vgomez

Os datos de Cassini revelaron que a composición química dos seus aneis é "moito máis complicada" do que ata agora críase / Imaxe: lanoinformativo.com

O 17 de setembro de 2017 a sonda Cassini desintegrouse nas capas superiores da atmosfera de Saturno. O artefacto da NASA pasou as súas últimas horas enviando información á Terra de forma constante. Froito desas transmisións, agora publícanse en Science seis estudos que explican, entre outras cousas, que está a pasar entre as nubes máis altas do xigante  gaseoso e o interior dos seus aneis, unha zona que non se explorou ata agora.

Os datos mostran que esa rexión está azoutada pola choiva que cae desde o anel D, o máis próximo ao planeta, como unha “chuvieira”, en palabras do autor principal dun dos estudos. “Se estiveses alí apenas sentirías o impacto das pequenas partículas, pero poderías cheirar os gases”, explica o físico do Instituto de Investigación do Suroeste (EE  UU).

A choiva sobre Saturno contén auga (o 95% dos aneis está composto de xeo), metano,  amoníaco, monóxido de carbono, dióxido de carbono e nitróxeno, máis ou menos o que se esperaba, pero tamén, e isto é unha sorpresa, compostos orgánicos, entre eles butano e propano.

Os investigadores están sorprendidos pola cantidade de material que cae sobre a atmosfera  saturnina, uns 10.000 quilos por segundo. Pero o impacto destas “choivas” é relativo a que Saturno ten 63 veces a superficie da Terra e o material queda repartido por unha superficie tan ampla que se estivese chovendo durante toda a historia do Sistema Solar, uns 4.500 millóns de anos, a acumulación sería de apenas 2,5 milímetros.

Con todo, a choiva do anel D modifica a composición química das capas altas da atmosfera do planeta e é posible que co tempo cambie tamén a proporción de carbono e osíxeno nas capas interiores que están en contacto coa superficie. O espectacular sistema de aneis, que abarca 300.000 quilómetros pero ten apenas 10 metros de espesor, retroaliméntase. O anel  C descarga sobre o D e leste sobre o planeta, segundo mostra uno dos estudos.

Cassini profundou noutra rareza de Saturno: o seu campo magnético é algo nunca visto. Na Terra, os polos xeográficos e os magnéticos están separados 11 graos, pero en Saturno están aliñados cunha diferenza de menos dunha centésima de grao. “Ata agora criamos que debía haber una certa  desalineación, entre polos, para que exista un campo magnético, pero a súa ausencia en Saturno parece indicar que temos que repensar todo o que sabiamos sobre como algúns planetas forman campos magnéticos”, explica o coautor doutro dos traballos publicados e investigador do Imperial  College de Londres. Estudar o campo magnético do planeta é clave, porque pode desvelar se Saturno esconde un núcleo sólido no seu interior, unha das maiores preguntas que quedan por responder.

A nave foi lanzada o 15 de outubro de 1997 como parte dunha misión conxunta entre a NASA e a Axencia Espacial Europea, que se encargou do módulo de aterraxe  Huygens (que se separou o 25 de decembro de 2004), acadando a maior lúa de Saturno, Titán, o 14 de xaneiro.

Cassini foi a primeira nave que orbitou Saturno. Desde a súa chegada ao planeta en 2004 fixo cousas incribles, como atravesar as  fumarolas dos  géiseres de  Encélado que brotan dun descoñecido océano sepulto baixo o xeo, un dos lugares máis propicios para a vida no Sistema Solar. Pouco antes de desaparecer, a misión tamén confirmou que nas zonas ecuatoriais de Titán prodúcense tormentas de po como as que suceden nos desertos da Terra e de Marte.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.com

Ilustración da perturbación observada polos científicos / ESA

A sonda espacial Gaia, a misión europea que ten por obxectivo elaborar un detallado catálogo coa posición, a distancia e a velocidade de máis de mil millóns de estrelas da nosa galaxia, acaba de atopar unha sorprendente "perturbación" na Vía Láctea. E é que a galaxia en que vivimos está, aínda, sufrindo os efectos dun "encontro" pasado. En efecto, millóns de estrelas non seguen a órbita "doce e plana" ao redor do centro galáctico, como sería de esperar, senón que móvense de forma parecida a como o fan as ondas de auga nun estanque despois de tirar unha pedra. O sorprendente achado publícase esta semana en  Nature.

Segundo os investigadores, o encontro con outra galaxia tivo lugar nalgún momento dos últimos entre 300 e 900 millóns de anos. E ese encontro foi descuberto, precisamente, grazas ao patrón de movemento das estrelas no disco da Vía Láctea.

“Fixemos unha gráfica da coordenada  z (a altura das estrelas por encima ou por baixo do disco da galaxia) fronte á velocidade  Vz (velocidade con que se moven as estrelas na dirección vertical no disco) e, sorprendentemente, o que apareceu foi unha espiral perfecta, similar á cuncha dun caracol”, explica Teresa Antolla, autora principal do estudo, investigadora do Instituto de Ciencias do Cosmos da Universidade de Barcelona (ICCUB).

A forma helicoidal detectada polos investigadores significa que as estrelas non se están movendo, como sería de esperar nunha galaxia en equilibrio, en círculos simples ao redor do centro da Vía Láctea, senón que seguen patróns máis complexos.

Devanditos patróns reveláronse porque Gaia non só mide con precisión as posicións de máis de mil millóns de estrelas, senón tamén as súas velocidades no plano do ceo. E para este  subconxunto duns poucos millóns de estrelas, Gaia proporcionou unha estimación das velocidades  tridimensionales completas, o que permitiu un estudo do movemento estelar utilizando a combinación de posición e velocidade.

Cando Teresa Antolla observou por primeira vez os patróns na pantalla do seu computador, non podía crer no que estaba a ver. Unha forma en particular chamou poderosamente a súa atención. Tratábase dun patrón espiral, similar a un caracol, que xurdía no gráfico que trazou a altitude das estrelas por encima ou por baixo do plano da Galaxia. Nunca antes viuse nada semellante.

A razón pola que o fenómeno non se detectou con anterioridade é sinxela: nunca antes os científicos tiveran nas súas mans un instrumento coa potencia e a capacidade de Gaia. "É coma se de súpeto te puxeses as lentes adecuadas e puideses ver todas as cousas que antes non era posible ver", afirma a investigadora.

Unha vez confirmado que as estruturas que reflectían os datos eran reais, chegou o momento de pescudar que as causaba e por que estaban alí. "É como tirar unha pedra nun estanque, e ver como a auga de despraza en ondas e ondas", afirma Antolla.

Con todo, e a diferenza das moléculas de auga, que terminan por asentarse e recuperar a súa forma orixinal, as estrelas son capaces de reter unha "memoria" daquilo que as perturbou. E esa memoria atópase, precisamente, nos seus movementos. Co paso do tempo, e aínda que as ondas xa non sexan fáciles de ver na distribución das estrelas, aínda é posible localizalas ao estudar as súas velocidades.

A seguinte cuestión foi pescudar que é o que golpeara á Vía Láctea para que as estrelas comportásense desa forma. A partir doutras investigacións, sabemos que a nosa galaxia é unha "caníbal", que foi crecendo a base de "devorar" a outras galaxias máis pequenas ao longo da súa historia. Pero ese non parece ser o caso nesta ocasión.

Amina  Helmi, da universidade holandesa de Groningen e coautora do estudo, xa realizara outros traballos sobre unha pequena galaxia, Saxitario, que apenas contén algunhas decenas de millóns de estrelas e que actualmente está a ser  canibalizada pola Vía Láctea. E resulta que o seu máis recente achegamento á nosa galaxia non foi un golpe directo, senón que pasou moi preto dela, case rozándoa. Algo máis que suficiente para que a súa gravidade perturbase algúns millóns de estrelas da Vía Láctea, tal e como unha pedra lanzada a un estanque perturbaría a auga.

Ademais, dáse o caso de que este último encontro próximo de Saxitario coa Vía Láctea produciuse nalgún momento entre hai 200 e 1.000 millóns de anos, un tempo que coincide case á perfección co que Teresa Antolla calculou para a orixe de fórmaa espiral do movemento das estrelas observadas por Gaia.

Agora, os investigadores queren estudar con moito máis detalle este encontro galáctico. A Vía Láctea, desde logo, ten unha historia moi rica que contar. E apenas se estamos a empezar a lela.

FONTE: José M. Nieves/abc.es/ciencia

Para atopar alieníxenas non fai falta viaxar a outros planetas. Hai 550 millóns de anos había na Terra criaturas tan estrañas que ata agora ninguén conseguiu darlles un lugar definitivo na árbore da vida. Entre todas elas destaca a fauna de Ediacara, formada por organismos que algúns paleontólogos consideran “tan estraños como seres doutro planeta”.

A maioría deles “tiña unha complexión distinta á dos animais actuais, con  simetrías diferentes e unha complexión totalmente alieníxena”, explica  Jochen  Brocks, investigador da Universidade Nacional de Australia. “Algúns tiñan forma de  fractal [obxectos matemáticos cuxa estrutura aparentemente irregular repítese a diferentes escalas]”, e outros “parecíanse a unha galaxia en espiral con oito brazos. Os biólogos sinxelamente non saben como interpretar todo isto”, explica o  xeoquímico.

O equipo de Brocks cre despexar dubídalas grazas á análise de restos orgánicos atrapados nos fósiles. O seu traballo centrouse na Dickinsonia, un xénero de fósiles descrito en 1947. Eran seres ovalados e simétricos que chegaban a medir 1,4 metros de longo e que son un dos organismos de Ediacara máis coñecidos.

Algúns expertos cren que eran liques (simbiose entre un fungo e unh alga—, outros que se trataba de seres unicelulares xigantes, e outros animais mariños de augas cálidas e pouco profundas. Ata agora non se puido descartar ningunha destas hipóteses baseándose só na observación da morfoloxía destes fósiles, que datan de hai entre 571 e 541 millóns de anos, o que lles converteu nun dos maiores enigmas da paleontoloxía. 

Brocks e os seus colegas tiveron que descender  encordados polas paredes dun cantil do Mar Branco na costa nordés de Rusia. Das grandes placas de roca arenisca extraeron exemplares de  Dickinsonia duns catro centímetros de longo datados en 558 millóns de anos. Os investigadores partiron algúns dos fósiles e analizaron a súa composición cun cromatógrafo. Presentaban un alto contido en colesteroides derivados do colesterol, unha molécula  ubicua nos animais. En cambio, estes lípidos apenas estaban presentes na capa de  microbios que lles rodeaba e que supostamente lles servía como alimento.

As conclusións do equipo, publicadas na revista Science, indican que estas criaturas eran os animais máis antigos que se coñecen e aclaran como sucedeu o paso entre “o mundo  microscópico das bacterias e o dos animais grandes”, segundo  Brocks.

Os animais comparten as mesmas características fundamentais: poden moverse, aliméntanse doutros organismos, son multicelulares, teñen tecidos especializados, sistema dixestivo e sistema nervioso. Hai evidencias de que Dickinsonia podía moverse, pero o resto de características non están probadas. Por exemplo non tiñan nin boca nin ano, co que se especulou que se alimentaban a través da pel, o que reforzaría que fosen seres  unicelulares que chegaron a alcanzar dimensións xigantescas en ausencia de depredadores.

Nos animais, o colesterol forma parte da membrana que recubre cada unha das células do corpo dándolles forma e controlando que compostos entran e cales quedan fóra. “Case con seguridade o colesterol tiña a mesma función en  Dickinsonia”, asegura  Brocks, que resalta que a presenza desta molécula confirma que este “é o animal máis antigo que se coñece no rexistro xeolóxico”. Outro organismo de  Ediacara, o  Kimberella, era ata agora o animal máis antigo coñecido, con 555 millóns de anos.

Hai 541 millóns de anos sucedeu a explosión do Cámbrico, un estalido de novas formas de vida no que apareceron a maioría dos grupos animais. Segundo o estudo, a fauna de  Ediacara foi o “preludio” desa explosión de vida.

Diego García-Bellido, biólogo e  paleontólogo especialista na fauna do Cámbrico na Universidade de Adelaida, opina que é un achado “moi interesante”, pero ofrece unha interpretación dos datos algo diferente. “ Dickinsonia non é un devanceiro noso, senón unha rama lateral, que se extinguiu a final do Ediacárico ou como máximo no  Cámbrico temperán, cando os verdadeiros animais diversificáronse, fixéronse máis grandes e desenvolveron estruturas  mineralizadas”, resalta. Para o investigador español “atopar estes compostos en Dickinsonia apunta a que estes organismos xa tiñan algúns elementos diagnósticos dos animais, pero non que fosen verdadeiros animais, pola mesma razón que atopar plumas en numerosos dinosauros  terópodos, incluído o  T. rex, non os converte en aves voadoras”, resalta.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.es/ciencia e wikipedia

A axencia espacial xaponesa (JAXA) informou que o pasado fin de semana, a súa sonda Hayabusa 2 depositou dous pequenos vehículos móbiles na superficie dun asteroide.

A Hayabusa 2 leva varios meses aparcada en órbita ao redor do seu obxectivo, un  pedrusco de ao redor dun quilómetro de diámetro chamado Ryugu, orbitando a uns 20 quilómetros, unha distancia perfecta para ofrecer detalladas vistas. O pasado venres os técnicos ordenáronlle descender ata só cincuenta metros do chan, soltar os seus dous  rovers en caída libre e volver elevarse.

Ambos os artefactos, xemelgos, reciben o nome de Minerva 2. Teñen o aspecto e tamaño dunhas latas de conserva  cilíndricas cubertas de células  fotoeléctricas para alimentar aos seus equipos (principalmente, cámaras de televisión e medidores de temperatura). Non necesitan paracaídas nin sistema de freado, xa que a gravidade de Ryugu é tan débil que lles levou un cuarto de hora percorrer os cincuenta metros. Durante a súa caída aínda tiveron tempo de fotografar a nave ama de cría, que remontaba o voo.  

Ao chegar ao chan, ambos os artefactos  rebotaron e acabaron descansando a poucos metros de distancia uno doutro. Non teñen rodas nin patas, pero poden desprazarse; por iso cualifícanse de  rovers. No seu interior levan un  contrapeso accionado por un motor eléctrico. Cando este xira, desequilíbranse e dan un pequeno pinchacarneiro. Así, golpe a golpe, poden ir dun lugar a outro. Iso si, sen présa.

Os dous ‘rovers’ desplegados en Ryugu / JAXA/sondasespaciales.com

A sonda aínda dispón de tres rovers máis, dos que se desprenderá nas próximas semanas. O maior, de construción alemá, vai  provisto de equipos que analizan a composición química do chan.

Para poder acceder a capas máis profundas, que xamais foron alteradas pola radiación solar, o Hayabusa 2 leva a bordo unha bala de cobre dun par de quilos de peso. Chegado o momento, dispararaa contra o chan, onde impactará a máis de 2 quilómetros por segundo. O choque deberá poñer ás descuberto rocas  prístinas… e tamén proxectar ao espazo unha gran nube de fragmentos. De feito, programouse unha manobra para que a sonda, unha vez exectado o proxectil, busque refuxio rapidamente alén do asteroide para evitar o impacto desa metralla cósmica.

Por último, a sonda descenderá unha vez máis ata rozar o chan cun dos seus sensores. Outro proxectil, esta vez moito máis pequeno, fará saltar  esquirlas que serán recollidas polo propio dispositivo e introducidas nunha pequena cápsula. Logo, o Hayabusa 2 emprenderá regreso á Terra onde, se todo vai ben, deberá chegar o ano 2020. A cápsula caerá con paracaídas nos desertos de Australia, onde os técnicos xaponeses estarán a esperar a súa chegada.

FONTE: Rafael Clemente/elpais.es/ciencia

Recreación do planeta Próxima b / Imaxe: abc.es

En agosto de 2016, cando o astrónomo español Guillem Anglada Escudé descubriu un planeta similar á Terra xusto "na estrela do lado", nin el nin o seu equipo puideron crer na súa sorte. Desde logo, resulta cando menos curioso que, na inmensidade do Universo, sexa precisamente Próxima Centauri, a estrela máis próxima ao Sol, a só 4,2 anos luz de distancia, a que albergue o planeta máis prometedor e parecido ao noso de cuantos atopáronse ata agora.

Desde entón, Próxima  b, un mundo con apenas 1,3 masas terrestres e situado xusto no medio da zona de habitabilidade da súa estrela (a distancia exacta que permite a existencia de auga líquida na súa superficie) foi obxecto de numerosos estudos para determinar se, efectivamente, o  exoplaneta máis próximo a nós posúe océanos e resulta apto para a vida.

Agora, e utilizando modelos informáticos similares aos que se usan para estudar o cambio climático na Terra, un equipo de investigadores dirixido por  Antony do Xenio, do Instituto  Goddard de Estudos Espaciais da NASA, acaba de descubrir que Próxima  b é perfectamente capaz de manter enormes áreas de auga líquida na súa superficie, o que aumenta considerablemente as súas posibilidades de albergar organismos vivos. Os resultados da investigación acaban de publicarse en Astrobiology.

Próxima  Centauri é unha anana vermella, moito máis pequena e fría que o Sol, o cal implica que a súa zona habitable está extremadamente preto da estrela. Por iso, é moi probable que o seu planeta, Próxima  b, bloqueado polas mareas  gravitatorias, mostre sempre a mesma cara á estrela, de forma similar a como a Lúa sempre mostra a mesma cara á Terra.

Anteriores simulacións suxeriran que o hemisferio sempre iluminado do planeta estaría sometido a moi altas temperaturas, mentres que o hemisferio escuro sería extremadamente frío. Malas noticias para as posibles reservas de auga, que se  evaporarían nunha parte de Próxima b e conxelaríanse na zona oposta. Nese escenario, a auga líquida só podería perdurar nunha zona moi limitada do planeta, preto da fronteira que separa o día interminable da noite eterna. No seu estudo, do Xenio refírese a esta zona como "globo ocular da Terra".

Pero as novas simulacións foron moito máis exhaustivas que as anteriores, e incluían tamén un océano dinámico e circulante, capaz de transferir a calor dun hemisferio ao outro de forma moi efectiva. Os investigadores, ademais, acharon que os movementos dese océano e da atmosfera combínanse de tal modo que "aínda que o lado nocturno nunca vexa a luz da estrela, existe unha franxa de auga líquida que se mantén ao redor da zona ecuatorial".

Do Xenio compara esta circulación de calor aos climas costeiros do noso propio planeta. A costa Este de Estados Unidos, por exemplo, é máis cálida do que debería ser porque a corrente do Golfo leva ata ela auga morna desde os  trópicos. En  California, pola contra, as correntes oceánicas traen auga fría desde o norte, polo que a costa oeste é máis fría do que sería sen esa achega.

Para Próxima  b, o equipo de investigadores executou ata 18 simulacións diferentes, tendo en conta os efectos de continentes xigantescos, atmosferas extremadamente delgadas, composicións atmosféricas diferentes e mesmo cambios na salinidade do océano global. E en case todos os modelos, Próxima  b terminou tendo grandes mares abertos e duradeiros en polo menos unha parte da súa superficie.

Todo está, pois, preparado e á espera de que durante os dous próximos anos entre en funcionamento unha nova xeración de telescopios, moito máis potente que a actual e capaz de estudar directamente moitas máis caracteríasticas dos  exoplanetas, en especial as súas atmosferas. Se a vida conseguiu realmente arraigar en Próxima  b, moi pronto o saberemos.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia

Un equipo dirixido polo investigador Juan Carlos  Izpisúa consegue rexenerar pel mediante técnicas de reprogramación celular / Imaxe: elmundo.es

Cando nos facemos un rasguño, o organismo é capaz de restañar o dano e volver pechar a ferida en pouco tempo. En cambio, se a lesión é moi grave e extensa, eses mecanismos de reparación non son igual de eficientes e non conseguen que a pel  cicatrice. Nestes casos, os médicos recorren a enxertos de pel, ben sexa tomados do propio paciente ou fabricados no laboratorio mediante unha especie de cultivo celular. Este proceso, con todo, é longo, complexo e non sempre dá bos resultados.

Pero o panorama podería cambiar grazas a unha investigación dirixida polo español Juan Carlos Izpisua (Albacete, 1960) desde o Instituto Salk de EEUU. O seu traballo, publicado hai uns días en Nature, deixa entrever no horizonte unha posible nova opción para os pacientes. En concreto, desenvolveron unha técnica para transformar directamente as células dunha ferida aberta en novas células de pel. A través de  reprogramación celular, estes investigadores lograron rexenerar pel de ratos, que este tecido naza a partir de lesións nos animais.

O achado non só podería ser moi útil para atender a grandes queimados ou a persoas con graves  úlceras na pel, como moitos  diabéticos, explica  Izpisúa, senón que abre unha gran porta noutros ámbitos, como "a cirurxía plástica, o cancro de pel ou mesmo a deterioración natural da pel como consecuencia do envellecemento". De feito, tal e como remarca o investigador, unha das principais claves do traballo é que por primeira vez conseguiu "rexenerar nun mamífero, in vivo, un tecido  tridimensional formado por distintos tipos celulares".

Previamente, explica, conseguiuse a rexeneración de células individuais, como os  cardiomiocitos, pero nunca antes había  sipo posible crear un tecido completo no interior do propio organismo e sen necesidade dun transplante externo.

O traballo é unha proba de concepto, pero abre a porta á posibilidade de rexenerar os tecidos e órganos sen necesidade de implantar nada externo (como fai por exemplo unha píntega cando perde a cola), o que ten enormes implicacións "na rama da medicina que trata de substituír a aqueles tecidos e órganos que deixan de ser funcionais por enfermidade, accidente ou por envellecemento".

Os investigadores partiron da observación de que na curación das pequenas feridas resulta clave o papel dos  queratinocitos  basales, células similares ás nai que actúan como precursores de diferentes tipos celulares e que  migran ás feridas desde o tecido adxacente para promover a súa curación.

Tras varios ensaios de proba-erro, os investigadores conseguiron identificar catro factores a través dos que puideron  reprogramar o estado de células  mesenquimales presentes na ferida ata convertelas en  queratinocitos  basales, que aos poucos foron xerando pel ata curar a ferida. Non foi necesario ningún  andamiaje previo para guiar ás células no proceso. "As células  reprogramadas tiñan unha capacidade  innata para crear pel nova ata que a lesión pechouse", sinala  Izpisúa, quen subliña o feito de que as células deixaron de crecer por si mesmas cando non quedaba rastro da ferida (nuns 18 días).

Aínda que na investigación en ratos non se observou ningún crecemento celular descontrolado nin alteracións relacionadas coa administración dos factores de  reprogramación (utilizouse un virus como ’vehículo’), os investigadores remarcan que, antes de iniciar os ensaios en humanos, é fundamental asegurarse de que a intervención é completamente segura a longo prazo.

Ademais de investigacións nesta liña, os científicos tamén comezarán a optimizar o método, probarán a súa eficacia noutros modelos animais e tentarán validar o seu uso na rexeneración de órganos, como o ril

FONTE: Cristina G. Lucio/elmundo.es/ciencia

Recreación dun Kayentatherium cunha cría / Imaxe: MARK WITTON/abc.es

O achado é, segundo os seus propios descubridores, en grao sumo excepcional. No nordés de  Arizona, EE. UU., foi recuperada, por primeira vez, a familia  fosilizada dun precursor dos mamíferos. Un total de 38 crías coa súa nai, unha criatura extinta  peluda e do tamaño dun can de raza beagle, que coexistiu cos dinosauros hai 185 millóns de anos. A pesar do enganoso do seu aspecto, os novos e numerosos irmáns non chegaron ao mundo tras un parto, como o fan os gatos, os cabalos ou os propios seres humanos, senón que saíron de ovos, igual que os réptiles. Os autores do estudo, publicado na revista Nature, cren que estas excepcionais criaturas poden axudar a entender como evolucionaron as estratexias de reprodución dos mamíferos á vez que medraba o seu cerebro.

Kayentatherium  wellesi, como se chama este antigo parente dos mamíferos, viviu en América do Norte durante o Xurásico temperán. O animal, de entre 30 e 50 quilos, tiña un aspecto similar ao dunha sarigüeia moi grande, pero sen orellas externas visibles. Con todo, "poñía ovos como o  ornitorrinco, polo que probablemente outros aspectos da súa reprodución e  fisología puideron ser similares", indica Eva  Hoffman, da Escola de  Xeociencias Jackson na Universidade de  Texas e responsable da investigación. Ademais, "os seus dentes complexos, especializados na moenda, dinnos que comía plantas. Case con certeza sería  depredado por dinosauros  terópodos  carnívoros como  Dilphosaurus", describe.

Cando os investigadores recolleron o fósil dunha formación rochosa hai 18 anos creron que se trataba dun único  especimen. Non foi ata anos máis tarde que o investigador  Sebastian  Egberts, entón tamén en Jackson, descubriu o primeiro sinal dos «bebés». Unha  mota de esmalte dental do tamaño dun gran chamou a súa atención. "Non se parecía a un dente de peixe  puntiagudo ou un dente pequeno dun réptil primitivo" explica. "Parecía máis un molar e iso emocionoume moito". Posteriores avances en  tomografía computarizada revelaron a existencia desa auténtica gardería xurásica. Non só mandíbulas e dentes, senón tamén cranios completos e esqueletos parciais.

Probablemente, as criaturas morreron por causas descoñecidas xunto á súa nai pouco despois do nacemento. "É posible que haxa unha causa ambiental, como as inundacións ou o colapso dunha beira do río. Neste escenario, os corpos serían levados polas augas e enterrados", sinala  Hoffman.

Visualizacións 3D revelaron que os cranios das crías eran como réplicas a escala reducida do adulto, a unha décima parte do tamaño pero proporcionais. Este achado contrasta cos mamíferos, que teñen bebés que nacen con caras máis curtas e cabezas redondeadas para acoller grandes cerebros, o que suxire que  K. wellesi medraba como os réptiles modernos, sen experimentar alongamento cranial.

Os 38 bebés Kayentatherium atopados xunto a un adulto, que os investigadores cren que é a súa nai / Eva Hoffman/U. Texas en Austin

O cerebro é un órgano que consome moita enerxía, e o embarazo, sen mencionar a crianza dos fillos, é un proceso que desgasta como ningún. "Que  Kayentatherium tivese un cerebro pequeno e moitas crías cando os mamíferos teñen poucas crías e un gran cerebro proporciona evidencias de que estas dúas características (máis cerebro, menos fillos) están relacionadas", apunta  Hoffman. O paso crítico na evolución dos mamíferos que supoñía camadas máis pequenas e un cerebro máis grande ocorreu uns poucos millóns de anos despois na súa evolución. "É posible que sexa necesario ter menos fillos que estean menos desenvolvidos ao nacer e que requiran o coidado dos seus pais para producir bebés de gran cerebro", engade. Un proceso que, sen dúbida, alcanzou a súa cúspide no ser humano.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

Theia (ou  Tea) formaba parte, segundo a mitoloxía grega, da poderosa raza dos Titáns, que precedeu e procreou aos propios deuses do Olimpo. Era filla de  Gaia (a terra) e  Urano (o ceo) e foi nai de  Helios (o sol),  Eos (a aurora) e  Selene (a lúa), polo que os gregos considerábana unha deusa de luz, responsable de outorgar brillo ás pedras e metais preciosos, así como á súa propia descendencia. Deusa da vista,  Theia podía apartar a venda que cobre os ollos dos humanos para permitirnos ver a realidade tal cal é, unha facultade (devolver a visión aos cegos) que comparte co moderno implante que se está desenvolvendo dentro do proxecto que leva o seu nome, impulsado polo Barcelona  Institute  of  Science  and  Technology ( BIST). Gabriel  Silberman, director xeral do  BIST explica a importancia deste proxecto no que están a poñer todos os seus esforzos: “A vista é algo moi importante para case todo, desde o desenvolvemento intelectual ata as oportunidades económicas. Se non ves ben tes un problema moi grave”.

A complexidade do proxecto Theia encaixa coas aspiracións das institucións que o impulsan, xa que o  BIST é unha iniciativa dos sete mellores centros de investigación de Cataluña (Centre  for  Genomic  Regulation,  Institute  for  Bioengineering  of  Catalonia,  The  Institute  of  Photonic  Sciences,  Institute  of  Chemical  Research  of  Catalonia,  The  Catalan  Institute  of  Nanoscience  and  Nanotechonology,  Institute  for  High  Energy  Physics e  Institute  for  Resarch  in  Biomedicine) cuxo obxectivo é colaborar para construír un proxecto científico conxunto. Grazas ao momento de vista multidisciplinar que permite a interacción de centros dedicados a campos da investigación tan diversos, é posible enfrontar proxectos tan ambiciosos como Theia, co que pretenden devolver a visión a 230 millóns de persoas en todo o mundo.

Segundo datos da Organización Mundial da Saúde publicados en 2017, existen 253 millóns de persoas con  dispacidad visual no planeta, 36 dos cales son completamente cegos. Aínda que a OMS asegura que o 80% dos casos poderíanse evitar ou curar, a cifra de persoas cegas podería seguir aumentando ata alcanzar os 115 millóns no ano 2050. Facer algo é, pois, urxente e necesario. Neste contexto a proposta de Theia é unha das máis interesantes e revolucionarias. O implante de  grafeno que están a desenvolver os investigadores do  BIST situarase en contacto coa retina para estimular as neuronas  gaglionares (responsables de levar os impulsos ao cerebro), a través dunha serie de eléctrodos. Na actualidade os investigadores están a probar as próteses in vitro para asegurar que o seu funcionamento sexa correcto, pero moi pronto comezarán a probalas en porcos ananos, xa que o seu ollo é moi similar  fisiológicamente ao humano.

Aínda que os resultados das investigacións están a resultar alentadores, é probable que ata dentro de 10 ou 15 anos este dispositivo non poida distribuírse comercialmente, pero o seu potencial é moi grande, xa que o envellecemento da poboación nos países occidentais está a provocar un aumento da dexeneración ocular. Proxectos como Theia están chamados precisamente a paliar o sufrimento que a perda dun sentido pode provocar nas persoas. É esta, sen dúbida, unha das grandes misións da ciencia, porque como aseguraba o propio  Silberman nunha conferencia: “Temos a obrigación de dar aos nosos científicos as ferramentas necesarias para que poidan cambiar o mundo”. A mellor, por suposto…

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es/ciencia

O físico Jun Luo (dereita) e o seu equipo, xunto a un dos seus aparatos /HUST/elpais.es

O científico británico Henry Cavendish "probablemente pronunciou menos palabras ao longo da súa vida que calquera home que vivise durante oitenta anos, incluíndo os monxes  trapenses", segundo describiu con  guasa o seu contemporáneo Lord  Brougham.  Cavendish, nacido en 1731 e falecido en 1810, foi efectivamente  introvertido e solitario. Era “o máis rico de todos os sabios e o máis sabio de todos os ricos”, en palabras do astrónomo francés Jean-Baptiste Biot. Pero, en silencio e encerrado na súa mansión, descubriu o hidróxeno e a composición da auga. E, en 1798, concibiu un dos experimentos máis audaces da historia da humanidade. Hoxe, un equipo de científicos chineses subiuse aos seus ombreiros para redefinir, cunha precisión sen precedentes, unha das constantes máis importantes para describir o noso universo, xunto á velocidade da luz.

