ZONA VERDE

O custo económico global das especies invasoras podería ser ata 1.600 veces máis do que se estimaba

A avelaíña do tomate (Tuta absoluta) é unha especie de orixe suramericana que provoca cuantiosos danos aos cultivos. É unha das especies invasoras que ocasionan máis danos económicos a nivel global / Patrick Clement (Wikimedia Commons

O impacto económico global das especies invasoras podería superar, nalgúns casos, en máis dun 1.600 % as estimacións previas, con custos que alcanzarían os 35.000 millóns de dólares anuais durante o últimas seis décadas. É o que conclúe un estudo internacional publicado en Nature Ecology & Evolution que conta coa participación da Estación Biolóxica de Doñana–CSIC.  Os resultados, baseados en datos de 162 especies invasoras de distintas partes do mundo, evidencian os danos potenciais e poderían contribuír a que os países planifiquen estratexias de xestión máis rendibles.

“As especies invasoras son un dos principais factores de perda da biodiversidade no mundo. Ademais, custan miles de dólares ás economías mundiais, por exemplo, en danos á agricultura, á saúde, ou á seguridade dos alimentos e da auga”, explica Elena Angulo, investigadora da Estación Biolóxica de Doñana e unha das autoras do estudo.

As invasións biolóxicas supoñen unha ameaza mundial para a biodiversidade, os servizos ecosistémicos e as economías, e estiveron implicadas no 60% das extincións documentadas a nivel mundial. As estimacións previas sobre os custos monetarios asociados ás especies invasoras baseábanse nuns poucos custos documentados nun número limitado de países, principalmente de Europa e América do Norte. Isto deu lugar a unha importante subestimación do impacto económico, especialmente en rexións con menor cobertura de datos, como África e Asia.

Para ofrecer unha representación máis precisa dos custos a escala mundial, o equipo científico combinou os custos estimados (incluídos os danos á agricultura e os gastos de xestión) a escala nacional de 162 especies invasoras, con modelos da súa distribución mundial. Entre elas figuraban especies como o mosquito tigre asiático, a árbore do ceo e a ra touro americana.

A continuación, o equipo científico modelizou os custos destas especies noutros países, incluídos 78 dos que non se dispoñía de datos sobre custos, como Bangladesh, Costa Rica, Chipre e Exipto. Calcúlase que os custos globais totais ascenden a uns 35.000 millóns de dólares anuais nos últimos 60 anos, unha cifra comparable aos custos económicos derivados de fenómenos meteorolóxicos extremos relacionados co cambio climático.

“Os datos dos que partimos son robustos e ademais tivemos en conta e calculado a superficie de hábitat favorable que ocupa cada unha desas especies en cada país, e o características socio-económicas de cada país”, explica Angulo. “Isto último é importante, xa que cada país ten unha diferente capacidade para facer fronte ás especies invasoras, e os danos que sofren van depender das súas propias características sociais e da actividade dos seus sectores económicos.”

Os custos totais máis elevados neste período rexistráronse en Europa (estimados en 1.584 millóns de dólares), seguida de América do Norte (226 millóns) e Asia (182 millóns). As plantas invasoras (como o arbusto bolboreta, o xacinto de auga e a prímula de auga) foron o grupo co custo total estimado máis elevado nos últimos 60 anos (926.380 millóns de dólares). Por exemplo, calcúlase que o impacto ambiental da planta de acacia negra custou a Sudáfrica 2.000 millóns de dólares. Os artrópodos (830.290 millóns de dólares) e os mamíferos (263.350 millóns) foron os seguintes grupos con maiores custos totais estimados.

A nivel global, entre as especies que causan maiores custos atópanse o xacinto de auga (Pontederia crassipes), o visón americano (Mustela vison), a avelaíña do tomate (Tuta absoluta), o gato doméstico (Felis catus) ou o trips das flores (Frankliniella occidentalis).

“O estudo mostra que o custo económico multiplícase cando realizamos estas estimacións”, sinala Angulo. “Na miña opinión, o verdadeiramente relevante non é a cifra exacta, senón o rango tan elevado de perdas económicas, que poderían evitarse mediante un maior investimento en ferramentas eficaces de prevención, detección temperá e erradicación”.

Os resultados desta investigación permiten mellorar a comprensión dos custos financeiros asociados ás especies invasoras a escalas nacionais e poñen de relevo a urxente necesidade de estratexias e políticas de xestión específicas para cada rexión co fin de mitigar os efectos das especies invasoras en todo o mundo.

