ZONA VERDE

Badiola: “Hai unha probabilidade moi alta de que a nova gran pandemia teña orixe animal”

Juan José Badiola Díez, catedrático de sanidade animal e director do Centro de Encefalopatías e Enfermidades Transmisibles Emerxentes da Universidade de Zaragoza acudiu á entrega en calidade de xurado e ponente dos Premios Zendal / Andrea Veiga

A saúde animal está no foco, o mesmo que a súa relación coa saúde humana. Enfermidades como a gripe aviaria ou a dermatose nodular alertan aos gandeiros, un sector relevante para Galicia, pero son moitas máis as que axitan o mundo e non poucas as que se transmiten ao ser humano. O doutor Juan José Badiola, referente en sanidade animal y enfermidades emerxentes, fala dalgunhas das máis preocupantes da actualidade e a súa evolución:

–Recentemente, confirmáronse diversos focos de gripe aviaria en aves silvestres en Galicia, pero non en gando comercial. Como valora a situación?

–A situación de Galicia non é moi diferente da que se vive no resto do estado Español nin na Unión Europea, xa que están a rexistrarse gromos de gripe aviaria dende practicamente despois do verán. A partir de setembro comezaron a detectarse casos en países do centro de Europa, así como no Reino Unido, Irlanda e, posteriormente, en Escandinavia. En Galicia xa se rexistrara algún caso antes, pero moi illado.

Con todo, está a suceder o que se supoñía que ía ocorrer. Existe, porén, un feito diferencial. Sábese historicamente que as portadoras do virus de gripe aviaria son as aves silvestres acuáticas. Dentro deste grupo inclúense especies como as cegoñas, garzas, patos, garzos, entre outras.

A súa migración segue unha ruta cara ás rexións do norte de Europa, como Suecia, Noruega, Finlandia ou mesmo Rusia, en busca de lugares máis favorables en canto á temperatura, xa que en África o calor é intenso nesas datas. Alí constrúen os niños, poñen os ovos e coidan das crías ata que acadan certa madurez. Nese momento, a finais de setembro ou comezos de outubro, emprenden de novo o regreso cara a África. Todos os anos detectan algúns casos de grupe aviaria. Porén, mentres o ano pasado houbo en España moi poucos gromos, este ano estase a observar un incremento notable dos casos.

–Cal pode ser o motivo desta vaga de casos máis intensos?

–No grupo de aves que viaxan de norte a sur, algunhas poden estar infectadas, aínda que non cheguen a desenvolver a enfermidade. A través das feces ou secrecións eliminan o virus, sen amosar síntomas da enfermidade. Isto é moi común tanto nos animais como nas persoas.

Durante o seu longo traxecto, estas aves precisan facer paradas para descansar, comer e beber. Algunhas especies teñen lugares de parada habituais. Por exemplo, na lagoa de Gallocanta, en Aragón, reusense cada ano entre 8.000 ou 10.000 grúas. Este ano, porén, comezaron a rexistrarse mortes repentinas: apareceron entre 200 ou 300 grúas mortas nun curto período de tempo. Debido aos antecedentes, sospeitouse da presenza do virus da gripe aviaria, polo que se enviaron mostras para análise.

Ademais, esta enfermidade está causada polo virus da influenza tipo A H5N1, altamente patóxeno para as aves. Nas últimas semanas, detectáronse gromos semellantes noutras lagoas de distintas partes de España: en Galicia, Castela e León, Cataluña, entre outras, afectando xa a nove comunidades autónomas.

–Que consecuencias pode ter a presenza activa deste virus H5N1?

–Os animais que morren son aqueles que xa non regresarán, especialmente cando as cifras son elevadas, como no caso de Gallocanta. A partir dese punto, que pode suceder? Estas aves sempre buscan lugares onde atopar alimento. Nas lagoas adoita haber peixes ou plantas que lles interesan, dependendo da especie.

A segunda consecuencia é que algunha destas aves entre en contacto cunha granxa e transmita o virus ao seu interior. A situación convértese nun desastre. Tendo en conta as dimensións das explotacións, a intervención que se aplica en canto se diagnostica a enfermidade consiste no sacrificio. Isto supón unha perda enorme para os agricultores, aínda que posteriormente reciban indemnizacións.

Os agricultores detectan os primeiros incidias de gripe aviaria cando observan que o consumo de penso e auga baixa entre un 2% e un 5%. Ademais, aparecen exemplares mortos e, nas granxas de ovos, a posta redúcese drasticamente. Neses casos, é gripe aviaria con toda seguridade. O proceso de control é longo e complexo, porque despois hai que descontaminar todo. Como consecuencia directa destes gromos, adoita producirse un aumento no prezo dos ovos.

