida crecer tanto e tan rapidamente, e especulan sobre cal puido ser a súa semente orixinal. Unha posibilidade é que tal semente fose unha estrela primitiva formada pouco despois do Big Bang, tan só con hidróxeno e helio, sen elementos máis pesados. Os elementos pesados das estrelas actuais son os principais responsables do seu arrefriamento, a radiación emitida por eles oponse ao colapso gravitatorio, impoñendo un límite superior na masa que pode chegar a ter unha estrela. Pero unha estrela primitiva, ao non ter elementos pesados, podería ser moito máis masiva que as que vemos hoxe. O colapso de tales estrelas podería crear así buratos negros particularmente masivos que poderían a continuación crecer rapidamente mediante a acumulación progresiva de todo o gas do seu ámbito.

Segundo outra idea, o gran burato negro de WISE J224607 puido formarse directamente a partir de grandes nubes gasosas que colapsaron para formar unha semente moito máis masiva que calquera burato negro que puidese formar unha estrela individual.

Sexa como for, o mecanismo polo que se formou este burato negro parece ter superado amplamente o límite de crecemento coñecido como “límite de Eddington”. Este límite teórico está ocasionado pola presión luminosa que se opón á caída do material nas proximidades do burato negro. Quizais se a caída de material ten lugar dun xeito completamente desordenada e caótico póidase superar tal límite, pero isto é algo que haberá que estudar detalladamente. Tamén unha rotación lenta do burato negro, coa súa forza centrífuga correspondentemente pequena, pode favorecer un crecemento máis rápido e eficiente.

O estudo do Universo temperán pódenos proporcionar moitas claves sobre como se formaron as galaxias actuais, entre elas a Vía Láctea. Pero, cos telescopios dispoñibles hoxe, nos momentos próximos ao Big Bang tan só podemos estudar os astros máis luminosos, como WISE J224607.

FONTE: Rafael Bachiller /Xornal El Mundo/Ciencia

A sonda Cassini da NASA, que leva explorando Saturno e os seus satélites dende xullo de 2004, cando penetrou na órbita do planeta dos aneis, obtivo algunhas das imaxes máis detalladas captadas ata o momento de Hiperión, unha das súas lúas.

Entre os expertos en ciencias planetarias, este satélite, que toma o nome dun dos titáns da mitoloxía grega, ten fama de ser un dos obxectos máis estraños do Sistema Solar: a súa forma recorda a dunha esponxa, mide uns 300 quilómetros de diámetro (410x260x220 quilómetros) e posúe unha baixa densidade, polo que os astrónomos sospeitan que debe posuír numerosos ocos e cavernas e conter máis auga conxelada que rocha. Ademais, presenta unha sorprendente rotación que a miúdo é descrita como un "bambeo caótico".

Nas novas fotografías, tomadas pola Cassini dende apenas 34.000 quilómetros, pódese ver claramente a súa superficie sementada de cráteres e un rastro de materiais escuros no seu interior. O maior deles ten 10 quilómetros de profundidade e 120 de diámetro. Polas súas peculiaridades, crese que Hiperión, que dista millón e medio de quilómetros de Saturno, puido sufrir un choque cataclísmico no pasado, quizais cun cometa.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Na imaxe aparece o campo magnético do Sol, que normalmente permanece invisible/ NASA

Habitualmente o campo magnético solar non pode verse nas fotografías tomadas por cámaras tradicionais. Non obstante, a NASA combinou os datos e imaxes que capturou o seu telescopio espacial SDO (Soar Dynamics Observatory) para crear esta imaxe, engadindo cores co obxectivo de mostrar con máis claridade o que acontece na nosa estrela.

FONTE: rt.com/ciencia

Recreación artística do Regaliceratops peterhewsi / Julius T. Csotonyi

Hai aproximadamente 10 anos, un xeólogo canadense atopou algo asomando nun acantilado sobre o río Oldman, ao sudoeste de Alberta, Canadá. Hoxe a revista científica Current Biology publica o estudo acerca do que resultou ser un cranio case completo dunha nova e inusual especie de dinosauro (Regaliceratops peterhewsi) con cornos, un parente próximo do coñecido tricerátops. Un investigador do Museo de Paleontología Royal Tyrrell (Caleb Brown) é o autor de estudo que sae agora á luz e que achega un novo punto de vista acerca dos ceratópsidos, o xénero dos dinosauros cornudos.

A clasificación deste grupo de dinosauros estaba dividida en dúas clases ben distintas: os casmosaurinos, con dous grandes cornos sobre os ollos e un máis pequeno sobre o fociño (como o famoso tricerátops), e os centrosaurinos, cun gran corno no fociño e dous moi pequenos sobre os ollos e que, ademais, se extinguiron antes que os casmosaurinos. O que fai que este novo especímen sexa relevante é que, malia mostrar a configuración cranial dun tricerátops, presenta unha ornamentación e unha cornamenta atípicos. O dinosauro ten dous cornos "practicamente cómicos", de aí que os científicos o alcumen Hellboy, como un coñecido e diabólico personaxe de cómic. Ademais, presenta unha espectacular coroa de ósos con forma de diamante na parte superior do cranio e un só corno grande sobre o nariz. Viviu no Cretácio tardio, hai 70 millóns de anos.

Hai un debate actualmente entre os paleontólogos, parte da comunidade científica defende que se trata do máis antigo e claro exemplo de selección sexual en dinosauros, fronte aos que pensan que se trataba de características que axudaban aos animais a distinguirse entre si e doutras especies similares.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Tecido fresco momificado / THE ANATOMICAL RECORD

A momificación de mortos no antigo exipcio é recoñecida en todo o mundo e, agora, un equipo de científicos gregos momificou un tecido fresco dun cadáver humano.

Concretamente, trátase dunha perna e o obxectivo foi comprender mellor estas técnicas de preservación da antigüidade. O equipo conforme con antigas técnicas exipcias colocaron o tecido nunha solución salina e mediron o progreso da conservación mediante técnicas de microscopía e de imaxe con tecnoloxía de última xeración.

Os achados, que se publicaron en "The Anatomical Record", deron aos investigadores algunhas novas pistas sobre esta práctica

A maior parte do que os científicos saben sobre a momificación exipcia antiga vén do historiador grego Herodoto, que viviu durante o século V antes de Cristo. En primeiro lugar, os embalsamadores eliminaban os órganos mortos do individuo, incluíndo o cerebro, que se extrae a través do nariz.

Despois esterilizaban o peito e cavidades abdominais, antes de colocar o corpo nun fluído salgado que contén natrón (unha mestura de cinza de sosa e bicarbonato de sodio) que drena os fluídos corporais e evitar que o corpo se podreza. Finalmente, envolvían o corpo en tiras de liño e enterrábano nunha tumba ou sepultura.

Algúns estudos trataron de utilizar estas técnicas para momificar animais ou órganos humanos e houbo un ou dous intentos de momificar un corpo humano completo. Pero o proceso non fora estudado mediante técnicas científicas modernas nin, mentres a momificación estaba en marcha.

Neste novo estudo utilizaron o método de conservación exipcio a base de sal para momificar a perna dun corpo humano feminino que fora doada á Universidade de Zürich, onde se levou a cabo o experimento, xa que se seutilizaba todo o corpo, terian tido que cortar e sacar os intestinos e outros órganos, explican os investigadores a "Live Science".

Os investigadores tomaron mostras do tecido da perna cada dous ou tres días, e examináronse usando unha variedade de métodos: o ollo nu, un microscopio, análise de ADN, e os métodos de formación de imaxes de raios X.

Na súa maior parte, a momificación foi un éxito, pero tardaron case sete meses (208 días), en que lograr a conservación total da momia. Un tempo moito máis longo que os dous meses que, segundo Herodoto, empregaban os exipcios.

Sospeitan que as condicións de amortecemento máis frías no laboratorio en Zürich, en comparación co ambiente árido do antigo Exipto, poden explicar esta discrepancia.

Así, os científicos confirmaron que a solución de sal elimina eficazmente a auga do tecido da perna, o que impide que as bacterias e fungos o degraden. A análise microscópica revelou, ademais, unha boa preservación do tecido da pel e o músculo.

Os resultados mostran o efectivos que eran os métodos de embalsamento exipcio e ofrecen unha visión detallada de como funcionaba o proceso.

Por outra parte, o traballo revelou que a temperatura, a acidez e a humidade do medio eran os factores cruciais na velocidade do proceso de momificación.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística da nave ’LightSail’ / PLANETARY SOCIETY

A luz do Sol viaxa en pequenos paquetes chamados fotóns, que carecen de masa pero posúen enerxía e momento. Cando se reflicten nunha superficie reflectante, á par que rebotan transmítenlle unha parte dese momento de enerxía. Como un suave e practicamente inapreciable empuxón, que induce unha aceleración de apenas centésimas de milímetro por segundo.

O pasado mércores, 20 de maio, a Sociedade Planetaria lanzou ao espazo a nave LightSail (veleiro de luz), capaz de navegar co impulso dese sutil vento solar, mediante unhas velas reflectantes de 32 metros cadrados e apenas 4,5 microns de grosor, a cuarta parte do espesor dunha bolsa de lixo, feitas dun poliéster chamado mylar.

LightSail é unha nave formada por tres módulos do tipo cubesat, que son pequenos satélites de forma cúbica con 10 centímetros de lado. O seu tamaño total vén a ser o dun paquete familiar de pan de molde. O veleiro solar viaxará dende Cabo Canaval a bordo dun foguete Atlas V, e cuxa misión principal é poñer en órbita unha misión militar secreta do avión espacial X-37B da US Air Force. No compartimento de carga do foguete viaxan en total 10 cubesats de diversas organizacións.

A misión do LightSail ten moito de física experimental. O seu obxectivo é comprobar os sistemas de navegación, baseados nos campos magnéticos da Terra. Despois de catro semanas en órbita, cando se distancien os satélites, despregará a vela, formada por catro seccións triangulares aloxadas en cada un dos catro costados do vehículo.

Para soltala terá que queimar, literalmente, un cable do grosor dun fío de pesca, que suxeita os paneis de protección. A antena transmitirá continuamente datos de telemetría e unha batería de láseres, en terra, medirá o efecto que causa a luz solar sobre a vela. Un efecto que non será suficiente para a navegación "a espazo aberto".

Este vehículo, é un pioneiro que será situado en órbita baixa (menos de 200 quilómetros de altura, sen detallar con exactitude), demasiado inmerso na atmosfera, que frea e amortece o efecto dos fotones. O empuxón dos fotóns é case irrelevante, pero cun efecto incremental e continuado, a diferenza do impulso brusco e puntual que producen os clásicos foguetes, mediante breves arranques. Unha aceleración continua de cinco centésimas de milímetro por segundo supón alcanzar unha velocidade de máis de catro metros por segundo nun só día.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Non falo dun tubérculo, senón da reconstrución tridimensional da Terra mediante un novo modelo que representa as variacións de gravidade. A imaxe virtual, chamada Potsdam Gravity Potato (pataca gravitacional de Potsdam), foi desenvolvida por científicos do Centro Alemán de Investigación Xeofísica de Helmholtz. Pola súa gran precisión, non máis duns poucos centímetros de erro, pode servir de referencia universal para estudar o nivel do mar, a súa evolución e as variacións do campo gravitatorio terrestre.

A diferenza co xeoide, a representación teórica que une os puntos de igual gravidade, é que estes expertos non obtiveron unha figura sólida e estática, senón que a súa superficie varía co tempo. Isto acontece porque, aínda que tendamos a pensar que a forza de atracción é unha constante uniforme, o campo de gravidade do planeta cambia en boa medida debido a factores como a distribución desigual da masa entre os océanos, os continentes e as capas internas da codia.

Tamén inflúen parámetros relacionados co clima e o ciclo hidrolóxico, como a fusión dos glaciares e o balance de auga en depósitos e correntes superficiais. Para desenvolver o seu modelo, os científicos alemáns utilizaron 800 millóns de datos, procedentes tanto de medicións en terra firme coma dos satélites LAGEOS, GRACE e GOZO, da Axencia Espacial Europea (ESA). Os sensores deste último, dedicado a estudar o campo gravitatorio terrestre e as súas anomalías, son capaces de recoller parámetros dos fondos abisais e rexistrar os cambios no nivel do mar, o que se coñece como topografía oceánica dinámica.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Un software desenvolvido polo Laboratorio de Propulsión a Chorro (JPL) da NASA, en Pasadena, California (EUA) descubriu que o terremoto de magnitude 7,9 na escala Richter que sorprendeu e asolou Nepal o pasado 25 de abril creou ondas de enerxía que penetraron na atmosfera superior da Terra, o que perturbou a distribución de electróns da ionosfera ou termosfera, a zona da atmosfera terrestre ionizada permanentemente debido á fotoionización da radiación solar.

As perturbacións foron controladas mediante os sinais transmitidos polo Sistema de Posicionamento Global (GPS) e recibidos por un receptor GPS situado nunha rexión veciña a Nepal. As medicións desta rexión da atmosfera que está situada entre 60 e 1.000 quilómetros sobre a superficie da Terra foron filtradas con este software de procesamento da NASA e mostraron a distribución -e perturbación- dos electróns da ionosfera.

Os datos revelan que tras a ruptura do terremoto inicial houbo un período duns 21 minutos ata que a perturbación ionosférica provocada polo terremoto chegase a unha estación de GPS situada a uns 640 quilómetros de distancia do epicentro no Tibet (China).

