NOTICIAS DAS CIENCIAS

Un 'calentón' ancestral: descobren que unhas plantas milenarias usan a calor para seducir aos escaravellos

 

Aínda que agora esteamos afeitos ao espectáculo das flores, o certo é que estes vistosos (e olorosos) órganos son un ’invento’ recente do mundo vexetal. Aínda que se pensa que as plantas xurdiron hai uns 470 millóns de anos, non foi ata 330 millóns de anos despois (hai uns 140 millóns de anos) cando algunhas especies empezaron a florecer. Pero, se non tiñan nin cor nin cheiro, como eran capaces de atraer aos insectos para reproducirse? Un estudo da Universidade de Harvard publicado en Science ten a resposta: a través da calor.

Para dar coa solución, o equipo liderado por Wendy Valencia-Montoya fixouse nas cícadas, unha sorte de ’fósiles viventes’, xa que é un das liñaxes vivas máis antigos de plantas con sementes. Así, os investigadores decatáronse de que estas especies, que teñen troncos robustos e coroas de follas similares a plumas (de feito, parécense ás palmeiras e os fentos, pero non están estreitamente relacionadas con eles), quentan os seus órganos reprodutivos para atraer aos escaravellos polinizadores. Pero a ’relación’ non é unidireccional: estes insectos tamén posúen sensores infravermellos para detectar os sinais.

"Isto basicamente engade unha nova dimensión á información que as plantas e os animais utilizan para comunicarse, unha información que descoñeciamos", afirma Valencia-Montoya. "Coñeciamos o cheiro e a cor, pero descoñeciamos que a luz infravermella puidese actuar como sinal de polinización".

De feito, a calor podería ser un dos modos de comunicación máis antigos entre animais e plantas, e mesmo anterior aos dinosauros, animais que xa se alimentaban das cícadas. "Moito antes dos pétalos e o perfume -sinala Valencia-Montoya-, as plantas e os escaravellos relacionábanse entre si ao sentir a calor".

As cícadas apareceron hai uns 275 millóns de anos e alcanzaron a súa máxima diversidade hai uns 150 millóns de anos, durante o Xurásico. Foron desprazadas en gran medida polo auxe das plantas con flores, que se converteron no grupo dominante nos últimos 70 millóns de anos. Hoxe en día quedan ao redor de 300 especies de cícadas, a maioría delas catalogadas en perigo de extinción.

As cícadas posúen individuos masculinos e femininos que se distinguen polos seus conos reprodutivos: os conos masculinos producen pole e os femininos conteñen óvulos que, ao ser fecundados, convértense en sementes.

No novo estudo, Valencia-Montoya e os seus colegas centráronse na Zamia furfuracea, unha cícada de 1,2 metros de altura orixinaria de México, comunmente chamada ’palma de cartón’. Como todas as cícadas, mantén unha relación simbiótica exclusiva coa súa propia especie de escaravello polinizador: Rhopalotria furfuracea, un pequeno gurgullo pardo de fuciño longo.

Nunha relación de polinización de empuxe e atracción, as cícadas utilizan unha combinación de sinais, como calor, cheiro e humidade, para atraer aos escaravellos e alimentarse do pole dos conos masculinos. Chegado a certo punto, estes sinais vólvense tan abafadoras que os escaravellos son expulsados das plantas masculinas cara aos conos femininos ovulatorios. "É como cando un home aplícase colonia para unha cita", explicou Naomi Pierce, profesora de Bioloxía en Harvard e coautora do estudo: "Un pouco é agradable, pero demasiado é repulsivo". Ao moverse entre plantas, os escaravellos transmiten o pole masculino e fertilizan as sementes das plantas femininas.

Valencia-Montoya e os seus colegas tomaron imaxes térmicas e descubriron que a produción de calor das cícadas concentrábase nos conos. As partes que albergan os órganos reprodutivos, as esporofilas, contiñan altas concentracións de mitocondrias produtoras de enerxía. A Zamia furfuracea podía quentar os seus conos ata 7 °C por encima da temperatura ambiente, pero outras cícadas podían alcanzar temperaturas aínda maiores.

Os investigadores examinaron 17 especies de cícadas e descubriron que todas seguían un patrón circadiano ao final do día: primeiro os conos masculinos quentábanse e logo arrefriábanse e aproximadamente tres horas máis tarde, os conos femininos comezaban a quentarse.

A continuación, Valencia-Montoya e os seus colegas rastrexaron os movementos dos escaravellos polinizadores marcándoos con tinguiduras fluorescentes ultravioleta e observándoos de noite mentres se desprazaban entre as plantas nun campo aberto. Os escaravellos sentiron atraídos polas partes máis cálidas dos conos: primeiro os machos, daquela as femias.