Cavendish tiña xa case 70 anos e propúxose pescudar a densidade do planeta Terra. Para iso necesitaba a constante de gravitación universal (G) postulada por Isaac Newton un século antes. O ancián, sempre calado, construíu unha especie de balanza no soto da súa casa no sur de Londres: dúas esferas pequenas, fixadas aos extremos dunha  varilla horizontal suspendida do teito por unha fina fibra. Ao achegar dúas esferas de chumbo de maior tamaño, duns 160 quilogramos cada unha, a forza de atracción que sufrían as outras dúas  bolitas facía que a  varilla virase, e todo iso de maneira perceptible grazas a un xogo de espellos, luces e telescopios instalado por Cavendish.

No seu libro Principios matemáticos da filosofía natural, publicado en 1686, Newton formulara que a interacción gravitatoria entre dous corpos podíase expresar como unha forza directamente proporcional ao produto das masas deses corpos e inversamente proporcional ao cadrado da distancia que os separa. Empregando esta fórmula e as observacións no seu soto, o tímido Cavendish chegou á conclusión de que a densidade media da Terra era 5,48 veces maior que a da auga. E non fallou moito: hoxe calcúlase que a cifra correcta é 5,51.

Un equipo dirixido por Luo Jun, da Universidade de Ciencia e Tecnoloxía de  Huazhong (China), refinou de maneira extrema o experimento de  Cavendish, con bólas de aceiro e cámaras sen carga, e chegou a dúas medicións similares con dous aparellos independentes: 6,674184×10−11 e 6,674484×10−11 metros cúbicos partido quilogramo por segundo ao cadrado. É “unha precisión récord”, segundo recoñece o físico Stephan Schlamminger, do Instituto Nacional de Normas e Tecnoloxía. As novas medidas publícanse hoxe na prestixiosa revista Nature.

A procura da maior exactitude posible non é un capricho. Os  xeofísicos utilizan a constante G para estudar a estrutura e a composición da Terra. E tamén é esencial en campos como a física de partículas e a  cosmoloxía, a parte da astronomía que estuda a orixe e o futuro do universo.

“O verdadeiro valor de G segue sendo descoñecido”, admite, con todo, o profesor  Luo. A dificultade de medir a constante é endiañada. A forza  gravitacional que exerce o Sol é tan grande que impide que o planeta Terra fuxa polo espazo. Con todo, nun laboratorio, a forza  gravitacional entre dous obxectos dun quilogramo separados por un metro equivale ao peso dunha manchea de bacterias. É unha forza “extremadamente débil”, en palabras de  Luo.

O Comité de Información para Ciencia e Tecnoloxía (CODATA), con sede en París, é o organismo internacional de referencia para esta constante. En 2014, os seus expertos adoptaron 14 valores de G determinados no últimas catro décadas en diferentes laboratorios de todo o mundo. “A diferenza relativa entre o maior e o menor valor de  G é próxima ao 0,055%. Esta situación non nos permite obter un valor de G con alta precisión”, lamenta  Luo.

A pesar da precisión dos seus resultados, os científicos chineses obtiveron dous datos distintos con dous aparellos lixeiramente diferentes e independentes. O equipo non sabe explicar esta discrepancia. “Hai algo que descoñecemos aínda e necesitamos máis investigación”, afirma  Luo. Ou, quizais, necesitamos outro Henry  Cavendish.

FONTE: Manuel Ansede/elpais.es/ciencia

Reconstrución dixital da célula no cerebro humano / TAMAS LAB/UNIVERSIDAD DE SZEGED/ELMUNDO.ES

Neurocientíficos da Universidade de Szeged, de Hungría e o Instituto Allen, de Estados Unidos descubriron un novo tipo de célula cerebral humana que nunca se viu antes nin en ratos nin en seres humanos. Denomináronas neuronas de rosa  mosqueta porque, para estes investigadores, o paquete que o  axón de cada célula cerebral forma ao redor do centro da célula parece unha rosa despois de desprender os seus pétalos.

Unha das preguntas máis  intrigantes sobre o cerebro humano é tamén una das máis difíciles de responder para os  neurocientíficos: Que diferenza aos nosos cerebros dos doutros animais?. "Realmente non entendemos o que fai especial ao cerebro humano. Estudar as diferenzas a nivel de células e circuítos é un bo lugar para comezar, e agora temos novas ferramentas para facer iso", sinala Ed  Lein, un dos responsables do estudo, cuxos achados se publicaron na revista Nature Neuroscience.

O estudo non demostrou que esta célula cerebral especial sexa exclusiva dos humanos, pero o feito de que non exista nos roedores é «intrigante» para os investigadores, e agrega estas células a unha lista de neuronas especializadas que poden existir só en humanos ou só en cerebros de primates.

Os responsables do estudo aínda non entenden o que estas células poderían estar a facer no cerebro humano, pero a súa ausencia en ratos apunta a "o difícil que é  modelar as enfermidades do cerebro humano en animais de laboratorio". Un dos próximos pasos inmediatos do equipo é buscar neuronas de rosa  mosqueta en mostras cerebrais post  mortem de persoas con trastornos  neuropsiquiátricos, para comprobar se estas células especializadas poden alterarse en enfermidades humanas.

No seu estudo, usaron mostras de tecido de cerebros post  mortem de dous homes de 50 anos que morreran e doaron os seus corpos para investigar. Tomaron seccións da capa superior da cortiza, a rexión máis externa do cerebro que é a responsable da conciencia humana e de moitas outras funcións que consideramos únicas para a nosa especie. É moito máis grande, en comparación co tamaño corporal, que noutros animais. "É a parte máis complexa do cerebro, e xeralmente acéptase que é a estrutura máis complexa da natureza", engade  Lein.

O laboratorio de investigación doutro dos responsables do estudo,  Gábor  Tamás, en Hungría, estuda o cerebro humano utilizando un enfoque clásico da  neurociencia, levando a cabo exames detallados das formas das células e as súas propiedades eléctricas. No Instituto Allen,  Lein lidera un equipo que traballa para descubrir o conxunto de xenes que fan que as células do cerebro humano sexan únicas entre si e diferentes das células cerebrais dos ratos.

Hai varios anos,  Tamás visitou o Instituto Allen para presentar as súas últimas investigacións sobre tipos especializados de células cerebrais humanas, e os dous grupos de investigación viron rapidamente que atoparon os mesmo usando técnicas moi diferentes. "Démonos conta de que estabamos a converxer no mesmo tipo de célula desde puntos de vista completamente diferentes", sinala  Tamás. Entón, decidiron colaborar.

O grupo do Instituto Allen, en colaboración con investigadores do Instituto  J. Craig  Venter, descubriu que as células de rosa  mosqueta acenden un conxunto único de xenes, unha firma xenética que non se ve en ningún dos tipos de células cerebrais de rato que estudaron. Os investigadores da Universidade de  Szeged pola súa banda descubriron que as neuronas de rosa mosqueta forman sinapsis con outro tipo de neuronas nunha parte diferente da cortiza humana, coñecidas como neuronas  piramidales.

O que parece ser único sobre as neuronas de rosa mosqueta é que só se unen a unha parte específica do seu compañeiro celular, o que indica que poderían estar a controlar o fluxo de información dunha maneira moi especializada.

"Se pensas en todas as neuronas inhibidoras como os freos dun automóbil, as neuronas de rosa  mosqueta deixarían que o coche se detivese en lugares moi particulares. Serían como freos que só funcionan nas tendas de comida, por exemplo, e non todos os automóbiles (ou cerebros de animais) téñenos. Este tipo de célula en particular pode deterse en lugares que outros tipos de células non poden deter", explica  Tamás.

O próximo paso dos investigadores é buscar neuronas de rosa  mosqueta noutras partes do cerebro e explorar o seu papel potencial nos trastornos cerebrais. Aínda que os científicos aínda non saben se estas recentemente descubertas células son verdadeiramente únicas para os humanos, o feito de que non parezan existir nos roedores é outro hándicap do "rato de laboratorio como un modelo perfecto de enfermidade humana, especialmente para as enfermidades  neurológicas".

"Os nosos cerebros non son só cerebros de ratos agrandados. Moitos dos nosos órganos poden ser razoablemente modelados nun modelo animal, pero o que nos diferencia do resto do reino animal é a capacidade e a produción do noso cerebro. Iso fainos humanos. Resulta que a humanidade é moi difícil de  modelar nun sistema animal", apostila  Trygve  Bakken, outro dos autores da investigación.

FONTE: lavozdegalicia.es

A distribución do xeo da superficie no polo sur da Lúa (esquerda) e o polo norte (dereita) / NASA  

Un equipo de científicos observou directamente "evidencias definitivas" da existencia de auga xeada na superficie da Lúa nas zonas "máis escuras e frías das súas rexións polares", segundo informou a NASA na súa páxina web.

A maior parte do xeo recentemente descuberto sitúase á sombra de cráteres, onde as temperaturas máis altas nunca superan os -156 ºC, debido a que a pequena inclinación do eixo da Lúa fai que a luz solar nunca chegue a esas rexións.

Os devanditos depósitos están distribuídos de forma irregular e "poderían posiblemente ser antigos", segundo as observacións para as que se empregaron datos dun instrumento da NASA chamado  Moon  Mineralogy  Mapper (Cartógrafo Mineral da Lúa),  M3.

No polo sur, a maioría do xeo está concentrado nos cráteres do satélite terrestre, mentres que no polo norte a presenza de auga xeada está máis xeneralizada, pero escasamente estendida.

O equipo, dirixido por científicos das universidades estadounidenses de  Hawai e  Brown e de Centro de Investigación Ames da NASA identificaron "tres asinas específicas que definitivamente proban que hai auga xeada en superficie da Lúa".

O  M3, a bordo da sonda lunar india Chandrayaan-1 que foi lanzada ao espazo en 2008, estaba especialmente equipado para confirmar a presenza de xeo na lúa.

Este instrumento recolleu datos que non só captaba as propiedades reflectoras que se esperan do xeo, senón que tamén era capaz de medir, de forma directa, a forma inconfundible en que as súas moléculas absorben a luz infravermella, de maneira que podía diferenciar entre auga, vapor ou xeo.

A NASA lembra que observacións indirectas feitas anteriormente detectaron posibles signos de auga na superficie o polo sur da Lúa, pero eses datos tamén podían explicalos outros fenómenos, como un chan lunar que fose "inusualmente reflector".

Os expertos consideran que con suficiente xeo na súa capa máis superficial, a auga podería ser un recurso para futuras expedicións de exploración ou mesmo para permanecer na Lúa e mesmo sería máis accesible que a auga detectada baixa o chan do satélite.

Saber máis cousas sobre este xeo e como chegou ata alí e como interactúa con outros ambientes lunares máis grandes será "un enfoque crave para a NASA e os seus socios comerciais" a medida que se esforza "por regresar e explorar o noso veciño máis próximo, a Lúa", sinala a axencia estadounidense na súa web.

FONTE: elmundo.es/ciencia

O pequeno fósil, achado nas covas de  Denísova en 2012, corresponde a unha adolescente de 13 anos (T.  Higham,  University  of Oxford) / eluniverso.com

Érase unha vez, hai 50.000 anos, unha neandertal e un denisovano practicaron sexo e tiveron unha filla... Un minúsculo fragmento de ósos revelou que estas dúas especies da liña dos humanos, agora extintas, reproducíronse.

"É a primeira vez que se identifica un descendente directo destes dous grupos", indica Viviane  Slon, do Instituto Max-Planck de antropoloxía evolucionista de Leipzig, en Alemaña, coautor dun estudo publicado, onte, na revista Nature.

Os denisovanos e os neandertais separáronse hai 400.000-500.000 anos, converténdose en dúas especies distintas do xénero Homo.

Os neandertais desapareceron hai ao redor 40.000 anos. Descoñécese o motivo exacto. Os  denisovanos tamén desapareceron, pero non se sabe cando.

Pero probas de ADN demostraron que ambos deixaron parte da súa herdanza ao  Homo  sapiens. As poboacións asiáticas e  amerindias comparten menos do 1% do seu ADN cos denisovanos e os  aborígenes de Australia ou os  papúes de Nova Guinea ata o 5%.

Así mesmo, todos os humanos modernos, excepto os africanos, teñen no seu xenoma aproximadamente un 2% de ADN legado polos neandertais, o que demostra que se puideron producir cruces entre estas especies nun pasado afastado.

A existencia dun descendente destas dúas especies foi revelada tras o achado dun óso de 1,5 centímetros, tan pequeno que os científicos non podían dicir a primeira vista se pertencía a un  homínido ou a un animal.

Descuberto en 2012 nunha cova das montañas de  Altai en Siberia, preto da fronteira actual entre Rusia e Mongolia, "Denny", como o chamaron os investigadores, pertencía a unha femia de polo menos 13 anos, que existiu fai uns 50.000 anos.

A cova onde morreu "Denny" xa era famosa porque aí atopáronse por primeira vez restos fósiles do Home de Denisova. Tratábase de fragmentos dunha falanxe  auricular pertencente a unha nena duns sete anos, que demostraron a existencia deste primo do Homo sapiens.

Ao analizar a "Denny", os xenetistas lograron distinguir os cromosomas que a moza herdou do seu pai e os que herdou da súa nai. Para eles non cabe dúbida: a súa nai era unha neandertal e o seu pai un denisovano.

"Ao principio pensei que había un erro nas probas", admite  Svante  Pääbo, investigador do Instituto Max-Planck de antropoloxía evolucionista e coautor do estudo.

Cando se foron de África, os  neandertais dispersáronse por Europa e o oeste de Asia, mentres que os denisovanos dirixíronse cara ao leste de Asia.

"Posiblemente os neandertais e os  denisovanos non se viron moitas veces. Pero cando ocorría, todo apunta a que non tiñan prexuízos os uns cos outros", afirma  Svante  Pääbo, o científico que identificou por primeira vez ao Home de Denisova.

"Seguramente se reproducían frecuentemente, moito máis do que pensabamos, senón, non teriamos tanta sorte", engade.

FONTE: eluniverso.com

Exemplar adulto da nova especie de araña descuberta en España / Eduardo Morano e Raul Bonal/abc.es

Nunha contorna tan humanizada, como os países europeos, é raro seguir descubrindo novas especies, en parte porque xa identificamos á maioría. Con todo, a pesar de telas baixo os nosos ollos durante décadas, algunhas especies aparecen nos lugares máis insospeitados.

É o caso de  Araneus  bonali, unha araña que se escondía nos troncos dos carballos do centro da península ibérica «disfrazada» de  lique. O achado acábano de publicar Eduardo  Morano, da Universidade de Castela-A Mancha, e Raúl  Bonal, da Universidade de Estremadura, na revista ZooKeys.

"Cantas novas especies seguen sen coñecerse nestes carballos illados que unha vez formaron vastos bosques?", pregúntanse os investigadores. A nova araña permaneceu ata agora camuflada entre os liques que crecen naturalmente nestas árbores.

O equipo recolleu exemplares nos carballos de campos agrícolas da localidade de Ocas (Toledo), e en  Piedrabuena e o Parque Nacional das Táboas de Daimiel (Cidade Real), e na Dehesa Casabranca, no  Guijo de  Granadilla (Cáceres).

O que máis sorprendeu aos científicos é a similitude entre os exemplares adultos de araña e os liques que cobren os troncos do carballo onde habita o  arácnido. Curiosamente, os xuvenís que viven nos novos brotes da copa do carballo son tamén  verdosos.

"Calquera que pasease por calquera pobo ou parque no centro de España estivo preto da nova especie. Con todo, darse conta non só require curiosidade, senón tamén unha boa vista xa que as súas cores, similares aos liques, constitúen unha excelente imitación", declaran os autores.

Os científicos aínda non saben se esta camuflaxe permite á araña evitar aos depredadores ou máis ben sorprender á súa presa. A súa descrición volve mostrar a necesidade de completar a lista de arañas que viven no Vello Mundo, como os países da conca mediterránea, "unha rexión que garda máis sorpresas  taxonómicas baixo a manga", opinan  Morano e  Bonal.

FONTE: sinc/abc.es

Peixe pallaso / Imaxe: peces.mascotahogar.com

Os peixes pallaso (Amphiprion ocellaris), si, como o de Nemo, caracterízanse polos seus contrastados e intensas cores laranxa e branco bordeados por unha delgada franxa negra. Pertencen a unha familia de peces que proveñen dos arrecifes de coral do  Indo-Pacífico e que viven conxuntamente coas anemones, de natureza depredadora, das que obteñen protección fronte a posibles atacantes a cambio de alimento.

Esta protección dáse en moitos sentidos, entre os que figura o feito de que as raias de cores do peixe pallaso serven para advertir aos depredadores da presenza alí das venenosas anemones, segundo despréndese dun estudo científico publicado o pasado mes de xullo na revista especializada  Journal of Evolutionary Biology.

O traballo, liderado por expertos da Universidade de  Turku (Finlandia) e da Universidade de Australia Occidental, constata que existe un vínculo entre as distintivas franxas brancas e alaranxadas do peixe e os seus hóspedes, algo que non se investigou ata agora. Para a súa elaboración, os investigadores colleitaron datos de 27 especies diferentes da familia á que pertencen os peixes pallaso, así como de 10 especies de anemones que se sabe que hospedan a estes peixes, e comprobaron que a tonalidade das raias estaba asociada coa toxicidade e a lonxitude dos  tentáculos de cada anemone.
 
Existe unha relación complexa entre as raias do peixe pallaso, a especialización do hóspede e a toxicidade das anemones. Como? Descubriron que os peixes con menos raias ocupaban menos especies de anemones e  hospedadores con  tentáculos máis curtos, e máis tóxicos, que os peixes con múltiples raias. Por iso, os autores suxiren que podería haber unha relación evolutiva complexa entre as raias do peixe pallaso, a especialización do hóspede e a toxicidade das anemones.

O achado denota unha natureza única nas relacións  simbióticas, aquela en a que un animal utiliza o seu forte  coloración para advertir aos depredadores sobre a toxicidade doutras especies.

FONTE: Elena Martínez Batalla /lavanguardia.com

Descrición xeral do  clast ámbar con radiografía de sincrotrón (μCT) imaxe de  TC do esqueleto de serpe articulado (DIP-S-0907). (A) Clast ámbar con material  esquelético incluído. (B) Vista dorsal do esqueleto, imaxe de  tomografía micro-computada de raios X  sincrotrón (μCT). (C) Vista  ventral do esqueleto, imagen μCT de raios X sincrotrón. Barra de escala, 10 mm. / Imaxe: advances.sciencemag.org

Un equipo internacional de científicos liderado polo Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) identificou unha nova falla no mar de  Alborán. Os resultados desta investigación, que aparecen publicados na revista Tectonics, permiten establecer potenciais riscos xeolóxicos nesa zona.

O traballo forma parte dos estudos desenvolvidos nunha campaña de xeoloxía e  xeofísica mariña levada a cabo a bordo do buque Hespérides en maio de 2016 e sitúa a nova falla nos límites entre as placas  tectónicas  euroasiática e africana no mar de  Alborán, a parte máis occidental do Mediterráneo. Ata agora, a principal falla coñecida nesta zona era a da o-Idrisi.

A falla produce escasa deformación no fondo mariño, aínda que si "terremotos de magnitudes relativamente altas", segundo indicaron investigadores do estudo, como o de magnitude 6,3 na escala Richter que afectou a Melilla e varias zonas de Andalucía o 25 de xaneiro de 2016. Entre as principais conclusións do estudo, destaca que continúa a formación do arco de Xibraltar entre a Iberia e África coa migración da deformación  tectónica cara ao oeste. En canto á  sismicidade, esta esténdese tamén cara ao norte, afectando á rexión do Campo de  Dalias, en Almería.

A nova zona de falla localizada, que se estende cara a Marrocos, foi a causante doutros dous terremotos rexistrados en 1994 e en 2004. Este último, de magnitude entre 6,1 e 6,3 graos na escala de Richter, afectou principalmente á rexión de Lavandas, no norte de Marrocos, e causou máis de 600 mortes. Durante a campaña, os científicos delimitaron a zona afectada polo terremoto principal e a  sismicidad posterior ata a falla da o-Idrisi. Para coñecer a morfoloxía do fondo mariño e a estrutura do  subfondo, empregaron instrumentos  xeofísicos, como a sonda  multihaz, a sonda  paramétrica, o  gravímetro e o  magnetómetro. Tamén empregaron os datos de  sismicidad do Instituto Xeográfico Nacional para coñecer a localización dos terremotos e os mecanismos  focales. Ademais, tivéronse en conta as investigacións en terra de fállalas que produciron os terremotos do 1994 e 2004.

Esta investigación é froito da coordinación e colaboración do CSIC, a Universidade de Granada, a Universidade de Xaén, o Real Instituto e Observatorio da Armada-San Fernando, o Instituto Xeolóxico e Mineiro de España, o Instituto Español de Oceanografía, o Instituto  Hidrográfico da Mariña,  Université  Sorbonne de París,  Université  Mohammed  Premier  Oujda,  Université  Mohammed V- Agdal-Rabat e  Université  Abdelmalek  Essaadi- Tetouan.

FONTE: csic.es

O novo dinosaurio acorazado / Imaxe: Andrey Atuchin/The Denver Museum of Nature &/Science

Hai 75 millóns de anos, un dinosauro ata agora descoñecido habitaba un continente perdido chamado Laramidia. Case tan longo como un elefante africano, tiña o corpo cuberto dunha armadura ósea da cabeza á cola, un escudo que lle proporcionaba protección fronte aos depredadores mentres se alimentaba de plantas cos seus pequenos dentes en forma de folla. A súa elaborada cuberta de espiñas, os seus cornos e un gran pau osudo no extremo da cola convertíano nun tanque vivente, unha criatura digna de ver.

Os restos do Akainacephalus  johnsoni, como foi bautizado polo nome do voluntario que axudou a limpar o cranio, foron descubertos na formación  Kaiparowits do Monumento nacional de  Grand  Staircase-Escalante, unha área protexida ao sur de  Utah (EE. UU.). Hai millóns de anos, a zona formaba parte dun continente que xa non existe,  Laramidia,  demarcado por un mar interior que dividiu en dous América do Norte. Era un lugar moi cálido, húmido, repleto de ríos.

O animal pertence a un grupo de dinosauros armados  herbívoros chamados  anquilosáuridos, que viviron en Asia e o oeste de América do Norte durante o  Cretácico superior (hai entre 100 millóns e 66 millóns de anos), pero, curiosamente, o animal non se parece aos seus parentes americanos, senón aos seus parentes asiáticos.

Por esta complexa historia familiar, os científicos cren que puido cruzar a ponte terrestre de Berinxia dende Asia tras a diminución do nivel do mar para chegar ao verxel no que vivía. Probablemente, din os investigadores, os  anquilosaurios dispersáronse de Asia a Laramidia varias veces, despregándose en abanico no continente perdido para formar distintas poboacións no norte e o sur. As hipóteses para as diferenzas inclúen os cambios no nivel do mar, os distintos climas e as barreiras físicas para o movemento dos animais, como as montañas e os grandes ríos.

A nova especie ofrece o esqueleto máis completo dun dinosauro  anquilosáurido atopado no suroeste dos Estados Unidos. Inclúe un cranio completo, gran parte da columna vertebral, coa rabadilla enteira, varios elementos de extremidades anteriores e posteriores, e unha armadura que inclúe dous aneis no pescozo e placas con  púas.

O estudo publícouse na revista PeerJ.

FONTE: abc.es/ciencia

Un equipo de científicos italianos descubriu un gran lago de auga líquida oculto baixo o xeo do polo sur de Marte. A masa de auga foi detectada co radar a bordo da sonda europea  Mars Express tras unha procura de anos.

Entre maio de 2012 e decembro de 2015, a  Mars  Express sobrevoou unha zona duns 200 quilómetros de ancho do Planum Australe, o polo sur de Marte, onde se alcanzan temperaturas de 120 baixo cero. O instrumento  MARSIS a bordo da nave envía sinais de radio á superficie do planeta. Parte das ondas  rebotan nas diferentes capas de terreo e, dependendo da intensidade coa que regresan, pódese saber a composición do subsolo. 

Tras 29 pasadas pola mesma franxa de terreo a sonda desvelou a existencia dun lago duns 20 quilómetros de longo que está a 1,5 quilómetros baixo o xeo, a primeira vez que se detecta unha gran masa de auga líquida no planeta vermello, co que iso supón para a posible existencia de vida.

“É moi difícil saber que profundidade ten o lago porque a auga absorbe os sinais do radar, co que só vemos a súa superficie, pero polo menos falamos dunha profundidade dun metro”, explica a Materia Roberto  Orosei, do Instituto Nacional de  Astrofísica de Italia e primeiro asinante do estudo, que se publica hoxe en Science. “Estamos ante unha reserva de auga producida polo  derretimiento do xeo que se concentra nunha depresión do terreo”, sinala o astrónomo, que calcula que contén “polo menos centos de millóns de metros cúbicos de auga líquida”. Por agora, os sinais de radar non permiten determinar se se trata de auga líquida pura ou de rocas  porosas infiltradas con auga.

“A única forma de responder esta pregunta é ir alí e perforar o xeo ata o depósito”, sinala  Orosei, un enorme reto tecnolóxico que el cre posible coa tecnoloxía actual. “O máis difícil neste caso non sería  horadar o xeo, senón asegurarse de que non se contamina o lago  subglacial con  microbios terrestres, algo que xa impediu que se exploren lagos similares na Antártida”, sinala. A intensidade dos sinais é moi parecida á que obteñen instrumentos de radar similares en lagos  subglaciales da Antártida e  Groenlandia.

Na Terra coñécense uns 400 lagos  subglaciales similares. Aínda que a inmensa maioría son de auga doce, hai algúns de augas moi salgadas como o lago Vida na Antártida, cuxas augas están a 13 graos baixo cero e onde se atoparon  microbios, ou os de  Devon no Ártico canadense, a uns 600 metros baixo o xeo. Estes depósitos son especialmente interesantes polo seu parecido coas masas de auga líquida que existen en Europa,  Encélado e outras lúas do Sistema Solar que poderían albergar vida. A temperatura no lago marciano é moi inferior aos cero graos, pero probablemente a auga ten un alto contido en sales de  perclorato provenientes do chan marciano que actúan como  anticongelante.

O achado abre xa un intenso debate sobre se é posible que haxa vida en leste ou outros lagos marcianos aínda por descubrir. A sonda  Mars  Express só explorou co seu radar menos do 10% do Polo sur marciano e os autores da investigación resaltan que non hai razóns para pensar que este é o único lugar do polo onde pode existir auga líquida. “A resposta curta a se pode haber  microbios neste lago é si”, resalta  Orosei. “Algúns  microbios terrestre usan os sales no seu metabolismo e de feito hai  microbios que poderían vivir nun hábitat como o que detectamos en Marte”, engade.

FONTE: Nuño Domínguez/elpais.es/ciencia

Sophia é a creación de Hanson Robotics, un fenómeno mediático e un símbolo da nova revolución da Intelixencia Artificial, chegando a ser considerado o robot máis avanzado do mundo. A cara A.

Pero, trátase realmente dun avance científico ou máis ben dunha fraude? Dot CSV (Carlos Santana Vega) fai a súa argumentación. A cara B.

Agora quita as túas conclusións!

Científicos da Universidade de Adelaida en Australia demostraron que, lonxe de ser só o produto dos nosos pais, a transferencia xeneralizada de xenes entre especies cambiou radicalmente os xenomas dos mamíferos actuais e foi un importante impulsor da evolución.

No estudo máis grande do mundo dos chamados «xenes de salto», os investigadores rastrexaron dous destes xenes en 759 especies de plantas, animais e fungos. Estes xenes de salto son en realidade pequenas pezas de ADN que poden copiarse nun xenoma e coñécense como elementos xenéticos  transponibles. Desta forma, descubriron que as transferencias entre especies, mesmo entre plantas e animais, producíronse con frecuencia ao longo da evolución.

Os dous elementos  transponibles que rastrexaron, L1 e BovB, ingresaron aos mamíferos como ADN estraño. Esta é a primeira vez que alguén demostrou que o elemento  L1, importante en humanos, saltou entre as especies.

"Os xenes  saltarines, propiamente chamados  retrotransposones, cópianse e péganse ao redor dos xenomas, e nos xenomas doutras especies. Como se fai isto aínda non se coñece. Aínda que insectos como  garrapatas, mosquitos ou posiblemente virus poden estar involucrados, segue sendo un gran crebacabezas", explica o líder do proxecto, o profesor David  Adelson, director do Centro de  Bioinformática da Universidade de  Adelaide. 

"Este proceso chámase transferencia horizontal, que difire da transferencia normal (vertical) entre pais e fillos, e tivo un enorme impacto na evolución dos mamíferos", engade o investigador. Por exemplo, di o profesor  Adelson, o 25% do xenoma das vacas e as ovellas derívase dos xenes de salto.

No estudo, publicado na revista Genome Biology, os investigadores atoparon que a transferencia horizontal de xenes estaba moito máis estendida do que se pensou.

"Pensábase que os elementos L1 herdábanse só de pais a fillos", di o autor principal,  Atma  Ivancevic, investigador na Facultade de Medicina da Universidade de  Adelaide. "A maioría dos estudos só analizaron unha manchea de especies e non atoparon evidencia de transferencia. Examinamos tantas especies como puidemos".

Os elementos  L1 en humanos asociáronse con cancro e trastornos  neurológicos. Os investigadores din que comprender a herdanza deste elemento é importante para comprender a evolución das enfermidades.

Os investigadores atoparon que os  L1 son abundantes en plantas e animais, aínda que só aparecen esporadicamente en fungos. Pero o resultado máis sorprendente foi a falta de  L1 en dúas especies crave de mamíferos: os  monotremas australianos (ornitorrinco e  equidna), que mostran que o xene entrou na vía evolutiva dos mamíferos despois da diverxencia dos  monotremas.

"Cremos que a entrada de  L1 no xenoma dos mamíferos foi un factor crave da rápida evolución dos mamíferos nos últimos 100 millóns de anos", di  Adelson.