–Considerando a evolución do virus, existe algunha posibilidade de que a gripe aviaria poda converterse nunha zoonose?

—O risco para a poboación é moi baixo. A transmisión dos virus ás persoas é posible, pero para que resulte eficaz debe existir un contacto directo e duradeiro entre a ave infectada e o humano. Os casos detectados adoitan afectar a persoas do sector avícola que nalgún momento non adoptaron as medidas de protección necesarias, como o uso de máscaras, luvas ou antivirais preventivos. En particular, presenta un compoñente dixestivo e tamén respiratorio. Nas aves, a enfermidade maniféstase principalmente a nivel respiratorio, mentres que nos humanos adoita causar cadros de gastroenterite, diarrea, febre e malestar.

Por outra banda, o risco alimentario é practicamente inexistente. No momento en que se detecta un gromo nunha granxa, a explotación queda inmediatamente illada, e nada pode saír dela, moito menos con destino alimentario. Ademais, o virus da gripe aviaria é termolábil, é dicir, inactívase a temperaturas superiores aos 70 graos. Polo tanto, se se consomen ovos ou carne de aves infectadas, é importante que estean ben cociñadas, porque desparece o perigo de transmisión. En resume, o risco para a cidadanía é extremadamente baixo, aínda que non se pode considerar completamente inexistente.

–Dende o luns, e posteriromente o mércores, entrou en vigor a medida de confinamento total de aves de corral. Que riscos hai se non se leva a cabo este confinamento?

–Os gandeiros e agricultores son conscientes de que deben illar as granxas para facer practicamente imposible a entrada do virus. O ministerio insiste que as aves non deben beber auga de depósitos situados no exterior ou compartidos con aves silvestres.

Mesmo as pequenas explotacións avícolas familiares, tan habituais en Galicia, deben manter as súas aves illadas. É unha medida preventiva para evitar novos gromos, que, en todo caso, adoitan xerar certa preocupación entre a cidadanía. O Ministerio sinala que se trata dunha situación temporal, que se manterá mentres dure o período migratorio das aves.

–Galicia tamén blindou ao seu gando para protexelo da dermatose nodular contaxiosa. Estableceuse o confinamento durante 21 días dos animais que chegan á comunidade. Que podería ocorrer se non se cumple esta medida?

–Primeiro, estarían infrinxindo a lei. Os gandeiros deben ser disciplinados: cando hai as normas, as administracións non as toman gratuitamente. Galicia ten unha poboación bovina moi importante e reputada. Pero, se o risco está en Girona, como vai afectar a Galicia? Nunca se sabe, porque os animais viaxan moito.

Probablemente chegou a España dende os gromos de Francia, polo aire. É unha forma de curarse en saúde dentro da comunidade autónoma, e tamén é unha medida pedagóxica. Se mañá aparece un gromo en Asturias ou Portugal, Galicia xa ten aprobada a súa normativa. Con todo, non se transmite á especie humana, o que é importante.

Aínda así, é unha enfermidade moi agresiva para as vacas e produce un elevado número de mortes. Os principais afectados van ser os gandeiros, porque se sacrifican todos os animais. Con todo, hai dúas vacinas que funciona ben. Os cataláns xa fixeron un círculo de seguridad e protección no Alto Ampurdán, unha medida que apoio.

–Hai evidencia de que as enfermidades que afectan aos animais sexan cada vez máis habituais?

–Si. Vivimos nun mundo globalizado e comercial, e isto trae riscos. Esta realidade afecta a todo tipo de produtos e alimentos, pois estamos a consumir alimentos procedentes de todo o mundo. A mobilidade de persoas e animais tamén é bestial, o que facilita a propagación de enfermidades.

Os cambios climáticos constitúen outro factor de preocupación, non podemos negalo. Están a alterar o equilibrio de moitas especies de vectores, como mosquitos e carrachas, que antes tiñan unha presenza moi limitada. Os invernos son agora máis suaves e estes insectos non morren, o que lles permite sobrevivir de estación a estación.

Tamén debemos considerar as agresións medioambientais: esnaquízanse ecosistemas, as talas, a deforestación… Todo isto obriga os animais a desprazarse cara ás periferias, onde se produce un fenómeno perigoso: o incremento da densidade de animais. Ese sistema desestabiliza os sistemas naturais e favorece a adaptación de virus que antes permanecían estables.

Destaca, ademais, o papel da fauna silvestre. Antes os veterinarios non lles dábamos a importancia que merecían. Porén, hoxe sabemos que moitas enfermidades teñen moito que ver coa convivencia inevitable entre fauna doméstica e silvestre, como a covid-19.

–Se a posible causa da covid-19 é unha zoonose, podería haber unha pandemia semellante?