"Esta foi unha das primeiras probas contundentes de que isto probablemente está relacionado coa polinización", di Nicholas Bellono, porfesor de Bioloxía Molecular e Celular de Harvard e outro dos autores do estudo. "As plantas macho e femia quentábanse de forma controlada circadiana, e puidemos observar que isto se sincroniza co movemento do escaravello".

Nos insectos, os principais órganos sensoriais son as sensilas, as estruturas similares a pelos na antena. Usando técnicas como a microscopía electrónica, a electrofisioloxía e a transcrición de xenes expresados nas células, os investigadores descubriron que as puntas das antenas dos escaravellos posúen órganos termosensibles especializados, repletos de neuronas termosensibles. Un sensor molecular clave foi a proteína TRPA1, que tamén utilizan as serpes e os mosquitos para detectar presas de sangue quente.

Estes órganos calibráronse segundo a temperatura de quecemento específica da cícada. Os investigadores examinaron outra especie de escaravello e descubriron que tamén tiña un rango sensorial axustado á temperatura de quecemento específica da súa propia cícada hóspede.

Ata o de agora, críase que a polinización mediante insectos debíase principalmente ao cheiro. O novo estudo suxire que a calor foi probablemente tamén outro tipo de mecanismo moi estendido entre as plantas, e que evolucionou preto das orixes das cícadas hai uns 275 millóns de anos, sendo o sinal de polinización máis antiga coñecida.

FONTE: P. Biosca/abc.es/ciencia

Científicos da Universidade de Arizona piden cautela, pero atoparon ingredientes para a vida nun planeta remoto

Científicos da Universidade de Arizona piden cautela, pero atoparon ingredientes para a vida nun planeta remoto / NASA, ESA, CSA, STScI, Joseph Olmsted (STScI)NASA

O telescopio espacial James Webb detectou posibles pegadas de metano en TRAPPIST-1e, un planeta de tamaño similar á Terra situado a uns 39 anos luz. O achado podería apuntar á presenza dos ingredientes necesarios para a vida, aínda que os investigadores insisten en que aínda non hai probas concluíntes de que o planeta teña atmosfera.

Dos sete planetas que orbitan a anana rojaTRAPPIST-1, TRAPPIST-1e é o máis interesante: atópase na chamada zona habitable, onde a auga líquida podería existir se hai unha atmosfera estable.

Os científicos da Universidade de Arizona, liderados por Sukrit Ranjan do Lunar and Planetary Laboratory, analizaron os datos de catro tránsitos observados polo Webb co seu instrumento NIRSpec. Neles apreciáronse sinais débiles que poderían corresponder a metano, pero o equipo advirte que tamén poderían deberse á contaminación lumínica da estrela anfitrioa.

“Se TRAPPIST-1e ten atmosfera, é potencialmente habitable”, explicou Ranjan. “Pero a primeira pregunta é se esa atmosfera existe realmente”. Nos seus modelos, o escenario máis probable aseméllase ao de Titán, a lúa de Saturno rica en metano, aínda que mesmo esa hipótese segue sendo pouco sólida cos datos actuais.

Os resultados, publicados en The Astrophysical Journal Letters, forman parte de dous estudos que describen as primeiras observacións detalladas do sistema TRAPPIST-1 realizadas co telescopio Webb. Un terceiro traballo do mesmo equipo, encabezado tamén por Ranjan, aconsella prudencia: o máis probable é que o sinal observado sexa “ruído estelar”, non evidencia dunha atmosfera. “Isto non significa que TRAPPIST-1e non teña atmosfera”, aclara Ranjan, “senón que necesitamos máis datos”.

O investigador lembra que o Webb non foi deseñado orixinalmente para estudar mundos tan pequenos. “Concibiuse antes de saber sequera que existían planetas deste tipo, e é case un milagre que podamos analizalos”, afirma.

O equipo espera obter mellores resultados con observacións adicionais e novas técnicas. Unha delas, o “tránsito dual”, observará simultaneamente dous planetas do sistema, TRAPPIST-1e e TRAPPIST-1b, para distinguir os efectos da estrela dos posibles trazos das súas atmosferas.

Ademais, a misión Pandora, liderada polo tamén profesor de Arizona Daniel Apai e prevista para o seu lanzamento en 2026, permitirá estudar con maior precisión a composición atmosférica de exoplanetas do tamaño da Terra.

O sistema TRAPPIST-1, descuberto polo programa Transiting Planets and Planetesimals Small Telescope (TRAPPIST), é un modelo reducido do noso sistema solar: os sete planetas e a súa estrela caberían dentro da órbita de Mercurio, e cada un completa un “ano” en poucos días terrestres.

Por agora, o enigma segue aberto. “O que cremos ver podería ser só ruído estelar”, admite Ranjan. “Poida que o que vemos sexa só ruído estelar, pero se existe unha atmosfera, mesmo delgada, estariamos ante un mundo con condicións potencialmente habitables.”