O equipo tamén analizou a transferencia de elementos de  BovB entre especies.  BovB é un xene de salto moito máis novo: descubriuse por primeira vez nas vacas, pero desde entón demostrouse que salta entre unha estraña variedade de animais, incluídos réptiles, elefantes e  marsupiales. Unha investigación anterior, dirixida polo profesor  Adelson, descubriu que as  garrapatas eran os facilitadores máis probables da transferencia de  BovB entre especies.

A nova investigación ampliou a análise para descubrir que  BovB saltou aínda máis amplamente do que se anticipou.  BovB foi transferido polo menos dúas veces entre ras e morcegos, e as novas especies de  vectores potenciais inclúen  chinches,  sanguijuelas e lagostas.

O equipo cre que o estudo das especies de insectos axudará a atopar máis evidencias de transferencia cruzada entre especies. Tamén teñen como obxectivo estudar outros xenes de salto e explorar a posibilidade de  vectores acuáticos, como os vermes mariños e os  nematodos.

"A pesar de que o noso traballo recente implicou a análise de xenomas de máis de 750 especies, só comezamos a rabuñar a superficie da transferencia horizontal de xenes", di  Adelson. "Hai moitas máis especies para investigar e outros tipos de xenes de salto".

FONTE: infosalus.com

Pouco máis de catro séculos despois de que o científico italiano Galileo Galilei descubrise as catro primeiras lúas de Xúpiter, un equipo de astrónomos estadounidenses anuncia onte o achado doutros doce satélites virando ao redor do maior planeta do sistema solar. Coas novas incorporacións, Xúpiter pasa a ter 79 lúas coñecidas, máis que calquera outro planeta da nosa veciñanza.

“Utilizamos unha cámara mellor que calquera outra empregada antes. Isto permitiunos obter imaxes máis profundas e atopar lúas máis pequenas”, explica o astrónomo Scott  Sheppard, principal responsable do descubrimento. Os novos satélites miden menos de tres quilómetros cada un e son moi pouco luminosos. Dous deles son máis interiores e viran no mesmo sentido que a rotación de Xúpiter. Outros nove son exteriores e móvense na dirección oposta. E o duodécimo, de menos dun quilómetro, mestura os dous tipos, cunha órbita nunca vista nos satélites  Xovianos. Avanza na dirección das lúas interiores, pero ao nivel das exteriores, como un kamikaze. É “un bicho raro”, en palabras de  Sheppard, investigador do Instituto  Carnegie, en Washington.

Segundo o astrónomo, esta situación inestable podería acabar cunha colisión frontal que “reduciría os obxectos a po”. Ao seu xuízo, esta bala perdida do espazo púidose formar precisamente tras un choque deste tipo. Os autores do achado propuxeron bautizar a este peculiar satélite co nome d  Valetudo, como a  bisnieta do deus Xúpiter segundo a mitoloxía romana.

Un satélite é simplemente un corpo celeste opaco que vira ao redor dun planeta. Mercurio e  Venus non teñen ningún coñecido e a Terra só conta coa Lúa, pero os satélites abundan no resto do sistema solar: Marte posúe dous;  Plutón, cinco;  Neptuno, 14;  Urano, 27; e Saturno, 62. Xúpiter, unha descomunal bóla de gas con máis de mil veces a masa da Terra, é tan grande que controla a multitude de obxectos coa súa gravidade. A maior lúa do planeta, Ganímedes, é máis grande que Mercurio.

O equipo de Sheppard detectou as novas lúas case por casualidade, cando os investigadores buscaban planetas máis aló de  Plutón, nos confíns do sistema solar. Xúpiter pasou entón por diante do seu obxectivo. As primeiras observacións realizáronse na primavera de 2017 desde o Observatorio Interamericano do Cerro Tololo (Chile), o mesmo que descubriu o 70% do universo.

“A pesar do que se ve nas películas, o sistema solar é moi grande e está case baleiro”, sinala o astrónomo  Steve  Heathcote, director do observatorio chileno. “Estes novos satélites son pequenos —Valetudo mide menos dun quilómetro— e están moi lonxe, así que apenas son visibles. Tes que mirar na dirección correcta, cunha cámara moi sensible, para atopalos”, engade. O equipo de  Scott  Sheppard empregou a nova Cámara de Enerxía Escura instalada no Telescopio Branco do Cerro  Tololo. É un aparello capaz de tomar imaxes de 520  megapíxeles de resolución dun cadrado do ceo cun lado equivalente a unhas catro veces o diámetro aparente da Lúa, segundo detalla  Heathcore. “Permíteche inspeccionar unha gran rexión do espazo cunha gran sensibilidade”, subliña.

“Só estamos a ver a punta dun iceberg moi grande”, sostén o director do observatorio chileno. “Crese que algúns dos satélites orixinais de Xúpiter dividíronse en moitos pedazos máis pequenos. É probable que haxa moitos fragmentos do tamaño de  Valetudo ou máis pequenos que aínda non se descubriron”, apunta. “A liña divisoria entre os fragmentos dignos de ser bautizados, co nome dunha deusa romana nada menos, e as rocas anónimas restantes é, en certo xeito, cuestión de gustos”.

FONTE: Manuel Asende/elpais.es/ciencia

A ilustración amosa como puido ser o encontro da Vía Láctea coa galaxia da Salchicha, hai entre 8.000 e 10.000 millóns de anos / V. Belokurov (Cambridge, UK). Basada nunha imaxe de Carlos Muñoz (ESO)

Un equipo internacional de astrónomos acaba de descubrir os rastros dunha antiga colisión frontal da Vía Láctea, a nosa galaxia, con outra de dimensións máis pequenas, á que os investigadores se refiren como a "galaxia da  Salchicha".

O evento marcou profundamente a "infancia" da Vía Láctea,  redibuxando por completo a súa estrutura, dende o  bulbo central ao seu halo exterior. Se esa colisión non se producira, é moi probable que a nosa galaxia fora moi distinta á que coñecemos na actualidade. O achado acábase de publicar en Monthly  Notices  of  the  Royal  Astronomical  Society   arxiv. org nunha serie de cinco artigos, nos que os autores analizan os diversos aspectos da colisión (http://adsabs.harvard.edu/abs/2018MNRAS.478..611B, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180510288D, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180500453M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018ApJ...856L..26M, http://adsabs.harvard.edu/abs/2018arXiv180407050M).

En resumo, os astrónomos cren que, entre hai 8.000 e 10.000 millóns de anos, unha pequena e descoñecida galaxia precipitouse de fronte contra a nosa Vía Láctea. A galaxia anana non sobreviviu ao encontro, quedou totalmente esnaquizada e os seus restos seguen hoxe flotando ao noso ao redor.

En palabras de  Vasily  Belokurov, da Universidade de Cambridge e autor principal dun dos artigos, "a colisión fixo  trizas á galaxia anana, deixando ás súas estrelas movéndose en órbitas moi radiais, longas e estreitas como agullas". As traxectorias desas estrelas, prosegue o astrónomo, lévanas "moi preto do centro da nosa galaxia. E ese é un signo que revela que a pequena galaxia entrou nunha órbita moi excéntrica, o que selou o seu destino".

Os cinco artigos  delinean as características máis sobresalientes deste extraordinario suceso. Varios deles foron dirixidos por GyuChul  Myeong, da Universidade de Cambridge, quen xunto aos seus colegas, usou para o traballo datos do satélite  Gaia, da Axencia Espacial Europea.

Gaia leva desde 2013  mapeando as estrelas da nosa galaxia, rexistrando as súas velocidades e traxectorias a medida que se moven dentro da Vía Láctea. Grazas a esta misión europea, os astrónomos coñecen agora as posicións e traxectorias dos nosos veciños estelares cunha precisión sen precedentes.

Foi precisamente ao estudar as traxectorias das estrelas tras a colisión o que lle valeu á galaxia anana o alcume de "a  Salchicha de Gaia" O astrónomo  Wyn Evans, outro dos autores, explica que "ao facer un mapa coas velocidades desas estrelas, xurdiu sen máis a forma dunha  salchicha. Cando a galaxia máis pequena rompeu, as súas estrelas foron arroxadas a órbitas moi radiais. E esas estrelas da  Salchicha son todo o que queda da última gran fusión da Vía Láctea".

Na actualidade, a Vía Láctea segue chocando con outras pequenas galaxias, como a de Saxitario, pero ningunha delas é tan masiva como a da Salchicha. A súa masa total, en efecto, incluíndo estrelas, gas e materia escura, era de máis de 10.000 millóns de veces a masa do Sol.

Cando a Salchicha chocou contra a nova Vía Láctea, a súa penetrante traxectoria causou nela un enorme caos. Tras o impacto, os investigadores cren que o disco da Vía Láctea quedou "inchado ou mesmo fracturado", e que tivo que volver medrar. E os cascallos e restos da Salchicha espareséronse por todas partes dentro da nosa galaxia, creando a súa  bulbo central e alimentando o  halo estelar circundante.

Segundo explica Denis  Erkal, da Universidade de  Surrey, as simulacións informáticas realizadas reflicten todas estas características. Nelas, as estrelas da galaxia Salchicha penetran na nosa en órbitas moi estiradas, que se alongan aínda máis debido ao crecemento do disco da Vía Láctea, que se seareira e vólvese máis groso tras a colisión.

As evidencias desta "remodelación galáctica" poden verse nas traxectorias das estrelas "herdadas" da galaxia anana. Explícao Alis Deason, da Universidade de  Durham e outro dos autores da investigación: "As estrelas da  Salchicha viran á mesma distancia do centro da galaxia. Estes xiros en forma de Ou causan que a densidade do  halo estelar da Vía Láctea diminúa drasticamente nos lugares en que as estrelas cambian de dirección". Algo que  Deason, por outra banda, xa predixera fai máis de cinco anos.

A investigación tamén logrou identificar polo menos oito grandes cúmulos  globulares, grupos de estrelas moi xuntas en grupos de forma esférica, que foron traídos á Vía Láctea pola galaxia da Salchicha. Xeralmente, as galaxias pequenas non teñen cúmulos  globulares propios, o que significa que a Salchicha debeu de ser o suficientemente grande como para posuír toda unha colección destas densas agrupacións estelares.

"Aínda que houbo moitas galaxias satélites caendo sobre a Vía Láctea ao longo da súa existencia -explica pola súa banda  Sergey  Koposov, da Universidade  Carnegie  Mellon- esta foi, sen dúbida, a máis grande de todas".

FONTE: José M. Nieves/ciencia/abc.es

Ictiosaurio / Imaxe: Revista Muy Interesante

Medía 26 metros, movíase a 40 quilómetros por hora, e durante 50 millóns de anos dominou os mares da Terra como o depredador máis rápido e eficaz. Trátase dun exemplar de ictiosaurio, un dos animais máis grandes que habitou o planeta, e cuxa mandíbula foi descuberta por un equipo internacional de científicos en  Lilstock, Reino Unido.

Ata o momento, o  ictiosaurio máis grande coñecido medía 21 metros de longo. Os restos deste exemplar, que se atopan no Museo Tyrell, en Canadá, serviron para comparar os novos restos e concluír que, efectivamente, pertenceron a un exemplar desta especie, que viviu no Triásico tardío, hai uns 200 millóns de anos.

O descubrimento é só un óso incompleto (chamado  surangular) da mandíbula inferior desta criatura xigante, que, calculan, mediría preto do tamaño dunha balea azul: un xigantesco ictiosaurio de tipo shastasaúrico.

“O óso da mandíbula dun réptil prehistórico de 200 millóns de anos pertence a un dos animais máis grandes do mundo", segundo manifesta nun comunicado o grupo de  paleontólogos.

O estudo foi publicado na revista científica PLOS ONE.

FONTE: Laura Marcos/muyinteresante.es

A estrela anana PDS 70 captada polo telescopio  VOLT. O planeta é o punto brillante á dereita do centro da imaxe / ESO/A. Müller et al.

Un planeta recentemente nado acaba de ser fotografado por un telescopio situado en Chile. PDS 70 b, como foi bautizado, é un xigante  gasoso, máis grande que Xúpiter. Orbita a estrela anana chamada PDS 70, da que a separan 3.000 millóns de quilómetros (máis ou menos a mesma distancia que hai entre  Urano e o Sol), o que, segundo os científicos, corrobora a teoría de que os planetas gasosos como Xúpiter fórmanse a grandes distancias do seu astro.

Por primeira vez, os astrónomos puideron observar con claridade o proceso de formación do planeta no disco de gas e po que rodea á estrela, segundo detallan esta semana os autores do descubrimento en dous artigos publicados en  Astronomy& Astrophysics. É dicir, PDS 70 b está aínda moi preto do lugar no que naceu e segue acumulando material.

A detección deste novísimo planeta foi posible grazas ao potente instrumento  SPHERE instalado no Telescopio Moi Grande (Very  Large  Telescope,  VLT) que o Observatorio Europeo Austral (ESO) ten en Chile.

Na imaxe capturada polo telescopio vese a estrela e o planeta (é a esfera brillante situada á dereita do centro). O círculo negro que hai no medio da fotografía é a pegada deixada polo  coronógrafo, o dispositivo que se usa para bloquear a intensa luz que provén da estrela.

Segundo detalla o estudo, a estrela  PDS 70 ten entre cinco e seis millóns de antigüidade, o que lles dá idea do máximo de idade que ten o planeta. "Fomos testemuñas dunha instantánea do sistema planetario pero aínda non sabemos con exactitude cando empezou a formarse o planeta. Segundo os nosos modelos teóricos, é posible que só teña uns poucos millóns de anos".

Segundo os cálculos da sonda espacial  Gaia, que está a facer un censo da Vía Láctea, a estrela PDS 70 atópase a unha distancia de 370 anos luz.

Os astrónomos puideron medir o brillo do planeta en diferentes lonxitudes de onda, o que lles permitiu deducir algunhas das propiedades da súa atmosfera e determinar, por exemplo, que parece ter nubes. Así mesmo, estiman que as temperaturas na superficie PDS 70 b roldan os 1.000º C, o que fan del un mundo moito máis caloroso que calquera dos planetas do Sistema Solar.

FONTE:Teresa Guerrero/ciencia/elmundo.es

Durante case catro anos e unha viaxe que lle levou tres veces ao redor do Sol, ninguén –salvo o seu reducido equipo de controladores- fíxolle moito caso. Pero agora a sonda Hayabusa 2 chegou por fin ante o seu obxectivo, un diminuto asteroide identificado polo número de catálogo 162173,  Ryugu para os amigos. 

Ryugu é tan pequeno que non foi descuberto ata 1999, dentro dun programa para localización de asteroides cuxa órbita pode achegarse perigosamente á da Terra. Forma parte dun grupo coñecido como asteroides Apollo (nada que ver co programa lunar americano dos anos sesenta) no que xa hai rexistrados preto dun milleiro e medio. Case todos son moi pequenos: o maior, Sísifo, non chega aos dez quilómetros de diámetro; Ryugu, dez veces menos. Pero o seu interese estriba na remota posibilidade de que algún poida impactar no noso planeta. O que caeu en  Chelyabinsk (Rusia) hai cinco anos deixando unha boa chea de feridos por cristais rotos, era un  Apollo non detectado.

A sonda que agora nos ocupa é a Hayabusa 2, xaponesa e segunda dunha serie iniciada en 2003. O aquela ocasión, a Hayabusa 1 foi a primeira misión dirixida a obter mostras dun asteroide. Tras unha accidentada viaxe, conseguiu cumprir o seu obxectivo e regresar á Terra con mineral recollido no asteroide Itokawa. Xapón uníase así a Estados Unidos e Rusia en ser os tres únicos países que posúen mostras de material extraterrestre. Aínda que neste caso, en cantidades mínimas: uns 1.500 grans tan diminutos que houbo que identificalos mediante  microscopía electrónica. Pero suficientes para determinar directamente por primeira vez a composición dun asteroide.

Aquela misión estivo infestada de dificultades, desde a perda dunha baliza que debía guiar a aproximación ao asteroide ata a conxelación do combustible durante o seu longo periplo de retorno á casa. Coa Hayabusa 2, os técnicos xaponeses aproveitaron as leccións tan duramente aprendidas e melloraron moitos equipos de a bordo, aínda que o método de funcionamento segue sendo esencialmente o mesmo.

A  baxísima gravidade do Ryugu impide unha aterraxe convencional. Calquera rebote por suave que fóra enviaría a sonda de novo cara ao espazo. No seu lugar, seguirase un procedemento máis complicado. Primeiro, desde unha distancia de cincuenta metros, o Hayabusa 2 disparará contra o chan unha bala de cobre dun par de quilos de peso para formar un cráter artificial que expoña o terreo subxacente, sobre o que se farán todos os experimentos. Despois, a nave irá descendendo aos poucos ata que unha especie de funil faga contacto co chan. Un novo disparo, esta vez dun proxectil máis lixeiro de  tantalio puro, fará que algunhas  esquirlas do chan salpiquen de forma que algunhas sexan recollidas polo funil. De aí pasarán a unha cápsula que –tras outra longa viaxe- devolveraas á Terra. O regreso será no 2020. É o que teñen os voos especiais: que levan moito tempo.

Polo momento, o Hayabusa transmitiu excelentes fotos do asteroide. O que ao principio non era senón un punto luminoso fronte ao fondo de estrelas converteuse nunha rocha sorprendentemente regular que, segundo o punto de vista, lembra a un diamante tallado. A súa superficie mostra algún cráter de impacto e multitude de rochas soltas. Xira ao redor do seu eixo con movemento retrógrado, é dicir, de oeste a leste, ao contrario que a Terra. E as súas dimensións, como se previu, non chegan ao quilómetro de diámetro.

É un asteroide de tipo  C, metálico. A súa composición probablemente inclúe níquel, ferro, outros elementos pesados e quizais trazas de auga. Alguén calculou xa que o seu valor desde un punto de vista mineiro pode ser duns 80.000 millóns de dólares. Deducindo os astronómicos custos de explotación, o beneficio futuro dunha compañía que decidise explotalo podería alcanzar os 30.000 millóns. Pero esa é unha empresa que está aínda moi no futuro.

Namentres, estamos a asistir o descubrimento doutro (pequeno) mundo cuxa xeografía se irá despregando ante os nosos ollos durante as próximas semanas.

FONTE: Rafael Clemente/elpais.com

Encélado / Imaxe: NASA/t13.cl

A pesar de que hai uns anos non nos resultaba unha lúa particularmente interesante, pois apenas mide 500 quilómetros de diámetro e parece unha enorme bóla de neve, o certo é que Encélado é todo un descubrimento e conforme investigamos un pouco máis nela, máis fascinante vólvese. Agora, empregando  espectrometría de masas da nave espacial Cassini da NASA, un equipo de científicos descubriu moléculas orgánicas ricas en carbono expulsadas das gretas na superficie xeada de  Encélado. Así, as plumas de auga salgada que brotan desta  nívea lúa, acaban de reunir un dos ingredientes máis importantes para a habitabilidade: grandes moléculas orgánicas ricas en carbono.  Encélado preséntase como un prometedor lugar para albergar vida extraterrestre.

"Unha vez máis,  Encélado impresionounos. Previamente só identificaramos as moléculas orgánicas máis simples que contiñan algúns átomos de carbono, pero incluso iso era moi  intrigante", dixo  Christopher  Glein, científico espacial especializado en química extraterrestre do  Soutwest  Research  Institute ( SwRI).

"Agora atopamos moléculas orgánicas con masas superiores a 200 unidades de masa atómica. Iso é máis de dez veces máis pesado que o metano. Con moléculas orgánicas complexas que emanan do seu océano de auga líquida, esta lúa é o único corpo ademais da Terra que satisfai todas os requisitos básicos para a vida tal como coñecémola", aclara  Glein na revista Nature que publica o estudo.

Estes achados reforzan a hipótese de que, no profundo da súa cortiza xeada,  Encélado podería albergar unha vida mariña simple, agrupada ao redor da calidez dos  respiraderos hidrotermais.

Antes de que a nave Cassini se  desintegrara tras moitos anos de intenso e frutífero traballo, tomou mostras da columna de material que emerxía do subsolo de  Encélado. O  Analizador de Po Cósmico e o  Espectrómetro de Masa  Iónico e Neutral dirixidos polo  SwRI fixeron medicións tanto dentro da columna como no anel E de Saturno, que está formado por grans de xeo que escapan da gravidade de  Encélado.

O ano pasado, datos de Cassini revelaron a presenza de hidróxeno molecular nos  penachos da superficie de Encelado, unha posible fonte do que sería a auga do océano reaccionar coas rocas a través de procesos hidrotermais.

A calidez dos  respiraderos permite que teña lugar un proceso diferente: a  quimiosíntesis. As bacterias ao redor das ventilacións aproveitan a enerxía química para producir moléculas de azucre, alimento.

"O hidróxeno proporciona unha fonte de enerxía química que sostén aos  microbios que viven nos océanos da Terra preto dos  respiraderos hidrotermais", expón Hunter  Waite, coautor do traballo. "Unha vez que identificase unha posible fonte de alimento para os  microbios, a seguinte pregunta que debe facerse é cal é a natureza dos compostos orgánicos complexos no océano? Este documento representa o primeiro paso nesa comprensión: a complexidade na química orgánica máis aló das nosas expectativas".

Segundo os expertos, o seguinte paso interesante sería enviar unha nave espacial que voase a través da pluma de Encélado e analizase esas complexas moléculas orgánicas utilizando un  espectrómetro de masas de alta resolución para axudar aos científicos para determinar como se crearon.

"Debemos ser cautelosos, pero é emocionante pensar que este achado indica que a síntese biolóxica de moléculas orgánicas en  Encélado é posible", di  Glein.

Mentres tanto, os investigadores aquí na Terra seguen observando e experimentando en respiraderos hidrotermais coa esperanza de avanzar na nosa comprensión de como sería a vida na fascinante lúa Encélado.

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.es

A Terra no espazo / Imaxe:rolscience.net

Anders  Sandberg, Eric Drexler e Toby Ord, investigadores da Universidade de Oxford, acaban de publicar en  arxiv. org un demoledor artigo no que  reinterpretan con rigor matemático dous dos alicerces da  astrobiología: o Paradoxo de  Fermi e a Ecuación de  Drake. E as súas conclusións son que, por moito que as busquemos, xamais atoparemos outras civilizacións intelixentes. Por que? Porque, sinxelamente, non existen.

A maior parte dos  astrofísicos e  cosmólogos da actualidade están convencidos de que "aí arriba", en algures, deben existir formas de vida intelixente. É a conclusión lóxica de pensar na enormidade do Universo: miles de millóns de galaxias, con centos de miles de millóns de estrelas cada unha e billóns de planetas orbitando ao redor desas estrelas.

O avultado destas cifras, consideran eses científicos, convertería nunha auténtica "perversión estatística" a mera idea de que a intelixencia xurdise só unha vez nun sistema de tales proporcións. Pero que pasaría se a posibilidade máis inverosimil resultase ser a correcta e resultase que, a pesar de todo, estamos completamente sós?

Segundo os tres investigadores de Oxford, os cálculos feitos ata agora sobre a probabilidade de que exista vida intelixente fose da Terra baséanse en incertezas e suposicións, o que leva a que os seus resultados teñan marxes de erro de "múltiples ordes de magnitude" e, por tanto, inaceptables.

Por iso, Sandberg, Drexer e Ord trataron de reducir ao máximo ese enorme grao de incerteza, ciñéndose aos mecanismos químicos e xenéticos plausibles. E o resultado, afirman, é que "hai unha probabilidade substancial de que esteamos completamente sós".

Segundo o paradoxo de Fermi, formulada en 1950 polo físico italiano Enrico Fermi, só na nosa galaxia hai tantas estrelas que, tendo en conta a idade do Universo, incluso a máis pequena probabilidade de que xurda vida intelixente significaría que a Vía Láctea debería estar repleta de tales civilizacións, e que polo menos algunhas delas deberían ser xa detectadas pola Humanidade. Pero a pesar de todos os esforzos, non foi así. De aí o paradoxo.

En 1961, o astrónomo norteamericano Frank Drake tratou de encadrar o paradoxo de Fermi nun marco analítico e desenvolveu a famosa ecuación que leva o seu nome para estimar o número de civilizacións intelixentes que poderían existir na nosa Vía Láctea, independentemente do feito de que non podamos velas.

N sería o número de civilizacións con capacidade de comunicación dentro da nosa galaxia. Un número que Drake calculou tendo en conta factores como o ritmo actual de formación de estrelas "adecuadas" (R), a fracción de estrelas que teñen planetas (fp), o número de planetas dentro da "zona habitable" desas estrelas (ne), o número de mundos nos que xurdiu a vida (fl), desenvolveuse ata a intelixencia (fi) e foi capaz de fabricar tecnoloxía de comunicacións (fc). L, pola súa banda, é o tempo medio, en anos, durante o que unha civilización intelixente pode sobrevivir.

Asignando unha serie de valores a cada parámetro, Drake chegou á conclusión de que só na nosa galaxia, a Vía Láctea, debería haber un mínimo de dez civilizacións detectables polo home cada ano. Máis tarde, e á luz dos novos coñecementos astronómicos, os valores asignados por Drake a cada factor fóronse axustando, e un bo número de solucións á súa ecuación contemplan resultados moito máis modestos, con cifras de 0,0000000142162 (e mesmo menos) posibles civilizacións detectables ao ano. 

No seu artigo, os tres investigadores británicos fan súa a frase da astrónoma Jill Tarter, directora do Instituto SETI ata 2012, na que se refire á ecuación de Drake como a "unha marabillosa forma de organizar a nosa ignorancia". 

O problema coa ecuación, din os tres científicos, é que os valores asignados á maioría dos factores adoitan representar as mellores conxecturas posibles, que ademais dependen en gran medida da actitude optimista ou pesimista da persoa que as realiza en canto á posibilidade de que exista vida intelixente.

Parafraseando a Steven J. Dick, outro astrónomo norteamericano, os investigadores escriben no seu artigo: "Quizais nunca na historia da ciencia ideouse unha ecuación que arroxe valores que difiran en oito ordes de magnitude... Cada científico parece achegar os seus propios prexuízos e suposicións sobre o problema". E iso que Dick estaba a ser amable, indican os investigadores, xa que moitos resultados da ecuación de Drake difiren mesmo en centos de ordes de magnitude.

Entre as moitas solucións obtidas ata agora, Sandberg, Drexer e Ord valoran especialmente a conseguida recentemente polo cosmólogo Max Tegmark. Segundo este científico sueco, non existe razón algunha para que dúas civilizacións intelixentes atópense a unha distancia determinada. Polo que, e dado que a Vía Láctea só representa unha minúscula porción do Universo observable, que á súa vez só é unha pequena parte do Universo máis aló do que podemos ver, resulta pouco probable que xurdan dúas civilizacións intelixentes no mesmo Universo observable. Por tanto, para todos os efectos, o máis probable é que esteamos sós.

No seu modelo, os investigadores británicos utilizan un enfoque diferente, incorporando as incertezas científicas actuais que fan que os valores das diferentes partes da ecuación de Drake difiran en decenas (ou centos) de ordes de magnitude. Algunhas desas incertezas refírense a cuestións críticas, relacionadas coa aparición de vida a partir de materiais "non vivos", un proceso coñecido como abioxénese, e as probabilidades posteriores de que a vida temperá, similar ao ARN, termine por evolucionar cara a outra forma de vida máis adaptable, parecida ao ADN. 

Por non falar da cuestión de como esa vida similar ao ADN terminou por converterse nas complexas células eucariotas das que está feita calquera especie viva do noso planeta que sexa máis complexa que unha bacteria. Os resultados son, certamente, demoledores, e neles o paradoxo de Fermi disólvese ata desaparecer como un sobre de azucre na auga.

"Cando temos en conta as incertezas de forma realista -conclúen os investigadores- substituíndo as estimacións puntuais polas distribucións de probabilidade que reflicten a comprensión científica actual, non atopamos ningunha razón para soster que na galaxia, ou en todo o Universo observable, existan outras civilizacións". 

Moi ao contrario, o que si que atopan é "unha probabilidade substancial de que esteamos sós na nosa galaxia, e talvez mesmo no noso universo observable".

Onde están, entón todos os demais? Para os tres científicos de Oxford, "probablemente moi lonxe, máis aló do horizonte cosmológico que será, para sempre, inalcanzable para nós".

FONTE: José Manuel Nives/abc.es/ciencia

Imaxe dos catro fósiles de Electrorana limoae / LIDA XING/UNIVERSIDADE DE XEOCIENCIAS DA CHINA 

Catro fósiles de ras perfectamente conservadas en ámbar representan a evidencia máis antiga atopada da presenza de  anuros (grupo de anfibios ao que pertencen as ras e os sapos) nun bosque tropical, cuxo ambiente húmido impide a  fosilización.

Trátase da especie extinta  Electrorana  limoae, que viviu no que hoxe é Birmania hai aproximadamente 99 millóns de anos, a mediados do  Cretácico, mentres os dinosauros aínda dominaban a Terra. Xunto a ela permanece  inmortalizado tamén un pequeno escaravello que probablemente ía ser o seu xantar cando lles sorprendeu a savia dunha árbore  cretácico.

O descubrimento, publicado en Scientific Reports, foi dirixido por  Lida  Xing, doutorado en paleontoloxía e investigador da Universidade de  Geociencias de China. Os catro fósiles estudados, que se converteron nos exemplares máis antigos de ras conservadas en ámbar, son clave para establecer desde que período hai presenza de  anuros en bosques tropicais húmidos.

O achado destes anfibios "atrapados" en resina  fosilizada é pouco común, os descubrimentos anteriores datan de hai só uns 40 millóns e 25 millóns de anos e atopáronse na República Dominicana e México respectivamente. Estes fósiles son fundamentais para axudar aos investigadores comprender a historia evolutiva das ras.

Estímase que as ras existiron desde hai polo menos 200 millóns de anos pero observar os vestixios máis antigos entraña diversas dificultades. Non se conservan ben debido ao seu pequeno tamaño e constitución lixeira, ademais, a humidade propicia a súa temperá descomposición deixando apenas material fósil.

A maior parte dos rexistros destes anfibios pertencen a exemplares de especies máis  robustas que habitaron climas áridos, posto que o hábitat e a propia constitución do animal facilitaron a súa conservación ata a actualidade.

O fósil máis antigo pertencente ao grupo dos  anuros é  Prosalirus bitis, descuberto en 1995 na Formación  Kayenta,  Arizona, que viviu a principios do  Xurásico (hai entre 199 e 175 millóns de anos). A considerada primeira ra verdadeira é a  Vieraella herbsti, do  Jurásico Temperán (hai entre 188 e 213 millóns de anos), da que se coñece só por impresións da dorsal e  ventral dun único animal. Estímase que a evolución da  Anura moderna completouse durante o  Xurásico.