–A probabilidade de que aparezan situacións semellantes é alta. Neste contexto, hai que coñecer ben aos patóxenos. As aves silvestres poden contaminarse e repartir o virus, que a miúdo provocan problemas sanitarios. En xeral, os virus que pertencen ao grupo ARN non poden autorreproducirse, pero os virus ADN si teñen esa capacidade. Por iso, os virus ARN precisan infectar outros organismos para utilizar a súa maquinaria celular e multiplicarse, xa sexan humanos ou animais. Este é o caso da covid-19. Atacan aos humanos porque somos unha poboación interesante, somos moitos.

–Entón, a próxima gran pandemia podería ser unha zoonose?

–Hai unha probabilidade moi alta de que a próxima gran pandemia teña orixe nunha zoonose. A actual epidemia de gripe aviaria cumpre todos os requisitos para ser unha pandemia. Pero o virus falla, non sabemos por que. Non consegue transmitirse eficazmente entre persoas. Aí está a clave de que non haxa unha pandemia. Os virus ARN poden mutar con gran facilidade, polo que cando se lles agrede cunha vacina ou antiviral, poden modificar os seus aminoácidos e facerse irrecoñecibles par o sistema inmunitario.

Tamén hai que ter en conta o chamado salto de barreira de especie: cada patóxeno está adaptado a unha especie concreta. Con todo, cando precisa ampliar a súa base de hospedadores, pode modificar a súa estrutura para lograr infectar a outras especies. Este mecanismo é interesante para a aparición de novos virus eventualmente perigosos para os humanos.

–Que se podería facer para evitar unha pandemia producida por zoonose?

–Hai que establecer mecanismos de vixilancia epidemiolóxica e coñecer ben aos patóxenos. Esta é a mellor forma de estar preparados, xa que non podes improvisar. Resulta igualmente importante contar con recursos terapéuticos, así como con métodos de diagnóstico actualizados e validados.

A xente especializada é quen debe tomar as mostras: cales son as medidas de precaución que deben usar? Para iso, hai que dispoñer de laboratorios de seguridade biolóxica apropiados, espazos deseñados para traballar con este tipo de materiais. Con isto, tamén se deben facer diagnósticos precoces: canto antes se identifique, antes se poden aplicar medidas de control, e maior será a posibilidade de éxito.

Finalmente, a importancia da transparencia. No pasado, a xente ocultaba as enfermidades e mesmo vendía animais contaminados. Agora son accións cada vez máis controladas e sancionadas.

FONTE: Andrea Veiga/gciencia.com

Todo listo para a COP30 en Belém

A Conferencia das Partes (COP) é o maior evento global das Nacións Unidas para discusións e negociacións sobre o cambio climático. A reunión celébrase anualmente, coa presidencia rotando entre as cinco rexións recoñecidas polas Nacións Unidas.

Do 10 ao 21 deste mes, Brasil terá a honra de ser o anfitrión da 30ª Conferencia das Partes (COP30), que levará a cabo en Belém, no estado de Pará. A cidade elixida ofrecerá ao mundo unha plataforma única para debater solucións climáticas, con raíces firmemente asentadas no corazón da Amazonía.

Como país anfitrión, Brasil está comprometido co fortalecemento do multilateralismo e a implementación do Acordo de París.

A COP30 en Belém marcará unha década do Acordo de París e pon a proba a súa credibilidade. En pleno corazón da Amazonía, Brasil busca que esta sexa a COP da implementación, onde os compromisos tradúzanse en acción real.

Entre os temas clave: NDCs máis ambiciosas, saída dos combustibles fósiles, adaptación con financiamento efectivo e unha transición xusta que vincule clima e xustiza social. O contexto político é incerto, pero a sociedade civil chega con forza para esixir ambición, transparencia e resultados. En Belém, a ambición climática non é opcional: é a condición para un futuro viable.

Esperemos menos boas palabras e máis compromisos reais!

O vídeo que amosa os efectos da vertedura de aceite de palma nas praias da ría de Vigo

Case unha semana despois, séguense a notar os efectos da vertedura de aceite de palma producida no peirao de Guixar o pasado xoves 30 de outubro. Os restos de aceite solidificado chegaron á outra beira da ría, a lugares como Moaña, dende O Con ata Domaio.

Dende a Autoridade Portuaria de Vigo aseguran que “o dispositivo de limpeza logrou recoller o 90% da vertedura das zonas afectadas” e que “a limpeza das praias está practicamente finalizada“. Porén, uns vídeos obtidos durante o sábado e o domingo no Morrazo amosan unha realidade ben diferente.

Nas imaxes vese maquinaria retirando toneladas de area contaminada en diferentes areais. Obsérvanse tamén grandes bloques de aceite solidificado, mesmo con mexillóns adheridos a esa mestura amarela e pastosa na que se converteu o líquido derramado desde o silo.