Grazas a este tipo de información os científicos poderán chegar a planificar futuros sistemas de alerta para poder responder con antelación a calquera perigo de carácter natural difícil de detectar como unha erupción volcánica ou un tsunami.

FONTE: revista Muy Interesante/Ciencia

Chemineas hidrotermais no fondo do Ártico próximas ao punto onde se atoparon as Loquiarkeas / R. B. PEDERSEN

Os humanos sabemos máis da superficie de Marte que das profundidades do océano, e hoxe un ser microscópico volveuno deixar meridiano. Un barco de exploración científica encontrou no fondo do Ártico uns microbios que permiten aclarar como, hai máis de 2.000 millóns de anos, unha célula solitaria e primitiva deu lugar á espectacular orxía de vida complexa que abrangue a humanos, animais, plantas e fungos.

Os novos organismos foron bautizados como lokiarqueas, un termo que probablemente abrangue a varias especies ata agora descoñecidas. O seu material xenético encontrouse a 3.283 metros de profundidade, preto dunhas chemineas hidrotermais entre Noruega e Groenlandia coñecidas como o Castelo de Loki, o misterioso deus nórdico. Os seus descubridores cren que son a ponte entre a vida celular máis sinxela, os procariotas, e o resto de seres vivos, os eucarióticas.

Todos os seres vivos que podemos ver ao noso arredor son membros do grande imperio eucariótica. Toda forma de vida cuxas células teñen un núcleo diferenciado para gardar o ADN, un citoesqueleto ben desenvolvido e orgánulos que as manteñen vivas é un eucariótica.

Arquéalas compoñen outro dominio fundamental da vida máis descoñecido. Non teñen núcleo celular, pero si trazos xenéticos que as achegan a nós e as afastan das bacterias e outros procariotas. Os primeiros fósiles de procariotas datan de hai uns 3.500 millóns de anos. Uns 1.500 millóns de anos despois, nunha Terra irrecoñecible, evolucionaron as primeiras células eucarióticas que sustentaron unha incomparable proliferación de novos seres vivos. Como sucedeu é un misterio que varias hipóteses científicas compiten por explicar. As lokiarqueas poden ser a resposta, xa que parecen descendentes directos do noso antecesor microbio.

Só o 1% de todos os microorganismos que habitan a Terra pódense criar no laboratorio e estas novas arqueas non son unha excepción. O equipo investigador puido identificalas e estudalas grazas a unha técnica, a metagenómica, que identifica o código de barras xenético de cada ser vivo de entre os sedimentos mariños e logo intenta recompoñer o resto do seu xenoma.

Segundo o traballo, publicado en Nature, arquéalas de Loki son os microbios sen núcleo máis parecidos ás nosas propias células eucarióticas, das que parecen "irmás" en termos filoxenéticos.

Talvez o máis frustrante deste descubrimento é que non sabemos que aspecto teñen arquéalas de Loki. O estudo non se basea no organismo en si, senón nos seus xenes e proteínas. O novo obxectivo de Ettema será sacar estes microbios do fondo do mar e estudalos baixo o microscopio, o que ofrece unha dobre dificultade. Primeiro, estas arqueas están tan esparexidas no tenebroso e xélido fondo mariño dada a escaseza de nutrientes que as mostras recollidas polos barcos conteñen moi poucas. Segundo, o seu ritmo de división celular é extremadamente lento, pode levar anos, e iso se hai sorte e os científicos adiviñan de que se alimentan. Por iso, ao mesmo tempo, van seguir secuenciando o metaxenoma das profundidades en busca de novas especies que aclaren como a unión entre os dous grandes imperios procariotas deron lugar a un terceiro, o noso.

FONTE : Xornal El País/Ciencia

Reconstrución do "Archaeornithura meemannae", que viviu no cretácico temperán / ZONGDA ZHANG

Dous fósiles achados na China acaban de revelar que os paxaros propiamente ditos son seis millóns de anos máis antigos do que cría: remóntanse aos albores do cretácico, a era dos grandes dinosauros carnívoros.

Os dous fósiles definen a nova especie Archaeornithura meemannae, unha curiosa ave zancuda que, provisionalmente polo menos, debe considerarse o paxaro máis vello do mundo. Pertence á familia dos Ornithuromorpha, ou Euornithes (aves verdadeiras), que inclúe o máis recente antecesor común de todas as aves modernas. A presentación deste achado fíxose en Nature Communications.

Naquela época, non obstante, os Ornithuromorpha non eran as únicas aves. Compartían o ceo cretácico con outra gran familia, os Enantiornithes, ou "paxaros opostos", porque a súa escápula e outros ósos teñen a orientación invertida respecto aos Ornithuromorpha e a todas as aves actuais. Tamén debían ser máis agresivos, porque tiñan dentes no pico e poutas nas ás. Pero curiosamente, extinguíronse todos ao mesmo tempo que os dinosauros, hai 66 millóns de anos.

Esa grande extinción, asociada ao impacto dun meteorito xigantesco e unha orxía de erupcións volcánicas, marca o final do cretácico e a orixe dun novo mundo en que os mamíferos empezamos a dominar a terra firme. A extinción masiva non só varreu do mapa aos dinosauros e ás aves con dentes, senón tamén á metade das demais especies vivas da época, nun dos episodios Xeológicos máis violentos da historia do planeta.

Pero o recén descuberto Archaeornithura meemannae é moi anterior a todo iso, e puido datarse en 131 millóns de anos atrás, no Cretácico temperán. É unha época da que quedaron moi poucos espécimes de paxaros fósiles, e na que cada novo achado bota polo tanto unha luz fresca sobre os albores evolutivos das aves modernas. Todas as aves, actuais ou extintas, evolucionaron a partir dos dinosauros na era anterior, o xurásico.

Os dous fósiles foron desenterrados na conca de Sichaku, en Hebei, nordés de China. O seu excelente estado permite observar a plumaxe case completa, e as súas adaptacións aerodinámicas ao voo. Seguramente era unha ave acuática zancuda, segundo indican a lonxitude e a ausencia de plumas no segmento superior da pata (tibiotarso, na xerga). As plumas aí non dificultan o voo, pero si os longos paseos polas augas superficiais en busca do almorzo.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Reconstrución dunha molécula de ADN en 3D tal e como concibiron o modelo Watson e Crick hai 60 anos / Imaxe: Science Photo Library / Cordon Press

O primeiro paso deuno Reino Unido tras aprobar o pasado mes de febreiro unha técnica de reprodución asistida que se baseaba na utilización do ADN de tres persoas (con óvulos de dúas mulleres e o esperma dun home) para evitar que ningún bebé naza con enfermidades transmisibles, sobre todo aquelas incurables como a síndrome X fráxil, unha enfermidade xenética rara.

Agora, un equipo de científicos españois liderados por Juan Carlos Izpisúa dende o Instituto Salk en La Jolla en California (EUA) descubriu un modo alternativo para non ter que utilizar ADN de tres persoas co obxecto de eliminar as enfermidades mitocondriais (aquelas que se transmite unicamente por vía materna e que o conforman unhas 150 patoloxías tremendamente desvastadoras para o organismo). A nova técnica elimina os xenes alterados directamente no embrión ou mesmo no propio óvulo antes de ser fecundado.

Esta edición xenética borra dun plumazo o debate ético que si apuntaba á técnica de reprodución asistida de Reino Unido polo feito de contar con ADN de alguén máis que non fosen os futuros pais. Pero, a pesar de eliminar este debate ético en concreto, abre un novo: a posibilidade de poñer en práctica o "adn á carta". Esta demostración confirmada de que se pode cambiar o material xenético dunha persoa non só levaríanos a corrixir ou erradicar enfermidades transmisibles senón que poderiamos conseguir que os bebés fosen máis altos, que tivesen os ollos azuis, que foran máis intelixentes...

Neste caso concreto os científicos non editaron o ADN nuclear; unicamente se borrou selectivamente o ADN mitocondrial mudado tanto en óvulos coma en embrións de ratos, descubrindo que unha vez nacidas as crías, todas elas naceron sas. Como opera a técnica? A técnica funciona coma se dunhas tesoiras moleculares se tratase, empregando nucleasas que detecta o ADN alterado e o corta. Este corte non elimina todas as copias mudadas pero si as suficientes para asegurar unha descendencia sa.

Este fito en medicina, que polo momento foi probado con éxito en ratos (o seguinte paso será probalo en seres humanos), foi publicado na revista Cell. A súa posta en práctica nos humanos podería previr, antes de nacer, enfermidades hereditarias como o cancro, a diabete ou as enfermidades neurodexenerativas.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Cando estudaban unha área xigante do espazo demasiado fría e raramente baleira, un grupo de astrónomos internacionais descubriron un así chamado “superbaleiro” de 1.800 millóns de anos luz de diámetro relativamente preto do noso sistema solar: a uns 3.000 millóns de anos luz de nós. Segundo István Szapudi, científico da Universidade de Hawaii que encabeza o estudo, "rátase da maior estrutura individual xamais identificada pola humanidade", informa The Guardian.

O chamado “punto frío” foi descuberto na zona hai 10 anos e o seu achado asombrou aos investigadores, pois a teoría do Big Bang non prevé zonas frías de tales dimensións. O novo estudo suxire que este “punto frío” pode ser explicado grazas a un baleiro xigante no seu centro que drena a enerxía da luz que o atravesa.

Non se trata dun baleiro no sentido exacto, senón dunha rexión xigante un 20% máis baleira que outras partes do universo. Os astrónomos chegaron á conclusión de que alí “faltan” ao redor de 10.000 galaxias.

Trátase dun achado único, debido á rara combinación do seu tamaño e da súa vacuidade, que se dá moi poucas veces no espazo, segundo os astrónomos. Non obstante, o achado agranda o misterio do “punto frío”, xa que non se pode explicar totalmente a súa temperatura baixa.

Ademais, os científicos aínda non saben explicar con certeza como se formou a estrutura. Por un lado, a esctructura pode indicar a existencia de "físicas exóticas", aínda descoñecidas. Por outro lado, é probable que o superbaleiro que coincide co “punto frío” pode ser explicado coa expansión crecente do universo, grazas a que os fotóns reducen a velocidade e, polo tanto, se arrefrían mentres cruzan o baleiro. Finalmente, a existencia da devandita estrutura evidencia a existencia de enerxía escura, explica o profesor Carlos Frenk de la Universidad de Durham, citado por “The Guardian”.

FONTE:rt.com/ciencia

O Sol tamén ten estacións / Imaxe:larednoticias.com

O feito de que durante o ciclo de 11 anos que vive o Sol se amplifiquen ou debiliten as tormentas solares que poden chegar á atmosfera da Terra débese a que a nosa estrela pasa por un tipo de variabilidade estacional, segundo se desprende do último estudo levado a cabo por un equipo de investigadores do Centro Nacional para a Investigación Atmosférica (EUA) que recolle a revista Nature Communications.

Actualmente encontrámonos no Ciclo Solar 24, que comezou oficialmente o 8 de xaneiro de 2008 e ata agora se descoñecía por que crecía e minguaba a súa actividade dentro do mesmo ciclo ata que culmina no "máximo soar" cada 11 anos aproximadamente.

O certo é que o Sol pasa por dúas variacións, como dúas estacións, impulsadas por unhas bandas de fortes campos magnéticos en cada hemisferio solar. Examinando a influencia das bandas magnéticas en varios ciclos interrelacionados de magnetismo solar descubriron dúas bandas paralelas superpostas de polaridade magnética oposta que se moven lentamente ao longo dun período de case 22 anos dende os hemisferios cara ao ecuador do Sol.

O traballo formula que as bandas superpostas son alimentadas pola rotación interna de Sol; así, a medida que as bandas se moven dentro dos hemisferios, a actividade elévase a un máximo nun período que dura uns 11 meses e logo comeza a diminuír. Esta variación podería equipararse na Terra como o paso dunha estación chuviosa a unha seca (como nas zonas ecuatoriais e tropicais).

Este descubrimento foi posible grazas aos datos de varios satélites da NASA así como de observatorios terrestres que recollen información diaria sobre a estrutura do Sol e a natureza das erupcións solares e das execcións de masa coronal.

Axudará, entre outras cousas, a obter mellores predicións de tormentas xeomagnéticas masivas na atmosfera exterior da Terra que ás veces interrompen as operacións de satélites, comunicacións, redes eléctricas e outras tecnoloxías.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Mastro e cuberta do rover Curiosity, onde se atopan os sensores do instrumento REMS / NASA, JPL-CALTECH, MSSS

Un equipo de investigadores liderados polo español Javier Martín-Torres (Instituto Andaluz de Ciencias da Terra) acaba de demostrar que a auga líquida pode seguir existindo en Marte, polo menos durante a noite e na súa zona ecuatorial. O traballo acaba de publicarse en “Nature Geoscience”.

Martín-Torres chegou a esta conclusión tras analizar os datos da humidade e a temperatura atmosférica do planeta durante un ano marciano completo (equivalente a máis de dous anos terrestres).

Ises datos proceden dun dos instrumentos do rover Curiosity, REMS (Rover Environmental Monitoring Station), unha estación meteorolóxica deseñada en España por investigadores do CSIC e integrada no vehículo da NASA, que dende hai anos explora o cráter Gale, no ecuador marciano. Nese tempo, o vehículo robótico percorreu máis de 9 km no interior do cráter.