FONTE: lara Tarrío/larazon.es

A península Ibérica está a virar no sentido das agullas do reloxo

Dentro de centos de miles de anos, quizá millóns, o estreito de Xibraltar non existirá e a costa andaluza mirase ao oeste ou se fusionou coa norteafricana. Na imaxe, visión nocturna do estreito / Alamy Stock Photo

Que a Península e o norte de África están a xuntarse é algo que vén sucedendo desde hai centos de miles de anos. Pero como o están facendo, o modo en que se está movendo a parte superior da codia terrestre, segue un roteiro que aínda está a se debuxar. Novos datos mostran que o terreo que hoxe forman España e Portugal está a virar de leste a oeste, no sentido das agullas dun vello reloxo. As placas sobre as que descansan ambos os lados do Estreito están a achegarse e comprimindo un pouco máis cada ano. As consecuencias, dentro de millóns de anos, serán enormes: o Mediterráneo volverá ser un mar pechado, África e Europa serán unha polo oeste e o que hoxe é o sur ibérico fusionouse coa zona de Ceuta ou mirará cara a América.

A codia terrestre está cuarteada en porcións que flotan e móvense sobre un manto inferior case líquido e dúctil. Ese movemento das placas tectónicas é o que está detrás de que os continentes se acheguen ou afasten, de que os mares se pechen ou abran. Pero tamén de tensións que acaban por liberarse en forma de terremotos e erupcións volcánicas. Nese baile xeolóxico, “as placas euroasiática e africana achéganse entre catro e 6 milímetros cada ano”, lembra Asier Madarieta, investigador da Universidade do País Vasco (UPV). “O límite entre as placas que rodean o océano Atlántico e Alxeria é moi claro, mentres que no sur da península Ibérica é moito máis difuso e complexo”, engade Madarieta, primeiro autor dun novo traballo que mostra os últimos datos da dinámica baixo os nosos pés.

O estudo, publicado na revista científica Gondwana, detalla importantes procesos dinámicos que están a ter lugar nesa fronteira difusa. No Mediterráneo occidental, o límite entre as placas euroasiática e africana está determinado polo movemento da zona baixo a illa de Alborán, fronte ás costas de Almería. Este campo está a desprazarse cara ao oeste, reforzando o chamado Arco de Xibraltar, a conexión entre a Cordilleira Bética (desde a serra de Grazalema ata Sierra Nevada) coa Cordilleira do Rif, en Marrocos. Ese achegamento é oblicuo, co sur de España e Portugal virándose no sentido das agullas.

“Ata o de agora descoñeciamos con exactitude como era ese límite nesa contorna, e os procesos xeodinámicos que se están producindo son obxecto de debate”, conta o investigador vasco, membro do Grupo de Procesos Ambientais Hídricos da UPV. Grazas ao despregamento de sensores de xeoposicionamento, e usando datos de deformación medidos desde satélite ou obtidos dos últimos terremotos, observaron “como a deformación cortical e a deformación superficial no Mediterráneo occidental relaciónanse na fronteira entre as dúas placas, situada na brecha entre a Península Ibérica e o noroeste de África”, detalla Madarieta.

O xeólogo destaca a relevancia a conexión submarina montañosa entre ambos os lados, o Arco de Xibraltar. “Ao leste do Estreito de Xibraltar, a codia do Arco de Xibraltar absorbe a deformación causada pola colisión entre Eurasia e África, impedindo así que as tensións transmítanse a Iberia”, di o investigador. Pero no outro lado, ao oeste do estreito, “prodúcese a colisión directa entre as placas e cremos que isto podería afectar as tensións que se transmiten ao suroeste de Iberia, ao empuxar a Iberia desde o suroeste e facela virar en sentido horario”.

Os cambios xeodinámicos, o resultado da dinámica de placas, tómanse o seu tempo. A última vez que o Mediterráneo foi un mar pechado foi hai varios millóns de anos, por exemplo. E os datos creados polos satélites ou as redes xeodésicas humanas son unha pinga nese mar de tempo, remontándose os máis antigos aos anos 80 do século pasado. “Estes datos só ofrecen unha pequena xanela á evolución xeolóxica”, recoñece Madarieta. Así que medir con precisión modificacións xeolóxicas que se toman millóns de anos é unha ciencia con certo grao de incerteza. “O feito certo é que Iberia chocará con Marrocos, pero tomará varios millóns de anos”, termina o investigador da UPV. 