A Autoridade Portuaria de Vigo descoñece a cantidade de area que se está a extraer das praias a raíz da vertedura, pero sostén que o tratamento está en mans dun xestor autorizado. O labor de limpeza dos areais lévaa a cabo Tragsa, quen tampouco ofreceu datos.

Os efectos da vertedura non quedarán nos areais. O profesor de investigación do Centro Superior de Investigacións Científicas no Instituto de Investigacións Mariñas (IIM-CSIC), Antonio Figueras, advirte  que o suposto carácter “inocuo” do aceite de palma, como definen as autoridades, “non se sostén nin científica nin loxicamente”.

A presenza deste aceite vexetal no mar representa un risco físico para o ecosistema mariño. Este composto tende a solidificarse, como se aprecia nas imaxes captadas, formando unha capa que bloquea a luz solar. Ese efecto impide a fotosíntese do fitoplancto, base na cadea alimentaria mariña, provoca asfixia nos organismos filtradores e pode obstruír o sistema dixestivo dos animais que o inxiren.

As consecuencias sobre fauna e flora mariñas poderían afectar tamén á industria mexilloeira. As preto de 500 bateas da ría de Vigo, que producen máis de 15.000 toneladas anuais e sosteñen milleiros de empregos, corren o risco de verse afectadas pola contaminación. “Os mexillóns filtran ata vinte e cinco litros de auga ao día e acumulan contaminantes con concentracións centos de veces superiores ás da contorna”, explica Figueras.

O investigador indica unha serie de medidas preventivas para mitigar os posibles efectos secundarios da vertedura, xa visible nas praias. Entre elas, destaca o peche temporal das zonas de marisqueo e un seguimento continuado durante varios meses da evolución ambiental, pois a solución non pode limitarse á limpeza superficial.

“A ría de Vigo, a súa biodiversidade e a súa industria do mexillón merecen algo mellor que unha campaña de tranquilidade. A calma só ten sentido cando se basea en datos, non en suposicións”, conclúe o biólogo Antonio Figueras.

FONTE: Andrea Veiga/gciencia.com.com

Así é o ‘adorable’ peixe caracol descuberto recentemente fronte ás augas de California

As augas abisais esconden algunhas das criaturas máis insólitas do mundo, algunhas das cales poderían protagonizar auténticas escenas de terror. Peixes víbora, peixes sapos, luras vampiro ou diaños negros son algúns deses monstros das profundidades. Con todo, non todo o que habita as profundidades oceánicas é aterrador.

Un equipo de investigadores do Instituto de Investigación do Acuario de Monterey (MBARI), en California, atoparon en 2019 unha especie de peixe caracol que podería ser o protagonista dunha nova serie de animación sobre o océano. O máis interesante, con todo, son as súas características anatómicas. 

Os novos datos proporcionados polos científicos de MBARI confirmaron que se trataba dunha especie completamente descoñecida para a ciencia: Careproctus colliculi, que bautizaron como ’bumpy snailfish’, en referencia á pel grumosa do espécime. 

“É unha criatura adorable”, explica Mackenzie Gerringer, bióloga mariña da Universidade Estatal de Nova York en Genessee, a National Geographic España a través do correo electrónico. Esta bióloga mariña estuda a fisioloxía e a ecoloxía das profundidades mariñas e levou a cabo unha ampla investigación sobre os peixes caracol de augas profundas. A súa investigación utiliza técnicas comparativas en taxonomía, morfoloxía funcional e fisioloxía para comprender como se adaptan á vida baixo unha presión esmagadora, un frío glacial e unha escuridade perpetua nas profundidades do océano. 

Aínda que as profundidades oceánicas parézannos un lugar inhóspito, a realidade é que abarcan o hábitat máis extenso do mundo, pois compoñen ata o 80% do leito mariño. Os peixes recentemente documentados pertencen á familia dos lapíridos, cuxa área de distribución abarca distintas rexións do Atlántico e o Pacífico, desde o Ártico ata a Antártida, cóntanse entre estas criaturas abisais. 

Gerringer e outros  investigadores da Universidade de Montana e a Universidade de Hawai en Mānoa, levaron a cabo unha análise exhaustiva destes tres especímenes capturados a gran profundidade, fronte á costa de California. O equipo combinou técnicas de imaxe, morfolóxicas e xenéticas para comparar estes peixes caracol con outros peixes coñecidos. 

Mediante microscopía, tomografía computarizada e medicións coidadosas, recompilaron información detallada sobre o tamaño, a forma e as características físicas dos tres exemplares, distinguíndoos de todas as especies coñecidas. Ademais, secuenciaron o ADN para comparar estes animais con outros especímenes da súa familia,  e determinar así a súa posición evolutiva dentro da familia Liparidae.