Segundo a investigación, nos 5 primeiros centímetros do chan do cráter danse as condicións ambientais necesarias para que exista auga líquida salgada (salmoira) durante a noite. Pouco despois da alba e a medida que as temperaturas aumentan, as salmoiras sécanse, pero cando volve caer a noite os sales presentes no chan (percloratos), volven absorber o vapor de auga da atmosfera. Os resultados suxiren, pois, un activo intercambio de auga entre a atmosfera marciana e a superficie de Marte.

A investigación afirma que ”A presenza de auga líquida é un feito extremadamente relevante, xa que é un dos requisitos esenciais para que exista vida tal e como a coñecemos. Durante as horas nas que é posible a existencia de auga líquida, non obstante, as temperaturas en Gale son demasiado baixas para o metabolismo e a reprodución celular tal e como se dá actualmente na Terra, pero a posibilidade de que exista auga líquida en Marte ten implicacións enormes para a habitabilidade de todo o planeta, para a súa futura exploración, e para todos os procesos xeolóxicos que estean relacionados coa auga”.

O cráter Gale, no ecuador de Marte, é unha das zonas máis quentes e secas do Planeta Vermello. Por iso, os autores do estudo cren que se se encontrou salmoira nunha zona onde as temperaturas favorecen a sequidade, esta podería existir tamén no resto da superficie.

Ao afondar no terreo máis alá dos 5 cm. a auga pode permanecer tamén durante o día, aínda que en forma de xeo.

O traballo tamén ofrece unha posible explicación aos desprendementos de material que se observaron por todo o planeta. Estes desprendementos suceden de forma estacional, nos períodos máis cálidos, nas abas de moitos montes de Marte. E segundo os investigadores estas derrubas poderían estar causadas polos cambios de estado das salmoiras presentes nos materiais do chan.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Un equipo do Departamento de Enerxía do Lawrence Berkeley National Laboratory e a Universidade de California conseguiu encontrar o que se podería definir como os límites da vida, as denominadas bacterias ultra pequenas.

Durante as últimas dúas décadas, a falta de tecnoloxía para detectar estes organismos mantivera aberto un intenso debate na comunidade científica en torno á súa existencia.

Os investigadores ademais apuntan que este tipo de bacterias, non só estarían presentes de forma abundante na Terra, senón que poderían desempeñar un papel importante nos ecosistemas e o clima.

Este vídeo fla precisamente deste descubrimento.

FONTE:”videoblog:”Materia Oscura”/xornal abc/ciencia

Reconstrucción do Carnufex Carolinensis / JORGE GONZALES. OPEN ACCES

Paleontólogos estadounidenses descubriron un antecesor dos crocodilos que probablemente foi un dos principais depredadores de América do Norte antes da chegada dos dinosauros ao continente. Alcumado o «Carniceiro de Carolina», o Carolinensis Carnufex era un crocodilomorfo de case tres metros de longo que vivía na terra, camiñaba sobre as súas patas traseiras e probablemente cazaba habitantes máis pequenos, como réptiles blindados e primeiros familiares dos mamíferos, dos ecosistemas da actual Carolina del Norte hai 231 millóns de anos.

Paleontólogos da Universidade Estatal de Carolina del Norte e o Museo de Ciencias Naturais do mesmo estado recuperaron partes do cranio, a columna vertebral e unha extremidade anterior do «Carniceiro» na Formación Pekin, no condado de Chatham, Carolina del Norte. Como o cranio estaba conservado en anacos, era difícil visualizar como fora en vida. Para obter unha visión máis completa da cabeza do Carnufex, os investigadores escanearon os ósos individuais coa última tecnoloxía de imaxe, un escáner de superficie de alta resolución, para crear un modelo tridimensional, utilizando os cranios máis completos de familiares próximos para encher as pezas que faltaban.

A Formación Pekin contén sedimentos depositados hai 231 millóns de anos no inicio do Triásico Tardío, cando o que hoxe é Carolina del Norte era unha rexión ecuatorial húmida e cálida que se empezaba a separar do supercontinente Pangea.

O achado foi publiacdo na “Scientific Reports”.

FONTE: Xornal abc/ciencia

O ADN do mamut laúdo encontrouse intacto en exemplares conxelados en Siberia

O destacado xenetista George Church da Universidade de Harvard fíxose moi popular hai un par de anos despois de que unha revista alemá anunciase que buscaba unha muller para convertela en nai dun bebé neandertal, proxecto que o científico desmentiu ter posto en marcha, considerándoo só unha posibilidade teórica. Polémicas á marxe, o traballo que agora Church ten entre as súas mans é se podería conducir a unha clonación, pero non á da outra especie humana intelixente, senón á do mamut. O equipo de Harvard inseriu 14 xenes do animal extinguido hai miles de anos no ADN dun elefante vivo.

George Church explicou que o seu obxectivo non é a clonación do mamut laúdo, senón reconstruír o seu xenoma mediante o estudo do ADN a partir de exemplares preservados no Ártico, para logo replicalo e inserir a copia no xenoma dun elefante asiático, que é o equivalente moderno máis próximo. O resultado: células de elefantes vivos levan ADN de mamut. Ningún pequeno mamut vai nacer desta enxeñaría de laboratorio, pero si significa un paso máis nese camiño.

A técnica que empregaron os investigadores chámase CRISPR e permite a reprodución de copias exactas dos xenes. O anuncio é bastante preliminar, xa que a investigación aínda non apareceu publicada en ningunha revista científica. Church recoñece que teñen que facer máis traballo antes de dar a coñecer os seus resultados nun medio revisado por pares.

Traer á vida a un mamut, ou a unha quimera xenética o máis similar posible, é o sono dalgúns equipos de investigación, especialmente rusos e coreanos, despois de conseguir extraer ADN viable do tecido dun mamut conxelado nos xeos perpetuos de Siberia. A idea encontrou novo vigor cando sangre e tecidos musculares perfectamente ben conservados fosen achados entre os restos doutro mamut laúdo enterrado baixo o xeo na pequena illa Liajovski, na costa do nordés de Rusia.

Pero, sería de verdade un mamut o que obteriamos da clonación? Algúns cren que non. O propio Church explicouno 2013, no IV Congreso de Mentes Brillantes. Segundo contaba entón "o que poderiamos chegar a xerar é un elefante laúdo ao que lle gusta o frío, pero non é un mamut, segue sendo un elefante". En canto aos beneficios de «resucitar» seres extinguidos, o científico argumentaba: "Non vexo cal é o beneficio social de traer á vida un dinosauro, pero traer un mamut si ten un beneficio para o ecosistema. A tundra ten tres veces máis carbono atrapado no xeo que todos os bosques do mundo. Levar animais a ese área evitaría que ese dióxido fose expulsado á atmosfera pola súa acción no ecosistema".

 FONTE: Xornal Abc/ciencia

O vehículo robótico "Curiosity" explora Marte desde agosto de 2012 /  Imaxe:mexico.cnn.com

O nitróxeno é un dos ingredientes que se considera imprescindible para que exista vida como a coñecemos na Terra. E este elemento está presente en Marte. Encontrouno o en tres mostras distintas do subsolo do cráter Gale que tomou durante a súa expedición polo Planeta Vermello, segundo asegura un equipo internacional de investigadores nun estudo publicado esta semana na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

O vehículo da NASA, que explora Marte dende agosto de 2012, detectou a presenza de nitróxeno fixado en sedimentos do Planeta Vermello a través da perforación de rochas e da análise realizada co instrumento SAMS (Sample Analysis at Mars). O estudo suxire que nalgún momento da historia de Marte debeu existir un ciclo de nitróxeno.

Este descubrimento supón un novo indicio que axudará a avaliar a habitabilidade de Marte, aínda que a súa presenza, matizan os científicos, non demostra que hai vida ou a houbera: "Dende logo este achado non é proba de que haxa vida no subsolo de Marte. Tampouco éo de que a haxa habido no pasado, pero abre un horizonte moi interesante", aclaran os investigadores.

FONTE: Xornal El Miundo/Ciencia

Reconstrucción do “Macrauchenia” descuberto por Charles Darwin / Peter Schouten

En 1833, Charles Darwin era un xeólogo veinteañero a bordo do Beagle que ignoraba canto ía cambiar a súa vida. Un día, en Uruguai, comprou por uns peniques un cranio fósil ao que os nenos coseran a pedradas. Era unha rareza e, polo seu tamaño, ben podía ter tido o talle dun elefante africano. Despois encontrou un dente que encaixaba á perfección na caveira. Para a súa sorpresa, os incisivos parecían dunha rata xigante. Darwin describiuno como "un dos animais máis estraños xamais descubertos" e seguiu adiante. Meses despois, en Arxentina, achou o fósil doutro mamífero enorme que tiña colo de camelo e unha trompa que recordaba ao elefante.

O que non puido facer foi identificar a orixe daqueles enormes mamíferos extintos de América. Estaban emparentados cos elefantes africanos ou coas chamas e os roedores americanos? Dende entón moitos outros expertos intentaron, sen éxito, responder a esta pregunta estudando a estraña morfoloxía dos ósos. "Ninguén tiña nin idea do lugar que ocupan estes animais na radiación dos mamíferos", detalla a Materia Ian Barnes, investigador do Museo de Historia Natural de Londres. Agora, grazas á axuda dalgúns dos maiores expertos do mundo en rescatar material biolóxico de fósiles, Barnes conseguiu resolver o enigma.

Barnes e o resto do seu equipo conseguiron illar proteínas de coláxeno de restos de ambos os dous animais, coñecidos como Toxodon e Macrauchenia. É unha técnica que xa se usou con ósos de dinosauro e á que se recorre cando non se pode extraer ADN debido á deterioración polo clima ou o tempo. En ambos os dous casos a análise do coláxeno permite fragmentar esta proteína nas súas pezas básicas, os aminoácidos, comparalas coas doutros animais (un cabalo extinto e hipopótamos e tapires actuais), e dilucidar a orixe evolutiva dunha especie.

Os animais descubertos por Darwin pertenceron a un grupo de ungulados primitivos, irmáns dos ungulados actuais como o rinoceronte, o cabalo ou o tapir, segundo o traballo publicado na semana pasada na revista Nature por Barnes e o resto dun equipo internacional de científicos. Ningunha das dúas especies estaba emparentada cos afroterios, animais xenuínos de África como o elefante ou o porco formigueiro.

O descubrimento non é só importante por recuperar proteínas de fósiles que teñen máis de 12.000 anos e polas posibilidades que esta técnica abre no futuro, senón por un significado que Darwin soubo intuír a perfección. En lugares diferentes e momentos diferentes, a vida desenvolve e mestura adaptacións similares, como o longo colo de camelo dos Macrauchenia ou os redondeados corpos dos manatís, outros afroterios que a simple vista poderían confundirse con focas ou morsas, pero cuxo parente terrestre máis próximo é o elefante.

Tras descubrir o Toxodon, Darwin escribiu asombrado: "De que forma tan marabillosa están diferentes ordes [de animais] hoxe ben separados mesturados en diferentes puntos na estrutura do Toxodon! ". Segundo o seu biógrafo Peter Bowler, o visto nestes fósiles foi xusto o que necesitaba para acuñar unha das ideas claves da súa teoría: a evolución non é unha escaleira que progresa de menos a máis, senón unha árbore que se ramifica constantemente.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

O cráter Earhart na Lúa, ata agora descoñecido

Un equipo de investigadores da Universidade de Purdue (Indiana, EUA) descubriu un xigantesco cráter duns 200 quilómetros de diámetro na cara da Lúa que se enfronta á Terra. O novo cráter, un dos máis grandes do noso satélite natural e o primeiro semellante achado en polo menos un século, foi bautizado como Earhart en honor da famosa aviadora estadounidense Amelia Earhart, que desapareceu durante un voo arredor do mundo en 1937.

O achado, segundo explicaron os seus autores na Conferencia de Ciencia Lunar e Planetaria (LCSP), que se celebra estes días en Texas (EUA), produciuse durante a análise dos resultados da misión Gravity Recovery and Interior Laboratory (Grail) da NASA, destinada no seu día a elaborar un mapa de gravidade do noso satélite.

Aínda que parte do cráter é visible na superficie da Lúa, a maior parte está enterrada e só pode ser vista a través de sinais de gravidade detectados polas naves xemelgas Grail, hoxe en día estreladas contra a superficie lunar.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística da lúa Ganímedes, coas auroras detectadas, orbitando Xúpiter, ao fondo / NASA

Ganímedes é a maior lúa de Xúpiter e tamén do Sistema Solar; e segundo suxiren as observacións realizadas co telescopio espacial Hubble, alberga un grande océano subterráneo que contén máis auga líquida que a que hai na Terra. A conclusión foi presentada na semana pasada durante unha rolda de prensa da NASA na que participaron os principais científicos que levaron a cabo esta investigación, publicada no Journal of Geophysical Research: Space Physics.

Segundo os seus cálculos, esta gran masa de auga salgada tería uns 100 quilómetros de profundidade (aproximadamente dez veces máis que os océanos máis profundos da Terra) e atoparíase baixo unha codia de 150 quilómetros de espesor, composta na súa maior parte por xeo.

Descuberta por Galileo no ano 1610, a lúa xigante Ganímedes ten un tamaño comparable ao planeta Mercurio e conta cun campo magnético propio (é o único satélite do Sistema Solar que o ten) e unha fráxil atmosfera, moi distinta á da Terra, na cal o telescopio Hubble xa encontrara indicios de osíxeno.