O estudo estivo liderado por Ismael Soto da Universidade de Bohemia do Sur en República Checa e Brian Leung da Universidade McGill de Canadá e conta coa participación de 21 centros de investigación e universidades de 12 países de Europa, América do Norte, Sudamérica, África e Oceanía.

FONTE: ebd.csic.es

EXISTE REALMENTE A AUGA PURA?

A industria da auga embotellada move miles de millóns grazas á percepción de pureza / iStock (composición)

Parece que a auga pura é algo moi especial, tanto como para ser embotellado e vendido. As compañías purificadoras gañan millóns de euros en todo o mundo coa súa promesa de ofrecer só auga pura. Mesmo, hai unha rama da medicina alternativa que vira ao redor das súas supostas propiedades máxicas. O que pasa é que a auga pura non existe, polo menos, no noso planeta.

May Nyman, profesora de Química na Universidade Estatal de Oregón (EE. UU.), explica que a auga absorbe ións da contorna inevitablemente. “Non existe cunha pureza ao cento por cento, pois tende sempre a disolver outras substancias no seu interior. Iso é porque as súas moléculas posúen unha curiosa forma, con dous núcleos de hidróxeno nun extremo e un núcleo de osíxeno no outro, cada un con diferentes cargas eléctricas. As moléculas de auga empregan esas ligazóns cargadas de hidróxeno para interactuar entre si, pero tamén lles serven para apegarse a outras moléculas que se atopan no seu camiño”, observa Nyman.

Por iso, o máis probable é que a auga disolva un pouco calquera obxecto co que entra en contacto. Ademais, canto máis pura é, máis forza terán as súas ligazóns para apegarse a outras substancias. Iso limita a nosa capacidade de purificarla, porque, nun momento dado, empezaría a disolver as paredes do recipiente contedor.

Por esta razón, “na década de 1990, dicíase que o lago Baikal, en Rusia, tiña auga tan pura que, se se tomaba unha mostra, esta empezaría a disolver o vaso. Formaría unha disolución cos ións do recipiente”, indica Nyman.

A experta asegúranos que esta tendencia do H₂O é demasiado poderosa, tanto que nin sequera os científicos poden evitala en laboratorios completamente esterilizados. Gústenos ou non, calquera cousa que unha mostra de auga pura atópase, como unha mota de po ou o plástico dun envase, deixará as súas trazas no líquido.

Durante anos circulou a curiosa afirmación sobre a auga do lago Baikal, en Siberia: que era tan pura que podía disolver un vaso de cristal. Aínda que isto soe a lenda científica, ten un transfondo real. O lago Baikal non só é o máis profundo do mundo, con máis de 1.600 metros de profundidade, senón tamén un dos máis antigos e con auga dunha calidade excepcional.

O seu illamento xeolóxico, a ausencia de contaminación industrial próxima e a acción constante de microbios purificadores converteron as súas augas nun referente natural de pureza.

A afirmación de que podería disolver un vaso non debe tomarse literalmente. Trátase máis ben dunha metáfora científica para ilustrar o comportamento químico da auga extremadamente pura. Canto máis limpa está unha mostra de H₂O, máis capacidade ten para atraer e disolver ións da contorna. Isto débese á súa estrutura molecular polar, que fai da auga un disolvente moi activo.

En contornas de laboratorio, a auga ultrapura (desprovista de calquera ión ou partícula) vólvese tan reactiva que pode empezar a corroer lentamente certos materiais, incluíndo metais ou compoñentes do vidro se se almacenan por longos períodos.

En química, o concepto de auga pura é moito máis preciso, e máis esixente, que na linguaxe cotiá. A auga pura, en sentido estrito, refírese ao H₂O sen ningún outro compoñente disolto: nin sales minerais, nin microorganismos, nin gases, nin partículas.

Con todo, lograr este nivel de pureza absoluta é practicamente imposible fóra de condicións de laboratorio moi controladas. Por iso, os químicos clasifican a auga segundo o seu nivel de impurezas, especialmente en función do seu contido iónico e a súa condutividade eléctrica.

En contornas científicas manéxanse tres niveles principais de auga ultrapura: tipo I, II e III. A auga tipo I é a máis pura dispoñible e úsase en técnicas analíticas extremadamente sensibles, como a espectrometría de masas ou a bioloxía molecular. O tipo II é adecuado para análises clínicas, preparación de reactivos e algunhas aplicacións microbiológicas. O tipo III, aínda que menos puro, utilízase en enxaugues ou limpeza de materiais de laboratorio.