FONTE: Mihuel Ángel Criado/elpais.com/ciencia

Tamén azucre: o asteroide Bennu ten todos os ingredientes para a vida

Imaxe de Bennu tomada por OSIRIS-REx / es.wikipedia.org

Os asteroides tipo carbonáceo fascinan á ciencia desde hai décadas, porque non son só pedras. Conservan materia primitiva do Sistema Solar e rexistran a súa «meteoroloxía» acuosa. A misión OSIRIS-REx, da NASA, despegou en 2016, visitou Bennu en 2018 e trouxo á casa en 2023 máis de cen gramos de rochas e po. As análises previas xa sinalaban auga atrapada en minerais e abundante carbono, e mesmo compostos como o aminoácido triptófano, un dos ingredientes básicos da vida. Faltaba unha peza para o cóctel prebiótico completo: azucres. Agora aparecen en laboratorio e péchase o círculo.

As novas medidas, difundidas por equipos internacionais, revelan glicosa, un dos combustibles básicos da vida tal e como a coñecemos. A presenza de azucres nun obxecto tan antigo implica que a química orgánica complexa xa existía no Sistema Solar exterior, en ambientes fríos onde o xeo e o po actúan como reactores químicos. O achado encaixa co mapa mineral de Bennu, rico en sales e carbonatos que delatan auga salgada no seu corpo proxenitor, é dicir, o planeta ou asteroide de onde saíu. Ese «caldo» puido facilitar reaccións entre moléculas sinxelas e formar bloques cada vez máis grandes.

Xunto aos azucres aparecen aminoácidos, as pezas das proteínas. As análises informan de mesturas racémicas, con aminoácidos zurdos e destros a partes iguais. Na Terra a vida elixiu case exclusivamente a versión zurda, un misterio aberto que estas mostras axudan a desvelar. Tamén asoman as cinco nucleobases, os ladrillos do ADN e ARN, e compostos nitroxenados como amoníaco, que sinalan contornas frías onde o nitróxeno puido incorporarse a moléculas cada vez máis complexas. En suma, Bennu empaqueta case todo o necesario para a bioquímica terrestre, aínda que en si mesmo non teña vida.

Os resultados apóianse en varias técnicas. A espectrometría de masas e a cromatografía separan e pesan moléculas orgánicas con precisión. A microscopía e a difracción determinan a presenza de minerais como halita e calcita, e as pegadas de auga líquida antiga.

A misión OSIRIS-REx recolleu máis de 120 gramos de roca e po de Bennu / NASA/Erika Blumenfeld e Joseph Aebersold

A clave, con todo, é a mostraxe limpa. A misión OSIRIS-REx recolleu o material sen que tocase a atmosfera ou o chan terrestres e selouno para a súa viaxe de volta, o que minimiza a contaminación que afecta a moitos meteoritos. Por iso, cando no laboratorio aparece glicosa ou ribosa, a interpretación gaña forza: o azucre non provén da Terra, senón que é azucre espacial.

O descubrimento de azucres súmase a unha imaxe cada vez máis coherente da orixe da vida no Sistema Solar. As reaccións sobre grans de po xeados, activadas por radiación solar e chispazos químicos, poderían producir alcois, aldehídos e azucres simples.

Logo, durante o quecemento en auga salobre dentro do corpo orixinal de Bennu, esas moléculas circularían, chocarían e se ensamblarían con aminoácidos e nucleobases. Se asteroides así impactaron a Terra primitiva, puideron entregar un cargamento mixto de enerxía química, bloques de información e catalizadores minerais listos para reaccionar en charcas, poros rochosos ou costas volcánicas.

Significa isto que a vida comezou no espazo? Non exactamente. Significa que o espazo puido ser o provedor por xunto dos ingredientes. A cociña, coa súa receita caseira e o seu fogón, seguiu estando na Terra. Bennu, pola súa banda, confírmase como un provedor daquela despensa.

FONTE: quo.eldiario.es/ciencia

O achado astronómico do século: descobren unha nova lúa que orbita á Terra e reescribe o entendemento do Sistema Solar

A Terra terá unha segunda "lúa" ata 2083. Que significa para a comunidade astronómica e por que non representa perigo para a humanidade / DALL E

Un descubrimento recente deixou perplexa á comunidade científica: unha misteriosa “nova lúa” da Terra parece manterse oculta da observación humana por máis de medio século.

A súa presenza, inadvertida durante décadas, reabre preguntas sobre a dinámica orbital e os segredos aínda escondidos no noso propio Sistema Solar.

Os astrónomos confirmaron que se trata dunha cuasi-lúa descoñecida ata o de agora, denominada PN7. Este obxecto silencioso segue á Terra desde mediados dos anos 60.

O seu achado xera asombro e desconcerto, mentres que alimenta a idea de que aínda quedan compañeiros celestes invisibles orbitando a Terra sen que a ciencia detécteos con facilidade.

O obxecto é unha rocha do tamaño dun edificio que acompaña á Terra na súa viaxe ao redor do Sol, nunha configuración orbital tan peculiar que o converte nunha cuasi-lúa errante. Aínda que se observou recentemente esta tempada, atópase xunto ao planeta hai décadas.