O telescopio Hubble utilizou para observar en Ganímedes as auroras, un fenómeno vinculado ao campo magnético do satélite. Debido a que os telescopios non poden ver o que hai no interior dos planetas, os satélites ou calquera obxecto celeste, rastrexar o campo magnético a través das auroras permítelles de forma indirecta descubrir o que hai dentro. Ademais de ter un campo magnético propio, ao orbitar moi preto de Xúpiter, Ganímedes tamén se ve influída polo campo magnético dese planeta xigante.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Ilustración do exoplaneta Gliese 581d / Queen Mary U.

Chámase Gliese 581 d e orbita arredor da estrela Gliese 581, unha anana vermella situada a 20 anos luz da Terra, xunto a outros cinco mundos, algúns deles tamén moi interesantes. O planeta extrasolar foi descuberto en 2009 por investigadores da Universidade Queen Mary de Londres e de Hertfordshire, os cales presentárono como a primeira superterra achada en zona habitable, é dicir, un mundo dun tamaño algo superior ao noso que se encontra á distancia axeitada da súa estrela como para conter auga líquida na súa superficie, unha condición indispensable para a existencia de vida tal e como a coñecemos.

O candidato a planeta foi descuberto usando un espectrómetro que mide a «oscilación», pequenos cambios na lonxitude de onda da luz emitida por unha estrela, causados cando un planeta orbita ao seu arredor. Non obstante, un informe publicado o pasado ano na revista Science desestimou a existencia deste planeta, considerando que o que vían os astrónomos non era máis que “actividade estelar disfrazada de planeta”. Ao seu xuízo, o suposto mundo era en realidade ruído nos datos causado por manchas estelares.

Os “pais” do “d” non teñen achantado, insisten en que o seu planeta existe e aseguran que as conclusións dos seus colegas foron provocadas por unha análise inadecuadas dos datos.Utilizando un modelo máis preciso nos datos existentes, os investigadores están convencidos de que o sinal de GJ 581d é real, a pesar da variabilidade estelar.

A estrela Gliese 581 é unha fonte de achados para os cazadores de planetas, pero tamén unha fonte de polémica. En 2010, astrónomos das Universidades de California e Santa Cruz e do Instituto Carnegie de Washington anunciaron o descubrimento do primeiro planeta «realmente habitable» fóra do noso Sistema Solar, o planeta «gr», outro dos seis mundos coñecidos do sistema. Como aconteceu co seu irmán «d», o «gr» tamén foi posto en dúbida apenas unhas semanas despois de ser anunciado oficalmente, pero, tamén da mesma forma, o equipo descubridor volveu para achegar novos datos que parecían confirmar a súa existencia. Sen dúbida.

Gliese non deixará de dar sorpresas!

FONTE: Xornal abc/ciencia

Científicos observan ao mesmo tempo a luz como partícula e como onda / EPFL

A luz compórtase como unha partícula e como unha onda. Dende a época de Einstein, os científicos estiveron a tratar de observar directamente estes dous aspectos da luz ao mesmo tempo. Agora, investigadores da Escola Politécnica Federal de Lausanne (EPFL), en Suíza, conseguiron captar a primeira instantánea deste comportamento dual.

A mecánica cuántica dinos que a luz pode comportarse ao mesmo tempo como unha partícula ou unha onda. Non obstante, nunca houbo un experimento capaz de capturar ambas as dúas naturezas da luz ao mesmo tempo; o máis preto que chegamos é ver a luz como onda ou partícula, pero sempre en momentos diferentes. Tomando un enfoque experimental radicalmente diferente, os científicos do EPFL agora foron capaces de tomar a primeira instantánea da luz en que se comporta tanto como onda e como unha partícula. O fito publícase en Nature Geosciences.

Cando a luz ultravioleta golpea unha superficie de metal, causa unha emisión de electróns. Albert Einstein explicou este efecto "fotoeléctrico" propoñendo que a luz - se cre que só unha onda - é tamén unha corrente de partículas. A pesar de que unha gran variedade de experimentos observaron con éxito tanto os comportamentos de partículas como de ondas da luz, nunca puideran observar as dúas cousas ao mesmo tempo.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Imaxes do planeta anano Ceres tomadas pola nave “Dawn”, o pasado 19 de febreiro, dende unha distancia duns 46.000 quilómetros / NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

A sonda espacial Dawn, da NASA, prepara a súa chegada ao planeta anano Ceres, un corpo de 950 quilómetros de diámetro (fronte aos 12.742 quilómetros da Terra) que pertencente ao cinto de asteroides que hai entre Marte e Xúpiter.

Será mañá, venres, segundo o plan previsto, cando a sonda automática se poña en órbita deste obxecto do Sistema Solar, para estudalo de preto durante un ano.

A Dawn, que partiu da Terra en setembro de 2007, explorou durante 14 meses (dende xullo de 2011 ata setembro de 2012) o grande asteroide Vesta, de 525 quilómetros de diámetro, antes de encamiñarse cara a Ceres. Será a primeira nave que terá estado en órbita de dous corpos do Sistema Solar. Ámbolos dous obxectos celestes son ben diferentes. Mentres Vesta é un corpo rochoso e moi seco, estímase que o 25% da masa de Ceres é auga.

O plan para a Dawn, que non esta deseñada para descender á superficie destes obxectos celestes, é que realice observacións e toma de datos arredor de Ceres, en órbita a diferentes alturas, coa máxima aproximación (375 quilómetros de altura sobre a superficie), prevista para o próximo novembro.

Dentro de aproximadamente un ano, rematará a misión Dawn e a nave quedarase, inactiva, como satélite de Ceres nunha órbita moi estable.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Nube de Smith / NRAO/AUI/NSF

Unha enorme nube de hidróxeno diríxese a toda velocidade cara á Vía Láctea e o impacto será inevitable, informa "ScienceNews", citando os últimos datos recolleitos polo telescopio Green Bank da Fundación Nacional de Ciencia de EE.UU. O obxecto, que polas súas características parécese a un cometa, chámase Nube de Smith e avanza a unha velocidade de 828.000 quilómetros por hora.

A nube contén suficiente hidróxeno para formar un millón de estrelas iguais que o Sol. Os astrónomos calculan que golpeará o disco da Vía Láctea nuns 30 millóns de anos e producirá un tremendo estoupido de formación de estrelas. Moitas delas terán unha gran masa e deixarán de existir rápidamente, explotando como supernovas.

Os resultados da observación deste obxecto reforzan a idea de que o espazo entre as galaxias non é baleiro. Segundo o astrónomo Jay Lockman, está cheo de "raras nubes que parecen ter a súa propia vida".

FONTE: rt.com

a. Unha flor e flor abríu brotes (Couvreur 596) b. Flor con pétalos recurvados en antesis (Couvreur 596) c. Flor estaminadas (Couvreur 597) d. Flor con todos os pétalos e parte dos estambres eliminado, mostrando o aspecto plateado do carpelo e o longo estigma (Couvreur 596) e. Cauliflorous flor e capullo da flor (Couvreur 596) f. Froita nova, cauliflorous (Couvreur 596). Localización  / Imaxe:novataxa.blogspot.com.es

Un novo xénero e especie de plantas con flores da familia da chirimoya, Annonaceae, foi descuberto nas selvas de Gabón por botánicos franceses e locais.

O xénero foi denominado Sirdavidia, na honra do naturalista Sir David Attenborough.

A nova especie Sirdavidia solannona,  recolleuse preto dunha estrada nunha das rexións botánicamente máis coñecidos de Gabón: Parque Nacional de Montes de Cristal, e caracterízase polas follas acuminadas, longos pétalos vermellos completamente reflexos, 16-19 brillantes estames amarelos libremente dispostos formando un cono, e un só carpelo coroado por un estigma visible. O estudo aparece publivaddo no JOURNAL PHYTOKEYS.

O seu modo de polinización é moi curioso e especial, porque as abellas usan as vibración das súas ás para liberar o polen dos estames e colleitalo: sonificación.

FONTE: Cienciaplus.com

O Agilodocodon, un antigo mamífero arborícola, e o Docofossor, similar a unha toupa dourada africana/ APRIL I. NEANDER, THE UNIVERSITY OF CHICAGO

Cando observamos a gran familia de mamíferos modernos, na que nos incluímos como especie, non pode deixar de sorprendernos a gran diversidade dos membros que a forman. Dende a musaraña etrusca, de tan só dous gramos, ata a balea azul, de case 200 toneladas, o zoolóxico é amplísimo en tamaños, formas e hábitos de vida. Aínda que se cre que non sempre houbo tanta variedade, o achado duns fósiles recentemente descubertos en China suxire que os mamíferos tamén tiveron as súas oportunidades hai máis de 160 millóns de anos, durante o reinado dos dinosauros do Mesozoico.

Os científicos da Universidade de Chicago e o Museo de Historia Natural de Beijing acharon os restos de dúas especies primitivas, ambas as dúas diminutas, do tamaño dunha musaraña, pero moi distintas entre si. O Agilodocodon scansorius é unha delas, o mamífero arborícola máis antigo que se coñece, con poutas para escalar e dentes adaptados para conseguir o zume das árbores. A segunda é o Docofossor brachydactylus, á súa vez o mamífero subterráneo máis antigo, similar á toupa dourada de África e con patas con forma de pa.

O Agilodocodon, que viviu hai uns 165 millóns de anos, tiña poutas curvas e duras, e as proporcións das extremidades típicas dos mamíferos que viven nas árbores ou arbustos. Estaba adaptado para alimentarse do zume das árbores, cos dentes dianteiros de pa para roer a codia. Esta adaptación é similar aos dentes dalgúns monos modernos do Novo Mundo, e é a evidencia máis antiga coñecida dese tipo de alimentación nos en mamaliaformes (mamíferos primitivos). O Agilodocodon tamén posuía uns cóbados flexibles e ben desenvolvidos, e articulacións no boneco e o nocello que lle permitían unha mobilidade moito maior, todas características dos mamíferos afeitos a trepar.

O Docofossor, que viviu hai uns 160 millóns de anos, tiña unha estrutura e un corpo con proporcións moi similares á toupa dourada de África. Tiña os dedos de pa para cavar, e molares superiores curtos e anchos típicos dos mamíferos que se alimentan baixo terra. Reducira os segmentos óseos nos seus dedos, o que leva a un díxito máis curto pero ancho. As toupas douradas africanas posúen case a mesma adaptación, que proporciona unha vantaxe evolutiva para a escavación. Esta característica débese á fusión dos ósos das articulacións durante o desenvolvemento, un proceso influenciado polos xenes BMP e GDF-5. Debido ás moitas similitudes anatómicas, os investigadores formulan a hipótese de que este mecanismo xenético puido xogar un papel comparable ao principio da evolución dos mamíferos.

Para os científicos, estes animais e outros como o Castorocauda, un nadador comedor de peixes descrito en 2006 polos mesmos investigadores, suxiren que os mamíferos ancestrais souberon adaptarse ao seu ámbito e encontrar o seu oco a pesar da competencia dos dinosauros.

FONTE: Xornal abc/ciencia

A ilustración amosa que o núcleo interno da Terra ten, á súa vez, outro núcelo no seu interior/ Lachina Publishing Services

Un grupo de xeólogos das universidades de Illinois, en Estados Unidos, e de Nanjing, en China, acaba de anunciar en Nature Geosciences o descubrimento dun segundo núcleo terrestre. Ou, máis exactamente, un núcleo dentro do núcleo do noso planeta.

O sorprendente achado foi posible grazas a unha nova tecnoloxía de interpretación e lectura de ondas sísmicas, que permitiu aos investigadores afondar ata o centro mesmo da Terra.

Para levar a cabo o seu traballo, os investigadores usaron as ondas sísmicas dos terremotos e "escanearon" o que sucede baixo a superficie, dun modo similar a como fan os médicos que usan ultrasóns para ver o que sucede dentro dos seus pacientes.

Os investigadores utilizaron unha tecnoloxía que obtén datos non do choque inicial dun terremoto, senón das ondas que resoan nas súas secuelas. Un terremoto é algo parecido a un martelo golpeando unha campá: e da mesma forma en que un oínte escoita claramente o ton que resoa tras golpear a campá, os sensores sísmicos dos científicos recollen un sinal coherente na "coda" do terremoto.
O resultado é que ese sinal, reforzado pola tecnoloxía, "resulta tan clara e forte como a do campanazo principal", explican. “A idea básica deste método leva roldando a noso arredor dende hai tempo, e o mesmo principio xa se utilizou para estudos levados a cabo preto da superficie. Pero o que nós buscamos é o camiño cara ao centro da Terra".

Mirar a través do núcleo terrestre revelou unha sorpresa no centro do planeta, aínda que non do tipo da que imaxinou Julio Verne. O núcleo interno, en efecto, do que se pensaba que era unha sólida bóla de ferro, resultou ter unhas propiedades estruturais moito máis complexas do que cría. Os investigadores, en efecto, encontraron un "núcleo dentro do núcleo" que está perfectamente definido e que ten preto da metade do diámetro que o núcleo completo. Ademais, o equipo de investigadores decatáronse de que os cristais de ferro da "capa externa" do núcelo estaban aliñados direccionalmente, de norte a sur, mentres que os do núcleo dentro do núcleo apuntan na súa maioría de leste a oeste.

Pero non só a aliñación magnética dos cristais de ferro é diferente en ambas as dúas partes do núcleo, senón que se comportan, ademais, de forma moi distinta, o cal significa que o "núcleo dentro do núcleo" podería estar feito dun tipo de material diferente.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación do "Josephoartigasia monesi" / Universidade inglesa de York/EFE/AP

Un roedor de 1.000 quilos, do tamaño dun búfalo, cuns incisivos descomunais, dunha forza de 1.400 Newtons, similar á dun tigre, emparentado coas cobaias modernas, viviu en América do Sur e extinguiuse hai aproximadamente 3 millóns de anos, é o Josephoartigasia monesi.