En cambio, o que consumimos diariamente non se achega a estes estándares. A auga potable contén niveis seguros de minerais como calcio, magnesio ou sodio, e está tratada para eliminar patóxenos, pero non se considera pura no sentido químico.

Pola súa banda, a auga mineral provén de fontes naturais e conserva minerais disoltos de forma natural. A auga purificada (como moitas marcas embotelladas) pasou por procesos como a filtración por carbón activado ou ósmose inversa, pero aínda conserva trazas doutras substancias. En resumo, fóra do laboratorio, a auga que chamamos pura é simplemente apta e segura para beber, non químicamente inmaculada.

Aínda que moitos consumidores asocian a auga embotellada con maior pureza ou seguridade, a realidade é que, en moitos países desenvolvidos, a auga da billa está sometida a regulacións máis estritas e controis de calidade máis frecuentes.

Aínda así, o prexuízo persiste. Segundo un informe da Comisión Europea, cada persoa consome en media 106 litros de auga embotellada ao ano na Unión Europea. Reducir o consumo de auga embotellada podería axudar aos fogares para aforrar en media 600 millóns de euros ao ano.

En moitos casos, a elección responde máis a percepcións de sabor, desconfianza institucional ou márketing que a criterios obxectivos.

A auga da billa tamén contén minerais esenciais e que, en condicións normais, é perfectamente segura. Ademais, representa unha opción máis sostible e económica. Un litro de auga embotellada pode custar entre 100 e 1000 veces máis que un de auga da billa, sen ofrecer vantaxes claras en canto a saúde.

A promesa de auga pura foi un dos maiores éxitos comerciais do último século. O que comezou como unha solución puntual para acceder a auga segura en situacións específicas, hoxe transformouse nunha industria multimillonaria.

Producir unha botella de auga pode requirir máis auga que a que contén / Pixabay

Segundo datos da consultora SkyQuest, o mercado global de auga embotellada superou os 300.000 millóns de dólares en 2024, impulsado por estratexias de márketing que asocian a pureza con saúde, exclusividade ou status. Con todo, moitas destas botellas conteñen auga tratada da billa, sometida a procesos como a ósmose inversa, filtración con carbón activado ou remineralización, sen que iso implique unha maior calidade que a auga potable pública.

Máis aló do contido, o impacto ambiental da auga embotellada é considerable. A produción dunha soa botella de plástico require máis auga que a que contén, ademais de recursos fósiles para fabricar o envase e enerxía para o seu embotellado, refrixeración, transporte e distribución.

O resultado: millóns de toneladas de plástico dun só uso que, en gran parte, non se recicla. Segundo a ONU, estímase que máis dun millón de botellas de plástico cómpranse cada minuto no mundo, e moitas terminan en entulleiras ou ecosistemas mariños, onde tardan séculos en degradarse.

Se consideramos que en moitos países a auga da billa é perfectamente segura e controlada, o custo ecolóxico e económico de consumir auga embotellada resulta difícil de xustificar. Págase máis por un produto cuxo valor engadido é, moitas veces, simbólico.

FONTE: Laura G. de rivera/muyinteresante.com

O material de construción do futuro parece vido doutro planeta: medra, respira e captura dióxido de carbono

Picoplanktonics no Pavillón de Canadá da Bienal de Venecia, por Living Room Collective /  Fotografía de Luca Capuano. Cortesía da Biennale dei Venezia.

As cianobacterias, tamén chamadas algas verdeazuis, son microorganismos fotosintéticos que existen desde hai máis de 3.500 millóns de anos. A diferenza doutras bacterias, son capaces de realizar fotosíntese, é dicir, transformar luz solar, auga e dióxido de carbono (CO₂) en osíxeno e biomasa. Nos últimos anos, estas diminutas criaturas espertaron gran interese pola súa capacidade para absorber CO₂, o principal gas responsable do cambio climático.

Un equipo interdisciplinar do Instituto Federal de Tecnoloxía de Zúric (ETH Zúric), liderado polo profesor Mark Tibbitt, desenvolveu un material vivo que literalmente respira. Trátase dunha substancia moldeable, imprimible en 3D, que alberga cianobacterias capaces de realizar fotosíntese e absorber CO₂ do aire. A innovación foi publicada recentemente na revista Nature Communications e representa un paso prometedor cara a edificios que actúan como sumidoiros de carbono.