PN7 foi detectada polo observatorio Pan-STARRS en Hawai a finais de agosto. Segundo os especialistas, sincronizouse coa Terra ao redor de 1965, mesmo antes de que o ser humano chegase á Lúa, e proxéctase que abandone esta configuración e adopte outra órbita preto de 2083.

Este novo achado volve poñer sobre a mesa a riqueza e complexidade das órbitas compartidas, un fenómeno en proceso de estudo para a ciencia.

A Terra xa conta con outras cuasi-lúas, corpos que orbitan o Sol pero que, debido ás súas traxectorias en bucle (ás veces adiantándose ao planeta, outras quedando atrás) dan a impresión de ser pequenas lúas.

Estas diferéncianse das mini-lúas, satélites naturais capturados temporalmente pola gravidade terrestre.

Cabe sinalar que ningunha destas acompañantes compárase coa Lúa verdadeira, o único satélite natural do planeta. Estoutros obxectos só poden observarse mediante telescopios extremadamente potentes, capaces de captar a tenue luz solar reflectida en pequenas rochas que se desprazan rapidamente na escuridade.

As cuasi-lúas non son exclusivas da Terra: a primeira foi descuberta ao redor de Venus en 2002. Co achado de PN7, xa se coñecen polo menos sete destes acompañantes orbitando xunto ao noso planeta, aínda que se sospeita que hai máis pendentes de detección.

Estes corpos entran e saen da súa traxectoria compartida por pura casualidade gravitacional dado que reciben mínimas forzas de atracción por parte da Terra. Ata o de agora, as cuasi-lúas observadas miden entre 9 e 300 metros, e estímase que PN7 é unha das máis pequenas.

Para a científica Kat Volk, do Instituto de Ciencias Planetarias de Arizona, estas cuasi-lúas ofrecen unha experiencia única: poden verse evolucionar en tempo real, a diferenza dos obxectos transneptunianos que ela estuda, cuxos períodos orbitais son tan longos que non completarán unha volta durante toda a súa vida.

O asteroide 2025 PN7 non é unha lúa tradicional, pero comparte a órbita terrestre durante décadas / ESO

Outro exemplo é Kamoʻoalewa, descuberta en 2016, que leva un século sendo cuasi-lúa e seguirao sendo durante polo menos 300 anos máis.

As mini-lúas, en cambio, si son atrapadas pola gravidade terrestre. Adoitan permanecer menos dun ano e as súas órbitas son moi inestables. Só rexistráronse catro, a última do tamaño dun autobús escolar, que se liberou o ano pasado.

A maioría son tan pequenas como rochas, o que as volve case imposibles de detectar. Aínda que agora non hai ningunha mini-lúa activa, estímase que a Terra ten polo menos una de varios metros orbitándoa en calquera momento.

A orixe destes pequenos acompañantes segue sendo un misterio. Unha das teorías é que poderían ser asteroides próximos á Terra, fragmentos desprazados desde o cinto de asteroides entre Marte e Xúpiter, empuxados pola poderosa gravidade de Xúpiter.

Outra teoría suxire que poderían ser fragmentos arrincados da Lúa tras antigas colisións. Estudos sobre Kamoʻoalewa indican que a súa composición é máis similar á superficie lunar que calquera asteroide observado ata o de agora.

China xa lanzou unha misión que chegará a Kamoʻoalewa o próximo verán para colleitar mostras rochosas e traelas de regreso á Terra, o que podería revelar pistas cruciais sobre a súa orixe.

Tamén existe a hipótese de que estes corpos sexan os últimos vestixios dunha antiga poboación de asteroides fusionados que se formaron preto da Terra durante os primeiros días do Sistema Solar.

O avance dos telescopios, especialmente o novo Observatorio Beira C. Rubin, permitirá detectar máis obxectos pequenos como PN7. Cada achado relaciónase co antigo estudo da mecánica celeste, disciplina que expulsou á Terra do centro do universo coñecido.

O Sistema Solar, á carreira: móvese case catro veces máis rápido do que se cría

Un traballo de investigación recente publicado na revista Physical Review Letters calculou que o sistema solar no que vivimos desprázase a unha velocidade máis de tres veces superior á que se cría ata o de agora. Foi dirixido por Lukas Böhme, astrofísico da Universidade de Bielefeld, Alemaña, e asegura que os seus resultados poderían alterar varios principios fundamentais da cosmoloxía moderna, como a uniformidade do universo.

Dentro do estudo, os autores describen unha medición máis precisa do movemento solar, o cal foi posible grazas a un reconto detallado de galaxias emisoras de ondas de radio. “A nosa análise mostra que o sistema solar móvese o triplo de rápido do que predicían os modelos actuais”, asegurou Böhme. Convén apuntar que estas galaxias son corpos celestes que emiten radiación de gran lonxitude de onda que, polas súas características, pode atravesar o po interestelar.