 O seu fósil foi descuberto por primeira vez en 2008, pero unha investigación máis recente levada a cabo polo centro de Anatomía e Ciencias Humanas da Universidade de York no Reino Unido, descubriu por medio de simulacións dixitais que os incisivos deste enorme roedor poderían mesmo ter soportado tres veces máis forza do estimado nun principio.

Os sorprendentes resultados descubertos acerca da descomunal forza da peza dianteira da dentadura, publicados na revista Journal of Anatomy, fixeron pensar que debeu utilizar os seus incisivos para outras actividades ademais de comer, pois a forza destes dentes é tres veces maior do que o roedor necesitaría para accionar os seus músculos de mastigación, crendo os investigadores que tamén os usaban para loitar e defenderse como o fai un elefante cos seus cairos.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Esquema do procedemento / Imaxe: sociedad.elpais.com

Os deputados británicos decidiron onte dar luz verde a unha polémica técnica que utiliza o ADN de tres persoas na reprodución asistida, a fin de evitar a transmisión de enfermidades xenéticas incurables. 

O procedemento, que foi desenvolvido por investigadores de Newcastle (no nordés de Inglaterra), utiliza unha versión modificada da fertilización in vitro para reunir material xenético dos dous pais máis o dunha terceira persoa. A técnica está pensada para casos como as enfermidades mitocondriales, que son resultado do fracaso no funcionamento das mitocondrias.

As mitocondrias son partes constitutivas das células do organismo, cuxa función é a de xerar a enerxía necesaria para manter a vida e correcta función dos órganos. Estes problemas, que pasan de nai a fillo, poden producir danos cerebrais, perda de masa muscular, fallo cardíaco e cegueira.

Os bebés que nazan grazas a esta técnica terían un 0,1 % do ADN dunha segunda «nai» e o cambio xenético establecido no procedemento sería permanente xa que pasaría aos seus descendentes.

A Autoridade de Embriología e Fertilización Humana aprobará a licenza para que se empece a aplicar a técnica, co que o primeiro bebé que naza con material xenético de tres persoas será o ano próximo. 

FONTE: Xornal La Voz de Galicia/Ciencia

Imaxe do glóbulo cometario CG4 obtida co VLT (Very Large Telescope) / ESO

Como a boca aberta dunha xigantesca criatura celeste, o glóbulo cometario CG4 brilla nunha nova imaxe do VLT (Very Large Telescope) da ESO (Observatorio Europeo Austral).

Aínda que na fotografía parece grande e brillante, en realidade trátase dunha nebulosa débil, o cal dificulta a súa localización por parte dos astrónomos afeccionados. A natureza exacta de CG4 segue sendo un misterio.

O obxecto, tamén coñecido como a "man de Deus", atópase a uns 1.300 anos luz da Terra, na constelación de Puppis. A súa parte visible, que corresponde a cabeza do glóbulo, ten un diámetro de 1,5 anos luz, e a súa cola, que non se aprecia, ten oito anos luz de longo. Trátase dunha nube pequena para estándares astronómicos, algo característico dos glóbulos cometarios.Grazas á iluminación pola luz das estrelas próximas, pódese observar que a parte superior está formada por unha espesa nube de gas e po.

A forma diferente que teñen os glóbulos cometarios segue sendo un tema de debate entre os astrónomos. Uns defenden que estes puideron ser originalmente nebulosas esféricas cuxa formación foi interrompida, adquirindo a súa nova e inusual forma debido aos efectos da explosión dunha supernova próxima. Outros, que os glóbulos cometarios adquiren esa forma debido aos ventos estelares e á radiación ionizante proveniente das quentes estrelas masivas de tipo OB (asociación estrela espectrais O e temprerás B).

Para saber máis, os astrónomos necesitan pescudar a masa, densidad, temperatura e velocidades do material que se atopa nos glóbulos a través da medición das liñas espectrales moleculares.

Esta imaxe forma parte do programa Xoias cósmicas da ESO, unha iniciativa de divulgación que produce imaxes de obxectos interesantes, enigmáticos ou visualmente atractivos utilizando telescopios da ESO.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Recreación do dinosauro Qijianglong / XING LIDA

Paleontólogos da Universidade de Alberta (Canadá) descubriron unha nova especie de dinosauro de pescozo longo: Qijianglong, que ben pasaría por un dragón, a partir dun esqueleto fósil atopado en Chinesa.

Descrito no Journal of Vertebrate Paleontology, Qijianglong tiña uns 15 metros de lonxitude e viviu fai uns 160 millóns de anos no Jurásico Tardío.

O nome significa "dragón de Qijiang", polo seu descubrimento preto de Qijiang City, preto de Chongqing. O xacemento de fósiles foi atopado por traballadores da construción en 2006, e a excavación finalmente deu cunha serie de grandes vértebras do pescozo estirado no chan.Increíblemente, a cabeza do dinosauro aínda estaba unida.

A nova especie pertence a un grupo de dinosauros chamados mamenchisaurids, coñecido polos seus larguísimos pescozos, que ás veces miden ata a metade da lonxitude do seu corpo. A maioría dos saurópodos, ou dinosauros de pescozo longo, teñen un pescozo de só ao redor dun terzo da lonxitude do seu corpo.

Qijianglong era único entre mamenchisaurids. As vértebras do seu pescozo enchíanse de aire, polo que os seus pescozos eran relativamente lixeiros malia o seu enorme tamaño. Ademais, as articulaciones entre vértebra e vértebra tamén indican un pescozo sorprendentemente ríxido que era moito máis móbil en flexión vertical de lado, similar a un guindastre de construción.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Recreación artística / Imaxe:dnoticias.cl

Un asteroide dun tamaño considerable, xa que se estima que ten medio quilómetro de diámetro, pasará mañá, 26 de xaneiro, bastante preto da Terra. De feito, trátase da primeira roca espacial deste tamaño que máis se achega ao noso planeta desde que se ten constancia. O asteroide foi bautizado como 2004 BL86 e pasará a tres veces a distancia da Terra á Lúa. Será un acontecemento único que non volverá repetirse polo menos en 200 anos.

Segundo o Jet Propulsion Laboratory (JPL) en Pasadena, California (EE.UU.), o instante no que pasará máis preto da Terra será mañá, cando este atópese a 1,2 millóns de quilómetros da Terra.

Aínda que non representa unha ameaza á Terra no futuro previsible, representa o paso relativamente preto dun asteroide relativamente grande, polo que nos ofrece unha oportunidade única de observar e aprender máis.

Polo momento, descoñécese absolutamente todo sobre este asteroide, polo que os científicos esperan con ilusión este acontecemento para realizar todo tipo de análise e probas con obxecto de exprimir ao máximo o seu paso pola Terra. Ademais, o seu considerable tamaño fai que tanto afeccionados como expertos poidan ser capaces de observar o asteroide con pequenos telescopios ou binoculares potentes.

O asteroide 2004 BL86 foi descuberto o 30 de xaneiro de 2004 por un telescopio do programa Lincoln Near-Earth Asteroid Research (LINEAR), en White Sands, Novo México (EE.UU.) e o próximo sobrevoo máis próximo dunha roca espacial non se repetirá ata 2027 co paso do asteroide 1999 AN10.

FONTE: Revista Muy Interesante

A rara quenlla capturada en Australia / SETFIA.ORG.AU 

Un grupo de pescadores atrapou en augas do sueste de Australia un exemplar do coñecido como “fósil vivente”:Chlamydoselachus anguineus, unha rara quenlla con volantes, cuxa especie se remonta a uns 80 millóns de anos.

Esta quenlla ten a cabeza e a cola como a dun escualo, aínda que o seu corpo é máis parecido ao dunha anguía, e dispón duns 300 dentes repartidos en 25 fileiras.

O exemplar, duns dous metros de longo, foi atrapado preto dos lagos Entrance, no estado australiano de Victoria.

Os científicos da Organización para a Investigación Industrial e Científica da Mancomunidade de Australia (CSIRO) confirmaron que se trata dunha quenlla con volantes, unha especie coñecida pola comunidade científica, pero raramente avistado polos pescadores.

Xeralmente este animal foi visto en profundidades de máis de 1.200 metros, aínda que o exemplar capturado estaba a uns 700 metros.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación dun dos oito planetas anunciados / DAVID A. AGUILAR (CFA)

Un grupo de astrónomos anunciaron, o pasado día 5, o achado de oito novos planetas extrasolares na zona coñecida como Ricitos de ouro ou Goldilocks (o anel ao redor dunha estrela no cal o fluxo da enerxía estelar permite á superficie terrestre dun planeta permanecer á temperatura adecuada para que exista auga en estado líquido). Isto duplica o número de planetas pequenos (de menos de dúas veces o diámetro da Terra) que se cre que están na zona habitable das súas estrelas. Entre estes oito planetas hai dous que, segundo os investigadores, son os máis similares á Terra achados ata o momento.

O achado, realizado polo Centro Harvard-Smithsonian para a Astrofísica (CfA), en Estados Unidos, foi anunciado nunha reunión da Sociedade Astronómica Americana, pero non foi publicado aínda por ningunha revista científica.

Os dous planetas máis parecidos á Terra son Kepler-Kepler-438b e Kepler-Kepler-442b. Os dous orbitan ananas vermellas que son máis pequenas e frías que o noso Sol. Kepler-Kepler-438b faino cada 35 días, mentres que Kepler-Kepler-442b o fai cada 112.

Kepler-Kepler-438b ten un diámetro un 12% maior que a Terra, e un 70% de posibilidades de ser rochoso, segundo os investigadores. O planeta recibe un 40% máis de luz que a Terra, e os astrónomos cren que ten un 70% de posibilidades de estar na zona habitable da súa estrela. 

Kepler-Kepler-442b, pola súa banda, é un terzo maior que a Terra, cun 60% de posibilidades de ser rochoso.

Antes destes dous planetas, os máis parecidos á Terra achados eran Kepler-Kepler-186f, a uns 500 anos luz do noso planeta, e Kepler-Kepler-62f, que é 1,4 veces máis grande que a Terra e recibe un 41% máis de luz. Para estar na zona habitable da súa estrela, un exoplaneta debe recibir polo menos a mesma luz que a Terra. Se recibe demasiada, a auga evaporarase. Se é moi pouca, conxelarase.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Home obeso / Imaxe: revistavivasaude.uol.com.br

Os intentos de dar coa pastilla milagrosa contra a obesidade levan décadas coleccionando fracasos. Iso explica a expectación de industria farmacéutica ante os achados relacionados coa chamada graxa boa (tamén denominada beixe), un tecido capaz de queimar calorías e rematar cos depósitos de graxa mala que non se identificou nas persoas ata 2009. O obxectivo que perseguen cada vez máis grupos de investigadores consiste en dar cos interruptores moleculares que activan estas propiedades adelgazantes no corpo para poder controlalos por vontade cun fármaco.

O último descubrimento relacionado con istes traballos e pubicados na revista Genes&Development, chega dun grupo da Universidade do Sur de Dinamarca, e ten que ver cun deites interruptores. Os investigadores deron cun mecanismo polo que as células de graxa branca, as malas, se converten nas marrón claro, as boas, as que queiman os depósitos adiposos mentres consumen as reservas de calorías. A clave está nun xene mestre, o KLF11, que codifica un factor de transcrición capaz de reprogramar a célula e darlle totalmente a volta.

Os investigadores recorreron a un fármaco antigo contra a diabete tipo II (rosiglitazona) xa retirado do mercado. Administrárono in vitro nas células adiposas convencionais e observaron como se transformaban en graxa marrón claro. Facíano grazas á activación do xene KLF11, un xene mestre que controla a expresión doutros xenes. A uns ponos a traballar, por exemplo aos responsables de aumentar o número de mitocondrias nos adipocitos (as células da graxa mala). Estes orgánulos son os motores que achegan enerxía á célula, polo que o seu incremento é sinónimo dun maior consumo de calorías. A outros, os encargados de expresar as características da graxa mala, inhíbeos.

O achado abre a vía para dirixirse directamente ao KLF11 e así activar a conversión dos adipocitos en graxa marrón claro. O medicamento empregado non serviría como pastilla adelgazante; retirouse polos efectos secundarios que provocaba, e ademais, o fármaco non actúa directamente sobre o mecanismo celular: prodúcese unha fervenza de acontecementos ata que se activa o xene. Non obstante, máis que o camiño elixido para estimular a actividade da graxa marrón claro, que non é o idóneo, o máis relevante do traballo é que conseguiu chegar ao destino desexado: identificar que botón hai que pulsar (neste caso, o xene KLF11) para reprogramar a célula e queimar graxa.

Pero o obxectivo ideal non é tanto actuar onde se inicia o proceso, senón no punto final da resposta metabólica. É dicir, nun interruptor específico que poña en marcha o efecto adelgazante sen provocar danos colaterais. Quizais este resorte ideal sexa o xene KLF11. Agora só falta saber activalo sen alterar ningunha outra función do organismo.