A material base é un hidroxel, unha substancia xelatinosa con gran contido de auga que serve como hábitat para as cianobacterias. Este xel está composto por unha rede de polímeros especialmente deseñada para permitir o paso de luz, auga, nutrientes e CO₂, asegurando así que as bacterias poidan vivir, medrar e desempeñar a súa función fotosintética de forma eficiente.

Pero o realmente novo non é só que o material sexa capaz de xerar biomasa, senón que tamén pode formar minerais que almacenan o carbono de maneira máis estable. As cianobacterias, ao realizar a fotosíntese, modifican a contorna química ao seu redor, provocando a formación de minerais como o cal (carbonato de calcio). Estes minerais quedan atrapados dentro do material, reforzando a súa estrutura e proporcionando un almacenamento de carbono máis duradeiro que a biomasa vexetal.

En probas de laboratorio, este material demostrou ser capaz de absorber CO₂ durante máis de 400 días, almacenando a maior parte en forma mineral. En cifras, iso equivale a uns 26 miligramos de CO₂ por gramo de material, unha cantidade notablemente superior á de moitos outros métodos biolóxicos e mesmo comparable con certos procesos químicos como a mineralización do formigón reciclado.

Yifan Cui, un dos autores principais do estudo e estudante de doutoramento no equipo de Tibbitt, destaca que as cianobacterias son auténticas campioas da fotosíntese: «Poden utilizar incluso a luz máis débil para transformar CO₂ e auga en biomasa». Ademais, a forma en que estas bacterias organízanse dentro do material permite unha distribución eficiente da luz e os nutrientes, grazas a técnicas de impresión 3D que maximizan a superficie exposta.

Dalia Dranseike, coautora do estudo, engade que optimizaron a xeometría do material para facilitar a entrada de luz e o movemento pasivo dos nutrientes por capilaridade. Grazas a este deseño, as bacterias permanecen activas durante máis dun ano, o que converte ao material nunha solución potencialmente útil para aplicacións a longo prazo.

O equipo de ETH Zúric ve este avance como unha alternativa ecolóxica e de baixo consumo enerxético aos métodos químicos tradicionais de captura de carbono. Tibbitt suxire que no futuro estes materiais poderían usarse como revestimento de fachadas de edificios, actuando como filtros de CO₂ durante toda a vida útil da construción.

Aínda que queda camiño por percorrer para a súa aplicación a gran escala, o concepto xa deu o salto do laboratorio á arquitectura experimental. Na Bienal de Arquitectura de Venecia, a instalación Picoplanktonics presenta dúas estruturas de gran formato impresas con este material vivo. Grazas ao traballo da doutoranda Andrea Shin Ling, logrouse escalar a produción do material ata construír bloques que imitan troncos de árbores de tres metros de altura. Cada un pode absorber ata 18 quilos de CO₂ ao ano, unha cifra comparable á capacidade dun piñeiro de 20 anos en clima tépedo.

«A instalación é un experimento», di Ling. «Adaptamos o pavillón de Canadá para proporcionar as condicións de luz, humidade e temperatura necesarias para que as cianobacterias prosperen. E agora observamos como se comportan.» Durante a duración da Bienal, o equipo supervisará e manterá a instalación diariamente.

Ademais, na Trienal de Milán, outra instalación chamada Dafne’s Skin explora o potencial estético e funcional destes materiais vivos. Nela, microorganismos forman unha pátina verde sobre unha estrutura de madeira cuberta de tellas, transformando a deterioración natural do material nunha expresión artística da captura de carbono. Este proxecto, creado en colaboración co estudo MAEID e Dalia Dranseike, forma parte da exposición We the Bacteria: Notes Toward Biotic Architecture.

Así, o que antes parecía ciencia ficción (construír con organismos vivos capaces de secuestrar carbono) comeza a tomar forma en escenarios reais, demostrando que o futuro da arquitectura podería ser tan verde como funcional.

FONTE: quo.eldiario.es

Sempre fixo tanta calor en xuño en Galicia? Non, e os datos dos últimos 50 anos non deixan lugar a dúbidas

Distribución por provincias do número de vagas de calor rexistradas no período 1975-1984 (á esquerda) e no 2015-2024 (á dereita). Canto máis clara é a cor, menor número de vagas / AEMET / Meteoclimática

A calor abafante dos últimos días invitou aos baños refrescantes nas praias, piscinas e ríos. A poñer o aire acondicionado e os ventiladores. E a beber máis auga ca nunca. No medio destas actividades que tratan de buscar o maior alivio térmico, hai quen di que tanta calor en Galicia non é normal. Outros defenden que xa estamos en verán e que sempre houbo altas temperaturas por esta época. Pero non, isto último non o certo.