Este tipo de ondas son as buscadas polos radiotelescopios que hai repartidos por todo o mundo, xa que non son visibles mediante telescopios ópticos convencionais. Para obter os resultados, o equipo de científicos combinou os datos obtidos polo Observatorio LOFAR con rexistros procedentes doutros dous telescopios de radio.

Este conxunto de datos permitiu identificar un lixeiro exceso de galaxias na dirección do movemento solar (dipolo). Os sinais obtidos superaron o limiar de 5 sigma, cifra a partir da cal se considera unha evidencia sólida dentro da comunidade científica.

A análise confirma que o dipolo observado é 3,7 veces máis intenso dos predito polos modelos estándares do universo, o que obrigaría a revisar o grao de homoxeneidade da materia a gran escala. Segundo cosmólogo Dominik J. Schwarz, “se realmente o noso sistema solar móvese tan rápido, temos que cuestionarnos algúns supostos fundamentais da estrutura do universo”.

Pola súa banda, Schwarz atreveuse a dar outra explicación plausible: “A distribución de galaxias de radio podería ser menos uniforme do que se cría”. Con todo, este escenario implicaría modificar o concepto clásico de isotropía (propiedade de ser idéntico en todas as direccións), que é un dos piares da teoría do Big Bang e da expansión do universo.

O equipo de investigadores lembra que houbo estudos previos baseados en cuásares observados en infravermello que detectaron sinais similares. A coincidencia entre distintos tipos de obxectos espaciais reforza a posibilidade de que esta anomalía sexa realmente unha propiedade real do universo sen explicación completa. Polo menos, polo momento.

FONTE: Rubén Badillo/nationalgeographic.com.es/ciencia      Imaxe:NOIRLab/NSF/AURA/J. da Silva

Atopan en Brasil un réptil de 240 millóns de anos con armadura ósea e pescozo longo: viviu antes que os dinosauros e revela un antigo vínculo con África cando Panxea aínda existía

Reconstrución artística de Tainrakuasuchus bellator, un antigo parente dos crocodilos que habitou a Terra millóns de anos antes de que aparecesen os dinosauros / Caio Fantini

Nas áridas terras do sur de Brasil, os restos dunha criatura que viviu hai 240 millóns de anos saíron á luz para reescribir un capítulo esquecido da historia evolutiva. Bautizado como Tainrakuasuchus bellator, este depredador de corpo alongado, dentes afiados e lombo cuberto por unha armadura ósea, non era un dinosauro como a primeira ollada podería parecer, senón un afastado antepasado dos crocodilos modernos. O seu achado non só cambia o que sabiamos sobre os primeiros grandes réptiles do planeta, senón que tamén lanza novas pistas sobre as antigas conexións entre os continentes hoxe separados por océanos.

O estudo, publicado recentemente no Journal of Systematic Palaeontology, foi dirixido por un equipo brasileiro de paleontólogos que escavou o fósil no municipio de Doa Francisca, no estado de Rio Grande do Sul. O que atoparon é unha peza escasa e valiosa do quebracabezas triásico: un representante case descoñecido dos pseudosuquios, un grupo de arcosaurios que inclúe aos devanceiros directos dos crocodilos e que compartiron o seu mundo cos primeiros dinosauros, antes de que estes dominasen a Terra.

O máis rechamante de Tainrakuasuchus bellator é que viviu nun período anterior ao auxe dos dinosauros. O Triásico Medio, hai uns 240 millóns de anos, foi unha era de transición e experimentación evolutiva, onde múltiples grupos de réptiles loitaban pola supremacía. Nese contexto, este réptil alzábase como un depredador áxil e ben adaptado. O seu corpo alcanzaba os 2,4 metros de lonxitude e pesaba uns 60 quilos. Tiña un pescozo longo e flexible, unha mandíbula fina repleta de dentes curvados cara atrás, perfectos para atrapar presas esvaradías, e unhas costas protexidas por osteodermos, placas óseas que funcionan como unha armadura natural, moi similar á dos crocodilos actuais.

A pesar da súa aparencia que lembra vagamente aos dinosauros, Tainrakuasuchus pertencía a outra rama da árbore evolutiva. A súa estrutura pélvica, por exemplo, é un dos trazos crave que permite distinguilo dos verdadeiros dinosauros. En lugar de camiñar ergueito sobre as patas traseiras como moitos dos seus contemporáneos, crese que se desprazaba en catro patas, o que suxire un estilo de vida máis similar ao dun crocodilo terrestre que ao dun dinosauro bípedo.