O seu exame confirmou que se trataba de tres especies nunca antes documentadas e fixeron públicos os datos de tomografía computarizada a través do portal . O equipo puxo ao dispor do público os datos das tomografías computarizadas a través dos portais MorphoSource e GenBank.

Cunhas 450 especies descritas, os lapíridos caracterízanse por presentar dous trazos que os converten en criaturas dignas de protagonizar un clásico da ciencia ficción do século XX: non teñen escamas e presentan un corpo gelatinoso. 

Que adaptacións teñen para vivir en tales contornas?, preguntamos a Gerringer, investigadora principal dun estudo recentemente publicado na revista Ictiology and Herpetology. “Estes animais evolucionaron para ser capaces de vivir nas profundidades mariñas, incluída a zona hadal, a máis de 6.000 metros de profundidade (non en balde, documentáronse especímenes achados na fosa das Marianas, a uns 8.000 metros de profundidade). Adáptanse de múltiples maneiras: entre elas, desenvolveron unhas estruturas especiais situadas nas membranas celulares que lles permiten manterse en movemento nesta contorna especialmente difícil. Ademais, contan cunhas proteínas extremadamente especializadas que se activan en contornas de baixa presión”.

Non só válense da axuda microscópica, senón que tamén se axudan duns complementos anatómicos que lles permiten sobrevivir en ambientes tan inhóspitos. Por exemplo, un segundo par de mandíbulas na parte posterior da gorxa axúdalles a masticar as súas presas despois de succionalas coa boca. 

A verdade é que non todos os peixes caracol habitan a tanta profundidade. As especies que viven en zonas intermareales e outros hábitats pouco profundos desenvolveron unha fórmula para adherirse ás rocas, evitando así ser arrastrados polas correntes.

Trátase dun disco de succión que teñen no ventre e do que algunhas especies utilizan mesmo para adherirse a outros animais, como, por exemplo, algunhas especies de cangrexos en cuxas branquias poñen os seus ovos. “Aínda non sabemos se esta nova especie recentemente descuberta válese deste disco”, puntualiza a investigadora, pois moitas especies abisais han perdido este apéndice.  

A pesar da súa ubicuidade, aínda se ten pouca información sobre esta familia de peces. Segundo reza o mesmo estudo, ‘os límites entre os xéneros son pouco claros’; por iso, o descubrimento de novas especies (a maioría foron descubertas nos últimos 20 anos) ofrece unha oportunidade única para o estudo destes peixes tan característicos.  

Para mostra, o que descubriron os científicos. Dous das tres especies achadas no mesmo lugar revelaron unha diversidade sen precedentes. Cal é o motivo?, preguntamos á investigadora.  Probablemente, débase a que teñen nichos ecolóxicos distintos nun mesmo ecosistema.

“O feito de descubrir dous peixes caracol tan diferentes e completamente novos para a ciencia é unha proba de que aínda nos queda moito por aprender sobre os hábitats das profundidades mariñas”, lembra. De todos os xeitos, o descubrimento é un recordatorio da diversidade, a beleza e as incribles adaptacións que levan a cabo as especies que habitan nos ecosistemas mariños, afirma.

“Aínda que para nós as contornas mariñas profundas parecen hostís debido ás altas presións, as baixas temperaturas e a falta de luz solar, para estes peixes e para moitas outras especies, esta contorna é o seu fogar. Temos que seguir facendo preguntas sobre o noso planeta e apreciar e protexer a vida nas profundidades do océano, o hábitat máis grande da Terra”, conclúe a investigadora.  

FONTE: Sergi Alcalde/nationalgeographic.com.es

O mundo alcanza o primeiro punto de inflexión climático: a mortalidade dos corais non ten volta atrás

Corais blanquexados polas temperaturas oceánicas elevadas / Pablo Marshall

O mundo alcanzou o primeiro punto de inflexión climático, o que os científicos chaman «unha nova realidade». Os arrecifes de coral de augas cálidas, dos que dependen case mil millóns de persoas e unha cuarta parte de toda a vida mariña, están a superar o seu punto crítico de non retorno por causa do quecemento global, segundo o segundo Informe Mundial de Puntos de Inflexión, que alerta sobre os limiares críticos da Terra. A perda masiva xa está en marcha e é improbable que se reverta sen un arrefriado global. Só sobrevivirán pequenos refuxios.