A Axencia Estatal de Meteoroloxía (AEMET), indica que foi o xuño máis cálido da serie histórica en España. E para xustificalo analizaron os datos de ondas de calor dos últimos 50 anos. E si, non só se están adiantando, senón que cada vez son máis comúns.

Un artigo publicado no blog da AEMET e elaborado pola iniciativa Meteoclimática do Centro de Investigación Ecolóxica e Aplicacións Forestais (CREAF) corrobora que a calor dos últimos días é propia dos meses de xullo e, sobre todo, agosto. Máis non é habitual (ou non o era ata hai unha década) que en xuño se chegase a unhas temperaturas tan asfixiantes. O gráfico elaborado polos autores permite ver con claridade como o número de días rexistrados por onda de calor aumentou significativamente na última década. En xuño, que apenas se notificaban antes desa data, as vagas son cada vez máis frecuentes.

Número de días por mes rexistrados dentro dunha onda de calor entre os anos 1975 e 2024 na península ibérica / AEMET / Meteoclimática

De feito, en tan só unha década, a AEMET declarou en 2015, 2017, 2019 e 2022 ondas de calor en España en xuño. Habería que sumar a que se está vivir nestes últimos días do mes. O ano co maior número de días rexistrados con calor extrema foi o 2017, con nove xornadas abafantes en 30 provincias españolas. Dende o día 13 ao 21 de xuño daquel ano, a poboación de gran parte do Estado viviu unha onda de calor de récord. En canto a provincias, nos últimos 10 anos é Cuenca a que máis número de vagas rexistrou, acadando as 29.

No caso das provincias de Galicia, no período 1975-1984 rexistraba moi poucas ondas de calor —segundo a lenda de cores, o mínimo— e, ademais, de curta duración. Mais co transcurso do tempo, e sobre todo dende 2015, o mapa reflicte claramente que as vagas son cada vez máis extensas en Ourense, que se achega ás zonas máis cálidas de España, e tamén na Coruña. Pontevedra e Lugo mantéñense en valores similares aos de hai 50 anos. 

En canto ao porqué de tanta calor na última década, informes internacionais mencionados no artigo, como o de Climameter, apuntan directamente ao quecemento global. “A calor rexistrada en xuño foi un evento impulsado por condicións meteorolóxicas pouco usuais, cuxas características poden atribuírse ao cambio climático antropoxénico”, sinalan. E máis alá de España, outros países europeos como Francia, Reino Unido e Italia tamén están a vivir o seu embate en forma dunha calor asfixiante e, dende logo, pouco común ata o de agora por estas datas.

FONTE: gciencia.com

A MURALLA CHINESA DE ARAGÓN

Oriente púxose moi de moda ultimamente, e son moitos os españois que viaxan a China ou a Xapón a coñecer a cultura, gastronomía, historia e arquitectura destes países tan exóticos. Con todo, se queremos asombrarnos e gozar, non fai falta ir tan lonxe. En España temos auténticas marabillas da natureza, a cultura e a historia.

Na comarca de Campo da Ribagorza, escóndese un dos segredos naturais máis impresionantes de España: a "Muralla Chinesa" de Aragón. Aínda que o seu nome evoca a famosa estrutura asiática, este monumento natural non ten relación co xigante asiático, senón cunha formación xeolóxica que, pola súa impoñente presenza, gañouse o alcume de "muralla".

Non se trata dunha construción feita polo home, senón dun accidente xeográfico natural ocorrido hai millóns de anos...

Finestres é un pobo completamente abandonado, situado na provincia de Huesca. Entre as súas particularidades destaca por posuír unha muralla denominada como "chinesa", que é un espectáculo da natureza.

Situada dentro da Serra do Montsec, a "Muralla Chinesa" de Aragón é en realidade un conxunto de estratos rochosos sedimentarios, inclinados de forma vertical, que se alzan impoñentes sobre a paisaxe. Estas formacións, que se elevan ata 200 metros de altura nalgúns puntos, son o resultado de millóns de anos de actividade xeolóxica. O proceso de plegamiento da codia terrestre, xunto coa erosión constante, deixou ao descuberto estas maxestosas paredes que, vistas desde a distancia, lembran á muralla chinesa.

FONTE: Marta Miguel/elespañol.com/aragon    Imaxes: es.wikipedia.org, Tana Nieto/larazón. es e traveler.es

O Mediterráneo 'tropicalózase' debido ás altas temperaturas, poñendo en risco o ecosistema mariño

Media da anomalía diaria entre o 1 e o 28 de xuño de 2025. Os datos máis recentes son preliminares e están suxeitos a revisión / Oficina Nacional de Administración Oceánica e Atmosférica de EE UU (NOAA).