FONTE: Xornal El Pais/ Ciencia

Recreación artística da nave “New Horizons” aproximándose a Plutón, onde chegará en xullo de 2015 / JHUAPL/SwR

Cando a nave espacial New Horizons foi lanzada en xaneiro de 2006, Plutón aínda era considerado un planeta do Sistema Solar e era o único que non fora visitado por unha sonda. Agora, cando está moi preto de chegar ao seu destino, este obxecto celeste perdeu a súa condición de planeta e descendeu á categoría de planeta anano, aínda que non perdeu un ápice do seu interese científico.

Despois dunha viaxe de nove anos e case 5.000 millóns de quilómetros (a maior distancia á que unha misión espacial nunca viaxase para alcanzar o seu objetivo) a New Horizons “espertou” onte para preparar o seu encontro con Plutón, previsto para 2015.

Os operadores no Laboratorio de Física Aplicada da Universidade Johns Hopkins confirmaron ás 15.53 horas (hora peninsular española) que New Horizons pasara con éxito do modo hibernación ao modo “activo”. A propia nave mandou un sinal para informar do seu espertar, que tardou catro horas e 26 minutos en chegar á Terra, debido á gran distancia a que se encontra.

O equipo pasará as próximas semanas asegurándose de que os seus sistemas e os instrumentos científicos están a funcionar correctamente. Tamén continuarán probando a computadora que guiarán New Horizons a través do seu voo cara a Plutón.

O seu traballo consistirá en caracterizar a xeoloxía e a topografía de  Plutón e da súa lúa máis grande, Caronte (que mide a metade que Plutón). Estudará a súa estrutura, a composición da súa superficie e da súa atmosfera, e a temperatura. Tamén estudará as lúas máis pequenas de Plutón e intentará descubrir se ten satélites que aínda non foron descubertos (de momento sábese que ten cinco).

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Proxecto xaponés Hayabusa II / JAXA

Unha nova e atrevida misión espacial está lista para partir ao encontro dun corpo do Sistema Solar, o asteroide 1999 JU 3 (descuberto en 1999 por LINEAL), unha rocha duns 920 metros. O obxectivo da sonda xaponesa Hayabusa II (Falcón Peregrino) é estudar de preto ese pequeno obxecto celeste cun sistema de minirrobots que despregará na súa superficie e mesmo tomar uns gramos de mostras alí para traelas á Terra e ser analizadas aquí.

A Hayabusa II está xa colocada na punta dun foguete H IIA, no centro espacial de Tanegashima, na illa do mesmo nome no sueste de Xapón, e o lanzamento estaba programado para onte, sábado. Pero as condicións meteorolóxicas adversas, previstas para o fin de semana, obrigaron a atrasar a partida e finalmente fixouse o lanzamento para hoxe, luns, 1 de decembro, ás 13.22, hora de Tokyo (as 21.22, hora peninsular española).

A Hayabusa II, unha misión da axencia espaza nipona JAXA coa colaboración de Alemaña e Francia, debe culminar coa chegada das mostras do asteroide a finais de 2020.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Prototipo / Imaxe:vozpopuli.com 

Científicos da Universidade de Stanford acaban de presentar na revista Nature o prototipo dun material que podería arrefriar edificios, ao reflectir o 97% da luz solar e trasladar ao exterior a radiación infravermella que se acumula no interior. Os seus creadores cren que no futuro podería substituír ao aire acondicionado tradicional, ou polo menos reducir o seu uso de xeito moi significativo.

Trátase dun modesto aparato, de 20 centímetros de diámetro, sobre un panel reflectante-, que tamén podería usarse nos coches e que está composto de varias capas ultrafinas dun material que por un lado reflicte a luz que chega á súa superficie e por outra traslada ao exterior a calor (radiación infravermella) do interior do edificio.

Esta lámina composta de sete capas de dióxido de silicio e óxido de hafnio, sobre unha capa de prata, ten un grosor menor que a máis delgada lámina de aluminio. Os seus creadores cren que con máis desenvolvemento, a tecnoloxía podería estar dispoñible en cinco anos e masificarse con baixos custos de instalación.

FONTE: Xorna El Mundo/Ciencia

Os electróns chocan contra esta barreira invisible coma se existira un muro de cristal no espazo / ANDY KALE, UNIVERSITY OF ALBERTA

Un equipo da Universidade de Colorado (EUA) descubriu a uns 11.500 quilómetros sobre a Terra un escudo invisible que bloquea os chamados "electróns asasinos", unhas partículas que circulan arredor do planeta a unha velocidade próxima á luz e que supoñen unha grande ameaza para astronautas, satélites e sistemas espaciais durante as intensas tormentas solares.

Esta barreira para o movemento das partículas apareceu nos cintos de radiación de Van Allen, dous aneis que están cheos de electróns e protóns de alta enerxía. O autor principal do traballo, Daniel Baker, explicou na revista Nature que este cinto está retido no seu lugar polo campo magnético da Terra e se incha e contráese periodicamente en resposta ás perturbacións de enerxía entrantes dende o Sol.

Os cintos de Van Allen considéranse o primeiro descubrimento importante da era espacial -en 1958- e o seu achado determinou que estaban formados por un cinto interior e outro exterior que se estendían máis de 40.000 quilómetros por enriba de superficie da Terra. En 2013, Baker dirixiu un equipo que utilizou dúas sondas xemelgas da NASA para descubrir un terceiro anel transitorio, o "anel de almacenamento", situado entre os cintos e que parece ir e vir dependendo da intensidade do clima espacial.

O último misterio sobre este obxecto celeste xira en torno a un límite "extremadamente forte" existente no bordo interior do cinto exterior, a 11.500 km de altura, que parece bloquear os electróns ultrarrápidos impedindo que entren na atmosfera terrestre.

Os autores deste traballo, que foi publicado en "Nature", pensaron nun principio que os electróns altamente cargados, que se moven en bucle arredor da Terra -a máis de 160.000 quilómetros por segundo- vanse á deriva lentamente cara á atmosfera superior e son gradualmente aniquilados pola interacción coas moléculas de aire. Pero a barreira impenetrable, vista neste novo estudo, non deixa aos electróns chegar tan lonxe.

Para o autor, "a clave é manter a observación da rexión con exquisito detalle". "Se o Sol realmente logra arruinar a magnetosfera da Terra cunha exección de masa coronal (CME), sospeito que abrirá unha brecha no escudo por un período de tempo", engadiu.

FONTE: Xornal abc/ciencia

O robor Philae no cometa cometa 67P/Churyumov-Guerasimenko/Churyumov-Guerasimenko / Imaxe:cromo.com.uy

O robot Philae, antes de sufrir o seu apagamento ao quedar sen enerxía o pasado sábado, detectou moléculas orgánicas de carbono, os ladrillos fundamentais para a vida na Terra, no cometa 67P/Churyumov-Guerasimenko/Churyumov-Guerasimenko, segundo confirmaron científicos do Centro Aeroespacial Alemán (DLR).

O achado tivo lugar grazas aos experimentos iniciados antes de que o robot entrase nun estado de "stand-by" tras non poder recargar as súas baterías solares. Así, o instrumento COSAC logrou entregar estas mostras para a análise.

Tamén a ferramenta MUPUS estivo a traballar para medir a densidade e as propiedades térmicas e mecánicas da superficie do cometa, mostrando que non é tan branda como se cría, senón que hai unha capa de material «duro como o xeo».

Descubrir se os compostos a base de carbono (e, a través deles, a vida) foron traídos á Terra primitiva polos cometas, era un dos obxectivos principais da misión. Este achado apoia a Teoría da Panspermia, defendida polo sueco Svante Arrhenius e polo codescubridor do ADN, Francis Crick, segundo a cal as moléculas viaxan polo espazo a bordo de papaventos e po estelar, podendo «sementar» vida se encontran as condicións axeitadas, impulsadas pola radiación das estrelas.

O interese da misión Rosetta no cometa recae en que estes corpos celestes se consideran reliquias da formación do noso Sistema Solar, hai 4.500 millóns de anos, e conservaron antigas moléculas coma se se tratase dunha cápsula do tempo. Non obstante, os científicos alemáns recoñeceron non estar seguro aínda de se hai compostos complexos que forman proteínas entre os achados de Philae.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Retrato do Curiosity en Marte / Imaxe: NASA

A materia orgánica detectada polo rover Curiosity en Marte non é probablemente debida á contaminación traída dende a Teerra, como os investigadores pensaron nun principio.

Un equipo de científicos alemáns e británicos suxiren que un composto gasoso con cloro orgánico (clorometano) atopado no planeta vermello ven do chan de Marte, con carbono e hidróxeno probablemente derivado dos meteoritos que caeron sobre a superficie do planeta.

Esta hipótese fundaméntase nas medicións de isótopos realizadas polos científicos nas que se replicaron algúns dos experimentos do módulo de aterraxe en Marte. Nestas investigacións utilizáronse mostras dun meteorito de hai 4.600 millóns de anos que caeu en Australia en 1969. Os resultados diste estudo foron publicados na Scientific Reports.

A cuestión de se hai materia orgánica en Marte, un requisito esencial para a vida niste planeta, foi debatida pola comunidade científica durante moito tempo. Para abordar esta cuestión, o rover Curiosity da NASA, que aterrou  en Marte en agosto de 2012, ten levado a cabo investigacións sobre o chan marciano. Ao quentar mostras do chan foron detectadas e identificadas moléculas orgánicas simples polos sistemas de medición a bordo.

Curiosamente iste tipo de material orgánico tamén foi identificado en experimentos anteriores durante a misión Viking en 1976, pero o composto considerouse, daquela, un contaminante terrestre.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Simulación separación de Philae de Rosetta / Imaxe: foros.abc.es

A sonda espacial Rosetta esta lista para realizar, mañá mércores, unha manobra que xamais se intentou antes: soltar con precisión un robot de cen quilos, o Philae, para que, tras sete horas de caída, aterre na superficie dun cometa. O obxectivo desta misión da Axencia Europea do Espazo (ESA) é o 67P/Churyumov-Gerasimenko/Churyumov-Gerasimenko, un cometa duns catro quilómetros de diámetro máximo que está agora a unha distancia da Terra de 510 millóns de quilómetros e que viaxa a 55.000 quilómetros por hora en dirección ao Sol.

Segundo o plan, o Philae separarase da Rosetta mañá, mércores, ás 9.35 (hora peninsular) e aterrará cara ás 16.30. Pero, como os sinais tardan (viaxando á velocidade da luz) 28 minutos e 20 segundos en chegar á Terra, de cada paso da operación e do triunfo ou o fracaso desta non se terá noticia ata media hora máis tarde. Entre os primeiros labores do robot está tomar unha foto panorámica, que tamén tardará un tempo en chegar.

A misión Rosetta, que está previsto que dure ata finais de 2015, é a primeira que se pon a dar voltas a un cometa (chegou o pasado 6 de agosto) e envía unha sonda para que aterre nel; a primeira que, acompañando ese corpo celeste na súa viaxe cara ao Sol, vai presenciar os cambios que sofre polo incremento da radiación da estrela; e a primeira en tomar fotos dende a súa superficie (o Philae) e en facer análise in situ da súa composición.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

A estrella HL Tauri e o seu disco protoplanetario captados polo telescopio internacional ALMA / ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

Unha nova imaxe do telescopio ALMA (Atacama Large Millimeter / submilimétrico) revela detalles extraordinariamente precisos se un disco de formación planetaria ao redor dunha estrela nova. Trátase das imaxes máis nítidas xamais feitas en lonxitudes de onda submilimétricas, o que supón un enorme paso adiante na observación de como os discos protoplanetarios se desenvolven e como se forman os planetas.

Para estas observacións de ALMA, os investigadores puxeron os seus ollos en HL Tauri, unha nova estrela situada a uns 450 anos luz de distancia da Terra e rodeada por un disco de po.

A imaxe resultante superou todas as expectativas e revela cun detalle inesperadamente preciso como é o disco de material sobrante do nacemento das estrelas. Concretamente, descubriuse que se mostra nunha serie de aneis concéntricos brillantes, separados por lagoas.

As estrelas novas como HL Tauri nacen en nubes de gas e po fino, nas rexións que se derrubaron baixo os efectos da gravitación, formando densos núcleos quentes que co tempo se acenden para converterse en estrelas novas. Estas novas estrelas están rodeadas dun ’botón’ formado polo gas e o po restante, que eventualmente se deposita nun disco, coñecido como protoplanetario.

A través de moitas colisións, as partículas de po péganse, formando en grumos do tamaño de grans de area e seixos. En última instancia, os asteroides, os cometas e mesmo os planetas poden chegar a formarse dese disco. Os planetas novos interromperán o trazo do disco para crear aneis, ocos e buratos, como os que se observan nas estruturas que agora se observan con ALMA.

A investigación destes discos protoplanetarios é "esencial", segundo destacaron os investigadores, de cara á comprensión de como a Terra se formou no Sistema Solar. A observación das primeiras etapas da formación de planetas arredor de HL Tauri pode mostrar como o sistema planetario ao que pertence a Terra puido aparecer hai máis de 4.000 millóns de anos.

FONTE: Xornal El Mundo/ciencia

Os investigadores cren que os océanos sempre estuvieron aquí / JACK COOK

Dende o espazo, a Terra parece unha bóla azul debido á presenza dos océanos, que cobren o 70% da súa superficie. Unha inmensidade que alberga a maior explosión de biodiversidade do mundo e que resulta esencial para a vida tal e como a coñecemos. Non obstante, a pesar da súa enorme importancia, os científicos seguen sen saber a orixe da auga do planeta: de onde provén e cando apareceu?