O extenso estudo, elaborado por 160 científicos de 87 institucións en 23 países, e presentado semanas antes da celebración da COP 30 en Brasil, destaca que os arrecifes de coral de augas cálidas están a experimentar unha mortalidade sen precedentes en todo o mundo. O motivo son os repetidos eventos de blanquexamento masivo, unha resposta ao estrés que lles xeran as temperaturas oceánicas elevadas. Os corais expulsan as algas que viven nos seus tecidos, as que lles fornecen nutrientes, e morren. Ocorre con tanta frecuencia que non poden recuperarse.

O quecemento global está a piques de superar os 1,5 °C. Aínda que se estabilizase, os científicos dan por seguro (máis do 99 % de probabilidade) que os arrecifes de coral caerán en declive. Isto significa que se perderán a gran escala a menos que a temperatura global regrese a un quecemento de 1 °C ou inferior. Se isto non ocorre, apenas poderán preservarse fragmentos de arrecife con accións de conservación que minimicen outros factores de estrés humano como a sobrepesca e a contaminación.

«As conclusións deste informe son incriblemente alarmantes. É unha traxedia para a natureza e para as persoas que dependen dos arrecifes para a súa alimentación e ingresos», afirma Mike Barrett, asesor científico principal de WWF-UK e coautor do informe. Este evento é un síntoma temperán dunha fervenza doutros puntos de inflexión que poderían activarse se non se toman medidas urxentes. «Esta grave situación debe ser unha chamada de atención: se non actuamos con decisión agora, tamén perderemos a selva amazónica, as capas de xeo polares e as vitais correntes oceánicas. Nese escenario, atopariámosnos ante un resultado verdadeiramente catastrófico para toda a humanidade», engade.

O estudo argumenta que os países deben minimizar o sobrequecemento para evitar superar máis puntos de inflexión: cada fracción de grao e cada ano que pasemos por encima de 1,5 °C conta. «Achegámonos rapidamente a múltiples puntos de inflexión do sistema terrestre que poderían transformar o noso mundo, con consecuencias devastadoras para as persoas e a natureza. Isto esixe unha acción inmediata e sen precedentes por parte dos líderes da COP30 e dos responsables políticos de todo o mundo», di Tim Lenton, do Instituto de Sistemas Globais da Universidade de Exeter.

Os investigadores cren que a resposta pasa pola creación de «puntos de inflexión positivos», como a implementación de tecnoloxías verdes. Segundo indican, nos dous anos transcorridos desde o primeiro Informe de Puntos de Inflexión Globais, produciuse unha aceleración global radical nalgunhas áreas, como a adopción da enerxía solar e eólica e os vehículos eléctricos.

Aínda así, afirman que fai falta actuar con maior rapidez, para «reducir drasticamente as emisións de gases de efecto invernadoiro e afastar ao mundo dos puntos de inflexión catastróficos». Segundo os investigadores, unha vez substituídas, é improbable que as tecnoloxías contaminantes regresen, xa que as novas opcións son máis económicas e mellores.

«O pensamento político actual non adoita ter en conta os puntos de inflexión. Estes presentan desafíos de gobernanza distintos aos doutros aspectos do cambio climático ou a deterioración ambiental, e requiren tanto innovacións na gobernanza como reformas das institucións existentes», afirma Manjana Milkoreit, da Universidade de Oslo.

FONTE: Judith de jorge/abc.es/ciencia

Unha falla no ciclo do carbono podería levar á Terra a unha era glacial

Investigadores da Universidade de California en Riverside (UCR) descubriron un aspecto que faltaba en descricións previas sobre como a Terra recicla o seu carbono. Como resultado, cren que o quecemento global pode sobrecorrexirse e dar lugar a unha idade de xeo.

A visión tradicional entre os investigadores é que o clima da Terra mantense baixo control grazas a un sistema natural de erosión das rochas de lento pero confiable movemento.

Neste sistema, a choiva captura dióxido de carbono do aire, golpea as rochas expostas na terra (especialmente rochas de silicato como o granito) e disólveas lentamente. Cando este CO₂ capturado chega ao océano xunto co calcio disolto das rochas, combínanse para formar cunchas mariñas e arrecifes de pedra calcaria, retendo o carbono no fondo mariño durante centos de millóns de anos.

"A medida que o planeta se quenta, as rochas erosiónanse máis rápido e absorben máis CO₂, arrefriando novamente o planeta", dixo Andy Ridgwell, xeólogo da UCR e coautor do artigo.

Con todo, a evidencia xeolóxica suxire que as anteriores idades de xeo na vida da Terra foron tan extremas que toda a superficie do planeta estaba cuberta de neve e xeo. Por tanto, segundo os investigadores, unha regulación suave da temperatura planetaria non pode ser a única explicación.