A calor intensa que está a azoutar a España está a afectar tamén ás augas que bañan ao país, con temperaturas no mar Mediterráneo e o Cantábrico moi altas, entre cinco e seis graos superiores ás esta época do ano.

Segundo datos difundidos pola Axencia Estatal de Meteoroloxía (Aemet), as augas do Mediterráneo occidental superan os 26 graos, mesmo puntualmente alcanzan niveis superiores, 28 a 30 °C. No caso do Cantábrico oriental os rexistros roldan os 22 a 24 °C, segundo a autoridade meteorolóxica.

A temperatura da auga está tan quente que case parece tropical. No Mediterráneo xa se atopa de media dous graos por encima do normal para estas datas. Unha situación sobre a que os expertos advirten ante a previsión de que siga medrando.

"Cara a finais de agosto, con estes incrementos de temperatura, podemos estar a superar os 30 graos", explica Miguel Xeonllo, profesor de Ecosistemas Mariños da Universidade Politécnica de Valencia.

Isto pon en risco a especies e ao ecosistema mariño. "Imos perder unha gran parte da biodiversidade que temos. Xera invasión de especies e algunhas delas van ser moi problemáticas", sinala Miguel Xeonllo.

Un cambio que non só afecta ao Mediterráneo, e é que en Vigo tamén están a ver como o Atlántico atópase máis quente do normal, chegando aos 20 graos.

FONTE: lasexta.com

Un dispositivo do tamaño dunha xanela saca auga potable do aire

Enxeñeiros do MIT proban un recolector pasivo de auga no Val da Morte, California / MIT News

Na actualidade, 2.200 millóns de persoas no mundo carecen de acceso a auga potable. A crecente necesidade de auga potable está a esgotar recursos tradicionais como ríos, lagos e encoros.

Para mellorar o acceso a auga potable segura e alcanzable, os enxeñeiros do MIT están a recorrer a unha fonte non convencional: o aire. A atmosfera terrestre contén millóns de miles de millóns de litros de auga en forma de vapor. Se este vapor pode capturarse e condensarse de forma eficiente, podería fornecer auga potable limpa en lugares onde os recursos hídricos tradicionais son inaccesibles.

Con ese obxectivo en mente, o equipo do MIT desenvolveu e probou un novo captador de auga atmosférica e demostrou que captura eficazmente o vapor de auga e produce auga potable segura en toda unha gama de humidades relativas, incluído o aire seco do deserto.

O novo dispositivo é un panel vertical negro, do tamaño dunha xanela, fabricado cun material de hidroxel que absorbe a auga, encerrado nunha cámara de cristal recuberta cunha capa refrixerante. O hidroxel aseméllase a un plástico de burbullas negro, con pequenas estruturas en forma de cúpula que se inchan cando o hidroxel absorbe o vapor de auga. Cando o vapor capturado evapórase, as cúpulas volven encollerse nunha transformación similar á do origami. O vapor evaporado condénsase no cristal, onde pode fluír cara abaixo e saír a través dun tubo en forma de auga limpa e potable.

O sistema funciona por si só, sen fonte de enerxía, a diferenza doutros deseños que requiren baterías, paneis solares ou electricidade da rede. O equipo fixo funcionar o dispositivo durante máis dunha semana no Val da Morte (California), a rexión máis árida de América do Norte. Mesmo en condicións de humidade moi baixa, o dispositivo espremeu auga potable do aire a razón de ata 160 mililitros (uns dous terzos de cunca) ao día.

O equipo calcula que varios paneis verticais, colocados nun pequeno conxunto, poderían abastecer pasivamente de auga potable a un fogar, mesmo en contornas desérticos áridos. É máis, a produción de auga do sistema debería aumentar coa humidade, fornecendo auga potable en climas tépedos e tropicais.

«Construímos un dispositivo a escala dun metro que esperamos despregar en rexións con recursos limitados, onde mesmo unha célula solar non é moi accesible», afirma Xuanhe Zhao, catedrático Uncas e Helen Whitaker de Enxeñería Mecánica e Enxeñería Civil e Ambiental do MIT. «É unha proba de viabilidade para ampliar esta tecnoloxía de captación de auga. Agora a xente pode construíla aínda máis grande, ou convertela en paneis paralelos, para fornecer auga potable á xente e lograr un impacto real.»