O exemplar mellor conservado da mostra ten unha lonxitude de 2,5 centímetros, e como observaron os científicos non se trata dunha ra adulta, sumado ao feito de que algunhas dos seus partes non soportaron o paso do tempo, as incógnitas que expón son tantas como os achados que supón.

Na mostra de ámbar máis grande son visibles as extremidades anteriores, o cranio e parte da columna vertebral da ra (xunto ao escaravello). No resto consérvanse dúas mans e unha sombra do corpo dunha ra que, segundo revelou a  tomografía  computarizada de raios X, non contén material  esquelético no seu interior. Probablemente ese espécime podrecese dentro do ámbar.

A investigación específica que moitas partes como "os ósos da boneca, a  pelvis, os ósos da cadeira, o oído interno e a parte superior da columna vertebral, non se atopan nos fósiles descubertos". Estas partes, cruciais para determinar a relación con outras especies de ras, non se conservaron, debido á descomposición ou pola mocidade da ra no momento da súa morte.

Grazas aos ósos que se se conservaron os científicos puideron buscar similitudes entre as especies actuais para determinar os seus parentes actuais. Entre os que se atopan os sapos  parteiros e os de ventre de lume, especies  eurasiáticas que non viven en climas tropicais (como  Electrorana  limoae) senón tépedos.

FONTE: Raquel Díaz/elmundo.es/ciencia

Galaxia ESO 325-G004, co anel de Einstein resultante da distorsión da luz dunha galaxia afastada / ESO/ESA/HUBBLE/NASA

Hai máis de 100 anos, Albert Einstein formulou a teoría da relatividade, agora, Observatorio Austral Europeo nun comunicado (ESO) confírmaa fóra da Vía Láctea.

O achado foi posible grazas para o efecto dunha das lentes  gravitacionales máis próximas, a galaxia ESO 325- G004 (a 450 millóns de anos luz da Terra), tan masiva que  distorsiona a luz doutra máis afastada situada a máis de 10.000 millóns de anos luz, creando un anel de Einstein (fenómenos que se produce por que galaxias masivas como a citada son tan grandes que cando a luz doutros obxectos para por elas, se  distorsiona o espazo e o tempo que as rodea).

Os resultados publicados recentemente en Science confirman que a gravidade a escala galáctica, é dicir, nun rango de distancias duns 6.000 anos luz ( 56.000 billóns de quilómetros), compórtase segundo o predito pola relatividade xeral de Einstein.

A teoría da relatividade xeral de Einstein predí que os obxectos  deforman o espazo-tempo ao seu ao redor, facendo que calquera luz que pase preto sexa desviada. O resultado é a lente  gravitacional, un efecto só perceptible con obxectos moi masivos.

Na actualidade coñécense unhas cen lentes  gravitacionales fortes, pero a maioría están demasiado lonxe como para poder medir con precisión a súa masa. A proximidade de ESO 325-G004 permitiu a medición deste fenómeno que pode ter importantes implicacións para os modelos de gravidade alternativos á relatividade xeral. Probar as propiedades de longo alcance da gravidade é de vital importancia para validar o noso modelo  cosmológico actual.

A relatividade xeral foi posta a proba con precisión a escalas do sistema solar, e estudáronse con moito detalle os movementos de estrelas ao redor do buraco negro do centro da Vía Láctea, pero previamente non se fixeron probas tan precisas a escalas astronómicas máis grandes.

A observación deste fenómeno foi posible grazas ao instrumento  MUSE, instalado no  Very  Large  Telescope que ten o Observatorio Europeo Austral (ESO) en Chile, e ao telescopio espacial  Hubble da NASA e a ESA. Ambos, permitiron medir de dúas formas diferentes a forza da gravidade.

En Chile, un da Universidade de  Portsmouth (Reino Unido) calculou a masa da galaxia máis próxima a través do movemento das súas estrelas. Posteriormente, a través do  Hubbe observaron o anel de Einstein e mediron a desviación da luz (e, por tanto, o espazo-tempo), desvíanse pola enorme masa de ESO 325-G004.

Estes achados poden ter importantes implicacións para os modelos de gravidade alternativos á relatividade xeral. Esas teorías predín que os efectos da gravidade na  curvatura do espazo-tempo dependen da escala. Isto significa que a gravidade debería comportarse de maneira diferente a escala de grandes distancias astronómicas con respecto ás máis pequenas do sistema solar. Pero o equipo investigador descubriu que é pouco probable que isto sexa así, a menos que estas diferenzas só se produzan a escalas de distancias de máis de 6.000 anos luz.

FONTE: elmundo.es/ciencia

En azul, os últimos elementos químicos sintetizados no laboratorio / Erin O’Donnel

A Táboa Periódica de Elementos Químicos, que en 2019 cumprirá 150 anos, pode estar ao final do seu percorrido tal como se coñece na actualidade.

En 2016, a táboa medrou con catro elementos novos:  nihonio,  moscovio,  tennessina e  oganesón. Os seus números atómicos (113, 115, 117 e 118, respectivamente), o número de  protóns no núcleo, son moi altos, de forma que estes elementos caracterízanse por ser moi pesados e inestables. Con todo, tamén resulta moi interesante estudar as súas propiedades.

Fixo falta unha década e un esforzo considerable para poder crear este últimos catro elementos. E, mentres xa se traballa en producir elementos máis pesados, os científicos pregúntanse ata onde pode chegar a táboa periódica e a creación de novos elementos químicos non presentes na natureza. Algunhas respostas pódense atopar nun artigo recente de "Nature Physics Perspective", de  Witek Nazarewic, físico da  Michigan  State  University.

O límite parece estar nos 172  protóns nos núcleos, que é o  límte imposto pola forza nuclear forte. Esa forza é o que impide a súa desintegración, pero só por unhas poucas fraccións de segundo. Por encima dese número, en teoría é imposible lograr que os núcleos se  cohesionen.

Estes núcleos feitos en laboratorio son moi inestables e descompóñense espontaneamente pouco despois de formarse. Para os máis pesados co  oganesón (o 118, o máis pesado ata o momento), isto podería ser tan rápido que lles impide ter suficiente tempo para atraer e capturar un electrón para formar un átomo. Isto implicaría que pasarían toda a súa «vida» en forma de congregacións de  protóns e neutróns.

Se ese é o caso, isto desafiaría a forma en que os científicos definen e entenden hoxe os «átomos». Xa non llos pode describir como un núcleo central con electróns que orbitan como planetas ao redor do sol. E en canto a se estes núcleos pódense formar en absoluto, segue sendo un misterio.

Os científicos están a moverse aos poucos na procura destas respostas, sintetizando elemento por elemento, sen saber onde vai estar o final. A procura do elemento 119 continúa en varios laboratorios, principalmente no Instituto Conxunto de Investigación Nuclear en Rusia, en  GSI en Alemaña e  RIKEN en Xapón.

«A teoría nuclear carece da capacidade de predicir de maneira fiable as condicións óptimas necesarias para sintetizalas, polo que debemos facer conxecturas e levar a cabo experimentos de fusión ata que atopemos algo. Desta forma, poderemos seguir adiante durante anos", dixo  Nazarewicz.

Se se sintetizase o elemento 119, a táboa periódica  engadiría unha oitava fila ou período.  Nazarewicz dixo que o descubrimento podería non estar moi lonxe: «Pronto. Podería ser agora, ou en dous ou tres anos. Non o sabemos. Os experimentos están en curso».

Outra pregunta interesante segue sendo se se poden producir núcleos  superpesados no espazo. Crese que se xerar en fusións de estrelas de neutróns, unha colisión estelar tan poderosa que literalmente sacode o tecido mesmo do universo.

O desafío aquí é que os núcleos pesados son tan inestables que se descompoñen moito antes de agregar máis neutróns e formar estes núcleos  superpesados. Isto dificultaría a súa produción en estrelas. A esperanza é que a través de simulacións avanzadas, os científicos poidan «ver» estes núcleos  elusivos a través dos patróns observados nos elementos sintetizados.

Os científicos seguirán buscando estes elementos máis pesados a medida que progresan as capacidades experimentais. Mentres tanto, só poden preguntarse que fascinantes aplicacións terán estes elementos tan exóticos.

"Non sabemos que  aspecto terán, e ese é o desafío", dixo  Nazarewicz. "Pero o que aprendemos ata agora podería significar o final da táboa periódica tal como coñecémola", concluíu.

FONTE: abc.es/ciencia

A imaxe amosa unha alta concentración de materia orgánica preto do cráter Ernutet, no hemisferio norte de Ceres / NASA/Hannah Kaplan

O ano pasado, os científicos da misión Dawn, da NASA, anunciaron a detección de abundante material orgánico (compostos de carbono necesarios para a vida) no planeta anano  Ceres. O material non estaba  uniformemente distribuído, senón que tendía a formar "parches" ou "manchas orgánicas" dispersas pola superficie. Agora, unha nova análise dos datos de  Dawn, levado a cabo por expertos da  Brown  University, suxire que eses "parches" poderían conter moito máis material orgánico do que se pensou ao principio.

O sorprendente achado, que foi publicado en  Geophysical Research Letters, suscita toda unha serie de  intrigantes preguntas. A principal delas, como puido concentrarse en  Ceres tal cantidade de materia orgánica. Co seu case mil km de diámetro,  Ceres é o maior dos obxectos do Cinto de Asteroides que hai entre as órbitas de Marte e Xúpiter, e a súa superficie está composta por unha mestura de xeo de auga e minerais como  carbonatos ou arxilas.

As moléculas orgánicas son os "ladrillos químicos" da vida. E a súa detección en  Ceres non significa necesariamente que haxa, ou houbese, algunha forma de vida alí, xa que outros procesos, non biolóxicos,  tambien poden producir ditas moléculas.

Con todo, e dado que a vida tal e como a coñecemos non pode existir sen eses materiais orgánicos, os científicos están máis que interesados en pescudar como estes se distribúen a través do Sistema Solar. A presenza de gran abundancia de material orgánico en  Ceres expón, desde logo, posibilidades  intrigantes, en particular debido ao feito de que o planeta anano tamén é rico en xeo de auga, e a auga é outro dos compoñentes que a vida necesita para desenvolverse.

O achado orixinal de moléculas orgánicas en  Ceres levou a cabo usando o  Especrómetro de Visible e Infravermellos (VIR) da sonda  Dawn, que se colocou en órbita do planeta en 2015. Ao analizar os patróns nos que a a luz do Sol interactúa coa superficie (mirando coidadosamente a que lonxitude de onda reflíctense e cales son absorbidos) os científicos poden facerse unha idea de que compostos están presentes en  Ceres. E o instrumento  VIR recolleu un sinal consistente con moléculas orgánicas na rexión do cráter  Ernutet, no hemisferio norte do planeta.

Para facerse unha primeira idea do abundantes que podían ser estes compostos, o equipo orixinal de investigadores comparou os datos de  VIR de  Ceres cos espectros de  reflectancia obtidos en laboratorio a partir de material orgánico da Terra. Con esta base, os científicos concluíron o ano pasado que entre o 6 e o 10 por cento da firma  espectral detectada en  Ceres podía explicarse coa presenza de materia orgánica.

Na nova investigación decidiron  reexaminar eses datos utilizando un  estandar diferente. E en lugar de confiar nas rocas da Terra para interpretar os datos, os investigadores recorreron a unha fonte  extrterrestre: meteoritos.

Demostrouse que algúns meteoritos (fragmentos de  condritas  carbonáceas caídas á Terra tras ser expulsados de asteroides primitivos), conteñen material orgánico que é lixeiramente diferente ao que é común no noso propio planeta. A investigación demostrou que a  reflectancia  espectral dos compostos orgánicos extraterrestres é bastante distinta da da súa contrapartida  terrícola.

Pero se a concentración de materia orgánica en  Ceres é tan alta, Como puido chegar ata alí? Segundo os investigadores, existen dúas posibilidades: os compostos orgánicos poderían ser producidos no interior do propio  Ceres para quedar despois expostos na súa superficie; ou ben poderían ser transportados por un cometa ou asteroide rico en materia orgánica, que os  habria liberado alí tras o seu impacto co planeta anano.

Sábese que no interior dos cometas existe unha cantidade significativamente alta de compostos orgánicos, moi similar ao 40  ó 50 por cento que o estudo atopou en  Ceres. Con todo, a calor producida polo impacto probablemente destruiría unha cantidade substancial deses compostos, polo que aínda non está claro se a extraordinaria abundancia de  Ceres pode achacarse, ou non, ao impacto de cometas.

A outra posible explicación, que o material orgánico formouse directamente en  Ceres, tamén suscita novas preguntas. De feito, a detección deses compostos limitouse ata agora a pequenos "parches" do hemisferio norte de  Ceres. E unhas concentracións tan altas nunhas áreas tan pequenas requiren dunha explicación. Unha que, polo momento, non existe.

Por agora, os investigadores confórmanse con que o seu traballo resulte útil para as próximas misións que traerán á Terra mostras de asteroides que tamén se cre que albergan compostos orgánicos e auga. Por exemplo, a misión xaponesa  Hayabusa 2 chegará nas próximas semanas ao asteroide  Ryugu, e a misión da NASA  Osiris  Rex alcanzará o asteroide  Bennu no mes de agosto.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia

Este volume xeométrico ten forma dunha inofensiva rosquilla, e é o obxecto co que lida a teoría  KAM, un dos fitos matemáticos do pasado século  XX e a maior achega ao estudo dos sistemas dinámicos desde os traballos do matemático e físico  Henri  Poincaré en mecánica celeste a finais do  XIX. A teoría recibe o seu nome dos tres matemáticos que a descubriron:  Andréi  Kolmogorov,  Vladímir Arnold e  Jürgen  Moser ( KAM). Como nun festexo taurino, estes tres matemáticos loitaron contra os seus touros xeométricos.

Aínda que moitas persoas descoñézano, a palabra touro en castelán ten dúas acepcións: a primeira, do latín  tauros, refírese ao macho bovino adulto; símbolo do carácter poético e vital español para algúns, mártir nun bárbaro festexo para outros. A segunda acepción, proveniente do latín  torus, define a superficie de revolución procreada por unha circunferencia que rota ao redor dun eixo de  simetría contido no seu mesmo plano e exterior á circunferencia.

En 1954, durante o Congreso Internacional de Matemáticos celebrado en Ámsterdam,  Kolmogorov (Moscova, 1903-1987) saltou á area para expoñer unha nova e sorprendente teoría, que estudaba a estabilidade de certos sistemas dinámicos similares ao sistema solar. Cincuenta anos antes,  Poincaré sinalara que en sistemas de tres ou máis corpos celestes era moi complicado predicir con exactitude a traxectoria que seguiría cada un, debido ás interaccións  gravitacionales. Con todo,  Kolmogorov afirmou que, aínda que non podamos resolver explicitamente as ecuacións que rexen o sistema de maneira global, a maior parte da dinámica resiste pequenas perturbacións, e é, por tanto, predicible. Esta afirmación podería explicar a estabilidade das órbitas dos planetas, e que o sistema solar permaneza sempre tal e como o coñecemos. Nos anos posteriores, Arnold ( Odesa, 1937-2010), que tamén estudou en Moscova, e Moser ( Königsberg, 1928-1999), da escola alemá e posterior profesor do  MIT en EEUU, recibiron a alternativa de  Kolmogorov para proseguir co desenvolvemento da teoría  KAM.

A teoría  KAM estuda sistemas dinámicos próximos a  serintegrables. Dicimos que un sistema físico é  integrable se as ecuacións que o  modelizan poden resolverse. Pola contra, un sistema non é  integrable se non temos “suficientes pistas” para atopar fórmulas explícitas que determinen a súa evolución. En mecánica celeste, o modelo clásico de dous corpos orbitando un en torno ao outro, é un sistema  integrable, por exemplo, o sistema Terra-Sol vén descrito polas órbitas elípticas da terra fronte ao sol, e viceversa. Con todo, un terceiro corpo engadido ao modelo, como a Lúa, introduce perturbacións moi difíciles de predicir de maneira precisa en períodos longos de tempo (millóns de anos).

As ecuacións deste tipo de sistemas formúlanse no denominado espazo de fases, que está descrito polo conxunto de cada posición posible do sistema (configuración) e cada momento (unha variable física relacionada coa velocidade). Cando o sistema é  integrable, o espazo de fases está dividido en rexións con forma de touro, e estes son  invariantes baixo o réxime dinámico. Isto quere dicir que a órbita do sistema estará confinada nun dos touros xeométricos, sen abandonalo. Ademais, esta órbita é aproximadamente periódica, no sentido de que tras un intervalo de tempo, a órbita volve pasar preto da posición que ocupaba antes, pero non necesariamente a mesma. A estas traxectorias denomínaselles órbitas  cuasiperiódicas. Velaquí, pois, a cuestión fundamental da teoría  KAM: se se perturba un sistema  integrable lixeiramente (por exemplo, engadindo outro corpo relativamente pequeno), algúns destes touros se  deformarán xunto coas súas órbitas  cuasiperiódicas, pero sobrevivirán á perturbación, mentres que outros serán destruídos dando lugar a dinámicas caóticas.

No caso do noso Sistema Solar, é moi difícil saber se a órbita terrestre está confinada dentro dun touro  invariante ou pola contra segue un curso caótico. Os cálculos numéricos baseados na física clásica de Newton non descartan comportamentos caóticos da Terra para intervalos de poucos centos de millóns de anos. Con todo, simulacións numéricas realizadas a partir da Relatividade Xeral auguran unha maior estabilidade. Todo apunta a que durante os cinco mil millóns de anos de vida que, aproximadamente, quedan ao Sol, o sistema solar permanecerá relativamente tranquilo. En termos celestes, parece que habitamos a pel dun touro.

FONTE: Cristina Sardón Muñoz e Víctor Arnaiz Solórzano/elpais.es/ciencia

A impresión do artista da nave espacial New  Horizons da NASA atopouse co 2014  MU69, un obxecto do cinto de  Kuiper que orbita mil 1.600 millóns de quilómetros, máis aló de  Plutón, o 1 de xaneiro de 2019 / NASA/Johns Hopkins  University  Applied  Physics  Laboratory/ Southwest  Research  Institute/ Steve  Gribben

A nave New Horizons da NASA, a mesma que sobrevoou  Plutón en 2015, espertou tras seis meses de  hibernación para dirixirse ao que será o encontro planetario máis afastado da Historia. Se todo sucede como está previsto, o 1 de xaneiro de 2019, realizará un sobrevoo sobre Ultima  Thule (2014  MU 69), un misterioso obxecto irregular de apenas 30 quilómetros de diámetro situado no Cinto de Kuiper, o vasto campo de residuos provenientes da formación do Sistema Solar. Desvelar as características deste corpo primitivo permitirá aos científicos saber máis sobre como se construíron os planetas.

A sonda permanecera inactiva desde o pasado 21 de decembro para aforrar recursos no seu camiño a través desta rexión de pequenos mundos xeados. Pero o pasado martes, cando se atopaba a 6.100 millóns de quilómetros da Terra, 40 veces a distancia entre o noso planeta e o Sol, un sinal de radio enviada desde a nave á velocidade da luz chegou cinco horas e 40 minutos máis tarde ao Laboratorio de Física Aplicada da Universidade Johns Hopkins en Laurel,  Maryland (EE. UU.). O sinal confirmaba que a New  Horizons executara os comandos da computadora a bordo para saír da  hibernación. Abrira «os ollos».

A directora de operacións da misión, Alice  Bowman, informou de que a nave se atopaba en bo «estado de saúde» e operaba normalmente, con todos os sistemas recuperados como se esperaba. Durante estes días, o equipo recompilou datos de seguimento de navegación e enviou o primeiro de moitos comandos á computadora da nave para comezar os preparativos para o sobrevoo de Ultima. Estes preparativos, que se prolongarán durante dous meses, inclúen actualizacións de memoria, recuperación de datos científicos do Cinto de  Kuiper e unha serie de rexistros de instrumentos científicos.

En agosto, o equipo ordenará a New  Horizons que comece a facer observacións distantes de Ultima, imaxes que axudarán a refinar o rumbo da nave espacial para que voe preto do seu obxectivo. Segundo informou Alan  Stern, investigador principal da misión no Instituto de Investigación do Suroeste en  Boulder, Colorado, as operacións de sobrevoo comezarán a finais dese mesmo mes.

New  Horizons realizou un histórico voo máis aló de  Plutón e as súas lúas o 14 de xullo de 2015. Da visita planetaria, os científicos obtiveron datos que transformaron a nosa visión deses  intrigantes mundos. Desde entón, a  velocísima nave (a terceira máis rápida construída polo home despois das xemelgas Voyager) acelerou aínda máis nesta rexión distante, observando outros obxectos do cinto e medindo as propiedades da  heliosfera mentres se dirixe cara a Ultima  Thule, a máis de 1.600 millóns de quilómetros de  Plutón. A nave espacial permanecerá activa ata fins de 2020, despois de que transmitise todos os datos do encontro e completase outras observacións científicas sobre o cinto de  Kuiper.

A natureza real de Ultima  Thule é, de momento, un enigma. Pode ser unha única roca parecida a un cacahuete de non máis de 30 quilómetros de longo ou dous moi próximas ou en contacto, un  binario no que cada corpo podería medir ao redor de 15 ou 20 quilómetros. O telescopio espacial Hubble descubriu este estraño obxecto en xuño de 2014 durante unha inspección preliminar para atopar un destino adecuado para o sobrevoo da New  Horizons. O nome informal, que vén significar «máis aló do mundo coñecido», foi elixido máis tarde tras unha consulta popular. Durante o sobrevoo, a New Horizons caracterizará a xeoloxía e morfoloxía da roca, estudará a composición da súa superficie e buscará se ten unha diminuta lúa ao redor, como indican algúns estudos. Será o mundo máis afastado que visitásemos xamais.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

.

Pinguicula saetabensis / Imaxe: Universidade de Alicante

Un equipo de investigadores do Departamento de Ciencias Ambientais e Recursos Naturais da Universidade de Alacante e o Instituto Universitario de Investigación da Biodiversidade anunciou o achado dunha nova planta  insectívora que se atopa nunha zona moi localizada, ao sur da provincia de Valencia.

Nun comunicado, estes científicos sinalan que esta especie, bautizada como  Pinguicula  saetabensis (esta denominación fai referencia á localidade romana  Saetabis  Augusta, a actual  Xátiva, que non se atopa moi lonxe de onde medra). É moi delicada, e nela apréciase como as súas follas, situadas na base, están recubertas dunhas  glándulas nas que os insectos que lle serven de complemento  nutritivo quedan adheridos. As flores, dunha rechamante cor  azulado, penden do extremo dun longo  pedúnculo, e os seus pequenos e redondos froitos conteñen un gran número de sementes.

Desenvólvese en noiros, abrigos e en paredes rochosas  calcáreas, preto das poboacións de  Enguera e  Mogente, onde resulta  endémica. Os substratos húmidos nos que medra atópanse en enclaves sombríos, pois non leva ben a exposición á luz solar de forma directa.

Nun estudo publicado na revista Plant Biosystems, os autores do achado –os profesores da citada institución alacantina aclaran que, en realidade, foi descuberta a principios do ano 2000. Con todo, durante este tempo fora tomada polas especies  Pinguicula  mundi e  Pinguicula  vallisneriifolia, presentes nas serras  Béticas e  Subbéticas de Andalucía e Castela-A Mancha, e coas que mantén un certo parecido.

“Aínda que comparte un hábitat similar e algúns trazos  morfolóxicos con algunhas poboacións que medran no nacemento do río Mundo, en Albacete, queda ben delimitada por algúns caracteres florais e reprodutivos exclusivos”, sinalan estes botánicos. Os traballos  morfolóxicos e en  filoxenética impulsados polo Grupo de Investigación Botánica e Conservación Vexetal da Universidade de Alacante permitiron demostrar que se trata dunha planta inédita.

“As especies como estas, que medran en ambientes de gran fraxilidade ambiental, funcionan como indicadores da calidade dos ecosistemas. É un fito de gran transcendencia, non só científica, senón tamén social”, recalcan os expertos. De feito, estes sinalan que as distintas administracións deberán tomar medidas para protexer as poboacións de Pinguicula  saetabensis, que pasan a atoparse en perigo de extinción.

O ensaio arroxa luz, ademais, sobre a diversidade do xénero Pinguicula, unhas pequenas plantas coñecidas popularmente como grasillas moi estendidas polo hemisferio norte e pertencente áfamilia das lentibulariáceas. Nesta variedade de  atrapamoscas, os insectos son dixeridos  externamente, o que lles proporciona nitróxeno, calcio,  magnesio e outros elementos que dificilmente obterían doutra forma.

FONTE: muyinteresante.es/Natureza

A conta oficial de Twitter de  Graphene Flagship ten pouco máis de 4.800 seguidores. Moi lonxe dos 109 millóns de  Katy Perry ou os 106 de Justin  Bieber. E, con todo, a non ser que un coñecese ao amor da súa vida grazas ás notas de  Sorry, ou descuberto unha vocación polo baile descoñecida ata o momento en que viu moverse ao  Backpack Kid (1.8 millóns de seguidores en  Instagram, por certo), as accións do consorcio europeo dedicado á investigación do  grafeno terán moita máis influencia no seu futuro que ambas as estrelas do pop. Cousas das redes sociais e a realidade, que aínda parecendo espellos, ás veces toman camiños diverxentes.

Cun orzamento de mil millóns de euros e 150 equipos de investigación de 23 países implicados, o  Graphene  Flagship é o maior proxecto científico da Unión Europea. O seu obxectivo é abordar desde un enfoque  multidiciplinar e eminentemente práctico os usos do  grafeno, “un novo material revolucionario, descuberto hai só dez anos, formado por unha soa capa de átomos de carbono” explica Frank  Koppens, director do grupo de  nano  optoelectrónica do  IFCO (instituto de investigación dedicado á  fotónica onde existe un departamento envorcado no estudo do  grafeno).

Este material milagroso, illado en laboratorio por primeira vez no ano 2003 polos investigadores rusos  Konstantín  Novosiólov e  Andréy  Gueim (traballo polo que recibiron o premio Nobel de Física en 2010), ocupou titulares de prensa e minutos de televisión. As súas propiedades: fino, lixeiro, forte, duro, condutor, transparente e  plegable, convérteno nun aliado perfecto para miles de aplicacións, excepto por unha só pega: aínda non é suficientemente rendible. E niso andan, precisamente, os científicos agrupados na  Graphene  Flagship: en conseguir que o  grafeno dea o salto definitivo e salga dos centros de investigación para chegar ás nosas vidas. Pero, aínda que sexa en forma de prototipos, o  grafeno demostrou unha versatilidade inigualable por calquera outro material. Enumerar todas as súas posibles aplicacións tendo en conta as súas calidades sería demasiado  longa, pero basta citar algunhas para facerse unha idea da súa importancia: monitores de constantes vitais, tecidos intelixentes, circuítos electrónicos, transistores  ultrarápidos, pantallas táctiles e flexibles, diferentes tipos de sensores, cámaras de visión nocturna,  secuenciadores de ADN portátiles… Grazas ao  grafeno Internet será máis rápida e segura, a enerxía será máis eficiente e limpa, a medicina será máis eficaz e os transportes máis económicos e seguros.  Koppens, que está a vivir en primeira persoa esta revolución, conclúe “en calquera caso, dentro de dez anos o mundo será distinto” e en parte o será, que dúbida cabe, se conseguimos  domesticar a este milagroso material.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es/ciencia

 

Autorretrato do vehículo robótico "Curiosity" en Marte  / NASA/elmundo.es

Amodo pero sen pausa, desde 2012 o vehículo  Curiosity explora Marte, analizando o seu chan e a súa atmosfera. Convertido no correspondente  robótico dos  astrofísicos, ofrece esta semana dous novos descubrimentos sobre os principais enigmas científicos do planeta vermello. Iso si, a interpretación destes dous achados, recollidos na prestixiosa revista  revista Science en estudos independentes, queda aberta ao debate.

Por unha banda, o  rover da NASA descubriu que a cantidade de gas metano presente na atmosfera marciana varía significativamente ao longo do ano, alcanzando o seu mínimo durante o inverno. Por outra banda, detectou materia orgánica preservada en materiais moi antigos, de fai uns 3.000 millóns de anos.

Para os  astrofísicos detectar e entender a orixe do metano é moi importante para poder determinar se hai ou algunha vez houbo vida en Marte, pois na Terra entre o 90 e o 95% deste gas ten unha orixe biolóxica. Que estea presente en Marte, aínda que sexa en cantidades pequenas, abre a posibilidade de que puidese haber vida ou a houbese no pasado. Con todo, o metano tamén pode proceder doutras fontes polo que a súa presenza non significa necesariamente que haxa vida.

Segundo este estudo, esa variabilidade estacional é moito maior da que prevían os modelos que usan, o que apunta á existencia de procesos descoñecidos ata agora.

Tras analizar os datos do metano recolleitos durante cinco anos co  espectrómetro  TLS-SAM, comprobaron que a acumulación deste gas na atmosfera marciana oscilaba entre as 0,3 partes por mil millóns e as case 0,7 partes por mil millóns. Na Terra a concentración de metano é de 1,8 partes por millón, é dicir, 10.000 veces maior que en Marte.

De onde vén ese metano? "A hipótese máis plausible é que proceda duns xeos chamados  clatratos, que pensamos que existen en Marte, aínda que aínda non se atoparon. Na Terra están no subsolo de altitudes altas, como a  estepa  siberiana, e son capaces de atrapar gas dentro dunha molécula", relatase na investigación i. Así que unha das teorías que barallan é que hai millóns de anos grandes cantidades de metano quedarían atrapadas no subsolo e co cambio ás condicións presentes de Marte, volvéronse inestables.

Unha segunda teoría, enumera, sostén que certas reaccións químicas nos minerais do subsolo de  marte liberarían ese metano e, por último, existe a posibilidade de que o metano sexa producido por organismos, aínda que parécelle pouco plausible. "Se existe algo vivo en Marte ten que estar no subsolo pois a radiación  ultravioleta e a atmosfera tan delgada que hai no planeta vermello fana inviable na súa superficie", sinala o estudo.

Por outra banda, para atopar o material orgánico nos sedimentos de 3.000 millóns de anos de antigüidade,  Curiosity perforou o chan co seu trade e extraeu as mostras en dous puntos diferentes do cráter  Gale, denominados  Mojave e  Confidence Hills. Anteriormente, xa identificara de forma limitada compoñentes orgánicos en  Sheepbed, outra zona dese mesmo cráter.