Simulación por computadora da evolución do clima terrestre ao longo dun millón de anos en resposta a unha liberación repentina de dióxido de carbono á atmosfera / Andy Ridgwell/UCR

A peza faltante tamén implica o enterramento de carbono no océano. A medida que o CO₂ aumenta na atmosfera e o planeta quéntase, chegan ao mar máis nutrientes como o fósforo. Estes nutrientes impulsan o crecemento do plancto, que absorbe dióxido de carbono durante a fotosíntesis. Ao morrer, afúndese no fondo mariño, levándose consigo ese carbono.

Con todo, nun mundo máis cálido e con maior actividade de algas, os océanos perden osíxeno, o que fai que o fósforo se recicle en lugar de enterrarse. Isto crea un ciclo de retroalimentación onde máis nutrientes na auga xeran máis plancto, cuxa descomposición elimina aínda máis osíxeno, e recíclanse máis nutrientes. Ao mesmo tempo, entérranse enormes cantidades de carbono e a Terra arrefríase.

Este sistema non estabiliza suavemente o clima, senón que se excede, arrefriando a Terra moi por baixo da súa temperatura inicial. Segundo o modelo informático do estudo, isto podería desencadear unha idade de xeo.

Ridgwell compara todo isto cun termostato traballando arreo para arrefriar unha casa. "No verán, axústase o termostato a uns 25 °C. A medida que a temperatura exterior sobe durante o día, o aire acondicionado elimina o exceso de calor do interior ata que a temperatura ambiente baixa a 25 °C e logo detense", explicou Ridgwell.

Usando o seu analogía, o termostato da Terra non está roto, pero Ridgwell suxire que podería non estar na mesma habitación que a unidade de aire acondicionado, o que fai que o rendemento sexa desigual.

Secuencia de eventos inducidos pola liberación masiva de CO₂

No estudo, o menor osíxeno atmosférico no pasado xeolóxico fixo que o termostato fóra moito máis errático, de aí as antigas idades de xeo extremas.

A medida que os seres humanos engaden hoxe máis CO₂ á atmosfera, o planeta continuará quentándose a curto prazo. O modelo dos autores predí que se producirá un sobrecalentamiento. Con todo, o próximo probablemente será máis leve, xa que agora hai máis osíxeno na atmosfera que no pasado afastado, o que reduce a retroalimentación de nutrientes.

"Como colocar o termostato máis preto do aire acondicionado", engadiu Ridgwell. "Aínda así, podería ser suficiente para adiantar o inicio da próxima idade de xeo". "Ao final, importa moito se o comezo da próxima idade de xeo ocorre dentro de 50, 100 ou 200 mil anos?", preguntouse Ridgwell.

"Necesitamos centrarnos agora en limitar o actual quecemento. Que a Terra finalmente arrefríese, por moi inestable que sexa, non ocorrerá o suficientemente rápido como para axudarnos nesta vida".

O estudo foi publicado en Nature.

FONTE: vistaalmar.es/medio-ambiente

Que é o avespón oriental: a nova ameaza que toma o relevo da velutina

Exemplar dun avespón oriental / Charles J. Sharp

Estás no campo e observas, voando, unha avespa asiática. Non é difícil de distinguir: é grande (entre 2,5 e 3,5 centímetros) e moi negra, con apenas unhas franxas amarelas. A especie invasora xa está máis que asentada en Galicia, malia que nos últimos anos parece que se reduciu un pouco a súa presenza na comunidade, segundo a Xunta. Porén, se xa era rechamante ver un insecto negro do tamaño dun chisqueiro, a nova ameaza non pasará desapercibida se chega á comunidade. Co mesmo tamaño dunha velutina e de cor marrón avermellada, o avespón oriental  continúa a súa expansión no sur de España.

A introdución do avespón oriental en España vén do ano 2018, en Andalucía, segundo un informe do Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico. Tras unha forte expansión nos últimos anos, está establecida no Campo de Xibraltar e nalgunhas zonas de Cádiz e de Málaga. A chegada de especies invasoras provoca desequilibrios nos ecosistemas que poden causar graves danos ecolóxicos, ademais dos económicos.

No caso do avespón oriental, está a causar estragos na agricultura. Ademais, tamén ataca ás abellas, algo que preocupa aos apicultores. O tártago oriental tamén se alimenta de figos, mangos ou uvas. En xeral, de froitas que teñan un alto contido en azucre. Iso si, o insecto está vinculado a climas máis cálidos e secos, polo que Galicia ten máis posibilidades de frear o seu avance. Porén, a súa chegada podería ser cuestión de tempo. Por unha banda, o avespón oriental parece estar en expansión cara ao norte e, ademais, hai que recordar que moitas destas especies invasoras chegan a través do comercio. Aínda que as autoridades fan controis para evitar a presenza de insectos coma este, a súa chegada, especialmente no comercio portuario, é posible.