O seu deseño corporal revela un depredador rápido, capaz de realizar ataques precisos. Non era o máis grande do seu ecosistema (sábese que convivía con outros réptiles de ata sete metros de lonxitude) pero si un dos máis especializados. A súa anatomía suxire que cazaba con movementos súbitos e certeiros, probablemente emboscando ás súas presas desde unha posición baixa, usando a súa camuflaxe natural e a súa velocidade como principais armas.

O achado de Tainrakuasuchus bellator pon de relevo a diversidade ecolóxica dos ecosistemas triásicos en Sudamérica. En contra da idea popular de que a vida antes dos dinosauros era simple ou pouco desenvolvida, o que mostra este fósil é unha rede de nichos ecolóxicos ben definidos, con depredadores medianos, grandes carroñeros e presas especializadas.

Os pseudosuquios, grupo ao que pertence este novo réptil, eran especialmente variados. Algúns tiñan corpos robustos capaces de enfrontarse a presas grandes, mentres que outros eran esveltos e veloces, adaptados para cazar pequenos animais. A existencia de Tainrakuasuchus suxire que estes réptiles non só eran comúns, senón que dominaban amplos territorios antes de que os dinosauros irrompesen como os novos titáns do Mesozoico.

Ademais, o descubrimento axuda a encher un baleiro xeográfico importante. Ata o de agora, fósiles deste tipo de réptiles atopáronse sobre todo no hemisferio norte e nalgunhas rexións de África. A aparición dun exemplar tan completo en Brasil reforza a idea de que Sudamérica foi un centro vital para a evolución temperá dos arcosaurios.

Un dos aspectos máis fascinantes do descubrimento é a súa conexión cun réptil moi similar achado en Tanzania na década de 1930: Mandasuchus tanyauchen. Ambos compartían características anatómicas notables, e o máis revelador é que viviron nunha época na que Sudamérica e África formaban parte do supercontinente Panxea.

Durante o Triásico, non existían os océanos que hoxe separan os continentes. As masas de terra estaban unidas, permitindo que animais como Tainrakuasuchus desprazásense libremente por zonas que agora son Brasil, Namibia ou Tanzania. A existencia de especies tan similares en lados opostos do Atlántico moderno demostra que había unha fauna compartida, unha biodiversidade global que se fragmentó tras a separación continental.

Tainrakuasuchus bellator / Caio Fantini

Este vínculo entre fósiles africanos e suramericanos non só ten implicacións bioxeográficas, senón que tamén permite reconstruír con maior precisión os roteiros de dispersión e adaptación destes animais. O que antes era só unha hipótese paleogeográfica agora ten un rostro: o do crocodilo guerreiro de Brasil.

O que fai tan especial a Tainrakuasuchus bellator non é só a súa antigüidade ou a súa estraña mestura de trazos, senón o que representa para a historia evolutiva. Os paleontólogos levan décadas tentando comprender como foi a transición entre os réptiles primitivos do Paleozoico e os grandes grupos do Mesozoico. Este novo fósil, extremadamente raro e ben conservado, ofrece unha peza crave nese crebacabezas.

O feito de que fose atopado en 2025, tras unha coidadosa escavación e preparación en laboratorio, lembra que aínda queda moito por descubrir baixo os nosos pés. Rexións como o sur de Brasil, pouco exploradas en comparación con outros xacementos famosos, poden conter segredos que cambien por completo nosa visión do pasado remoto.

En última instancia, Tainrakuasuchus bellator non é só unha nova especie nos libros científicos. É un símbolo dunha época esquecida, dun mundo onde os réptiles dominaban antes do ascenso dos dinosauros, e onde Sudamérica e África eran parte dun mesmo territorio salvaxe e compartido. O seu achado demostra que a historia natural segue chea de misterios, esperando a ser contados por quen se atreva a escavar máis aló da superficie.

FONTE: Christian Pérez/muyinteresante.com

Un achado único: científicos secuencian o ARN máis antigo do mundo e descobren como morreu un mamut hai 39.000 anos

Descobren nun mamut lanudo o ARN máis antigo da historia / Recreación artística/ChatGPT-4ou/Istock

Nun recuncho xeado do nordés siberiano, atrapado durante milenios nas entrañas do permafrost, un mamut lanudo alcumado Yuka rompeu un récord que ninguén cría alcanzable. O seu corpo, asombrosamente conservado desde hai uns 39.000 anos, non só mantiña intactos músculos, pel e ósos. Tamén conservaba algo que se cría completamente imposible: fragmentos de ARN, as moléculas efémeras que dan as ordes finais antes de que un organismo morra.

Este achado, documentado nun novo estudo publicado na revista Cell por un equipo internacional liderado polo paleoxenetista Emilio Mármore-Sánchez, representa a primeira vez que os científicos logran secuenciar con éxito ARN dun animal tan antigo. Yuka non é só un fósil conxelado: é unha cápsula do tempo biolóxica que permitiu observar a actividade xenética real dun animal do Pleistoceno nos seus últimos momentos de vida.