Tras recoller as mostras, quentounas para poder estudar as moléculas, que son liberadas pola acción da calor. A análise identificou, entre outras,  tiofeno,  metanotiol e  dimetilsulfuro. Os autores desta segunda investigación, cren que poderían ser fragmentos de moléculas máis grandes. As mostras do cráter  Gale contiñan "niveis excepcionalmente altos" de xofre que, segundo este equipo de científicos, axudaría a conservar a materia orgánica durante tantos millóns de anos.

Que haxa compoñentes orgánicos en Marte  é algo  esperable porque no Universo prodúcense en ausencia de organismos vivos e chegan aos superficies dos planetas a través dos impactos de cometas, asteroides, meteoritos ou partículas de po  interplanetario. "Máis especulativa é a posibilidade de que haxa vida ou a houbera en Marte. A vida na Terra usa e produce principalmente catro tipos de compoñentes orgánicos:  carbohidratos, lípidos, proteínas e acedos  nucleicos, que se forman a partir de moléculas orgánicas máis pequenas. Se asumimos que a hipotética vida marciana non serían moi diferente á vida terrestre, a procura de vida en Marte céntrase nestes ladrillos", explicase noutro estudo de Science.

FONTE:teresa Guerrero/elmundo.es/ciencia

Cranio e cerebro dos homínidos / FIDDES ET AL/elmundo.es

A evolución é un proceso que é fácil apreciar a gran escala, cando prestamos atención ás distintas especies que foron aparecendo, transformándose ou desaparecendo ao longo da historia biolóxica do noso planeta. Con todo, son os pequenos cambios, ás veces a nivel dunha molécula, os que dan lugar a novas estruturas, novas funcións ou mesmo novas formas de vida.

Fixándose nos pequenos detalles, un grupo de investigadores descubriu, entre toda a  maraña do noso ADN, un xene que é único en humanos e que está implicado no aumento do tamaño do cerebro durante a evolución da nosa especie. Crese que un devanceiro do xénero  Homo (que inclúe tanto ao home moderno como aos  neandertais) adquiriu unha copia activa deste xene fai entre tres e catro millóns de anos.

Trátase dunha variante da familia de xenes  NOTCH, bautizada como  NOTCH2 NL, que actúa en etapas temperás do desenvolvemento embrionario mantendo a función das células nai da cortiza cerebral. Os resultados publicáronse este na semana pasada en dous traballos conxuntos da revista Cell, dirixidos polo  bioinformático David  Haussler, da Universidade de  California Santa Cruz (EEUU) e o  neurocientífico Pierre  Vanderhaeghen, da Universidade Libre de Bruxelas  VIB (Bélxica).

Tanto o equipo de  Haussler como o de  Vanderhaeghen, descubriron que no noso cromosoma 1 existía un xene non identificado ata agora. En realidade viron tres xenes  Notch case idénticos. Os xenes  NOTCH, que están presentes en moitas especies, teñen diferentes funcións. Todas elas son moi importantes durante o desenvolvemento embrionario dos animais.

Están implicados na comunicación celular e son fundamentais para manter ás células nai activas. As células nai, que en principio poderían dividirse e xerar calquera tipo de célula, necesitan conservar a súa capacidade de división para tal fin. De perdela, xa non producirían máis células e, de manterse activas máis do normal, farían crecer os tecidos por encima do esperado. Isto é exactamente o que fan os xenes  NOTCH2 NL, que as células nai da cortiza cerebral (a parte do cerebro onde están as neuronas) estean en constante produción de novas neuronas e, por tanto, que produzan cerebros máis grandes.

Outro xene implicado no desenvolvemento do cerebro humano e é o xene  SRGAP2 C. E se a  NOTCH2 NL relaciónaselle coa produción dun gran número de neuronas e por tanto cerebros máis grandes, ao xene  SRGAP2 C atribúeselle un maior número de conexións entre esas neuronas, é dicir, circuítos neuronais máis complexos.

É a combinación dos xenes  NOTCH2 NL (responsables do tamaño do noso cerebro) e o xene  SRGAP2 C (relacionado cun maior número de conexións entre neuronas) a clave da intelixencia humana? "Cremos que tanto o xene  NOTCH2 NL como o  SRGAP2 C desempeñan papeis importantes na intelixencia humana, pero é pouco probable que sexan os únicos xenes involucrados. O noso cerebro é grande e complexo e nel probablemente subxazan moitas innovacións xenéticas de funcións sofisticadas específicas de humanos", afirman ao  Haussler e  Sofie  Salama, coautora do estudo.

Pero o descubrimento destes científicos non acaba aquí. O equipo de  Vanderhaeghen deu cun total de 35 xenes únicos en humanos e que son activos durante o desenvolvemento da cortiza cerebral "Un deles é o xene  SrGAP2, para o que anteriormente se demostrou a súa participación na maduración neuronal. En canto aos demais, case non coñece nada deles. Os seus patróns de actividade suxiren funcións moi dispares que van desde o control temperán das células nai das neuronas ata o posterior desenvolvemento dos circuítos neuronais", comenta Vanderhaeghen.

Este grupo de xenes parecen xurdir ao duplicarse parte do material xenético en lugares onde hai longas secuencias de ADN case idénticas, o que o converte nunha rexión inestable e, aínda que é importante na evolución, tamén produce graves defectos xenéticos.

Os científicos viron que hai uns 14 millóns de anos, esta parte do ADN duplicouse nun antepasado dos  homínidos. Un duplicado dos xenes  NOTCH2 non aparece en orangutáns, pero si en chimpancés e gorilas, nos que non é funcional. Nos humanos, tanto  neandertales como  denisovanos e  Homo  sapiens arcaico, o xene fíxose activo cando volveu copiarse varias veces, o que ocorreu, como calculan, hai entre tres e catro millóns de anos.

FONTE: Mar de Miguel/elmundo.es/ciencia

 Os animais do xénero «Oviraptosaurus» / Universidad de Nagoya, Xapón

A explicación tradicional é que as aves, un subgrupo de dinosauros, non teñen dentes porque estes supoñen peso extra que dificulta o voo. Con todo, unha recente investigación preguntouse, se este é o caso, por que había dinosauros non voadores, que comían carne e que tamén tiñan pico sen dentes. A súa conclusión, recentemente publicada en "Biology Letters", é que a desaparición dos dentes ocorreu porque isto permitiu diminuír o tempo de desenvolvemento dos embrións dentro dos ovos. De momento, trátase só dunha hipótese.

"Suxerimos que a selección (evolutiva) para a perda de dentes (en aves) foi un efecto colateral dunha selección en favor dun crecemento rápido dos embrións e, por tanto, de incubacións máis curtas", escriben no estudo os investigadores da Universidade de  Bonn.

Segundo a teoría da evolución, a selección natural é un proceso que ocorre de forma espontánea por un motivo moi sinxelo: os individuos que teñen certos trazos que lles permiten aumentar o número de descendentes, reprodúcense máis que os que non. Por tanto, pasado un tempo ese trazo vantaxoso vaise estendendo nas poboacións: dise entón que foi fixado pola selección natural.

Neste caso, os autores sosteñen que nun determinado momento e lugar da historia da vida os dinosauros que tiñan incubacións máis breves podían deixar máis descendentes.

A incubación e o desenvolvemento embrionario é un punto crítico. Por exemplo, o cerebro humano require que os bebés necesiten un tempo considerable de xestación e que, ademais nazan moi inmaturos e deban recibir coidados. Pero a cambio deste esforzo, máis adiante gozan dun cerebro fabuloso.

Entre as aves e os dinosauros tamén ocorren cousas deste tipo. Unha xestación máis curta pode ter vantaxes, pero unha máis longa ten outras. Por iso, os ovos de aves só necesitan días ou semanas para desenvolverse, mentres que os dos outros dinosauros requirían bastantes meses.

Neste caso, os investigadores suxeriron que a diferenza entre ambas podía estar no crecemento dos dentes. De feito, calcularon que o desenvolvemento dos dentes consumía o 60 por cento do tempo de incubación dos ovos dalgúns dinosauros.

Isto é moi importante porque, en certas circunstancias, os embrións son máis vulnerables aos depredadores e a desastres naturais cando están dentro dos ovos, cousa que, por certo, non lle afectaría aos mamíferos, que levan ao lombo aos fetos das súas crías.

As conclusións dos investigadores son resultado dun estudo publicado hai un ano no que se informaba de que os ovos de dinosauros non voadores requirían moito máis tempo do que se pensaba para madurar: entre tres e seis meses, máis ou menos ao nivel dos réptiles actuais.

En concreto, observouse que os dinosauros do xénero  Oviraptosaurus, que viviron no  Mesozoico, non voaban, comían carne e tiñan ovos de desenvolvemento moi lento. O motivo? Segundo os investigadores, o crecemento dos seus dentes.

A investigación en que se basearon examinou as liñas de crecemento das pezas dentais, similares aos aneis de crecemento das árbores, en dous dentes  fosilizados de dous embrións de  Oviraptosaurus. Unha especie que, por certo, foi perdendo progresivamente as súas pezas dentais.

Por iso, os investigadores cren que unha incubación rápida entre os primeiros paxaros e nalgúns dinosauros resultaría vantaxosa. Isto explicaría por que desapareceron os dentes en moitos grupos de dinosauros non aviarios.

Os autores recoñeceron que estas regras non se cumpren nas tartarugas, uns réptiles sen dentes onde o período de incubación é  inusualmente longo. Hai outros motivos para explicar esta lenta velocidade? Tamén confirmaron que a súa hipótese carece de experimentos para apoiala. Con todo, cren que futuros estudos de regulación de xenes para o desenvolvemento de dentes en embrións permitirían comprobar que existe un compromiso entre tempo de incubación e desenvolvemento dos dentes.

FONTE: abc.es/ciencia

“A idea de estar a loitar por arrincar o lume do Sol e traelo á Terra”. A descrición do seu traballo que fai Alex Martín, xefe de enxeñeiros da cámara sen carga de ITER, soa a mito.  Emparenta a súa misión co roubo do lume que fixo  Prometeo, arrebatándollo aos deuses para entregarllo aos homes. E ben cara que pagou a súa ousadía: foi encadeado a unha roca onde cada día un aguia devoraba o seu fígado que volvía medrar pola noite para que a súa tortura fose eterna. ITER é probablemente o maior proxecto de ciencia e enxeñería da historia da humanidade; así que algo de mítico (no sentido de que merece admiración extraordinaria, non porque sexa unha narración ficticia) si que ten o traballo de Alex Martín. O obxectivo de quen traballa en ITER é demostrar a viabilidade científica e tecnolóxica da fusión nuclear. Ou, como explica  Bernard  Bigot, o seu director xeral: “queremos demostrar que o fenómeno que sucede nas estrelas e no sol, é dicir a fusión dos núcleos de hidróxeno, é manexable na Terra”.

ITER significa camiño en latín, un nome que remite a unha dirección e un destino, debido a que de conseguirse significaría que atopamos unha fonte de enerxía limpa e inesgotable, xa que o hidróxeno é unha das substancias que máis abundan no universo. As cifras dunha investigación de semellante tamaño son igualmente humillantes: miles de enxeñeiros e científicos traballaron desde o lanzamento da idea en 1985, hai 35 países colaborando nas investigacións (todos os da Unión Europea máis Estados Unidos, Xapón, Rusia, China, India e Corea do Sur), os investimentos superarán os 20.000 millóns de euros, o reactor experimental (chamado  Tokamak) está a construírse nunha parcela de 42 hectáreas no sur de Francia, e para terminalo necesitarase a ensamblaxe de máis dun millón de pezas diferentes segundo  Bigot. “Ningún país do mundo en solitario pode permitirse prover este equipo nun tempo razoable” asegura o director xeral; de feito un dos maiores riscos que afronta o proxecto, di, é que algún dos países membros decida abandonalo ou non cumpra os seus compromisos.

Segundo a propia descrición do ITER sobre as súas investigacións, deben cumprirse tres condiciones para lograr a fusión nun laboratorio: temperatura moi alta (uns 150 millóns de graos, dez veces máis que no núcleo solar); suficiente densidade de partículas de plasma (para aumentar a probabilidade de que se produzan colisións); e suficiente tempo de confinamento (para manter o plasma, que ten propensión a expandirse). Se a pesar da complexidade loxística, científica e mesmo política os prazos cúmprense segundo o previsto, en decembro de 2025 poderase poñer en funcionamento o  Tokamak para realizar os primeiros experimentos bautizados como “o Primeiro Plasma”. E só tres décadas despois, en 2055, a electricidade producida a través da fusión podería chegar aos fogares. Sería un avance xigantesco. Un dos maiores a nivel tecnolóxico da nosa especie. Alex Martín volve recorrer a unha frase rotunda para expresalo: “Aínda que soe moi  grandilocuente, estamos a xogarnos o futuro da humanidade a longo prazo”.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es

Cando en 2010 os físicos  Andre  Geim e  Kostantin  Novoselov recibiron o premio Nobel por “os seus innovadores experimentos co material  bidimensional  grafeno”, houbo quen bautizou aquela  sustacia composta por carbono puro agrupado en moléculas  hexagonales como “o material de deus”. Aínda que a súa existencia coñecíase dende moitos anos atrás, a posibilidade de illalo que descubriron os físicos rusos na universidade de Manchester abría todo un campo de posibilidades que fixo que se disparase o entusiasmo. As propiedades do  grafeno (mellor condutor que o silicio, máis resistente que o aceiro e máis lixeiro que o aluminio, flexible…) convérteno no material do século  XXI e en peza indispensable para moitas aplicacións prácticas que van desde a telefonía móbil á biomedicina. As súas posibilidades son tantas que a Unión Europea investiu mil millóns de euros a través do proxecto Graphene Flagship no que representa unha nova forma de investigación conxunta e coordinada a unha escala sen precedentes, formando a maior iniciativa de investigación de Europa (o consorcio central está formado por máis de 150 grupos de investigación académica e industrial en 23 países).

O cualificativo de “material de deus” quizá poida resultar esaxerado (cousas dos titulares e a necesidade de destacar a ciencia entre o resto de oferta informativa), pero o certo é que nas mans adecuadas o  grafeno pode facer case milagres… Unhas desas mans -e cerebros, claro- son as do español José Garrido, xefe do Grupo  ICN2 (Institut  Català de  Nanociencia e Nanotecnoloxía) de Dispositivos e Materiais Eléctricos Avanzados, quen na actualidade investiga a posibilidade de realizar implantes cerebrais con  grafeno. Garrido é o máximo responsable do proxecto BrainCom: “unha iniciativa europea cuxo obxectivo é desenvolver sensores que sexan capaces de detectar actividade eléctrica dunha área ampla do cerebro” para “ofrecer a pacientes que teñen unha problemática moi acentuada na linguaxe unha canle de comunicación moito máis avanzado do que existe actualmente”. Estes dispositivos están fabricados en  grafeno e o que fan é captar na superficie do cerebro os sinais que emiten os centros do fala e transmitilas a un dispositivo externo que as  descodifica e reproduce en forma de voz. Isto permitiría comunicarse a persoas que perderon o fala debido a enfermidades neuronais como, por exemplo, a Esclerose Lateral  Amiotrófica.

A flexibilidade, estabilidade e lixeireza do  grafeno fano o material perfecto para utilizar en interfaces cerebro-máquina. Na actualidade as investigacións de  BrainCom están en fase de probas con animais, pero como recoñece Garrido, unha das grandes complicacións que se atopan é que non existe no reino animal unha linguaxe tan complexa como o noso, polo que os experimentos realizados non poden reproducir o que será necesario trasladar aos humanos. Aínda así, Garrido cre que se os avances nas investigacións con animais continúan, o  grafeno “terá un gran impacto de aquí a cinco anos”, o que significa que o material de deus será definitivamente unha realidade na terra.

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es

Representación do Magyarosuchus fitosi / Marton Szabo/abc.es

A converxencia evolutiva é o proceso polo cal seres vivos con distinta orixe acaban parecéndose porque desenvolven estruturas ou estratexias similares para cumprir una mesma función. Os exemplos clásicos son o desenvolvemento de ás en aves e morcegos e de aletas en peixe e mamíferos.

Científicos da Universidade de Edimburgo (Reino Unido) e doutras institucións alemás e húngaras descubriron un novo exemplo de converxencia nun fósil de crocodilo de 180 millóns de anos de antigüidade. Nun estudo publicado recentemente en Peer J identificaron unha nova especie que viviu no  Xurásico, e á que chamaron  Magyarosuchus  fitosi. A súa maior peculiaridade é que trátase dun crocodilo que tivo unha forma moi similar á dun golfiño. E non foi un caso único, debido a que varios dos seus parentes adoptaron esta estratexia.

"Este fósil é moi interesante para comprender como os crocodilos comezaron a evolucionar e a desenvolver formas parecidas ás de golfiños e  orcas hai máis de 180 millóns de anos", manidesta o coautor do estudo e investigador na Universidade de Edimburgo. "A presenza dunha  coiraza corporal e unha aleta caudal demostran a considerable diversidade dos  cocodrillos do  Xurásico".

Nese momento, había dous grandes grupos de crocodilos, cada un cun corpo distinto. Había crocodilos terrestres, cunhas costas e un ventre acoirazados por grosas  escamas, e patas para camiñar sobre terra. Pero tamén había crocodilos sen  coiraza e cos membros en forma de aletas.

Entre ambos, estaba  Magyarosuchus  fitosi. Tiña  coiraza e patas, pero tamén contaba cunha aleta caudal, tal como aseguraron os investigadores. Isto convértelle nun candidato para ser un animal de transición entre crocodilos acoirazados e non acoirazados.

Ademais, M.  fitosi, nomeado así en honra dun coleccionista que o atopou, medía case cinco metros e tiña uns grandes dentes. Isto coverte nun dos depredadores costeiros máis grandes do  Xurásico, segundo os investigadores.

A nova especie foi bautizada despois de que un grupo de  paleontólogos examinase unha considerable porción da columna vertebral deste animal. Os fósiles foron atopados en 1996 ao noroeste de Hungría, e agora estaban almacenados nun museo de  Budapest.

FONTE: abc.es/ciencia

Un asteroide provoccou a extinción dos dinosauros hai uns 66 millóns de anos /Fotolia/abc.es

Un equipo internacional de científicos, con participación da Universidade de Zaragoza, descubriu os restos máis puros do mundo das rochas fundidas que se produciron polo impacto do asteroide de  Chicxulub na península de Iucatán, México, hai 66 millóns de anos. A rocha foi a mesma que, segundo a maior parte da comunidade científica, provocou a extinción masiva do 70% das especies do planeta, entre elas os dinosauros. As minúsculas "perlas de vidro" atopadas son  esférulas de rocha que viaxaron 2.000 km a causa do impacto ata depositarse na deshabitada Illa de  Gorgonilla en Colombia.

Situación da Illa Gorgona e na parte suroeste desta atópase a Gorgonilla / Imaxe: lilijohannaaza.wordpress.com

A Illa de  Gorgonilla, situada a 35 km da costa pacífica do norte do país, é un illote deshabitado duns 2 km² cuberto por un bosque húmido tropical e rodeado de arrecifes  coralinos. Nunha das súas praias aflora unha delgada capa xeolóxica de 2 cm formada por pequenas  esférulas de rocha, chamadas  tectitas, que teñen o aspecto de minúsculas perlas de vidro natural.

Segundo un estudo publicado na revista "Geology", estas formacións son en realidade  salpicaduras de rocha fundida que foron expulsadas desde o cráter de  Chicxulub mentres se formaba,  solidificadas logo no espazo exterior e esparexidas por todo o planeta a modo de choiva. O excepcional da capa de  Gorgonilla é que moitas  tectitas permaneceron  vítreas, a pesar de tratarse dun material que se transforma rapidamente a minerais máis estables.

O director do Centro de  Geocronología de  Berkeley, realizou datacións  radiométricas aplicando o método 40 Ar/39 Ar sobre 25  tectitas puras e obtivo unha antigüidade media de 66,05 millóns de anos. Esta idade é  indistinguible da idade do límite  Cretácico/Terciario (tamén chamado  K/T) de 66,04 millóns de anos.

O depósito de  Gorgonilla é especial en moitos outros aspectos. As  esférulas de impacto viaxaron 2.000 km para depositarse no fondo dun océano a máis de 2 km de profundidade, moi lonxe de calquera continente. Estas grandes profundidades sitúanse por baixo do chamado nivel de compensación da  calcita, unha barreira  xeoquímica baixo a cal a auga é suficientemente aceda como para disolver as pequenas cunchas  carbonatadas dos  foraminíferos  planctónicos.

Por iso, estes  microfósiles están ausentes na maior parte dos 40 metros de rochas estudados, excepto, sorprendentemente, no primeiro metro de rochas situado sobre a capa de  tectitas. É neste primeiro metro onde o equipo da Universidade de Zaragoza identificou as especies de  foraminíferos  planctónicos que evolucionaron xusto despois da extinción do límite  K/T, avalando cun método independente a idade obtida coas datacións  radiométricas.

Ademais, a  palinóloga  do Museo de Historia Natural de Suecia, demostrou por vez primeira que a vexetación sufriu unha mortaldade masiva no límite  K/T mesmo nos  trópicos. Despois xurdiron comunidades pioneiras de  fentos que deberon de colonizar as illas xurdidas ao redor de  Gorgonilla de forma case instantánea debido aos xigantescos terremotos e os grandes desprazamentos de terras desencadeados polo impacto de  Chicxulub. Os  sismos arrasaron a zona ata semanas despois do impacto, segundo indica a análise  sedimentológico reseñado no estudo.

FONTE: abc.es/ciencia

A galaxia  MACS1149- JD1, no  recadro, vista como era hai 13.000 millóns de anos. A distribución do osíxeno represéntase en vermella / ALMA (ESO/ NAOJ/ NRAO), NASA/ESA  Hubble  Space  Telescope,  W.  Zheng ( JHU), M.  Postman ( STScI),  the  CLASH  Team,  Hashimoto  et al.

Un equipo internacional de astrónomos, entre eles españois do Centro de  Astrobiología (INTA-CSIC), detectou o sinal de osíxeno máis distante xamais descuberta no Universo, nunha galaxia situada a 13.280 millóns de anos luz da Terra. O achado pode cambiar o que sabemos sobre os comezos do Cosmos, xa que implica que as primeiras estrelas comezaron a aparecer nunha etapa inesperadamente temperá: 250 millóns de anos despois do  Big  Bang, a gran explosión que deu orixe a todo.

Os investigadores utilizaron o telescopio ALMA, situado no deserto de  Atacama, Chile, para observar unha galaxia distante chamada  MACS1149- JD1. Detectaron un resplandor moi débil pero ben definido, emitido polo osíxeno  ionizado na galaxia. A medida que esta luz infravermella viaxa polo espazo, a expansión do Universo desprázaa e, para cando foi observada por ALMA, a lonxitude de onda era máis de dez veces máis longa que cando se orixinou. O equipo mediu o cambio na lonxitude de onda da luz e descubriu que o sinal viaxara 13.280 millóns de anos luz para alcanzarnos, convertendo ese osíxeno no máis distante ou máis antigo detectado por un telescopio. Ademais, o  Very  Large  Telescope (VLT) do Observatorio Europeo Austral (ESO) atopou de forma independente un sinal máis débil de emisións de hidróxeno neutro á mesma distancia que o osíxeno.

Un artigo publicado na revista  Nature da a coñecer o achado, que ten implicacións sobre como entendemos a infancia do Cosmos. Durante un certo período despois do  Big  Bang, non había osíxeno no Universo. Este elemento foi creado polos procesos de fusión das primeiras estrelas e logo liberado ao morrer estas. A súa detección en  MACS1149- JD1 indica que unha xeración anterior de estrelas xa se formou e expulsado osíxeno apenas uns 500 millóns de anos despois do comezo do Universo.

Pero, cando naceron esas primeiras estrelas? Para pescudalo, o equipo utilizou datos infravermellos tomados cos telescopios espaciais  Hubble e  Spitzer. Descubriron que o brillo observado da galaxia pode explicarse cun modelo no que o inicio da formación estelar comeza tan só 250 millóns de anos despois do comezo do Universo.

O modelo indica que a formación de estrelas volveuse inactiva unha vez despois da primeira  ignición, e logo reviviu na época das observacións de ALMA; 500 millóns de anos despois do  Big  Bang. Os astrónomos supoñen que o primeiro refacho de formación de estrelas expulsou o gas da galaxia, o que suprimiría a formación de estrelas. Logo, o gas regresou á galaxia e conduciu ao segundo estalido de formación estelar. As masivas estrelas recentemente nadas na segunda explosión  ionizan osíxeno, e son esas as emisións que se detectaron con ALMA.

FONTE: abc.es/ciencia

A rexión do disco galáctico que se  conociá ata agora. A investigación estende os seus límites exteriores ata moito máis lonxe, cunha probabilidade do 99,7% ou 95,4% de que haxa estrelas en rexións fóra dos círculos. O punto amarelo sinala a posición do Sol -/ R. Hurt, SSC- Caltech, NASA/JPL- Caltech/Roadmap  to  the  Milky  Way

Imaxine por un momento que tivésemos unha nave espacial tan potente que nos permitise viaxar á velocidade da luz. E imaxine que embarcámonos nun cruceiro sen escalas pola nosa galaxia, a Vía Láctea. Pois ben, nós, pobres mortais, non seriamos capaces de chegar moi lonxe. Porque vivimos nunha galaxia enorme que, segundo calcularon investigadores españois, alcanza uns arrepiantes 200.000 anos luz de diámetro. É dicir, as súas fronteiras está moito máis lonxe do que se cría.

As galaxias espirais, como a nosa, caracterízanse por posuír un disco de escaso grosor onde se atopan a maior parte das estrelas. Estes discos teñen un tamaño limitado e, a partir de certa distancia, xa case non hai estrelas.

Na Vía Láctea, non se tiña constancia de que houbese estrelas de disco a distancias do centro maiores que dúas veces a do Sol. É dicir, pensábase que a nosa estrela máis próxima atopábase situada á metade do radio galáctico. Con todo, se as hai e bastante máis lonxe, a máis do triplo desa distancia. Mesmo, como indican os autores do estudo, é probable que algunhas superen o cuádruplo desa distancia. 

"O disco da nosa galaxia é enorme: dun 200 mil anos-luz de diámetro", sinala un investigador do Instituto de  Astrofísica de Canarias (IAC) e primeiro autor do artigo, publicado recentemente na revista Astronomy & Astrophysics.

A grandes liñas, as galaxias como a Vía Láctea están compostas por un disco, no que viran uns brazos espirais, e un  halo, con forma esférica, que o envolve. Na elaboración desta investigación comparáronse as abundancias de metais nas estrelas no plano galáctico coas do  halo, para atopar que hai mestura de  halo e disco ata as grandes distancias indicadas.

Os investigadores alcanzaron estas conclusións tras realizar unha análise estatística de datos  cartografiados de  APOGEE e  LAMOST, dous proxectos que obteñen espectros de estrelas, é dicir, información sobre a súa velocidade e composición química. "Usando o contido en metais das estrelas dos catálogos, coa combinación de atlas  espectrales de alta calidade como  APOGEE e  LAMOST, e a distancia á que sitúan os obxectos, comprobamos que hai unha fracción apreciable de estrelas máis aló de onde se supoñía que acaba o disco da Vía Láctea", explica outro investigador do  IAC e coautor desa publicación.

FONTE:abc.es/ciencia

A distinta posición dos outros planetas do Sistema Solar inflúen na órbita da Terra / Imaxe: abc.es

O clima da Terra é un fenómeno extremadamente complexo do que só temos datos moi limitados. Por exemplo, ocorre que os rexistros máis antigos de temperaturas datan do século  XIX, e que as pegadas do clima pasado que quedan na xeoloxía son grosas e falan de períodos de tempo moi longos. A maioría dos expertos poden detectar un quecemento global acelerado polo home e agravado pola destrución da natureza, pero xunto a este proceso hai outros naturais que exercen unha influencia que non sempre podemos comprender. A actividade do Sol, as  erupciones  volcánicas, o comportamento da  magnetosfera ou a actividade dos seres vivos tamén pode cambiar o clima de formas difíciles de prever. Ás veces uns factores van nunha mesma dirección pero outras non. Isto mostra que no clima o único fixo é o cambio.

Un estudo publicado recentemente en "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) proporciona evidencias sólidas doutro proceso capaz de cambiar o clima. Científicos da Universidade de  Rutgers (Estados Unidos) confirmaron que o tirón  gravitacional de  Venus e Xúpiter alonga a órbita da Terra nun cinco por cento cada 405.000 anos. Por iso, o planeta pasa por unha etapa media, aos 202.500 anos do comezo do ciclo, na que a órbita é case circular. Isto estivo influíndo na cantidade de luz solar que chegou ao hemisferio Norte e modulou o clima da Terra durante polo menos os últimos 205 millóns de anos.

"É un resultado impresionante, porque pensábase que este longo ciclo ocorrera hai 50 millóns de anos, pero agora confirmouse para polo menos os últimos 205 millóns de anos", dixo un dos autores do estudo. "Agora, os científicos poden vincular cambios no clima, o medio ambiente, a evolución dos dinosauros e os mamíferos e os fósiles en todo o mundo con este ciclo de 405.000 anos dunha forma precisa".

Dende hai moito tempo os  astrofísicos suxeriron que a resonancia dos planetas do Sistema Solar crean ciclos na órbita da Terra. Os cálculos matemáticos permiriron, mesmo, reconstruír a evolución deste fenómeno durante os últimos 50 millóns de anos. Pero agora, por primeira vez, os investigadores atoparon evidencias físicas para apoiar esta hipótese, o que ten relevancia para os estudos do clima, a evolución da vida e a propia evolución do Sistema Solar.

Este efecto sobre a órbita é causado sobre todo por  Venus e Xúpiter. O motivo é que o primeiro é o planeta máis próximo á Terra e que o segundo é, con moito, o planeta máis masivo do Sistema Solar. Pois ben, as órbitas destes planetas fan que cada varios centos de miles de anos a posición destes mundos "tire" da Terra en relación co Sol ou que o efecto sexa contrario.

FONTE: abc.es/ciencia

Abell 39, un fermoso exemplo de nebulosa planetaria, moi similar ao que se convertirá o Sol cando morra / TARECTOR (NRAO/AUI/NSF Y NOAO/AURA/NSF) E BAWOLPA (NOAO/ AURA/NSF)

A teoría final do científico británico, Stephen Hawking, predí que eo universo é finito e es máis simple que moitas hipóteses actuais sobre o Big Bang / Imaxe: unamglobal.unam.mx

A última teoría sobre a orixe do universo de Stephen Hawking, desenvolvida en colaboración co profesor Thomas Hertog, da universidade KU Leuven, foi publicada esta semana polo Journal of High-Energy Physics. A teoría, que foi aceptada para a súa publicación antes da morte do físico británico o pasado 14 de marzo, predí que o universo é finito e máis simple do que establecen os actuais estudos sobre o Big Bang, segundo unha nota difundida polo European Research Council (ERC), que apoia o traballo de Hertog. 