Ata agora, a hipótese máis aceptada sostiña que o líquido elemento chegou ata aquí dende o exterior, a bordo de asteroides e cometas “húmidos” migrados dos confíns do Sistema Solar, centos de millóns de anos despois de que a Terra se tivese formado. Pero investigadores da Institución Oceanográfica Woods Hole (WHOI) en Massachusetts (EUA) non están de acordo. Cren que a Terra xa tivo auga dende a súa mesma formación, segundo se publica na revista Science.

Os autores do estudo estudaron unha potencial fonte de auga da Terra: as condritas carbonáceas, os meteoritos máis primitivos coñecidos, formados da mesma nube de po, partículas, xeo e gases que deu lugar ao Sol hai uns 4.600 millóns de anos, moito antes dos cales se formasen os planetas.

Co fin de determinar a fonte de auga en corpos planetarios, os científicos mediron a relación entre os dous isótopos estables de hidróxeno: o deuterio e o hidróxeno. Diferentes rexións do Sistema Solar caracterízanse por proporcións moi variables destes isótopos. Os autores do estudo sabían a relación das condritas carbonáceas e razoaron que se puidesen comparar iso cun obxecto que cristalizou mentres a Terra se estaba a formar activamente, entón poderían medir cando apareceu a auga na Terra.

Para probar esta hipótese, o equipo de investigación analizou mostras de meteoritos proporcionadas pola NASA provenientes do asteroide Vesta. O asteroide, que se formou na mesma rexión do Sistema Solar que a Terra, ten unha superficie de rocha basáltica ou lava conxelada. Estes meteoritos coñécense como eucritos e levan unha firma única dun dos depósitos de hidróxeno máis antigos do Sistema Solar. A súa idade, aproximadamente 14 millóns de anos despois de que o noso sistema planetario se formase, fainos ideais para a determinación da fonte de auga nun momento en que a Terra estaba na súa fase principal de construción. Por primeira vez, os investigadores analizaron cinco mostras diferentes cunha técnica que utiliza espectrometría de masas de ións secundarios.

As medicións mostran que Vesta contén a mesma composición isotópica de hidróxeno que as condritas carbonáceas, que é tamén a da Terra. Iso, combinado con datos de isótopos de nitróxeno, apunta ás condritas carbonáceas como probablemente a fonte máis común de auga.

Se ben os resultados non se opoñen a unha adición tardía de auga na Terra, mostran que non era necesaria, xa que a cantidade e composición correctas da auga xa estiveron presentes nunha fase moi temperá. Unha consecuencia diso é que a vida no noso planeta podería ter comezado moi temperán, e suxire algo moi interesante: saber que a auga chegou cedo ao Sistema Solar interior tamén significa que os outros planetas internos poderían ter sido húmidos no principio e a vida podería ter evolucionado neles antes de que se convertesen nos ambientes hostís que son hoxe.

FONTE: Xornal abc/ciencia

O burato negro empezara xa a “devorar” a estrela cando ela logrou liberarse / Ohio State University

Un equipo internacional de astrónomos foi testemuña directa dun acontecemento raro e excepcional: a "fuga" dunha estrela que fora capturada por un enorme burato negro. De feito, o burato negro empezara xa a "devorar" a estrela cando esta conseguiu liberarse.

Normalmente, pensamos nos buratos negros como en enormes "depredadores espaciais" capaces de engulir estrelas enteiras (ou calquera outra cousa que se poña a tiro da súa inmensa gravidade). Non obstante, nalgunhas ocasións unha estrela xa "mordida" por un burato negro logra escapar aínda que, iso si, tras perder unha substanciosa porción da súa masa. Neste caso, a "dentada" sufrida pola estrela tiña unha masa equivalente á do planeta Júpiter.

A estrela en cuestión encóntrase a uns 650 millóns de anos luz de distancia, na dirección da Osa Maior. Pero os astrónomos do Ohio State University que realizaron a observación non puideron ver directamente a estrela, senón a luz emitida cando o burato negro empezaba a devorar a presa que había caputado. A observación foi realizada coa rede de telescopios All-Sky Automated Survey for Supernovae (ASAS-SN).

Nun artigo que se publica en Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, os investigadores revelan que a estrela e o burato negro atópanse nunha galaxia que está fóra do recén bautizado supercúmulo de Laniakea, do que a nosa galaxia, a Vía Láctea, forma parte.

FONTE: Xornal abc/ciencia

A luz brillante, abaixo á dereita, mostra unha labarada solar de clase X o domingo, a terceira en 48 horas / Imaxe: NASA/SDO

A descomunal mancha solar AR 2192 é a máis grande rexistrada en 24 anos e segue medrando. A rexión activa sobre a superficie do Sol, unha zona fría que impide que o plasma solar flúa cara á superficie e actúa como un poderoso campo magnético, cobre unha área equivalente a 33 planetas Terra. É tan xigantesca que mesmo puido ser observada a simple vista cando o brillo do Sol é suavizado polas nubes ou a néboa. (Nunca miredes ao Sol sen protección, é altamente perigoso).

Como dá a entender o seu gran tamaño, esta mancha é moi poderosa. Só nos últimos tres días lanzou ao espazo tres labaradas de clase X, as máis intensas na escala de medición, e oito de clase M, algo máis suaves. Unha mesmo provocou apagamentos de raio HF e problemas nas comunicacións no lado da Terra que estaba de cara ao Sol.

As labaradas solares adoitan ir acompañases da emisión unhas execcións de masa coronal, unha nubes de plasma magnetizado coñecidas como CME. Non obstante, ningunha das erupcións de AR 2192 produciu un destes eventos de forma significativa. Polo tanto, tampouco se produciron tormentas xeomagnéticas nin rechamantes auroras.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística dos placodermos copulando / BRIAN CHOO/FLINDERS UNIVERSITY

A copulación e a fertilización interna xurdiu a través duns peixes prehistóricos chamados placodermos que poboaron a Terra hai 385 millóns de anos, segundo acaba de concluír un equipo de científicos e publicado na revista Nature.

Os extinguidos placodermos , primeiros antecesores vertebrados dos seres humanos, foron peixes con mandíbulas con placas cortantes, medían uns 8 centímetros de longo e habitaban os antigos lagos de Escocia e partes de Estonia e China.

A investigación mostra que os fósiles machos dos Microbrachius dicki, que pertence ao grupo dos antiarchios dos placodermos, desenvolveron uns membros xenitais osudos coa forma dunha L que lles permitía trasferir o esperma ás femias. Pola súa banda, as femias desenvolveran pequenos ósos pares para asegurar os órganos masculinos durante a copulación.

O descubrimento de como copulaban estes peixes produciuse o ano pasado cando estudaban un óso fósil da colección da Universidade de Tecnoloxía en Tallin, Estonia. Este fósil simboliza a forma máis primitiva que se coñece dun órgano sexual e demostra o primeiro uso dunha fertilización interna e unha copulación como unha estratexia reprodutiva coñecida nos rexistros paleontolóxicos.

"Microbrachius significa pequenos brazos. Os científicos estiveron desconcertados por séculos sobre a utilidade destes pares de brazos osudos. Resolveron este gran misterio porque sabemos que servían para a copulación, para que o macho poida posicionar o seu membro na área xenital da femia," comentase na investigación.

Consideran que os peixes copulaban nunha posición lateral (ver imaxe) o que permitía que o macho puidese manobrar os seus órganos xenitais na posición correcta para que este encontro sexual se produza, nunha especie de baile cadrado.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Simulación da fonte ultraluminosa ULX P13 / Tom Russell (ICRAR) /Rob Hynes (Louisiana State University)

Hai tres décadas, un telescopio espacial detectou un tipo de obxecto descoñecido que brillaba en raios X máis que calquera estrela. Sen ter claro de que se trataba, estes obxectos foron bautizados como fontes X ultraluminosas ou ULX. Agora, un grupo de científicos logrou descifrar o misterio: o que está detrás de tanto fulgor é un burato negro como se esperaba, pero sorprendentemente pequeno dunhas quince masas solares. O que acontece é que xera tanto brillo porque é tremendamente voraz, “come” a materia circundante cunha avidez maior do habitual.

ULX P13 (como se chama a fonte ultraluminosa observada) emite tanta enerxía porque alberga un burato negro que come dez veces máis rápido do que se cría posible. Atópase a 12 millóns de anos luz da Terra, non é un obxecto, senón dous: unha parella formada por unha estrela superxigante con 20 veces a masa do Sol e o burato negro. Este último completa unha órbita en torno á estrela en 64 días, mentres absorbe parte da masa da súa compañeira. Esa materia que o burato tan rapidamente devora é a causa da gran luminosidade do sistema: os buratos negros en si non brillan, pero si o fai, e moito, a materia que se acelera e quenta mentres cae, “como nun último berro antes de ser absorbida polo sumidoiro cósmico”.

ULX P13 é unha fonte moi brillante en raios X, moito máis luminosa que os buratos negros que hai na nosa propia galaxia. O que a fai dobremente especial é que a estrela que alimenta o sistema é tamén máis brillante que noutras ULX. Por iso puideron entender a natureza do sistema e medir a rotación de ambos os dous.

 Estes buratos negros medianos son moi buscados porque os modelos actuais de formación de estruturas no Universo predín a súa existencia, pero aínda non se detectou ningún con certeza. Pero, por que o burato negro observado devora tan rapidamente o gas da súa estrela compañeira? A explicación máis probable, aseguran, é que a rápida expansión da estrela compañeira superxigante “sobrealimente” ao burato negro, forzándolle a tragar materia por enriba do que é habitual.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Prototipo do robot / NICO ZEVALLOS e CHAOCHUI GONG

Os seres vivos sen extremidades, como as serpes, son capaces de atravesar calquera terreo. En particular, as serpes cascabel poden escalar as superficies inestables e inclinadas do deserto. Ata agora esta habilidade, coñecida como sidewinding, non se implementara en robots.

Varios experimentos, realizados por un grupo de investigadores da Universidade de Xeorxia, en colaboración coa Universidade de Carnegie Mellon e o Zoo de Atlanta, e publicados na revista Sciencere, revelan como funciona o mecanismo destas serpes "todoterreo" conseguindo, simultáneamente, que os robots imiten o movemento.

Segundo estas observacións, os científicos encontraron que as serpes, en contacto cunha superficie inclinada e inestable, como son as elevacións de area, aumentaban a lonxitude do seu corpo, e segundo a inclinación da superficie, facíano en maior ou menor medida.

Para determinar os patróns de movemento, o equipo investigou ao robot e as serpes nun recinto circular de area. Nesta superficie, construída no zoo de Atlanta, colocaron seis tipos de serpes que empregan este movemento para observar como escalaban os montículos de area en diferentes inclinacións. Calcularon ata que punto penetraban a area, cantos puntos de contacto se establecían entre o corpo e a superficie, e de que xeito cambiaba este comportamento en función do tipo de pendente.

Os investigadores decatáronse de que as serpes non se escorrían malia a inclinación, senón que ese movemento facía que conseguisen avanzar. A medida que a inclinación era máis pronunciada, as serpes aumentaban a lonxitude do seu corpo.

Seguidamente, os investigadores reconstruíron o movemento no robot, que emulou con éxito a capacidade das serpes.

Esta perspectiva, que pon de relevo como os científicos encontran na natureza principios biolóxicos que instalar a robots, consegue desenvolver, grazas a isto, novas capacidades: maior velocidade, mellor deslizamento e voo, entre otras.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Imaxe de microscopio do material observado coas novas partículas observadas / Princeton

En 1937, un mozo e brillante físico italiano chamado Ettore Majorana predixo a existencia dunha partícula aparentemente imposible. Non tiña carga e, polo tanto, podía comportarse á vez coma se estivese feita de materia e antimateria. Había só uns anos que Paul Dirac, outro novo e brillante físico británico, explicara a teoría moderna da antimateria. Esta viña a dicir que por cada elemento de materia coñecida podía haber un reverso con carga oposta feita de antimateria. Así, un electrón tería o seu positrón e un protón, o seu antiprotón. Cando ambos os dous entraban en contacto desintegrábanse de forma violenta deixando escapar un estalido de radiación. A excepción era esa exótica partícula predita por Majorana. Dende entón, ninguén conseguiu observala na natureza. A súa falta de carga faría que estas partículas, chamadas fermiones de Majorana, non interactuar coa materia convencional co que serían moi difíciles de detectar. Hoxe pénsase que partículas similares poderían ser as que compoñen a esquiva materia escura, esa substancia que compón o 23% do universo sen que ninguén aínda conseguise observala de forma directa. Un ano despois de facer a súa proposta, coma se fose un dos seus fermiones indetectables, Ettore Majorana desapareceu sen deixar rastro mentres viaxaba nun barco cara a Nápoles.

Hoxe, un equipo de investigadores de EUA publica un estudo no que demostran ter observado fermiones de Majorana. Tal e como predixo o físico, trátase de partículas que se comportan coma se estivesen feitas de materia e antimateria ao mesmo tempo e que serían á vez unha partícula e a súa propia antipartícula.

O achado non se fixo nun grande acelerador de partículas, como no caso do bosón de Higgs, senón nun experimento controlado con materiais supercondutores e observou cun microscopio de efecto túnel, que permite ver un material a nivel atómico. Os investigadores tomaron unha fina tira de ferro dun átomo de ancho e arrefriárona ata rozar o cero absoluto (-273 ºC). Foi entón cando, a cada extremo da cadea, apareceron os esquivos fermiones de Majorana.