Mentres o ADN funciona como un manual de instrucións (o código base que define que é un organismo), o ARN é quen executa esas instrucións. É a molécula que entra en acción cando unha célula necesita producir unha proteína, responder ao estrés, activar un proceso vital ou mesmo preparar ao corpo para a morte. Noutras palabras, o ARN non di quen foi Yuka, senón como viviu os seus últimos segundos.

Este matiz é esencial. A paleoxenética avanzou a pasos axigantados grazas ao estudo do ADN antigo, capaz de resistir mesmo máis dun millón de anos. Pero o ARN era o elo perdido. A súa fraxilidade química e a súa curta vida útil convertíano nun candidato improbable para a investigación prehistórica. Ata o de agora, a mostra máis antiga de ARN secuenciado pertencía a un cachorro de lobo de 14.000 anos, tamén achado no permafrost. Yuka triplicou esa antigüidade.

Estímase que Yuka tiña entre cinco e seis anos ao momento da súa morte / Valeri Plotnikov

Para o estudo, os investigadores analizaron mostras de pel e músculo de dez mamuts lanudos distintos, todos preservados nas xeadas terras de Yakutia, en Siberia. Só tres deles contiñan ARN detectable, e unicamente un, Yuka, ofrecía fragmentos o bastante completos e abundantes como para ser analizados en profundidade.

A razón desta excepcional conservación non se debe ao azar. Yuka foi atopado en 2010 por cazadores de cabeiros, e o seu estado era tan perfecto que parecía falecer semanas antes, non milenios atrás. Desde entón, foi conservado en condicións controladas no Museo Estatal de Yakutsk, a temperaturas de -10 ºC. Esta contorna, sumado ao rápido congelamiento tras a súa morte, permitiu un fenómeno case imposible: a preservación dun material xenético tan volátil como o ARN.

O equipo de investigación extraeu ARN do músculo de Yuka e comparouno co xenoma do elefante asiático, o seu parente máis próximo vivo. A análise revelou algo extraordinario: os xenes que estaban activos no momento da súa morte estaban relacionados coa contracción muscular, a regulación metabólica baixo estrés e a fatiga muscular extrema. Algúns fragmentos correspondían a microARN, pequenas moléculas que regulan a expresión xenética e que nunca antes detectáronse en animais extintos desta antigüidade.

Todo suxire que Yuka morreu tras un episodio intenso de esforzo físico. Non se trata de mera especulación. As marcas de garras no seu corpo, analizadas en investigacións anteriores, apuntan a un ataque de depredadores (posiblemente leóns das cavernas) do que tentou escapar desesperadamente, quedando finalmente atrapado nunha lameira. O ARN capturado representa ese instante: os seus músculos activando os últimos mecanismos de resistencia antes de renderse á morte.

Ademais, os investigadores atoparon ARN proveniente do cromosoma Y, o que permitiu confirmar que Yuka era un macho, corrixindo unha interpretación previa baseada en trazos morfolóxicos externos.

Este descubrimento non só emociona polo anecdótico ou espectacular. Supón un salto metodolóxico e conceptual. Os científicos lograron demostrar que o ARN pode conservarse durante decenas de miles de anos se as condicións son as adecuadas. Más aínda, abren a porta a un novo campo de estudo: a paleotranscriptómica, a análise dos transcriptomas (o conxunto de ARN activo) de organismos extintos.

Grazas a esta nova vía, non só será posible identificar que xenes tiñan os animais do pasado, senón cales estaban en funcionamento, en que tecidos e baixo que condicións. Esta información, inaccesible ata o de agora, pode revolucionar a nosa comprensión sobre como viviron, morreron e adaptáronse ao contorna especies desaparecidas hai milenios.

Pero hai máis. Os expertos suxiren que estas técnicas poderían aplicarse tamén a antigos virus de ARN, como os da gripe ou os coronavirus, se se achan en restos humanos ou animais suficientemente ben conservados. Isto permitiría estudar a evolución de virus antigos e anticipar riscos potenciais nun mundo onde o desxeo do permafrost podería liberar patógenos esquecidos.

Yuka xa era famoso antes deste estudo. Pero agora convértese nun emblema do que a ciencia moderna pode lograr cando combina tecnoloxía punteira, intuición paleontolóxica e un pouco de sorte. É posible que no futuro se secuencien máis ARN antigos. Talvez atópense outros microARN únicos. Quizá mesmo fragmentos de virus que viviron nas súas entrañas.

O certo é que este mamut xuvenil, atrapado entre o xeo e a eternidade, ofreceunos algo que ningunha momia exipcia, fósil xurásico ou óso neandertal: un retrato molecular do instante en que a vida se apaga. Un latexado conxelado no tempo.

FONTE: Christian Pérez/muyinteresante.com