O traballo fundaméntase na teoría de cordas da física (que postula que as partículas elementais son en realidade como minúsculas cordas que vibran) e no concepto de multiverso (que postula que existen múltiples universos).

As modernas teorías sitúan a creación do universo nunha breve explosión, durante unha mínima fracción de segundo despois do Big Bang, cando o cosmos expandiuse rapidamente. Crese que, unha vez producida a inflación, hai rexións que nunca deixaron de medrar e que, debido para os efectos cuánticos, este fenómeno é eterno. De acordo a esta tese, segundo a nota do ERC, a parte observable do noso universo é unha mínima porción onde o proceso terminou e formáronse estrelas e galaxias.

"A teoría habitual de inflación eterna predí que o noso universo é como un infinito fractal (obxecto xeométrico cuxa estrutura básica, fragmentada ou aparentemente irregular, repítese a diferentes escalas) cun mosaico de diferentes pequenos universos separados por océanos que medran", afirmou Hawking nunha entrevista o pasado outono. "As leis da física e a química poden ser diferentes entre un universo e outro que, xuntos, forman un multiverso. Pero nunca fun un defensor do multiverso. Se a escala dos diferentes universos no multiverso é grande ou infinita, non se pode probar", engadiu.

Na investigación recentemente publicada, Hawking e Hertog afirman que esta teoría da expansión infinita é errónea. “O problema habitual con esta teoría é que asume a existencia dun universo de fondo que evoluciona de acordo á teoría xeral da relatividade de Einstein e trata os efectos cuánticos como pequenas fluctuaciones o seu redor. Con todo, a dinámica da expansión eterna varre a separación entre a física cuántica e a clasica", afirma Hertog na nota difundida polo ERC. “Predicimos que o noso universo, a gran escala, é razoablemente liso e globalmente finito. Así que non é unha estrutura fractal", afirma Hawking na investigación publicada.

Hertog e Hawking utilizaron a súa nova teoría para derivar predicións máis fiables sobre a estrutura global do unvierso. Os seus resultados, se se confirman con novos traballos, terán implicacións para o paradigma do multiverso. "Os nosos achados implican unha significativa redución do multiverso a unha categoría moito máis pequena de posibles universos", defende a última teoría de Hawking.

Hertog planea estudar esta teoría a pequenas escalas que se achen ao alcance da capacidade dos nosos telescopios espaciais. Cre que as ondas gravitacionales primordiais son as máis prometedoras vías de probar o modelo. A expansión do universo desde a súa orixe significa que esas ondas gravitacionales terían unha moi longa lonxitude de onda, fóra do alcance dos nosos actuais detectores LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory). Pero poderían ser detectadas polo previsto observatorio espacial europeo de ondas gravitacionales (LISA) ou por futuros experimentos de medicións do fondo de microondas cósmico.

FONTE: elpais.com e lavanguardia.com

Xatos /Imaxe: gestacionde.com

Alí onde chegaron os humanos, a vida salvaxe resentiuse. A maioría das especies, salvo as oportunistas, minguaron e moitas delas, en particular as potenciais rivais polos recursos, foron levadas á extinción. Agora un estudo mostra que a expansión humana polo planeta foi en paralelo a unha redución do tamaño dos mamíferos que sobreviviron á súa chegada. E o fenómeno non é do século pasado, leva pasando desde que os primeiros humanos saíron de África. Diversos estudos mostraron que a biodiversidade está en retirada en todas partes. A taxa de extinción de especies dos últimos séculos é ata 100 veces maior que a taxa natural.

As causas son múltiples, aínda que a maioría levan a marca humana: conversión de espazos naturais en campos de cultivo, urbanización, caza, deterioración do hábitat, cambio climático... Pero o risco de desaparecer non é o mesmo para todos os animais. Canto máis grande, maior probabilidade de extinción.

Nas extincións masivas do pasado non se produciu este rumbo por masa corporal, nin sequera na extinción do Cretácico-Paleóxeno, a dos dinosauros, de hai 65 millóns de anos, que deu paso ao reinado dos mamíferos. Que variable non existía nas cinco masivas extincións anteriores? A presenza humana.

No estudo, publicado na revista Science, amósase que, desde finais do período Cuaternario (hai uns 125.000 anos), os fósiles cada vez eran máis pequenos. O máis rechamante deste empequenecimento da vida é que non se produciu antes en toda a era cenozoica, que inclúe ao Cuaternario, é dicir, desde a extinción dos dinosauros. Ao analizar os datos por continentes, o estudo mostra a coincidencia temporal entre a expansión humana, primeiro en África e despois fóra dela, e a xibarización das especies. Aínda que a datación do inicio da gran viaxe desde o continente africano aínda non está clara, os científicos están máis ou menos de acordo nos rangos temporais: entre hai 80.000 e hai 60.000 anos, os Homo sapiens xa habitaban tanto África como Eurasia. Ao redor de hai 50.000 anos chegaron a Australia e, moito despois, hai menos de 20.000 anos, fixérono ás Américas.

O estudo mostra que sempre despois da chegada dos humanos, nunca antes, as especies máis grandes foron as que máis se extinguiron. O fenómeno da extinción da megafauna de finais do Pleistoceno (mamut lanudo, tigre dentes de sabre...) é o máis estudado. Pero non é o único e a tendencia sempre foi na mesma dirección: as especies sobreviventes á chegada dos humanos son máis pequenas que as que había antes. "En termos globais, o tamaño corporal medio hai 125.000 anos era de 69 quilogramos e o máximo [as especies máis grandes, como os mamuts] ao redor das 10,8 toneladas. Hoxe, a media é de 16 kg e o máximo [elefantes] de 3.900 kg. No futuro, baixarán ata o 6,9 kg e un máximo de 900 kg", estimase no estudo.

Os círculos indican fontes de raios X de tipo 1 (vermello) e tipo 2 (azul). Estos últimos son sistemas binarios cun buraco negro / NATURE/UNIV. DE COLUMBIA/C. HAILEY

Extinción dinosauos / Imaxe: dinosaurios.info

Recreación artística do K2-229b / Nature Astronomy/clarin.com

Está moi lonxe do noso Sol e moi preto da súa estrela. Ten dous planetas irmáns. É infernalmente cálido e súmase á lista de case 4.000 exoplanetas descubertos e confirmados. Iste, con todo, ten unha interesante peculiaridade: é maioritariamente metálico e parécese bastante a Mercurio. Acaba de ser presentado en Nature Astronomy por un equipo internacional que o atopou desde o observatorio ESO da Cadeira (Chile), e seguido desde o espazo (Kepler) e desde Calar Alto (Almería). Bautizárono como K2-229 b.

A Terra, Venus, Marte e algúns planetas parecidos ao noso teñen un 30% de núcleo metálico e un 70% de manto de silicato (o que chamariamos simplificadamente rocha). Na fronteira interna do sistema solar, Mercurio ten unha proporción inversa, cunha fracción de masa de ao redor do 70% do núcleo metálico e 30% do manto de silicato.

Iso é xusto o que lle ocorre ao novo planeta descuberto. A diferenza de Mercurio, K2-229 b é dun tamaño un pouco maior ao da Terra. Ao principio, pensaron que sería un corpo similar na súa composición ao terrestre, dada a química da súa estrela, pero “ou ben se formou cunha composición moi distinta ou ben evolucionou e perdeu o seu manto”, en palabras dos autores do estudo. 

O seu día dura o que o seu ano: 14 días.

Aínda que se detectou en 2016, os datos adquiridos co telescopio de 2,2 m do observatorio de Calar Alto, en Almería, foron cruciais para poder interpretar de maneira adecuada a información proporcionada polo telescopio espacial Kepler. 

FONTE: Mario Vicosa/Xornal elindependiente.com

Steve é unha aurora boreal púrpura descuberta por afeccionados, tal e como se explica nun estudo publicado na revista Science Advances. Nel, descríbese o fenómeno como unha "brillante cinta de luz púrpura que corre de leste a oeste no ceo nocturno recentemente observada por científicos cidadáns".

A ilustración amosa o intersticio baixo a capa superior da pel / Jill Gregory/rpp.pe

Foto da Gran Mancha Vermella de Xúpiter / Imaxe: REUTERS/NASA

Rexión do ceo na que se atopa a fonte emisora do neutrino / IA

Unha nova análise de datos de dúas misións lunares atopou evidencias de que a auga da Lúa está amplamente distribuída na superficie e non confinada a unha rexión ou tipo de terreo en particular, como se cría ata agora. Ademais, a auga parece estar presente día e noite, aínda que iso non significa que sexa necesariamente de fácil acceso.

Os achados poderían axudar aos investigadores para comprender o orixe da auga no noso satélite natural, algo que aínda resulta un misterio, e a outra cuestión importante: se futuras colonos humanos poderían utilizar como recurso con facilidade. Se resulta que a Lúa ten suficiente auga, e se é razoablemente conveniente acceder á mesma, os futuros exploradores poderían usala como auga potable ou convertela en hidróxeno e osíxeno para o combustible dos foguetes ou para respirar.

O resultados do novo estudo, publicado, na revista "Nature Geoscience" , contradin algúns estudos anteriores, que suxerían que hai máis auga nas latitudes polares da Lúa e que a forza do sinal de auga aumenta e diminúe segundo o día lunar (que dura 29,5 días terrestres). Tomando isto en conxunto, algúns investigadores propuxeron que as moléculas de auga poden «saltar» a través da superficie lunar ata que entran en trampas frías nos alcances escuros dos cráteres preto dos polos norte e sur. En ciencia planetaria, unha trampa fría é unha rexión tan fría, que o vapor de auga e outros volátiles que entran en contacto coa superficie permanecen estables durante un período de tempo prolongado, mesmo ata varios miles de millóns de anos.

Os debates continúan debido ás sutilezas de como se logrou a detección ata o momento. A evidencia principal provén de instrumentos de detección remota que mediron a forza da luz solar reflectida na superficie lunar. Cando hai auga presente, instrumentos como estes recollen unha pegada dactilar espectral a lonxitudes de onda próximas aos 3 micrómetros, que se atopa máis aló da luz visible e no ámbito da radiación infravermella.

Pero a superficie da Lúa tamén pode quentarse o suficiente como para «brillar» ou emitir a súa propia luz na rexión infravermella do espectro. O desafío é desenredar esta mestura de luz reflectida e emitida. Para iso, os investigadores deben ter información de temperatura moi precisa.

O equipo investigador presentou unha nova forma de incorporar información de temperatura, creando un modelo detallado a partir das medicións realizadas polo instrumento Diviner no Orbitador de Recoñecemento Lunar da NASA (LRO). O equipo aplicou este modelo de temperatura aos datos recompilados anteriormente por Moon Mineralogy Mapper, un espectrómetro visible e infravermello que o JPL da NASA en Pasadena, California, proporcionou para o orbitador Chandrayaan-1 da India.

O novo achado de auga xeneralizada e relativamente inmóbil suxire que pode estar presente principalmente como OH, un «parente» máis reactivo do H₂O, que está composto dun átomo de osíxeno e un átomo de hidróxeno. OH, tamén chamado hidroxilo, non se mantén por si só por moito tempo, preferindo atacar moléculas ou adherirse químicamente a elas. Por tanto, o Hydroxyl debe extraerse dos minerais para poder ser utilizado.

A investigación tamén suxire que calquera  H₂O presente na Lúa non está debilmente unido á superficie.

Clasificar o que sucede na Lúa tamén podería axudar aos investigadores para comprender as fontes de auga e o seu almacenamento a longo prazo noutros corpos rochosos en todo o sistema solar. Os investigadores aínda están a discutir que lles din os achados sobre a fonte da auga da Lúa. Os resultados apuntan a que OH e / ou H₂O son creados polo vento solar que golpea a superficie lunar, aínda que o equipo non descarta que OH e / ou H₂O puidesen provir da Lúa mesma, liberada lentamente desde minerais do interior profundo onde estivo bloqueada desde que se formou a Lúa.

FONTE:Xornal abc/ciencia

A rexión ecuatorial observada no infravermello / JAXA/ISAS/DARTS/DAMIA BOUIC

Supereclipse de lúa de sangue azul / Imaxe: sintesistv.com.mx

Cristal recuperado do meteorito que caeu en Marrocos / QUEENIE CHAN

O dinosauro Caihong juji / Imaxe: Velizar Simeonovski/The Field Museum for the University of Texas at Austin/ Reuters

Escamas que cobren as ás e o corpo das couzas "Glossata" / Imaxe: Hossein Rajaei

Célula do fermento "Saccharomyces" utilizada como modelo para a investigación / SCIENCE PHOTO LIBRARY

Táboa Periódica / Imaxe: wikipedia

Un equipo de científicos en Xapón acaba de arrincar un dos proxectos máis apaixonantes da física nos últimos tempos: a procura do elemento 119 da táboa periódica, “nunca visto e mesmo xamais creado na historia do universo”, segundo afirma o físico Hideto Enyo, líder da iniciativa. O novo elemento, bautizado temporalmente ununennio (un uno nove, en latín), inauguraría por primeira vez unha nova fila (sería a oitava) na táboa periódica proposta en 1869 polo químico ruso Dimitri Mendeléiev. A cantilena da primeira columna, recitada de memoria por calquera estudante de instituto, quedaría así: hidróxeno, litio, sodio, potasio, rubidio, cesio, francio e ununennio.

Á esquerda, Marte na actualidade e á dereita, recreación de como cren que era hai 3.500 millóns de anos / JON WADE

Ciencia / Imaxe: bella-t.redclara.net

No ano rematado 2017, deixounos 14 novidades que non sabiamos cando comezou:

1. Un equipo internacional de científicos descubriu unha gran sala dentro da Gran Pirámide de Keops que non se coñecía ata agora, grazas a unha investigación con tomografía de muones, que permitiu facer unha especie de radiografía na edificación. Non sei sabe que pode haber no seu interior.

2. Descubriuse un sistema solar con sete planetas parecidos á Terra. O sistema planetario está a 40 anos luz e podería albergar vida.

3. Por primeira vez captáronse luz e ondas gravitacionales producidas pola fusión de dúas estrelas de neutróns, as máis pequenas e densas do universo. Viuse e escoitado de forma simultánea grazas aos telescopios convencionais e os detectores de ondas gravitatorias.

4. Vimos novas imaxes de Saturno grazas á misión Cassini.

5. E de Xúpiter, grazas a Juno.

6. E xa sabemos como é un asteroide interestelar, procedente de fóra do Sistema Solar. Trátase de A/2017 Ou1, tamén chamado Oumuamua, “o mensaxeiro que chegou o primeiro”, que é o primeiro que puidemos ver directamente.

7. Os cristais de tempo son un novo estado da materia no que os patróns dos sistemas de átomo non só repítense no espazo (como ocorre con todos os cristais) senón tamén no tempo. Eran só unha hipótese desde 2012.

8. No Pacífico hai un continente mergullado chamado Zelandia. Ten 4,9 millóns de quilómetros e os seus partes visibles son Nova Zelandia e Nova Caledonia.

9. A rexión volcánica máis grande da terra está baixo o xeo da Antártida. Hai case 100 volcáns e o máis alto podería achegarse aos 4.000 metros de altura.

10. Os glaciares de Asia poderían perder unha terceira parte do seu volume en 2100.

11. Algúns dos eventos meteorolóxicos extremos dos últimos anos non se poderían producir sen intervención humana, segundo un estudo que dá novas probas do cambio climático.

12. Descubríronse restos humanos en Marrocos de 300.000 anos de antigüidade, que poderían ser as orixes da nosa especie. Ata agora, os homo sapiens máis antigos eran de hai 195.000 anos e de Etiopía.

13. É posible “editar” os xenes dun embrión para corrixir, por primeira vez, enfermidades hereditarias.

14. Os déjà vu son un mecanismo que usa o cerebro para comprobar que a memoria funciona de forma correcta.

FONTE: Xornal El Pais/Verne

π1 Gruis / ESO

Recreación do buraco negro recentemente descuberto / ROBIN DIENEL

Representación dos excitones nun sólido / Imaxe: P.A./xornal abc.es

Físicos da Universidade de Illinois (EE. UU.) demostraron a existencia dunha nova e enigmática forma da materia chamada excitonio, que foi predita hai case 50 anos pero que ata agora ninguén fora capaz de detectar. 

Trátase dun condensado composto dunhas partículas chamadas excitóns, que se forman nun emparellamento mecánico cuántico moi estraño entre un electrón escapado e o «buraco» que deixou atrás. “Este resultado é de importancia cósmica”, afirma Peter Abbamonte, responsable do estudo. O termo ’”excitonio” foi acuñado na década de 1960 polo físico teórico de Harvard Bert Halperin. Desde entón, os físicos trataron de descubrilo e debateron sobre se sería un illante, un condutor perfecto ou un superfluido.

Para observar a nova forma de materia, o equipo desenvolveu unha nova técnica chamada espectroscopía de perda de enerxía de electróns con resolución de impulso (M-EELS), que pode seguir a traxectoria dos electróns. Desta forma, o equipo puido observar como se comportan os excitóns, partículas tan estrañas que se forman por un electrón que escapou e o espazo negativo que deixou cando o fixo. Este singular emparellamento é posible porque, en semiconductores, os electróns no bordo dun nivel de enerxía nun átomo poden, cando están excitados, saltar ao seguinte nivel de enerxía, deixando atrás un «buraco» no nivel anterior. Este buraco actúa como unha partícula cargada positivamente e atrae ao electrón con carga negativa. Como ocorre sempre en física cuántica, parece algo de tolos.

Máis especificamente, o equipo logrou a primeira observación dun plasmón brando, que xurdiu cando o material achegouse á súa temperatura crítica de 190 K. Esta fase de plasmón brando, algo que ninguén vira antes, é unha proba clave da condensación do excitón nun sólido tridimensional e a primeira evidencia definitiva do descubrimento do excitonio, segundo explican os seus descubridores nun comunicado.

Os achados, que foron fortuítos xa que en realidade os investigadores pretendían probar o seu método nun cristal xa dispoñible, foron publicados na revista Science. Os investigadores cren que o seu traballo é moi prometedor para desbloquear máis misterios da mecánica cuántica e outras cuestións da Física. Máis aló diso, as posibles aplicacións tecnolóxicas do excitonio son puramente especulativas, recoñecen os científicos.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Aniñaban en colonias, tiñan longos períodos de incubación e precisaban do coidado parental tras nacer. Así eran os primeiros vertebrados voadores, os pterosaurios da especie Hamipterus Tianshanensis, segundo un estudo publicado hai uns días na revista Science. Os investigadores chegaron a estas conclusións tras analizar unha colección de 215 ovos fosilizados atopados nun xacemento en China do cretácico inferior, hai uns 130 millóns de anos.

Esta investigación bota abaixo algunhas hipóteses previas. Por exemplo, algúns estudos defendían que os exemplares recentemente nados podían voar, pero baseábanse en “materiais máis indirectos, como anacos de cascas ou algún óso illado”. Un dos investigadores do estudo, explica que as crías podían correr pero non voar. “Estas conclusións baséanse no feito de que os ósos das ás, como o húmero, estaban menos osificados que os ósos das pernas, como o fémur”, sostén.

O equipo de investigadores utilizou a tomografía computarizada para examinar o interior dos 215 ovos atopados. Deles, 16 contiñan restos de embrións en diferentes etapas de desenvolvemento, o que revela que os pterosaurios aniñaban en colonias. A partir das marcas de crecemento, os investigadores estiman que un dos exemplares tiña unha idade de polo menos dous anos no momento da súa morte. De aí derivan que os Hamipterus Tianshanensis tiñan “longos períodos de incubación”.

Ata o momento, só atopáronse un puñado de ovos tridimensionales de pterosaurios ben conservados e un embrión no seu interior. Tres deles procedían de Arxentina e cinco de China. En moitas ocasións o comportamento dos animais é difícil de deducir a partir dun fósil. Ademais, especies da mesma familia biolóxica ás veces teñen comportamentos moi distintos. Por iso, os investigadores non cren que se poidan extrapolar todas as conclusións a outros tipos de pterosaurios. “Foi un grupo moi variado que tivo o seu éxito porque no aire non tiña case competidores e puido explotar moitos recursos”, explican. Os investigadores do estudo sinalan tamén que sería necesario atopar máis ovos para ter unha visión máis completa do desenvolvemento dos pterosaurios. Con todo, recoñecen que é complicado que isto ocorra debido á rareza do material.

FONTE: Isabel Rubio/Xornal El País/Ciencia

O 19 de outubro pasado un telescopio robótico de Hawaii, dedicado a localizar pequenos corpos celestes próximos á Terra, descubriu o que parecía un novo cometa entre as órbitas da Terra e Marte. O recentemente chegado non desenvolveu cola, e aos poucos días clasificouse simplemente como un asteroide sen maior interese. Pero as sorpresas empezaron ao calcular os parámetros da súa órbita.

Cando foi descuberto, o asteroide pasara xa polo seu perihelio e estaba en órbita de saída, afastándose do Sol. Ninguén o vira chegar chegar. Pero a súa velocidade non deixaba lugar a dúbidas: Proviña do espazo interestelar. E a el volvería nunha viaxe cuxa duración se mide en centos de miles, se non centos de millóns de anos.

Unhas poucas observacións e moitos cálculos permitiron establecer que a súa traxectoria orixinal viña aproximadamente da dirección de Vega, unha estrela nova, na constelación de Lyra, á que non se coñecen planetas. Quizais convén aclarar que é moi dubidoso que ese asteroide teña a súa orixe nos arredores de Vega. Fai uns oitocentos mil anos, cando se calcula que estaba á distancia de Vega, Vega nin sequera chegara á posición que hoxe ocupa.

Asignóuselle o anodino nome A/2017 U1, unha denominación nova, que inauguraba outra clase na clasificación de obxectos celestes: “Interestelares”. O equipo responsable do descubrimento tiña dereito a bautizalo cun nome máis atractivo. E escolleron unha palabra en hawaiano: “Oumuamua” que vén significar “o mensaxeiro que chegou o primeiro”.

Á súa chegada movíase a uns 100.000 km/h; esa cifra triplicouse no momento en que pasou. Porque pasou incriblemente preto, enhebrándose moi por dentro da órbita de Mercurio. Isto provocáballe un fortísimo cambio de traxectoria de case 300 graos, o que o poñía en dirección á constelación de Pegaso. Este tipo de alteracións de rumbo son correntes cando se lanzan sondas interplanetarias, sobre todo, as dirixidas cara aos planetas exteriores. As Galileo, Cassini ou Juno, por poñer só uns exemplos recentes, utilizaron esta manobra, chamada de “asistencia gravitatoria” tanto para axustar o seu rumbo como a súa velocidade cara aos seus obxectivos. Postos a fantasear, se Oumuamua fose un obxecto artificial, os seus construtores non poderían facelo mellor para axustar a súa traxectoria cara a outro destino. A tales velocidades, é claro que estaría moi pouco tempo ao alcance dos telescopios, así que varios observatorios apresuráronse a analizar as súas características. Entre eles, o do Roque dos Muchachos, na Palma, que conseguiu fotografalo a finais de outubro: Un simple punto luminoso fronte a uns campos de estrelas movidas durante a exposición. E tamén o seguen varios telescopios xigantes en Sudamérica e Hawaii. E o Hubble (no rango visible) e o Spitzer (no infravermello).

A curva de luz, ou sexa as variacións de brillo ao virar sobre si mesmo, apuntaba outra sorpresa: non era de forma esferoide nin irregular; máis ben alongada, como un cigarro. E vai dando tumbos ao redor do seu eixo transversal (o máis curto: cousas do momento de inercia). O seu día dura unhas sete horas. Asumindo unha superficie escura como a doutros asteroides, estímaselle unha lonxitude de algo menos de medio quilómetro por unha anchura oito ou quizais dez veces inferior e moito menor que, por exemplo, o cometa 67 P que visitou hai uns anos a sonda Rosetta. Entre o medio millón de obxectos que actualmente se teñen baixo vixilancia, nunca se viu nada cunha forma semellante. A análise espectroscópico da súa luz apunta, ademais a un predominio das lonxitudes de onda baixas: Oumuama ten un matiz avermellado. Quizais a consecuencia dos cambios que sufriron os seus minerais debido ao bombardeo de radiación cósmica durante a súa larguísima odisea polo espazo. O máis probable é que está composto por roca sólida e non por refugallos aglomerados, como algúns cometas. Ten que selo para resistir as forzas de marea que xera un paso tan próximo xunto ao Sol así como a súa propia forza centrífuga; ambos os factores tenden a fragmentarlo.

Houbo propostas para construír a fume de carozo unha sonda que se vaia a cazalo e poida investigalo en detalle antes de que desapareza. Ou mesmo depositar nel algún instrumento científico. Aínda que o tempo é moi xusto, hai quen di que quizais podería tentarse. Ata agora, o récord de velocidade téñeno as dúas sondas alemás Helios que, ao pasar polo perihelio, alcanzaron o 250.000 Km/ h. Case como o Oumuamua. Pero non o suficiente, claro. Como todos cometas cando van en traxectoria de saída, o Oumuamua foi perdendo velocidade aínda que aínda se mantén por encima dos 25 quilómetros por segundo. A ese ritmo na primavera pasará á distancia de Xúpiter e en 2019, á de Saturno. Para alcanzalo, calquera vehículo que puidese lanzarse agora (supoñendo que xa estivese dispoñible) tería que ir moito máis rápido que calquera outro xamais construído. E ao chegar alí, salvo que se utilizasen complicados sistemas de manobra, o encontro só duraría unha fracción de segundo.

FONTE: Rafael Clemente/Xornal El País/Materia

HI SEXAS é o acrónimo inglés de Hawaii Space Exploration Analog and Simulation (Hawai - Análise e Simulación de Exploración Espacial), unha misión que comezou en 2012 e na que varios investigadores simulan a vida en Marte nunha das ladeiras do volcán Mauna Loa , na illa de Hawai, a 2.500 metros de altitude. Este peculiar enclave foi elixido porque as condicións xeolóxicas do lugar son similares ao que coñecemos do Planeta Vermello. As tripulacións que pasan por HI SEXAS permanecen no centro entre catro meses e un ano, e os perfís dos integrantes son moi variados. A última, que abandonou o lugar en setembro do presente ano despois de pasar oito meses alí estaba composta por dúas mulleres e catro homes, maioritariamente formados en enxeñerías (aeroespacial, informática, astrobioloxía, de sistemas ou agrícola). A súa función durante o tempo que pasan en Mauna Loa é reproducir da forma máis fidedigna posible como sería a vida e a exploración en Marte.

Establecer unha base no Planeta Vermello é un proxecto cada vez máis próximo á realidade. Pero a súa consecución non só encerra unha gran complexidade respecto das tecnoloxías que serán necesarias para logralo. Certo que é imprescindible construír as naves que nos trasladen ata alí e levantar un hábitat seguro, pero estes factores, terminarán por liquidarse nun tempo relativamente curto. O seguinte problema que se debe resolver é como afectará os seres humanos unha estancia tan prolongada nesa contorna. E esta é unha das cuestións básicas que se abordan en HI SEXAS: as condicións illadas da misión, que inclúen 20 minutos de comunicación diferida e autosuficiencia parcial, foron deseñadas para ser similares ás dunha misión de exploración de superficie planetaria. As rutinas diarias inclúen a preparación de alimentos, o exercicio, a investigación e o traballo de campo. Non menos importante é a monitoraxe da saúde dos membros da tripulación e as súas reaccións psicolóxicas fronte ás dinámicas de grupo, o traballo en equipo e a convivencia prolongada.

O director técnico de HI SEXAS, está convencido de que esta misión resultará crucial nunha futura colonización de Marte que se antolla máis próxima do que pensamos: "Creo que grazas á nosa simulación poderiamos ter a seis persoas vivindo nunha cúpula dese tamaño en Marte cos recursos que lles demos. Creo que o conseguirían, de verdade créoo. Levar a carga a Marte é o menor dos seus problemas". 

FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País/Ciencia

Estes son os 12 inventos que forman parte do presente e que revolucionarán o noso futuro:

Implantes neuronais, tecnoloxía para o cerebro

Estes dispositivos prometen mellorar a calidade de vida de persoas con diferentes discapacidades.

CRISPR, un invento da natureza

A edición xenómica permitirá erradicar enfermidades hereditarias, non só no paciente senón tamén nos seus descendentes.

Coches autónomos, poña o piloto automático

En 2021 chegarán aos concesionarios coches autoconducidos aptos para funcionar na cidade e autoestrada e un 99% seguros.

Grafeno, o material divino

200 veces máis resistente co acero, pero flexible e lixiero, así é o material que está chamado a cambiar a tecnoloxía.

Computación afectiva, robots e emocións

As máquinas poderán saber como nos sentimos e tomar decisións respecto a eses sentimentos, un paso máis na interactuación coa intelixencia artificial.

Realidade virtual, outros mundos

O mundo virtual empezou coma un xogo, pero agora ten o mundo laboral no punto de mira.

Baterías, toda a enerxía nunha caixa

Os acumuladores parecen cousa do pasado, pero o seu desenvolvemento será o motor principal de novos inventos como o coche sen motor.

Agricultura de precisión, controlar o campo co móbil

Coñecer ao instante todas as necesidades dos cultivos mellorará o rendimento e evitará que se perdan colleitas.

Asistentes persoais, pregúntalle a Siri

A evolución destes axudantes levaraos a interactuar con nós como se foran persoas, ler contos, decirnos o que temos que comprar.

Impresoras 3D, achegarse ao teletransporte

A UE contempla esta tecnoloxía como a que reequilibrará o sistema produtivo.

Encriptación biométrica, rasgos únicos

A principal pega do uso dos datos biométricos é a pouca regulación legal e as dúbidas sobre canto de segura son estas encriptacións.

Robots quirúrxicos, cita androide

Estes novos ciruxáns reducen ata tres veces o tamaño da incisión necesaria para operar.

FONTE: Xornal El País/Ideas

 

Un novo planeta, Ross 128 b, acábase de sumar á lista de candidatos na procura de indicios de vida máis aló do Sistema Solar. O Observatorio Austral Europeo (ESO) informou do descubrimento deste novo planeta tépedo do tamaño da Terra a tan só 11 anos luz do noso planeta (un ano luz equivale a 9.460 millóns de quilómetros), o que o converte no segundo planeta máis tépedo e máis próximo á Terra tras Próxima b. Ademais, Ross 128 b é o máis próximo descuberto que orbita unha estrela anana vermella inactiva, Ross 128, na constelación de Virgo, "o que pode aumentar as probabilidades de que se trate dun planeta que, potencialmente, puidese albergar vida", segundo ESO.