Zhao e os seus colegas presentan os detalles do novo deseño de captación de auga nun artigo publicado na revista Nature Water. O autor principal do estudo é o antigo postdoctorado do MIT «Will» Chang Liu, que actualmente é profesor adxunto na Universidade Nacional de Singapura (NUS). Entre os coautores do MIT figuran Xiao-Yun Yan, Shucong Li e Bolei Deng, xunto con colaboradores doutras moitas institucións.

Os hidroxeles son materiais brandos e porosos compostos principalmente de auga e unha rede microscópica de fibras poliméricas interconectadas. O grupo de Zhao no MIT explorou principalmente o uso de hidroxeles en aplicacións biomédicas, como revestimentos adhesivos para implantes médicos, eléctrodos brandos e flexibles e adhesivos para imaxes non invasivas. «Grazas ao noso traballo con materiais brandos, unha propiedade que coñecemos moi ben é que o hidroxel absorbe moi ben a auga do aire», afirma Zhao.

Os investigadores están a estudar varias formas de captar o vapor de auga para obter auga potable. Entre os máis eficientes ata o de agora atópanse os dispositivos fabricados con marcos metalorgánicos ou MOF, materiais ultraporosos que tamén demostraron captar a auga do aire seco do deserto. Pero os MOF non se inchan nin se estiran ao absorber auga e a súa capacidade de transporte de vapor é limitada.

O novo colleitador de auga baseada en hidroxeles do grupo aborda outro problema clave en deseños similares. Outros grupos deseñaron captadores de auga a partir de hidroxeles microporosos ou nanoporosos. Pero a auga producida por estes deseños pode ser salgada, o que require un filtrado adicional. O sal é un material absorbente por natureza, e os investigadores incrustan sales (normalmente, cloruro de litio) no hidroxel para aumentar a absorción de auga do material. O inconveniente, con todo, é que este sal pode filtrarse coa auga cando esta recóllese.

O novo deseño do equipo limita considerablemente a fuga de sales. Dentro do propio hidroxel, incluíron un ingrediente extra: o glicerol, un composto líquido que estabiliza de forma natural o sal, manténdoo dentro do xel en lugar de deixar que cristalice e escápese coa auga. O propio hidroxel ten unha microestructura que carece de poros a nanoescala, o que impide aínda máis que o sal escápese do material. Os niveis de sal na auga que recolleron estaban por baixo do limiar estándar para a auga potable, e significativamente por baixo dos niveis producidos por moitos outros deseños baseados en hidrogeles. Ademais de axustar a composición do hidroxel, os investigadores melloraron a súa forma. En lugar de manter o xel como unha lámina plana, moldeárono en forma de pequenas cúpulas parecidas ao plástico de burbullas, que aumentan a superficie do xel e a cantidade de vapor de auga que pode absorber.

Os investigadores fabricaron medio metro cadrado de hidroxel e encerraron o material nunha cámara de cristal similar a unha xanela. Recubriron o exterior da cámara cunha película de polímero especial, que axuda a arrefriar o cristal e estimula a evaporación do vapor de auga do hidroxel e a súa condensación no cristal. Instalaron un sinxelo sistema de tubos para recoller a auga a medida que flúe polo cristal.

En novembro de 2023, o equipo viaxou ao Valle da Morte (California) e instalou o dispositivo como un panel vertical. Durante sete días, tomaron medidas a medida que o hidroxel absorbía vapor de auga durante a noite (o momento do día en que o vapor de auga no deserto é máis alto). Durante o día, coa axuda do Sol, a auga recollida se evaporaba do hidroxel e condensábase no cristal.

Durante este período, o dispositivo funcionou en toda unha gama de humidades, do 21 ao 88%, e produciu entre 57 e 161,5 mililitros de auga potable ao día. Mesmo nas condicións máis secas, o dispositivo cultivou máis auga que outros deseños pasivos e algúns de alimentación activa.

«Este é só un deseño de proba de concepto, e hai moitas cousas que podemos optimizar», afirma Liu. «Por exemplo, poderiamos ter un deseño multipanel. E estamos a traballar nunha próxima xeración do material para mellorar aínda máis as súas propiedades intrínsecas»

«Imaxinamos que algún día poderíase despregar un conxunto destes paneis, e a pegada é moi pequena porque son todos verticais», di Zhao, que ten plans para seguir probando os paneis en moitas rexións con recursos limitados. «Entón poderíanse ter moitos paneis xuntos, recollendo auga todo o tempo, a escala doméstica».