Os seus resultados publícanse hoxe na revista Science. En 2012, outro equipo europeo clamou ter observado os mesmos fermiones. Pero a súa detección non era de todo directa e os sinais observados podían deberse a outras causas. 

Pero, son estas partículas realmente fermiones como os preditos polo desaparecido Majorana? É unha cuestión que acende aos físicos que traballan con detectores como o LHC ou en grandes sensores para cazar neutrinos. Estes experimentos poden observar partículas fundamentais naturais, producidas de forma espontánea no universo ou de forma provocada facendo chocar protóns a velocidades próximas a da luz. Pola contra, as partículas xeradas en experimentos como o de Princeton deben o seu comportamento aos átomos que as rodean, neste caso de ferro e chumbo. Non son partículas elementais senón unha variante inferior que os físicos denominan "cuasipartículas". A gran pregunta agora é se as propiedades que se observan nestas cuasipartículas se dan tamén no mundo das partículas elementais. Por exemplo pénsase que o neutrino, que apenas interactuar coa materia, podería ser á vez partícula e antipartícula. Isto explicaría como puido xurdir un universo como o que coñecemos, pero ninguén, por agora, o conseguiu demostrar. Outras posibles partículas de Majorana aínda non confirmadas e tamén esenciais para entender o universo serían os neutralinos, que compoñerían a materia escura, outro dos grandes interrogantes da física actual.

FONTE: Muño Domínguez/Xornal El País/Ciencia

  O planeta WASP pasa por diante da súa estrela anfitriona / Mark Garlick

Astrónomos da Universidade de Keele (Reino Unido) descubriron dous novos planetas extrasolares do tamaño de Xúpiter que orbitan senllas estrelas xemelgas dun sistema binario a 600 anos luz da Terra, na constelación de Microscopium. Estas estrelas formáronse a partir da mesma nube de gas e é a primeira vez que os científicos observan un caso similar.

O achado destes mundos “curmáns” arredor das estrelas WASP-94 A e WASP-WASP-94B realizouse cando, ao observar polo telescopio, os científicos detectaron diminucións na luz do astro, unha especie de minieclipses, o que indicaba que un corpo estaba a pasar por diante. Eses eran os planetas.

Os científicos cren que son do tipo «Xúpiter quente», do mesmo tamaño que o do Sistema Solar, pero situados moito máis preto das súas estrelas que o que o noso Xúpiter se atopa do Sol, polo que alí o ano dura só uns poucos días. Este tipo de mundos son raros, polo que é moi pouco probable encontralos tan xuntos no mesmo sistema.

A existencia de mundos deste tamaño tan preto das súas estrelas é unha incógnita dende hai moito tempo, xa que non puideron formarse tan preto do seu astro, onde vai tanta calor. Probablemente, formáronse moito máis lonxe, un lugar suficientemente frío para que o xeo se conxele fóra do disco protoplanetario arredor da moza estrela, formando unha coiraza para o novo planeta. Entón, algo debe de mover ao formula a unha órbita máis próxima, quizais a interacción con outro mundo ou unha estrela. Por iso, os astrónomos cren que encontrar a estes dous “curmáns” ao redor de dúas estrelas xemelgas pode axudalos a entender todo este proceso.

Segundo os autores do estudo, publicado na revista Nature, as dúas estrelas son relativamente brillantes, polo que é doado estudar os seus planetas para descubrir a súa composición e a das súas atmosferas.

FONTE: Xornal abc/ciencia 

Representación artística do exoplaneta HAT-P11b / Imaxe:facebook.com   

Un equipo internacional de científicos detectou vapor de auga na atmosfera dun exoplaneta que é catro veces máis grande que a Terra (é dicir, similar a Neptuno), cunha masa de 26 veces a do noso planeta e que se atopa na Constelación de Cygnus a uns 124 anos luz.

Trátase do planeta máis pequeno sobre o que os científicos foron capaces de describir algúns dos compoñentes químicos existentes na súa atmosfera. E é que a busca por ampliar o noso coñecemento polos planetas que se encontran fóra do noso sistema solar converteuse nun elemento destacado na actualidade científica.

O planeta en cuestión chámase HAT-P11b e os astrónomos foron capaces de detectar o vapor de auga grazas ás observacións de tres telescopios distintos da NASA (Hubble, Spitzer e Kepler) e a unha técnica que estuda unha peculiaridade da luz que acontece cando un planeta transita diante da súa estrela. O que sucede é que o material contido na atmosfera do exoplaneta absorbe parte da luz da súa estrela e isto provoca que o planeta pareza moito máis grande.

Ao encontrarse preto da súa estrela (completa unha volta á súa estrela en aproximadamente cinco días), a temperatura do exoplaneta é bastante alta, preto de 605º C. Malia iso, este planeta probablemente de núcleo rochoso, estaría rodeado por unha capa de gas, na súa maioría hidróxeno que, a pesar de ser un ambiente sen nubes, si que existen marcas de vapor de auga, unha condición previa para a vida.

O estudo foi publicado na revista NATURE.

FONTE: Revista Muy Interesante/Ciencia

Ilustración do enorme espinosaurio, nadando e capturando grandes peixes / Revista Science

Carnívoro, predador, máis grande que un Tiranosaurio rex, e con características peculiares que desconcertaron os científicos durante moito tempo, o Spinosaurus aegyptiacus era un formidable nadador, toda unha novidade entre os dinosauros que, tradicionalmente, se consideraran animais terrestres. É o primeiro dinosauro capaz de nadar que se coñece, afirman os científicos. Medía máis de 15 metros dende a cabeza á punta da cola (máis longo que un autobús urbano), superaba as 20 toneladas e pasaba a maior parte do tempo na auga, alimentándose de grandes peixes en ríos e lagos. En terra firme tería que camiñar inevitablemente a catro patas dada a morfoloxía das súas extremidades. O espinosaurio, co seu fociño como o dun crocodilo, o seu longo colo e o seu corpo... "parecería un parrulo coa cola dun caimán pegada", manifestase no estudo publicado na revista Science, sobre este animal, de hai 97 millóns de anos.

O S. aegyptiacus, como especie, conecíase dende hai máis dun século, cando o alemán Ernst Freiherr Stromer von Reichenbach describiu (en 1915) uns fósiles que encontrara no Sahara exipcio. Pero aqueles restos resultaron destruídos no bombardeo aliado de Múnic de 1944. Agora un equipo internacional de paleontólogos deu cun novo esqueleto parcial deste dinosauro xigante no Sahara marroquí (na zona de Kem Kem); rastrexou fósiles dispersos depositados en museos de todo o mundo; revisou as notas, esquemas e fotos de Von Reichenbach conservadas no castelo da familia (en Baviera) e aplicou escáneres e tecnoloxías avanzadas de imaxe por ordenador para reconstruír o animal. O resultado dá un xiro radical non só ao coñecemento que se tiña do espinosaurio, senón dos dinosauros en xeral.

Reconstrucción digital del esqueleto del Spinosaurus aegyptiacus / science (aaas)

Aínda que non é o dinosauro máis grande que se coñece (son maiores os herbívoros descubertos, por exemplo, en Arxentina), o espinosaurio é o de maior tamaño entre os predadores. Pero o que resulta del cegador para os científicos son as súas adaptacións para a vida acuática. Tiña pequenos orificios nasais atrasados no cranio, o que lle permitiría respirar aínda que tivese boa parte do fociño mergullado. As perforacións neurovasculares no extremo do fociño recordan as dos caimáns e crocodilos, que teñen receptores de presión para percibir o movemento na auga, o que facilita a detección das presas mesmo en augas escuras ou lamacentas. Os enormes dentes cónicos encaixan de maneira que as presas quedarían atrapadas sen remedio na súa boca. O centro de gravidade desprazado cara a diante (polo colo e o madeiro alongados) facilitaría os seus movementos na auga, aínda que non en terra, onde sería cuadrúpede. A alta densidade dos ósos facilita a inmersión e é unha adaptación coñecida noutros animais acuáticos. As poutas grandes e planas axudaríanlle a nadar, e a cola articulada, a propulsarse.

Unha característica moi peculiar do espinosaurio e que ten unhas grandes espiñas nas vértebras dorsais que estarían cubertas de pel, formando unha xigantesca vela nas costas. Os científicos inclínanse a pensar que era un trazo de exhibición sexual, unha gran crista visible fose da auga cando o animal estivese mergullado.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

"Dendrogramma", o nuevo organismo / PLOS ONE

Un equipo de investigadores da Universidade de Copenhaguen pediu axuda aos seus colegas da comunidade científica para clasificar dous novos animais mariños con forma de fungo encontrados na costa australiana en 1986, a entre 400 e 1.000 metros de profundidade.

Na recente clasificación das mostras desta antiga expedición, os investigadores illaron a dúas novas especies, bautizadas como Dendrogramma enigmatica e Dendrogramma discoides. Os científicos catalogaron aos organismos utilizando un rango taxonómico, incluíndo o reino, o fío e a especie. Non obstante as características destes novos animais non concordan con ningún fío coñecido no reino animal e por iso son incapaces de clasificalos. Así, cos poucos datos que puideron confirmar sobre os organismos, os científicos publicaron na revista Plos One todos os detalles sobre o seu estudo.

Estas novas especies miden poucos centímetros e consisten nun disco aplanado cun talo e unha boca no seu extremo. Son multicelulares e, na súa maioría, asimétricos, cunha capa densa de material xelatinoso entre a célula da pel exterior e as capas de células interiores do estómago. Por estas características, os investigadores encontraron similitudes con outros grupos de animais, como os Cnidarios (corais e augamares) e os Ctenophora (augamares peite). Non obstante, os organismos non cumpriron con todos os requisitos para incluílos nesas categorías.

Os investigadores aseguran que os novos animais poderían ser unha rama moi temperá na árbore da vida, pois presentan similitudes cos “Ediacara”, unha especie do Pre-Cámbrico que se extinguiu hai 600 millóns de anos. Os organismos dese período evolutivo tamén foron difíciles de clasificar e algúns investigadores suxiren que foron experimentos falidos de formas de vida multicelulares.

Os científicos recoñeceron que "co tempo poderían encontrar o seu lugar nun grupo existente, porque aínda hai moi pouca información acerca da bioloxía do Dendrogramma", pois os autores conservaron as mostras en formol neutro e almacenáronas en etanol ao 80%, o que fai imposible analizar o seu ADN. Non obstante, formúlanse intentar conseguir novas mostras para o seu estudo, o que pode proporcionar máis comprensión acerca da súa relación con outros organismos. É por isto que os autores pediron a investigadores de todo o mundo que estean atentos ante o eventual descubrimento de organismos similares.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Laniakea, o noso lugar no Universo / Imaxe: Nature/R. Brent Tully e col

(As unidades da imaxe son Mpc, é dicir Megaparseces, que é a unidade habitual para a cosmoloxía observacional. Un parsec equivale a 3,26 anos-luz)

Laniakea é unha palabra hawaianaa que fai referencia ao enorme ceo que se pode imaxinar na noite. Os polinesios foron capaces de, usando a astronomía, realizar navegaciones por todo o Pacífico quince séculos antes de que os europeos aprendesen a facelo. Tamén é, Hawaii, un dos puntos do planeta onde os astrofísicos miran o profundo do ceo para intentar entendelo. Esta semana a revista Nature publica uns resultados que permiten ter o primeiro mapa detallado do noso lugar no Universo. Ese lugar chamárono, precisamente, "Laniakea".

Trátase dun novo mapa do Universo dirixido polo astrofísico R. Brent Tully, do Instituto de Astronomía da Universidade de Hawaii, que xunto con diversos proxectos por todo o mundo intentan, dende hai máis de 30 anos, permitirnos ter unha idea de como é a estrutura a grande escala do Universo.

As estrelas como o Sol forman parte de galaxias. A nosa, a Vía Láctea forma parte dun pequeno grupo dunhas 30 galaxias, sendo a máis masiva a denominada M31, a Galaxia de Andrómeda, o obxecto observable a simple vista máis afastado, situada a 2,5 millóns de anos-luz. A outra galaxia importante do chamado Grupo Local é M33, a Galaxia do Triángulo, a 2,8 millóns de anos-luz. Esta agrupación non ten máis de 10 millóns de anos luz de lado e foi identificado como unha estrutura dinámica nos anos 30 por Edwin Hubble, un dos primeiros astrofísicos en intentar entender o que comezaba a chamarse "o zoo extragaláctico": unha abundancia de formas nas galaxias, dende espirais a irregulares pasando por formas elípticas, que ademais se distribuía de forma caprichosa (un "pudin de pasas ") nun Universo en expansión.

O descubrimento no ceo doutros cúmulos similares, e algúns moito máis grandes que o noso Grupo Local, contendo entre 50 e 1000 galaxias, e formando estruturas que ás veces indicaban que había máis materia da que se vía (materia escura), a miúdo contendo unha galaxia xigante na zona central, parecía establecer unha estrutura do Universo na que os cúmulos de galaxias se repartían de forma máis ou menos uniforme no Universo.

Pero nos anos 80 descubríronse estruturas máis grandes aínda, que se denominaron supercúmulos de galaxias. O noso Grupo Local, con outros cúmulos forma parte do chamado Supercúmulo Local, unha estrutura cuns 600 millóns de anos luz de lado, sendo o gran Cúmulo de Virgo o maior dos que se agrupan en torno a un centro de masas que se puido identificar en 1986, o chamado Grande Atractor. O noso supercúmulo é unha estrutura colosal, cunha materia equivalente a 1.000 billóns de masas solares.