O equipo que realizou o descubrimento utilizou un instrumento único na súa clase, o cazador de planetas Harps de ESO, instalado no Observatorio La Silla (Chile).

Este exoplaneta de baixa masa orbita Ross 128 cada 9,9 días. Ross 128 é a estrela próxima "máis tranquila" que alberga un exoplaneta tépedo deste tipo. Espérase que este mundo sexa tépedo, cunha temperatura superficial que tamén podería ser similar á da Terra. 

A pesar de ser das máis comúns, as ananas vermellas son un dos tipos de estrela máis frías e débiles do universo. Isto fai que sexan moi bos obxectivos para a procura de exoplanetas e por iso están a ser cada vez máis estudadas. Moitas estrelas ananas vermellas, como Próxima Centauri, emiten labaradas que, ocasionalmente, bañan de letal radiación ultravioleta e de raios X aos planetas que as orbitan. Con todo, parece que Ross 128 é unha estrela moito máis tranquila, de maneira que os seus planetas poderían ser a morada coñecida máis próxima para albergar vida.

Cos datos de Harps, o equipo descubriu que Ross 128 b orbita 20 veces máis preto da súa estrela que a distancia á que a Terra orbita do Sol. A pesar desta proximidade, o planeta recibe só 1,38 veces máis radiación que a Terra. Como resultado, estímase que a temperatura de equilibrio de Ross 128 b atópase entre -60 e 20 ºC, debido á natureza débil e fría da súa pequena estrela anana vermella, que ten pouco máis que a metade da temperatura superficial do Sol.

Mentres que os científicos involucrados neste descubrimento consideran que Ross 128 b parece ser un planeta tépedo, segue habendo incerteza en canto a se se atopa dentro, fóra, ou no limiar da zona habitable, onde pode existir auga líquida na superficie dun planeta. A zona habitable está definida polo rango de órbitas ao redor dunha estrela, na que un planeta posúe a temperatura adecuada para que exista auga líquida na superficie do planeta.

Na actualidade, os astrónomos están a detectar cada vez máis exoplanetas tépedos e, a próxima etapa, será estudar con máis detalle as súas atmosferas, a súa composición e a súa química. Será de vital importancia a posible detección da presenza de biomarcadores nas atmosferas dos exoplanetas máis próximos, incluíndo o osíxeno. Dos miles de exoplanetas detectados ata o momento, uns 50 considéranse potencialmente habitables.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

Leganés, unha cidade situada ao suroeste de Madrid, non é Silicon Valley. Pero desde alí tamén é posible alumar e facer crecer unha empresa de tecnoloxía punta que se sitúe á cabeza da innovación nun terreo tan pouco coñecido ata agora como a radiación de teraherzios. A empresa en cuestión é Luz WaveLabs, creada en 2013 por Rubén Criado, sobre a base da súa tese doutoral na universidade Carlos III de Madrid. Dando por feito que a maioría dos mortais descoñecemos as nocións mínimas da electrónica e a fotónica como para entender de que fala Criado cando se entusiasma coas posibilidades dos raios T, o mellor é recorrer aos exemplos comparándoos cos archiconocidos raios X. Estes son unha forma de radiación electromagnética que pode atravesar obxectos, de aí a súa estendida utilización en medicida (as radiografías) e en dispositivos de seguridade para ver os contidos dun recipiente pechado. O problema cos raios X é que poden producir alteracións na materia e, dependendo da dose, mesmo provocar cancro nos seres humanos. Os raios T son tamén radiacións electromagnéticas cunhas propiedades similares aos raios X, pero ao portar menos enerxía non alteran a materia e, por tanto, resultan inocuos. Se ata agora esta radiación por teraherzios non foi máis utilizada é porque os seus custos son moi elevados, non se sabía como amplificar a calidade do sinal e requiren unhas capacidades técnicas complexas. Unhas limitacións que poden pasar á historia nun futuro moi próximo se iniciativas como as de Luz WaveLabs continúan desenvolvéndose.

Os raios T permiten detectar a distancia e sen contacto todo tipo de materiais, proporcionan gran cantidade de información de substancias, son moi sensibles á auga e, ademais, trátase dunha radiación totalmente segura. As súas aplicacións prácticas poden achegar un gran avance en terreos moi diversos como a biomedicina, a seguridade, a ciencia (en radioastronomía ou espectroscopia), análise de estruturas e materiais, conservación de obras de arte, defensa, ou telecomunicacións, entre outros. Na actualidade Luz WaveLabs fabrica un xerador fotónico de terahercios cunha calidade de sinal un millón de veces superior á mellor solución comercial existente. Pero o futuro pode deparar descubrimentos aínda máis interesantes asegura Criado: "Nós xa conseguimos meter gran parte do noso sistema nun primeiro chip que estamos testeando. Por aí pasa a democratización da tecnoloxía. Ábrenos todo un novo rango de información para i+d ou para novas posibilidades en estudo de proteínas, por exemplo. Agora estamos a vivir o desenvolvemento desta tecnoloxía que permitirá explotar esas posibilidades".

FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País/Ciencia

Silueta do Kayentapus ambrokholohali / Fabien Knoll e Lara Sciscio

Un equipo internacional de paleontólogos atopou pegadas dunha criatura que viviu na actual África meridional hai uns 200 millóns de anos. Trátase de Kayentapus ambrokholohali, unha nova especie presentada recentemente en PLOS ONE e que está representada por un dinosauro de nove metros de altura que pertencía ao temible grupo do Tyrannosaurus rex: o dos megaterópodos, criaturas inmensas que se alimentaban de carne e que camiñaban sobre dúas patas. Por iso tamén se lles coñece como «megacarnívoros».

A nova especie foi descuberta grazas ao traballo dun equipo de científicos da Universidade de Mánchester (Reino Unido), de Cidade do Cabo (Sudáfrica) e de San Pablo (Brasil) ao redor dunhas das maiores pegadas descubertas en África. Lembran moito ás dun ave actual pero cun tamaño xigantesco. Están formadas por tres dedos e miden uns 57 centímetros de longo e 50 de ancho. Segundo os cálculos dos paleontólogos, pertencían a un animal de 9 metros de alto e 12 de longo.

Os investigadores están convencidos de que as pegadas remóntanse ao Xurásico temperán, nunha era en que a maioría dos terópodos eran moito máis pequenos que Kayentapus ambrokholohali: de feito, apenas adoitaban medir entre tres e cinco metros de longo. Pero xa ao final do Xurásico e ao comezo do Cretácico, hai uns 145 millóns de anos, apareceron os grandes terópodos, como o famoso T. Rex.

"Este descubrimento marca a primeira aparición dun carnívoro moi grande a comezos do Xurásico en Gondwana, o gran continente que despois se fragmentó e deu lugar a África e a outra masas de terra. Isto converte ao achado en algo significativo", dixo a investigadora da Universidade da Cidade do Cabo e coautora do estudo. De feito, segundo engadiu, "só hai un exemplo comparable en idade cunhas pegadas dese tamaño, pero este foi atopado en Polonia".

As pegadas foron atopadas na antiga superficie dun lago, (no que se adoita coñecer como paleosuperficie), no distrito de Maseru (Lesoto). Ao redor das pegadas atopáronse restos de gretas de desecación e marcas de correntes que indican a pretérita presenza de auga

FONTE: Xornal abc/ciencia

Recreación artística do dinosaurio Sinosauropteryx, que vivíu hai 130 millóns de anos / ROBERT NICHOLLS

Materiais para traballar medición, unidades de tempo, peso e capacidade / Educando Juntos

A maior revisión do Sistema Internacional de Unidades (SI) desde a súa instauración en 1960 estase levando a cabo. A Conferencia Xeral sobre Pesos e Medidas (CGPM), que supervisa o SI, redefinirá en novembro de 2018 catro unidades científicas básicas: o amperio, o quilogramo, o kelvin e o mol. Os cambios entrarán en vixencia en maio de 2019.

A Oficina Internacional de Pesos e Medidas (BIPM) xa revisou estes plans de modificación nunha reunión que tivo lugar a semana pasada preto de París, segundo informa a revista de divulgación científica Nature.

As redefinicións destas unidades basearanse en relacións con constantes fundamentais, en lugar de constantes abstractas ou definicións arbitrarias, como sucede na actualidade. Isto permitirá aos científicos que traballan co máis alto nivel de precisión facelo de múltiples maneiras, en calquera lugar ou momento e en calquera escala. Ademais, estes cambios non afectarán as escalas convencionais.

Baixo este novo sistema SI, os investigadores poderán usar varios experimentos para relacionar constantes con cada unha das unidades de medida.

O quilogramo (unidade básica de masa) está actualmente definido pola masa que ten un cilindro de platino-iridio cunhas altura e dimensión específicas. Isto presenta un problema. Os obxectos poden perder átomos facilmente ou absorber moléculas do aire, polo que, en comparación co prototipo, observouse que algunhas copias oficiais han gañado, polo menos, 50 microgramos nun século. Coa nova redefinición, o quilogramo podería medirse coa denominada balanza de Watt, un instrumento que compara a potencia mecánica coa potencia electromagnética.

O amperio (unidade de corrente eléctrica), que actualmente se define por un experimento imaxinario que xera unha forza entre dous cables infinitos, poderá redefinirse cunha bomba de electróns. Con esta técnica, ao atrapar electróns individuais cando viaxan rapidamente a través dun condutor, a bomba pode xerar unha corrente medible contando electróns individuais.

Con termometría acústica redefinirase o kelvin (unidade de temperatura), que actualmente se relaciona coa temperatura e presión á que coexisten auga, xeo e vapor de auga en equilibrio (proceso coñecido como o punto triplo da auga). A técnica consiste en que a velocidade do son nunha esfera chea de gas (que é proporcional á velocidade media dos átomos nela)/nela) pódese determinar a unha temperatura fixa, analizando a frecuencia das ondas sonoras que resoan dentro e medindo o volume da esfera.

O mol (unidade de substancia) redefinirase cun dispositivo que os científicos denominan a constante de Avogadro, un instrumento que determinaría a cantidade precisa de átomos que hai nunha esfera perfecta de silicio puro-28. Os investigadores fan isto usando láseres para medir a lonxitude dunha unidade da rede cristalina da esfera e o seu diámetro medio.

FONTE: Xornal El País/Ciencia

A palabra cyborg dispara a imaxinación cara a seres híbridos entre humanos e máquinas con poderes extraordinarios. Poderes que, por suposto, van moito máis alá que utilizar a impresora da oficina ou sacar un refresco da máquina. Pero os cyborgs que traballan en Epicenter o son, precisamente para iso: abrir portas sen cartóns, pagar chucherías ou acender o seu computador. Ao redor de 160 empregados desta compañía sueca, recrutados de forma voluntaria en festas (beer and chips chámanas), teñen un microchip implantado na boneca que lles permite, como di Jowan Österlund, fundador de Biohax (empresa encargada dos implantes), "falar coas máquinas".

De primeiras a proposta soa un pouco inquietante. Mesmo propia dun pesadelo futurista, pero Hanne Sjöblad, hacker sueco e un dos pioneiros nesta tendencia, está convencido de que se trata dun paso natural na nosa relación coa tecnoloxía. Para que necesitamos cartóns de crédito, contrasinais de seguridade, chaves ou historiais médicos se podemos levar toda esa información incorporada no noso propio corpo dunha forma moi sinxela. "Levamos anos poñendo chips aos animais, chancea Sjöblad, por que non imos facelo coas persoas?". Os precursores desta idea son conscientes das suspicacias que esperta. Parece lexítimo preguntarse se non se trata dun novo avance do Gran Irmán para ternos a todos controlados. Na súa defensa, Biohax afirma na páxina web da compañía que o obxectivo é xustamente o contrario, que o que buscan é ofrecer aos seus clientes "o control da súa contorna dixital. Dándolles os medios para salvagardar a súa identidade online. Hoxe en día ti es a túa información".

Österlund, que xa realizou máis de 1.500 implantes desde que abriu Biohax, cre que o futuro dos microchips estará ligado a múltiples funcións como, por exemplo, a saúde: "ensinar ao meu corpo a que me diga exactamente que necesita. Cousas como como por favor bebe máis auga ou toma máis sal". Mentres chega ese momento, e poidan superarse as lóxicas sospeitas que algo así esperta, os empregados de Epicenter gozan coa atención que levantan os seus implantes: "o mellor, asegura unha das traballadoras, é que o resto da xente atópao fascinante"

FONTE: José L. Álvarez Cedena/Xornal El País/Ciencia

Unha parella de insectos pau da illa de Lord Howe /Rohan Cleave, Zoo de Melbourne

A illa de Lord Howe é unha masa de terra en forma de media lúa fronte á costa de Australia. Durante moito tempo, foi o fogar duns xigantescos insectos pau do mesmo nome, que mesmo superaban os 15 cm de lonxitude. Pero cando os barcos levaron ás ratas accidentalmente ata a illa hai aproximadamente un século, estas criaturas desapareceron rapidamente.

Os insectos foron declarados extintos e non se volveron ver ata unhas décadas despois na próxima e fascinante Pirámide de Ball, un illote volcánico escarpado que mide case dúas veces a Torre Eiffel e levántase en metade do océano Pacífico. Con todo, eses insectos recentemente descubertos non parecían os mesmos que os antigos exemplares conservados en museos, o que suscitaba dúbidas sobre a natureza da súa verdadeira identidade.

Agora, un equipo de investigadores analizou o ADN dos insectos vivos e mortos da illa de Lord Howe e están convencidos de que son o mesmo animal, de nome científico Dryococelus australis, os escasos xemplares descubertos na deshabitada Pirámide de Ball críanse agora no Zoológico de Melbourne e noutros lugares.

O achado, publicado na revista Current Biology, aumenta considerablemente a probabilidade da reintroducción do insecto na illa. A comunidade de Lord Howe apoiou un plan para distribuír gran envelenado no lugar coa esperanza de erradicar ás ratas. Se ten éxito, o seguinte capítulo da historia dos insectos pau podería ter lugar na súa illa ancestral.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Reconstrución de Haumea e o seu anel / IAA

Máis aló de Neptuno, o último planeta do Sistema Solar, esténdese un cinto con centos “quizais miles"” de corpos feitos de rocHa e xeo. Plutón, o máis coñecido deles, foi degradado a planeta anano en 2006, en parte porque se descubriron outros corpos cun tamaño similar ou mesmo maior nesta mesma zona. Entre eles estaban Eris, Makemake e Haumea, o máis descoñecido do grupo. Segundo un estudo publicado na pasada semana, iste é tamén o único dos planetas ananos que ten un anel que lembra, en miniatura, aos de Saturno.

Estes corpos son moi difíciles de estudar porque están moi lonxe, brillan pouco e son demasiado pequenos. Unha forma de observalos en detalle é seguilos xusto cando pasan por diante dunha estrela eclipsando parte da súa luz, o que permite calcular a súa composición e tamaño exactos.

O 21 de xaneiro deste ano Haumea pasou fronte a unha estrela propicia. Doce telescopios de 10 observatorios europeos observaron o fenómeno. "Grazas a este despregamento de medios puidemos reconstruír con moita precisión a forma e tamaño do planeta anano Haumea, co sorprendente resultado de que é bastante máis grande e menos reflector do que se pensaba”, explicase dende o Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA), quen encabezou a investigación. “Tamén é moito menos denso do que se cría con anterioridade e isto soluciona algunhas incógnitas que estaban pendentes de resolver para este obxecto", engadese nunha nota de prensa difundida pola institución.

Haumea está a uns 7.400 millóns de quilómetros, 50 veces a distancia do Sol á Terra. Tarda 284 anos terrestres en completar unha órbita ao redor da estrela e dá unha volta sobre si mesmo cada catro horas, moito máis rápido que outros corpos de tamaño similar e mesmo menor. Esa velocidade deulle a súa característica forma de balón de rugby. Grazas ás observacións efectuadas, publicadas en Nature, agora sábese que ten polo menos 2.320 quilómetros no seu lado máis longo, igual que Plutón, pero sen atmosfera.

O descubrimento máis rechamante é o anel ao redor do seu plano ecuatorial, onde tamén está a lúa Hi´iaka. Ata hai uns anos só se coñecían aneis nos planetas xigantes, especialmente os de Saturno. Posteriormente descubríronse aneis nalgúns centauros, os corpos que orbitan entre Xúpiter e Neptuno e é posible que Marte gañe un cando se faga pedazo Fobos, unha das súas lúas.

O anel ten unha resonancia de 3 a 1, é dicir, que as partículas de xeo que o compoñen dan unha volta ao planeta por cada tres que completa este sobre o seu propio eixo.

O anel puido formarse tras unha colisión con outro obxecto, ou pola liberación de parte do material superficial debido á rápida rotación de Haumea.

FONTE:  Nuño Dominguez/Xornal El País/Ciencia

"Sentir o movemento das ás dunha bolboreta na punta dos dedos". A frase parece un verso. Talvez dun poeta non demasiado bo, deses que tiran de metáfora fácil e rimas consoantes para esconder a palabra. Pero non é un verso, senón o exemplo que pon Luís Castelo para destacar as asombrosas posibilidades do Gloveone, unha luva para ser utilizado con programas de realidade virtual, que provoca en quen o utiliza a ilusión de estar a tocar os obxectos  cos que interactúa. "Nós empezamos en 2014 a innovar en temas de saúde con realidade virtual para deficiencias neurológicas ou problemas de alzheimer con moitos tipos de pacientes -explica Castelo para xustificar a orixe do Gloveone-. E démonos conta de que cando probaban a realidade virtual, o primeiro que facían era tentar agarrar ou coller obxectos que aparecían polas lentes. E de feito o non poder facelo provocaba que se angustiasen moito con toda a experiencia. Así descubrimos ese gran oco que era o sentido do tacto ou o posibilitar que sentisen o que estaban a ver".

Gloveone é o produto co que se deu a coñecer Neurodigital, empresa almeriense fundada por Castelo, enxeñeiro informático, e Francisco Neto, doutor en Neurociencia. A evolución háptica (relativa ao sentido do tacto) é a próxima fronteira que ten que afrontar a realidade virtual: dominadas as posibilidades ópticas e acústicas, controlar o tacto,un sentido moito máis complexo, permitirá multiplicar e elevar as prestacións das aplicacións de VR. Neste sentido Gloveone supuxo un espectacular avance, debido a que non só consegue que o usuario senta o peso ou a textura do que está a tocar no mundo virtual, así como traducións doutros sinais mediante presión, senón tamén que vexa as súas propias mans mentres manexa os obxectos.

O seu seguinte proxecto, Avatar VR, que ademais das luvas inclúe distintas bandas que tamén envían e reciben información, é un paso máis cara ao que Castelo considera é o futuro da realidade virtual: "pasa por erradicar calquera tipo de soporte intrusivo". Moi pronto, cre, seremos capaces de ter experiencias completamente inmersivas sen necesidade de luvas, cascos ou traxes. Bastarán uns adhesivos con sensores. Nese momento será cando a realidade virtual dea o gran salto cara ao que nos diriximos: "os límites non os marca a nosa tecnoloxía, senón o que sexamos capaces de imaxinar".

FONTE: José L. álvarez Cedena/Xornal El País

A Lúa / Imaxe: Google Plus

Cando un mira cara á Lúa, pódense ver facilmente superficies escuras de basalto volcánico que enchen grandes concas de impacto. Estes mares de basalto, coñecidos como maria, irromperon mentres o interior da Lúa aínda estaba quente e xerando plumas magmáticas que ás veces rompían a superficie lunar e fluían durante centos de quilómetros.

As análises de mostras das misións Apolo indican que os magmas transportaron compoñentes de gas, tales como monóxido de carbono, os ingredientes para auga, xofre e outros compostos volátiles.

Nun novo traballo, Debra H. Needham, do Centro de Voo Espacial Marshall da NASA, e David A. Kring, do Instituto Lunar e Planetario (LPI), calcularon as cantidades de gases que se elevaron das lavas en erupción a medida que fluían sobre a superficie e mostraron que eses gases acumulábanse ao redor da Lúa para formar unha atmosfera transitoria. A atmosfera foi máis espesa durante o pico de actividade volcánica hai uns 3.500 millóns de anos e, cando se creou, persistiría durante uns 70 millóns de anos antes de perderse no espazo.

Os dous pulsos máis grandes de gases producíronse cando os mares de lava encheron as concas de Serenitatis e Imbrium fai aproximadamente 3.800 e 3.500 millóns de anos, respectivamente. Os astronautas das misións Apolo 15 e 17 exploraron as marxes deses mares de lava, que colleitaron mostras que non só proporcionaron as idades das erupciones, senón que tamén contiñan evidencia dos gases producidos polas erupciones de lavas lunares.

Needham di: "A cantidade total de H₂O liberada durante o emprazamento dos mares de basalto é case o dobre do volume de auga no Lago Tahoe. Aínda que gran parte deste vapor perdeuse no espazo, unha fracción significativa podería chegar aos polos lunares, o que significa que algúns dos volátiles que vemos nos polos lunares poden orixinarse dentro da Lúa".

David Kring sinala: "Este traballo cambia drasticamente a nosa visión da Lúa, dun corpo rochoso sen aire a un que adoitaba estar rodeado por unha atmosfera máis frecuente que a que rodea a Marte hoxe". Cando a Lúa tiña esa atmosfera, estaba case 3 veces máis preto da Terra que hoxe e aparecería case 3 veces máis grande no ceo.

Esta nova imaxe da Lúa ten implicacións importantes para a exploración futura. A análise de Needham e Kring cuantifica unha fonte de volátiles que poden quedar atrapados desde a atmosfera en rexións frías e permanentemente sombreadas preto dos polos lunares e, por tanto, poden proporcionar unha fonte de xeo adecuada para un programa sostido de exploración lunar.

Os volátiles atrapados nos depósitos de xeo poderían proporcionar aire e combustible para os astronautas que realizan operacións de superficie lunar e, potencialmente, para misións máis aló da Lúa.

Durante a última década, a procura de volátiles dentro da Lúa e na superficie da Lúa intensificouse. Eses volátiles poden conter pistas sobre o material que se acrecentou para formar a Terra e a Lúa e, por tanto, as nosas orixes planetarias.

Os volátiles tamén poden proporcionar os recursos in situ necesarios para as actividades sostidas da superficie lunar que poden seguir o desenvolvemento do novo vehículo tripulado da NASA Orion e unha estrutura que pode orbitar a Lúa.

Ademais, están a desenvolverse activos robóticos, como o Resource Prospector da NASA, para explorar a natureza e distribución dos depósitos volátiles que poderían ser adecuados para a análise científica e a recuperación. Sobre a base dos novos resultados de Needham e Kring, eses activos poden estar a recuperar xeo que está parcialmente composto de volátiles estalados de fisuras volcánicas fai máis de 3.000 millóns de anos.

FONTE: Xornal Faro de Vigo/Ciencia

Os expertos da NASA din que este exoplaneta é tan negro como o "asfalto fresco", ten a capacidade única de todo o Universo coñecido, de atrapar o 94 por cento da luz que chega a el.

O exoplaneta estraño, chámase WASP-12b, é da clase dos chamados "Xúpiter quentes", é dicir trátase dun planeta enorme e gaseoso, coma o noso Xúpiter; pero que orbita moi preto da súa estrela, que é similar ao Sol, faino a só 3,2 millóns de quilómetros tan preto que o seu ano dura só un día. En comparación lembremos que Mercurio, o planeta máis próximo ao Sol está case a 58 millóns de quilómetros, polo que WASP-12b está quentado a temperaturas extremas. Ao estar tan preto da súa estrela o planeta non rota; polo que sempre mostra a mesma cara á estrela. Na cara de día hai tanto calor que se chega aos 4.600 graos Fahrenheit ou 2.537 graos centígrados que a maioría das moléculas son incapaces de sobrevivir. Isto orixina nubes estrañas, a luz que emite a estrela penetra profundamente na atmosfera, pero queda absorbida polos átomos de hidróxeno que a transforman en enerxía calorífica.

FONTE: nasa.gov/feature/goddard/...

Hai 66 millóns de anos, unha rocha de 10-12 km de diámetro procedente do espazo, convertido nunha descomunal bóla de lume mercé á súa velocidade 20 km/s, impactou contra o que hoxe é a Península do Iucatán, en México, liberando unha enerxía equivalente, segundo calculan os expertos, á explosión de 10.000 veces todo o arsenal atómico do mundo hoxe. A brutal colisión desembocou nunha serie de acontecementos que provocaron un dos peores episodios de extinción de todos os tempos. Máis de tres cuartas partes de todas as especies que poboaban entón o noso planeta desapareceron por completo. Entre elas, os poderosos dinosauros non aviarios.

O meteorito causou terremotos, tsunamis e mesmo erupcións volcánicas. Pero ademais, os científicos cren que a forza do impacto lanzou unha colosal cantidade de rocha vaporizada á atmosfera, onde se condensou en pequenas partículas coñecidas como esférulas. A medida que as esférulas caían de novo, quentáronse pola fricción a temperaturas o suficientemente altas como para provocar incendios globais e arrasar a superficie do planeta. Unha fina capa de esférulas pódese atopar en todo o mundo no rexistro xeolóxico.

Pois ben, eses incendios globais lanzaron ao aire grandes cantidades de hollín que, segundo un novo traballo publicado na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), sumiron á Terra na escuridade durante case dous anos. Isto impediu ás plantas realizar a fotosíntesis e arrefriou drasticamente o planeta.

O estudo, dirixido por científicos do Centro Nacional de Investigación Atmosférica (NCAR) con base en Boulder (Colorado, EE.UU.), co apoio da NASA e a Universidade de Colorado Boulder, utilizou un modelo computacional para facerse unha idea de como eran as condicións da Terra ao final do período Cretácico.

“A extinción de moitos dos grandes animais terrestres podería ser causada polas consecuencias inmediatas do impacto, pero os animais que vivían nos océanos ou os que podían esconderse baixo terra ou permanecer baixa a auga temporalmente poderían sobrevivir”, di oresponsable da investigación. “O noso estudo recolle a historia despois dos efectos iniciais. Queriamos ver as consecuencias a longo prazo da cantidade de hollín que cremos que foi creada e cales poderían ser as consecuencias para os animais que quedaron”, explica.

Nas simulacións dos investigadores, o hollín quentado polo Sol subiu máis e máis alto na atmosfera, formando finalmente unha barreira global que bloqueaba a gran maioría da luz solar que alcanzaba a superficie da Terra.

Mentres os ceos iluminábanse gradualmente, a fotosíntesis sería imposible durante máis dun ano e medio, segundo as simulacións. Debido a que moitas das plantas terrestres xa quedarían incineradas nos incendios, a escuridade probablemente tería o seu maior impacto no fitoplancto, que é a base da cadea alimentaria oceánica. A perda destes pequenos organismos podería ter devastado moitas especies da vida mariña.

O equipo de investigación tamén atopou que a fotosíntesis bloqueouse temporalmente mesmo con niveis moito máis baixos de hollín. Por exemplo, nunha simulación con só 5.000 millóns de toneladas de hollín, aproximadamente un terzo da medicións estimadas (crese que en realidade caeron 15.000 millóns de toneladas), a fotosíntesis aínda sería imposible durante todo un ano.

A perda de luz solar tamén causaría unha pronunciada diminución das temperaturas media, cunha caída de 28ºC sobre a superficie da Terra e 11ºC sobre os océanos. Pero mentres a superficie terrestre arrefriábase, a atmosfera na estratosfera volvíase moito máis quente a medida que o hollín absorbía a luz do Sol. Esas temperaturas máis cálidas causaron a destrución do ozono e permitiron almacenar grandes cantidades de vapor de auga na atmosfera superior, o que conduciu a unha maior destrución do ozono. Iso permitiría que doses daniñas de luz ultravioleta chegasen á superficie da Terra despois de que o hollín desaparecese.

O gran reservorio de auga na atmosfera superior formada nas simulacións tamén causou que a capa de hollín que bloquea a luz do Sol retirásese abruptamente despois de permanecer durante anos, un achado que sorprendeu ao equipo de investigación. Cando o hollín empezou a saír da estratosfera, o aire empezou a arrefriarse. Este arrefriado, á súa vez, fixo que o vapor de auga condensásese en partículas de xeo, que botaron aínda máis o hollín fóra da atmosfera. Como resultado deste circuíto de retroalimentación -o arrefriado que causou a precipitación que causou máis arrefriado- a capa de hollín desapareceu en poucos meses.

Os científicos advirten de que o seu estudo ten limitacións. Por exemplo, as simulacións levaron a cabo nun modelo da Terra moderna, non nun modelo que representaba o que o noso planeta parecía durante o Cretáceo, cando os continentes atopábanse en lugares lixeiramente diferentes. A atmosfera hai 66 millóns de anos contiña concentracións de gases tamén algo distintos, incluíndo niveis máis altos de dióxido de carbono. Ademais, as simulacións non trataron de explicar as erupciones volcánicas ou o xofre liberado da cortiza terrestre no sitio do impacto do asteroide.

Con todo, os autores cren que o seu traballo pode ser útil para outro tipo de estudos, incluíndo o modelado dun escenario de «inverno nuclear». Do mesmo xeito que os incendios forestais globais fai millóns de anos, a explosión de armas nucleares tamén podería inxectar grandes cantidades de hollín na atmosfera, o que podería conducir a un arrefriado global temporal.

FONTE: Xornal abc/ciencia

Nada no corpo humano é azaroso, e tampouco o é a posición do órgano central dosistema cardiovascular. Cada órgano posúe unha localización concreta para asegurar o correcto funcionamento do organismo, e agora os científicos pescudaron o mecanismo desta fina enxeñería da natureza: o corazón sitúase á esquerda debido a unha forza de empuxe que xera un grupo de células no lado dereito, tal como detalla un estudo publicado na revista Nature.

O achado atribúeselle a un grupo de investigadores da Unidade de Neurobioloxía da Universidade de Alacante, que observou en embrións animais cal é o proceso biolóxico que sitúa a cada órgano no seu lugar correspondente, para asegurar así o seu correcto funcionamento e a perfecta concordancia con veas e  arterias.

En concreto, trátase de movementos e forzas celulares asimétricas, máis prominentes desde a dereita, que impulsan a lateralidad do corazón nos vertebrados. Estes movementos prodúcense grazas á implicación de determinados xenes; un mecanismo que se conserva en diferentes especies, polo que pode tamén extrapolarse aos seres humanos.

Durante o desenvolvemento embrionario, o corazón, como todos os órganos, aparece na liña media do corpo, para despois situarse no lugar que lle corresponde. Este proceso era ata agora descoñecido para os científicos. Con todo, pensábase que existían unha serie de sinais no lado dereito que se reprimían en favor das ao lado esquerdo, producindo así a asimetría.