FONTE: quo.eldiario.es/ciencia

Do paraíso natural á extinción local: cando se perderon todos os esturións do río Miño

O sollo foi capturado a unha milla da costa da Coruña / Casa dos Peixes

Por que motivos sinala o Miño como un dos mellores (ríos) de Europa? Polo simple feito de que nas súas augas poden pescarse esturións de 100 a 300 quilos de peso (…). Aquí, no Miño, as condicións son excelentes. Así contaba un xornal no ano 1963 o que supoñía pescar un sollo rei no río máis caudaloso de Galicia. Non era algo raro, nin novo. A súa poboación mantívose en bo estado ata hai relativamente pouco en termos históricos. Con todo, durante a segunda metade do século XX desapareceu, ao igual que en gran parte de España.

Nas primeiras décadas do século XX, a súa poboación era abundante e a carne utilizábase de fertilizante. Os seus ovos, agora prezados para facer caviar, eran usados como alimento para os porcos. A chegada de novas tecnoloxías permitiu a construción de encoros e presas. Co paso dos anos, estas provocaron a alteración do seu hábitat, a diminución dos caudais e sumáronse as capturas ilegais. O conxunto destas causas foron algúns motivos para a extinción local deste animal. A finais dos anos sesenta xa desaparecera por completo.

“Principalmente foi a construción de presas e a sobrepesca”, explica o catedrático en Bioloxía, Fernando Cobo, que recorda que este peixe sufriu un proceso similar en toda Europa. Os esturións precisan de zonas caudalosas para poder reproducirse pero, coas alteracións dos leitos, os lugares onde poñen os ovos acaban destruídos.

Non foi unha situación exclusiva de Galicia, senón algo que ocorreu en toda Europa. Os sollos conviviron cos dinosauros pero, a pesar de estar tan presente na historia da Terra, agora todas as súas especies están ameazadas. Case dúas terceiras partes atópanse en “perigo crítico” e é un dos grupos de especies nunha maior situación de vulnerabilidade do mundo, segundo o Foro Mundial para a Natureza. Hai apenas tres anos, o esturión bastardo desapareceu de forma definitiva do Danubio.

“Hai moitas figuras de protección en distintas normativas”, explica Cobo. O Convenio de Berna ou a Directiva de Hábitats da Unión Europea son algúns deses marcos, pero a recuperación da especie é máis complicado ca iso. Unha das poucas infraestruturas dedicadas á súa conservación é o Instituto Nacional en Ciencias e Tecnoloxías para o Medio Ambiente e a Agricultura (Irstea), en Francia. De feito, a última aparición dun esturión en Galicia foi no ano 2017, a partir dun espécime procedente daquela piscifactoría.

Un proxecto de recuperación do sollo foi planeado no ano 2018, coa intención de buscar o lugar ideal para devolver o esturión á península. “O río Miño neste momento é o mellor sitio para recuperalo”, afirma Cobo, fronte a outras opcións como o Guadalquivir. “Aínda que está a presa de Frieira, quedan algúns sitios e pozos de caudais que poderían manter unha poboación testemuñal de esturión” explica.

Unha das dificultades é que debería ser un proxecto a moi longo prazo. Os sollos machos acadan a súa madurez sexual entre os oito e os doce anos, e as femias entre os 13 e os 16. O desenvolvemento do ovo dura ao redor dun mes e precisa estar preto dos 17 graos de temperatura. Ademais dos obstáculos propios dun desafío coma este, a falta de vontade política non axuda, segundo Cobo. “No seu día propuxémolo pero caeu en saco roto”, explica. Un proxecto coma o de recuperación do sollo podería durar, como pouco, 25 anos. Moitos ríos están moi estragados para esta reintegración e precisarían dunha execución “ambiciosa”, recorda o experto. Unha cantidade de tempo e un investimento que, para o biólogo, é algo do que ninguén se quere facer cargo.

“A capacidade de facelo está aí”, recorda, aínda que precisaría a cooperación cos franceses. Cobo tamén cre que pode ser unha especie que acade moito apoio de asociacións e de colectivos sociais, pero ve necesario concienciar.

O sollo rei é unha especie que pode alcanzar os 350 centímetros de lonxitude e ata os 300 quilogramos. Ademais, pode vivir ata un cento de anos, segundo a Base de Datos da Natureza. O seu corpo non presenta escamas, pero si está cuberto por pequenos dentículos e ten cinco filas de placas óseas.

FONTE: Rubén Beiró/gciencia.com