No caso de que se detectase o avespón oriental, sería unha combinación letal para as abellas xunto coas velutinas. A primeira está distribuída de forma natural en rexións do Mediterráneo como no norte de África, en Oriente Medio e en Asia Suroccidental. En España, é considerada polo Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras como un “voraz depredador de abellas melíferas” e está catalogada como unha das pragas máis importantes para a apicultura en moitos países. É considerada unha especie oportunista que se desenvolve ben en ambientes urbanos. Ao igual que outras vespas, viven en colonias, organizadas entre raíña, obreiras e machos. Constrúen niños malia que, neste caso, buscan polo xeral ocos en paredes e no chan. Algo diferente coa velutina, que tende a buscar sitios máis elevados. As colonias son estacionais e medran ao longo da primavera e do verán.

O avespón oriental é tamén agresiva, pero non tanto como a velutina. Sobre todo, porque non persegue tanto ás súas vítimas. Por iso considérase algo menos perigoso coas abellas. Con respecto aos humanos, ambas as vespas atacan, polo xeral, só se ven o seu niño ameazado. A picadura de ambas é bastante dolorosa e pode, en casos de alerxias e circunstancias moi concretas, chegar a ser letal. Por iso, as autoridades piden precaución, especialmente se hai un niño cerca, e avisar para que poidan retiralo. Algo do que Galicia xa está acostumado coas velutinas e que, quizais, tamén terá que facer con estes novos insectos avermellados.

FONTE: gciencia.com

Este cabaliño de mar volveuse invisible ao perder parte do seu ADN: a clave evolutiva do mestre da camuflaxe

Cabaliñoo de mar pigmeo / Frank Schneidewind + Canva

Preto dos arrecifes do Pacífico occidental, entre ramas de coral que parecen saídas dunha paisaxe extraterrestre, vive un animal diminuto e case imposible de ver. Non é un mito mariño nin unha ilusión óptica. Trátase do Hippocampus bargibanti, un cabaliño de mar pigmeo que se esconde a plena vista grazas a unha camuflaxe tan perfecta que engana tanto a depredadores como a mergulladores. O seu corpo reproduce con precisión as cores, formas e texturas do coral do que depende, ata o punto de que durante anos ninguén soubo que existía.

Un recente estudo, publicado na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), mostrou que este prodixioso mimetismo non se debe a unha acumulación de adaptacións xenéticas, como cabería esperar, senón a unha sorprendente perda de xenes crave. O traballo, liderado por un equipo xermano-chinés, secuenciou por primeira vez o xenoma completo do cabaliño de mar pigmeo e descubriu que a súa transformación evolutiva débese, en gran medida, ao que xa non ten no seu ADN. O que desapareceu foi tan determinante como o que quedou.  

A capacidade do cabaliño de mar pigmeo para fusionarse visualmente coa súa contorna non é anecdótica, debido a que é unha cuestión de supervivencia. O seu tamaño, de apenas dous centímetros, convérteo nunha presa fácil se non logra pasar desapercibido. Para evitalo, evolucionou ata desenvolver unha textura corporal con pequenos nódulos que imitan os pólipos do coral Muricella, o seu anfitrión habitual. Ademais, o seu coloración cambia sutilmente para coincidir coa do coral específico onde vive.

O máis rechamante deste caso é que estes cambios físicos tan específicos non se lograron engadindo complexidade xenética, senón suprimíndoa. O estudo descubriu que o Hippocampus bargibanti perdeu polo menos 438 xenes completos en comparación con outros cabaliños de mar, así como 635 xenes adicionais que están presentes pero mutados e xa non funcionan. Estas perdas afectan non só á forma externa, senón tamén a sistemas internos fundamentais, como o inmunolóxico.

Unha das claves máis sorprendentes do estudo ten que ver coa forma da cabeza do animal. A diferenza doutros cabaliños de mar, que presentan un fuciño alongado característico, o cabaliño pigmeo ten un fuciño curto, redondeado, similar aos nódulos do coral. Esta diferenza estrutural non é casual. Os investigadores descubriron que o xene hoxa2b, un xene regulador crucial no desenvolvemento craneofacial, perdeuse completamente nesta especie.

"Normalmente, unha combinación de diferentes compoñentes xenéticos fai que o fuciño do cabaliño de mar creza proporcionalmente máis rápido que outras partes do corpo", explica Axel Meyer, coautor do estudo. "No cabaliño pigmeo, con todo, descubrimos que estas taxas de crecemento están suprimidas porque o xene hoxa2b perdeuse". Isto mantén a cabeza nun estado xuvenil permanente, con proporcións pequenas que coinciden mellor coa estrutura do coral e melloran a súa camuflaxe.

FONTE: Euhenio M. Fernández Aguilar/muyinteresante.com