Pero o estudo arroxa detalles sobre os implicados neste vital mecanismo: a clave está nos xenes que inducen os movementos celulares. Estes producen unhas proteínas que son as encargadas de converter un célula inmóbil en móbil. Estes xenes son fundamentais para o desenvolvemento embrionario debido a que, tal como describiron os investigadores, se estas proteínas non funcionan, o embrión non progresa e morre.

"Nas primeiras fases do desenvolvemento embrionario, hai moitas células que nacen moi lonxe da súa posición inicial e teñen que percorrer distancias grandes ata chegar ao seu destino", detalla a autora principal do estudo.

No estudo, realizado con embrións de pito, peixe cebra e rato, os investigadores comprobaron que, ao anular a función destes xenes, anulábanse tamén os movementos do corazón, permanecendo este en o centro da liña do corpo.

Pero estes xenes desactívanse sós unha vez completado o desenvolvemento embrionario. De feito, durante a vida adulta poden volver activarse, levando a patoloxías graves do corazón e a favorecer procesos como o cancro.  

Ademais, multitude de patoloxías cardíacas están relacionadas coa mala colocación deste órgano no corpo e, probablemente, tras as conclusións do estudo, a unha activación ineficiente ou incorrecta dos xenes responsables da mobilidade celular.

Os investigadores calculan que o 50% das alteracións ao nacer son cardíacas, e que moitas delas teñen que ver cunha incorrecta posición do corazón. Por exemplo, a mesocardia, que é unha patoloxía congénita que se produce cando o corazón non se moveu da súa posición central.

FONTE: Laura Marcos/Revista Muy Interesante

Recreación artística doictiosaurio estudiado / JOSCHUA KNÜPPE

O fósil deste réptil mariño, que morreu hai 200 millóns de anos, pasou desapercibido ata que chegou á colección dun museo de Hannover (Alemaña). Con todo, gardaba unha sorpresa no seu interior: un embrión de sete centímetros de lonxitude que revela que se trata dunha femia preñada.

Extinguido fai 90 millóns de anos, o ictiosaurio viviu durante o Xurásico inferior. Ata agora describíronse seis especies deste réptil mariño, pero o exemplar achado a mediados dos anos 90 na costa do condado de Somerset, en Reino Unido, é o máis grande rexistrado grazas aos seus máis de tres metros de lonxitude.

Foi o paleontólogo Sven Sachs o que reparou por primeira vez no fósil, e posteriormente informou a outro compañeiro seu, experto nesta especie, o científico Dean Lomax, da Universidade de Manchester (Reino Unido). Tras analizalo, os dous investigadores concluíron que os restos correspondían aos dun Ichthyosaurus someretensis. Os resultados publicáronse na revísta Acta Palaeontologica Polonica.

Aínda que é bastante común o achado de fósiles desta especie en Somerset (recolléronse numerosos restos de ictiosaurio, a maioría durante o século XIX, en minas e canteiras da zona) este en concreto proporciona nova información sobre o rango de tamaño desta especie. O feito de que sexa tan só o terceiro que se atopa cun feto no interior tamén o fai especial.

Os restos do embrión están incompletos e tan só consérvase unha parte da columna vertebral, a aleta dorsal, as costelas e algúns outros ósos menores. Ademais, os ósos non habían osificado ao completo, o que significa que aínda estaba a se desenvolver.

Por agora é o exemplar máis grande que se achou, aínda que os investigadores sinalan que hai outros restos que suxiren que había especímenes que alcanzaban os 20 metros.

Esta especie levaba un modo de vida similar ao dos actuais golfiños.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Un equipo de astrofísicos da Universidade de Texas en Arlington (EE. UU.) predixo que un planeta similar á Terra podería estar escondido nun sistema estelar a tan só 16 anos luz de distancia do noso planeta. O achado foi publicado na revista The Astrophysical Journal.

Os científicos investigaron o sistema de estrelas Gliese 832 na constelación de Grus (A Grulla), para buscar exoplanetas adicionais que residan entre os dous mundos actualmente coñecidos deste sistema. Os seus cálculos revelaron que un planeta similar á Terra cunha configuración dinámicamente estable pode residir a unha distancia que oscila entre 0,25 e 2,0 unidades astronómicas (UA) da estrela.

"Segundo os nosos cálculos, este hipotético mundo alieníxena probablemente tería unha masa entre de 1 a 15 masas da Terra", sinala o líder do traballo.

Gliese 832 é unha anana vermella e ten pouco menos da metade da masa e o radio do noso Sol. Orbitando esta estrela, atópase un xigantesco exoplaneta parecido a Xúpiter (Gliese 832b) e unha superterra chamada Gliese 832c. O xigante gaseoso con 0.64 a masa do noso Xúpiter, está a orbitar á estrela a unha distancia de 3,53 UA, mentres que o outro planeta podería ser un mundo rochoso, ao redor de cinco veces máis masivo que a Terra, e residindo moi preto da súa estrela de acollida. Gliese 832c ten un período orbital de tan só 35,68 días e unha masa de apenas 5,4 veces a masa da Terra.

Para esta investigación, o equipo analizou os datos simulados dun planeta de masa terrestre neste sistema planetario próximo coa esperanza de atopar unha configuración orbital estable que puidese estar situado nun vasto espazo entre os dous planetas coñecidos. Observando regularmente o espectro dunha estrela , e así, medindo a súa velocidade, pódese ver se se move periodicamente debido á influencia dun compañeiro.

"A existencia deste posible planeta está apoiada pola estabilidade orbital a longo prazo do sistema, a dinámica orbital e a análise sintética do sinal de velocidade radial", sinala o estudo. "Ao mesmo tempo, aínda se necesitan un número significativamente grande de observacións de velocidade radial, estudos de métodos de tránsito, así como imaxes directas para confirmar a presenza de posibles novos planetas no sistema Gliese 832".

Así, se o novo planeta se atopa ao redor de 1 Unidade Astronómica da estrela, ten un límite de masa superior a 10 masas terrestres e un sinal de velocidade radial xerada de 1,4 m/s.

Un planeta con aproximadamente a masa da Terra no mesmo lugar tería sinal de velocidade radial de só 0,14 m/s, polo tanto moito máis pequeno e difícil de detectar coa tecnoloxía actual.

FONTE: Sarah Romero/Revista Muy Interesante

Reconstrución de como puido ser este golfiño atopado en EEUU

Un submarinista atopou no río Wando, preto da cidade de Charleston, en Carolina do Sur (EEUU), o cranio dun golfiño extinto que viviu fai entre 28 e 30 millóns de anos. Trátase dunha nova especie de cetáceo que só medía un metro de longo e carecía de dentes.

O grupo de científicos que estudou os restos fósiles nomeou á especie como Inermorostrum xenops. A descrición deste novo espécime do período Oligoceno foi publicada na revista científica Proceedings of the Royal Society B.

O autor principal do estudo, apunta a que este golfiño anano tiña un fuciño curto, con beizos grandes e posiblemente presentaba bigotes. A carencia de dentes indica que probablemente se alimentase succionando ás súas presas desde o fondo do mar, en lugar de mordelas ou desgarralas para masticarlas. Isto sorprende aos investigadores, xa que este animal primitivo sitúase na rama evolutiva que logo orixinou as baleas dentadas, os Odontoceti. O descubrimento engade ademais unha nova variedade na forma de inxesta e nutrición nun período prehistórico no que se diversificaron estes hábitos de alimentación.

O feito de que se alimentase por succión nun momento tan cedo da evolución pode indicar un aumento da produtividade oceánica, segundo a investigadora. Crese que apresaba luras e outros invertebrados brandos que viven no fondo mariño, succionándoos dunha maneira algo similar a como fan as morsas de hoxe en día.

Os científicos tamén recalcan o feito de que este antigo cetáceo fose máis pequeno que os seus parentes máis próximos e significativamente menor aos golfiños mulares actuais, que miden de dous a tres metros e medio de longo. Crese que este golfiño anano fósil, do que só se atopou un cranio, tivese o tamaño dunha marsopa moderna e pesase uns 55 quilos.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

As condritas son meteoritos caídos na Terra que reflicten a composición dos ladrillos do Sistema Solar - DOMINIO PÚBLICO

Poucos millóns de anos despois do seu nacemento, o Sistema Solar estaba composto por unha estrela rodeada por un disco de gas e po. A gravidade, a radiacion solar e as colisións favoreceron que na parte máis próxima á estrela, o po se agregase e formase pequenos fragmentos de rochas, chamados planetesimais, que logo chocaron entre si e agregáronse en forma de planetoides. No medio dunha colosal e caótica carambola, estes á súa vez xeraron protoplanetas. A continuación, as colisións e a radioactividade propia de certos átomos xeraron tanto calor que fundiron as rocas destes embrións de planetas. Isto favoreceu a aparición de certos elementos, influíu en que os átomos máis pesados viaxasen cara ao núcleo e levou a que a cortiza exterior dos planetas rochosos non aparecese ata millóns de anos despois, cando estas masas de materia arrefriáronse o suficiente.

Uns experimentos presentados recentemente na conferencia de xeoquímica de Goldschmidt, en París, mostraron que as teorías que explican como se formou a Terra, no medio dese caos do Sistema Solar primigenio, poderían ser erróneas. Despois de simular certas condicións da Terra recentemente nada, concluíron que os ladrillos básicos cos que se construíu puideron ser diferentes a como se mantivo ata agora. Segundo os seus resultados, fai uns 4.000 millóns de anos había unha gran cantidade de zinc e xofre no núcleo da Terra, ao contrario do que outros científicos sostiveran.

 Os investigadores, do Instituto de Física do Globo de París (Francia) fundiron mesturas ricas en ferro e silicatos similares aos que se cre que estaban presentes durante o nacemento do planeta. Para iso, chegaron a temperaturas de 3.800 graos centígrados e presións de case 790.000 atmosferas, e entón mediron como os elementos se separaron e distribuíron.

 Ao combinar os seus experimentos con modelos sobre a formación da Terra, observaron que as simulacións non podían explicar a relación de xofre (S) e zinc (Zn) que hai na Terra actual, concretamente na capa do manto. Isto implicaría tamén que as actuais estimacións sobre a composición do planeta deberían ser modificadas.

"Decidimos comprobar se a proporción de zinc e xofre da Terra primigenia sería a mesma á actual simulando a contribución que terían distintas fontes para ese material", explicou un dos autores da investigación. Esas fontes estarían representadas polas condritas, meteoritos atopados na Terra e que reflectirían a composición dos ladrillos que formaron o Sistema Solar.

Que pescudaron sobre estas fontes de material para o planeta? "Descubrimos que baixo as condicións que ocorreron durante a formación da Terra, o zinc ten tendencia a distribuírse no manto e o núcleo dunha forma diferente a como se pensa agora. Isto implicaría que agora habería unha gran cantidade de zinc e xofre no núcleo". Cousa que non apoian as observacións actuais.

Por iso, para xustificar que non haxa tanta presenza de zinc e xofre, a única opción que atoparon os investigadores é que a Terra non se formou a partir dos ladrillos básicos considerados ata agora.

"A maioría das teorías baséanse en que a Terra se formou a partir de dous tipos de meteoritos rochosos: as condritas carbonáceas de tipo ivuna (condritas CI, ricas en filosilicatos e magnetita) e as condritas de enstatita". "Con todo, este traballo indica que a Terra actual formouse a partir dunha fonte máis pobre en xofre que estas. Segundo os datos xeoquímicos, o mellor candidato para xerar esta composición son as condritas con alta composición de ferro (condritas CH», ricas en pirosexeno, olivino e metais)".

Isto permitiría que as teorías sobre a formación da Terra fosen máis coherentes coa composición do planeta estimada hoxe en día.

FONTE: Xornal abc/ciencia

BepiColombo será a terceira nave que vaia a Mercurio e a primeira que manda Europa xa que tanto a Mariner 10 (lanzada nos anos 70) como a Messenger (que explorou este pequeno planeta entre 2011 e 2015) son da NASA.

BepiColombo é un proxecto realizado conxuntamente con JAXA, a axencia espacial xaponesa. Trinta e cinco empresas europeas lideradas por Airbus DS, entre as que están as españolas ALTER, CASA, Crisa, Iberespacio, Rymsa, Sener e TAS-É, participan nesta misión, que consta de dúas sondas: o Orbitador Planetario a Mercurio (MPO), que terá 11 instrumentos e está a ser desenvolvido pola ESA, e o Orbitador Magnetosférico de Mercurio (MMO), que levará cinco instrumentos e é fabricado polos xaponeses.

A súa viaxe comezará en outubro de 2018. Despegará dende a Guayana Francesa a bordo dun foguete Ariane 5, chegando a Mercurio 7 anos despois, en 2025. Mercurio atópase a unha distancia do Sol que oscila entre os 46 e os 70 millóns de quilómetros (fronte aos case 150 millóns de km. que separan á Terra da nosa estrela), polo que as temperaturas que alcanza poderían fundir certos metais. A iso súmase a gran radiación infravermella e a gravidade do Sol, que complica a tarefa de colocar a nave espacial nunha órbita estable ao redor de Mercurio e require mesmo máis enerxía que a necesaria para chegar a Plutón. Para facer fronte a esta contorna tan hostil, a nave foi recuberta dun material illante multicapa (composto de 50 capas de cerámica e aluminio) que foi deseñado especialmente para BepiColombo. As antenas fabricáronse con titanio resistente á calor.

Averiguar a orixe do xeo polar, que é o que causa dos hollows (depósitos de cor branco e azul) ou por que ten campo magnético son algúns dos misterios que investigará BepiColombo. Pero sobre todo estudar Mercurio é esencial para comprender a historia da formación do noso sistema solar, pois é un elemento central dese quebracabezas debido á súa posición, tan próxima ao Sol.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

O satélite Mayak / CosmoMayak

O pasado 14 de xullo, un foguete Soyuz-2 partía desde o Cosmódromo de Baikonur en Kazajistán con máis de setenta artefactos a bordo. Entre eles destaca un CubeSat do tamaño dun balón de rugby chamado Mayak ("faro", en ruso). Está destinado ao estudo doutros satélites, e vai despregar uns reflectores solares que o converterán na "estrela" máis brillante do ceo, case tanto como a Lúa chea. Mesmo podería verse durante o día.

O satélite iluminará a outros para calcular a súa magnitude aparente, é dicir, o seu brillo tal e como se ve desde a Terra. Cando termine a súa vida útil, encartará as súas velas e servirá para probar un novo sistema de freado aerodinámico para modificar a órbita dos satélites sen utilizar un motor.

Con este fin, o satélite está configurado para despregar un gran reflector en forma de pirámide de tres metros de altura feito dunha membrana metalizada reflectora de só 5 micrómetros de espesor, 20 veces máis delgado que o cabelo humano. Suponse que será facilmente visible desde a Terra durante a noite.

Só queda esperar a que Mayak faga o despregamento o seu reflector e fáganos unha chiscadela desde o ceo.

FONTE: Xornala abc/ciencia

Lúa Chea fotografada pola misión Apolo XI / NASA

Unha nova análise de datos obtidos por satélite apunta á existencia de auga atrapada en numerosos depósitos volcánicos distribuídos na superficie da Lúa, segundo un estudo que se publicou este luns na revista Nature Geoscience.

Investigadores do Departamento de Ciencias Planetarias, da Terra e o Medio Ambiente da Universidade estadounidense de Brown, a cargo do informe, indicaron que a auga contida neses antigos depósitos apoia a idea de que o manto do satélite natural da Terra é sorprendentemente rico en auga.

Durante anos, os científicos asumiran que o interior da Lúa estaba baleiro de auga, pero esa idea empezou a cambiar en 2008 cando un grupo de xeólogos da Universidade de Brown detectou sinais da súa presenza nalgúns cristais volcánicos traídos á Terra polas misións Apolo XV e XVII.

O director da investigación, sinalou que os datos da órbita permitiron examinar os grandes depósitos piroclásticos (materiais emitidos por algún tipo de explosión volcánica) da Lúa. Para a detección de auga nestes depósitos utilizáronse espectrómetros orbitais, que axudan a medir a luz que rebota da superficie lunar a fin de coñecer compoñentes ou minerais que poida haber no satélite.

Os investigadores acharon evidencias de auga en case todos os depósitos piroclásticos observados e mapeados, mesmo dos que están preto do lugar de aterraxe das misións Apolo XV e XVII, onde se recolleron mostras de cristais.

A idea de que o interior da Lúa é rico en auga expón interrogantes interesantes sobre a formación do satélite, posto que os científicos estiman que se creou polos restos deixados cando un obxecto do tamaño de Marte chocou contra a Terra nas primeiras etapas da historia do Sistema Solar.

Unha das razóns pola que os expertos asumiran que o interior da Lúa era seco é que parece improbable que o hidróxeno necesario para a formación de auga puidese sobrevivir á calor do impacto, indica a investigación.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

Diferentes razas de cans / Imaxe: mundoperro.net

Houbo unha vez, cando os homes aínda se dedicaban a cazar e colleitar froitos, que os lobos achegáronselles quizais en busca de comida. A práctica converteuse en costume e desas primeiras bestas domesticadas xurdiron os cans. Agora ben, cando e onde sucedeu é algo no que os científicos non acaban de porse de acordo. O último estudo respecto diso, publicado na revista Nature Communications, cre que se produciu unha única vez, e sitúa a orixe dos nosos mellores amigos máis atrás, hai entre 20.000 e 40.000 anos. Nese mesmo grupo están os devanceiros de todos os cans modernos que hoxe nos acompañan, desde os chihuahuas aos San Bernardo.

Os resultados contradin un controvertido estudo anterior, dado a coñecer o pasado ano na revista Science, que suxería que os cans foron domesticados dúas veces, de forma independente, a partir de dúas poboacións de lobos separadas, probablemente agora extintas, que vivían en lados opostos do continente euroasiático.

Situar a orixe mesmo da domesticación do can é todo un reto debido a probas aparentemente contraditorias ou incompletas. Unha mandíbula de 14.700 anos de idade é o fósil máis antigo indiscutible dun can domesticado (Canis lupus familiaris), pero os restos dos cans remóntanse ata hai 35.000 anos. Os datos xenéticos mostran que os antepasados de todos os cans modernos dividíronse en dúas poboacións: unha que deu orixe ás razas de Asia Oriental e outra que se convertería nos modernos cans europeos, surasiáticos, asiáticos centrais e africanos. Con todo, os investigadores aínda non poden determinar cando ocorreu esta división. E non poden poñerse de acordo se os cans foron domesticados unha ou dúas veces.

Cranio dun can do Neolítico de hai 5.000 ñaos / Amelie Scheu

Os investigadores estiman que os cans e os lobos diverxeron xeneticamente entre 36.900 e 41.500 anos atrás, e que os cans orientais e occidentais dividíronse hai entre 17.500 e 23.900 anos. Debido a que a domesticación tivo que ocorrer entre eses eventos, situándoos nalgún lugar de 20.000 a 40.000 anos atrás.

Estas datas, segundo os autores, cuestionan a necesidade dunha explicación de domesticación de orixe dual suxerida no estudo de Science. Ese traballo comparou secuencias xenéticas de 59 cans antigos, así como un cairo neolítico de Irlanda, e fixou a división entre cans orientais e occidentais entre 6.400 e 14.000 anos atrás. O equipo de investigación suxeriu que debido a que a división se produciu miles de anos despois da primeira aparición coñecida dos cans en Europa e Asia Oriental, debían de producirse dous casos de domesticación que ocorreron ao redor da mesma época.

Os autores do último estudo recoñecen que o seu traballo non resolverá o debate sobre cando e onde se orixinou o mellor amigo do home, pero cren que analizar máis ADN antigo resolverá o problema.

FONTE:Xornal abc/ciencia

 Superficie de Marte / Imaxe: RTVE.es

Un novo estudo desenvolvido por científicos da Universidade de Edimburgo (Reino Unido) concluíu que os minerais de sal presentes na superficie de Marte matan as bacterias en cuestión de minutos.

Ata agora, os científicos tiñan as súas sospeitas acerca de se os microorganismos poderían realmente sobrevivir na superficie do planeta vermello. Agora, coas probas de laboratorio en man, a incontestable confirmación de que calquera pequena bacteria verde está condenada en contacto cos compostos do chan marciano, preséntanos a difícil realidade da posibilidade de cultivar (patacas, por exemplo) alí.

A "culpa", neste caso, téñena os compostos químicos marcianos, que conteñen percloratos (detectados por primeira vez en 2008). Estes compostos salgados considéranse tóxicos para as persoas, pero non representan necesariamente un problema para os microbios. Son importantes porque permiten manter a auga superficial en estado líquido (esencialmente salmuera) e, críase que tamén podería ser beneficioso para a vida.

Con todo, os investigadores comprobaron que cando se expoñen á luz ultravioleta intensa (replicando a que existe en Marte), todo vólvese moi escuro para calquera forma de vida: os percloratos mataban calquera rastro de bacteria. "O perclorato, aínda que estable a temperatura ambiente, é un potente oxidante cando se activa, por exemplo a altas temperaturas", escriben os autores.

A bacteria coa que realizaron os experimentos foi Bacillus subtilis, un microorganismo moi común das naves espaciais. Ningunha das bacterias sobreviviu a esta proba. De feito, morreron en 30 segundos. Sen a presenza de percloratos, as bacterias sucumbían en aproximadamente un minuto.

Este desafortunado descubrimento evidencia que se hai vida en Marte, é probable que se esconda moi moi lonxe baixo a superficie do planeta.

"As nosas observacións mostran que a superficie da actual Marte é moi prexudicial para as células, causado por un cóctel tóxico de oxidantes, óxidos de ferro, percloratos e radiación UV", conclúen os autores á revista Scientific Reports.

Pero aínda podemos sacar un lado positivo de todo isto. Se o chan marciano mata aos microbios terrestres nada máis entrar en contacto, significa que hai menos posibilidades de que as nosas misións a Marte poidan contaminar o planeta veciño.

FONTE: Sarah Romero/Revista Muy Interesante/Ciencia

Imaxe orixinal (esquerda) e recuperada do ADN da bacteria (dereita) / SETH SHIPMANHARVARD  

Coma se dun USB se tratara, científicos da Universidade de Harvard introduciron un vídeo no ADN dunha bacteria viva e recuperárono despois. O método, que serve para almacenar información no material xenético e que está baseado na nova técnica de "copia e pega" CRISPR, publicouse onte na revista Nature.

O galope dun cabalo que fotografou en 1872 o británico Eadweard Muybridge, precursor do primeiro aparello de cinema, foi a serie escollida por Seth Shipman e os seus colegas para, pixel a pixel e fotograma a fotograma, transformala en información codificable que poida ser interpretada polo ADN.

Aínda que tecnicamente é moi complexo, o proceso vese resumido no seguinte gráfico:

Con esta técnica Shipman sintetizou, cortou o ADN dunha bacteria chamada Escherichia coli e introducido nel a secuencia do vídeo na orde exacta. O galope do cabalo (transformado en números e logo en letras codificadas en moléculas que seguen unha orde concreta) quedouse deste xeito insiro no material xenético da bacteria.

Recuperalo despois require realizar o proceso inverso: secuenciar o ADN da bacteria, atopar o fragmento que contén o vídeo, descodificarlo en números e reconvertelo en celas de imaxe. Isto devólvenos aos fotogramas de partida, co movemento do cabalo de Eadweard Muybridge.

Aínda que non se trata dun proceso perfecto, o interior dunha célula viva non é tan estable como a placa dun chip informático, os investigadores conseguiron unha precisión do 90% para o cabalo reobtenido da bacteria. Isto débese a que o ADN dentro dunha célula está sometido a un ambiente no que se producen reparacións e mutacións, o que, sumado á propia precisión da técnica CRISPR, produce certos erros.

O método, en todo caso, funciona e ofrece unha nova perspectiva para a almacenaxe de información nun organismo que se pode transportar e copiar, como facemos cunha simple memoria USB.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia

  Europatitan eastwoodi, co seu xigantesco pescozo duns 10 metros / Davide Bonadonna / Colectivo Arqueolóxico-Paleontolóxico de Salas  

 ^{O manto, de cor vermello / IMaxe: NASA}

Investigadores afiliados a varias institucións en Xapón e Alemaña atoparon evidencia de que a zona intermedia do manto da Terra contén tanta auga como os océanos do planeta. No seu artigo publicado en Science Advances, o grupo describe a súa teoría e os seus experimentos para tratar de demostrar que son correctos.

Os científicos están convencidos de que a parte máis alta do manto e a parte inferior máis próxima ao núcleo están relativamente libres de auga. Isto é porque os materiais presentes non son bos para almacenar esta sustancia. A capa intermedia (a 410 a 660 quilómetros por baixo da superficie), con todo, foi un tema de debate.

Isto débese a que o manto medio está dominado polos minerais wadsleita (sorosilicato) e ringwoodita (mesosilicato), que sábese que son capaces de conter unha gran cantidade de auga. Nun novo estudo, os investigadores buscaron resolver o debate utilizando experimentos lóxicos e de laboratorio.

O equipo sinala que investigacións previas demostraron que a viscosidade da zona media do manto é menor que a do manto superior e o manto inferior. Para pescudar se a zona media contén auga, os investigadores utilizaron esta información e realizaron experimentos de laboratorio para replicar tales condicións.

Crearon ringwoodita sintética para representar o manto medio e bridgmanita para representar o material do manto inferior. Logo utilizaron unha técnica que implicaba medir a mobilidade da dislocación para inferir a viscosidade e logo agregar auga á ringwoodita. Ao facelo reduciuse a súa viscosidade e comparáronas con medidas tomadas do manto real, o que suxire que o manto medio do mundo real, de feito, mantén a auga. Mediante o axuste da cantidade de auga engadida ao seu manto sintético e o cálculo dos cambios na viscosidade, foron capaces de estimar a forma en que se alagaron os minerais do mundo real.

Logo utilizaron esa información para calcular canta auga hai en todo o manto medio. Informan que é case igual á cantidade de auga en todos os océanos do mundo.

Máis probas terán que facerse, por suposto, pero se os científicos poden demostrar sen dúbida que o manto medio está cheo de auga, cuestiona as teorías que suxiren que a auga chegou á Terra desde cométalos.

FONTE: Xornal Farode Vigo/Ciencia

Imaxe de Xúpiter obtida con datos da sonda Juno / J.E.P.Connerney et al Science

Un equipo de investigadores da Universidade de Münster, en Alemaña, descubriu que Xúpiter é o máis antigo dos planetas do Sistema Solar. Pero non só iso, senón que a análise de certos isótopos presentes en meteoritos suxire que o xigante gaseoso podería formarse mesmo antes de que o propio Sol empezase a brillar. O extraordinario achado acaba de publicarse na revista Proceedings Of The National Academy Of Sciences.

Para conseguir un modelo fiable da idade de Xúpiter, os investigadores mediron as concentracións de isótopos de molibdeno e tungsteno en meteoritos ferrosos.

Xúpiter pertence a un tipo de planetas chamados xigantes gaseosos. Probablemente, o seu nacemento implica, primeiro, a formación dun núcleo sólido, seguido por un longo período de acumulación de grosas capas de gas ao seu ao redor.

Os investigadores calcularon que o proceso empezou nunha etapa moi temperá da formación do Sistema Solar, que naceu cando parte dunha xigantesca nube molecular condensouse baixo a súa propia forza gravitatoria, fai uns 4.600 millóns de anos.

Segundo o modelo dos investigadores, o núcleo interno de Xúpiter creceu ata alcanzar 20 veces a masa da Terra no transcurso do primeiro millón de anos. Nese momento, o Sol era aínda unha protoestrela, e non tiña a densidade suficiente como para que no seu interior comezase o proceso de fusión do hidróxeno.

O crecemento de Xúpiter continuou aínda que a un ritmo máis lento, ata alcanzar as 50 masas terrestres uns tres millóns de anos despois.

Para os investigadores, ser capaces de fixar unha data para a formación do planeta máis grande do noso sistema permitirá levar a cabo análises máis detalladas de como a súa presenza afectou o nacemento e desenvolvemento do resto dos planetas, incluído o que nós ocupamos.

FONTE: José Manuel Nieves/Xornal abc/ciencia

Ilustración dos sete planetas Trappist / NASA/R. Hurt/T. Pyle

O descubrimento dun sistema composto por sete planetas rochosos ao redor dunha pequena estrela, Trappist-1, a 40 anos luz da Terra, foi recibido con grande expectación o pasado febreiro. A razón principal é que polo menos tres deses mundos parecen estar en zona habitable, é dicir, á distancia adecuada da súa estrela como para manter auga líquida na súa superficie e, quizais, poder albergar vida. Pero ademais, a propia existencia de tantos mundos "apiñados" suscitou admiración, xa que parecía ir en contra das teorías predominantes acerca da formación planetaria.

Ata agora, había dúas teorías predominantes para a formación de planetas. A primeira asume que se forman máis ou menos no lugar onde se atopan. Para Trappist-1, isto é pouco probable, xa que o disco do cal se orixinaron os seus membros tería que ser moi denso. A segunda teoría asume que os planetas se forman moito máis lonxe no disco e migran cara ao interior despois. Esta teoría tamén causa problemas con Trappist-1, debido a que non explica por que os seus planetas son todos do mesmo tamaño que a Terra.

Pero un equipo de investigadores da Universidade de Amsterdam cre nunha terceira vía. No seu modelo non migran planetas enteiros senón rochas. Estas rochas, compostas maioritariamente de xeo, están a flotar nas rexións exteriores da estrela. Cando chegan preto da chamada liña de xeo, o punto suficientemente cálido para a auga líquida, reciben unha porción adicional de vapor de auga para procesar. Como resultado, xúntanse nun protoplaneta. A continuación, ese novo mundo móvese un pouco máis preto da estrela. No seu camiño arrastra máis pedras coma se fose unha aspiradora, ata que alcanza o tamaño da Terra. O planeta móvese entón un pouco máis aló e deixa espazo para a formación do seguinte planeta.

O quid da cuestión, segundo os investigadores, é a coagulación de rochas preto da liña de xeo. Ao cruzar a liña de xeo, as rochas perden o seu xeo de auga, pero esta é reutilizada pola seguinte carga de rochas que provén das rexións exteriores do disco de po. En Trappist-1, este proceso repetiuse ata que se formaron sete planetas.

Os investigadores queren refinar o seu modelo con simulacións por computador e esperan que a súa proposta suscite discusión entre os seus colegas astrónomos. Recoñecen que é bastante revolucionaria, xa que as rochas viaxan desde a parte exterior do disco á liña de xeo sen moita actividade polo medio.

Este traballo foi publicado na revista Astronomy & Astrophysics.