NOTICIAS DAS CIENCIAS

OS 10 AVANCES DA CIENCIA GALEGA DE 2023 (I)

O 2023 é un ano que deixa consigo grandes avances na ciencia galega. Os fitos logrados pensáronse dende os centros de investigación da comunidade, articulados polas tres universidades galegas, e abranguen todas as áreas da ciencia: arqueoloxía, intelixencia artificial, astronomía, química, enxeñaría, matemáticas, bioloxía… Foron moitas as investigacións con selo galego que merecen revelancia este ano, algunhas delas foron portada das revistas científicas máis prestixiosas e outras tantas deron a volta ao mundo, facendo resoar nomes de científicos e científicas galegos que acadan unha gran influencia fóra de Galicia. O conxunto de achados, investigacións, teses e artigos académicos é moi amplo, por iso resulta tan complicado realizar esta escolla que pretende resumir os dez avances da ciencia galega de 2023.

1. Un dos maiores glaciares da península en Pena Trevinca

Pena Trevinca albergou un dos maiores glaciares da península. Situado entre as provincias de Ourense e Zamora, a masa de xeo tiña unha lonxitude de 27 quilómetros e unha profundidade de 527 metros. Augusto Pérez Alberti e Alejandro Gómez-Pazo foron os xeógrafos que recrearon as linguas de xeo do Macizo de Trevinca para o que empregaron as técnicas SIG. Gracias a estes métodos de modelización revelouse a posible localización da masas de xeo e a súa relevancia. O glaciarismo é unha cuestión importante para entender a evolución do clima da terra e as formas das montañas, malia iso, todavía non fora explorado en Galicia. Até o momento non había precedentes sobre o volume e as características destas grandes masas de xeo.

 

Lagoa da serpe, de orixe glaciar, en Pena Trevinca / turismo.gal

2. Cancros transmisibles en berberechos

O equipo liderado por José Tubío, integrado por investigadores do Centro de Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas (CiMUS) da USC, conseguiu por vez primeira secuenciar cancros transmisibles nos berberechos que poden propagarse a través da auga. O equipo investiga os cancros transmisibles como liñaxes celurares malignas que se propagan de maneira clonal entre individuos. Descubriron neoplasias transmisibles, unha enfermidade similar á leucemia nos bivalvos mariños. Este é o caso do berberecho común (Cerastoderma edule) que habita as costas atlánticas de Europa e o noroeste de África. O estudo achega datos clave sobre a súa evolución: dende o tecido de orixe ata mutacións similares ás dos tumores en humanos.

Investigadores do CiMUS estudaron os cancros transmisibles en berberechos.

Continuará...

FONTE: gciencia.com

O T-REX DOS OCÉANOS

Recreación dun pliosaurio / MARK WITTONUNIVERSIDAD DE PORTSMOUTH

Hai aproximadamente 150 millóns de anos, os océanos estaban dominados por un feroz réptil mariño, o pliosaurio. Este cazador, coñecido como o superdepredador do océano, medía doce metros de longo, tiña catro grandes aletas e un cranio con 130 dentes. Precisamente un dos cranios máis grandes e mellor conservados que se acharon nunca foi descuberto en Reino Unido, segundo informou a BBC.

O descubrimento, feito de forma casual por Phil Jacobs cando paseaba pola praia, será a peza central dun documental de David Attenborough que a cadea británica emitirá o día de Aninovo.

E foi de forma casual porque Jacobs tropezou co morro fosilizado da criatura cando paseaba pola praia da Baía de Kimmeridge, na Costa Xurásica de Dorset. Rapidamente telefonou ao seu amigo o Doutor Steve Etches, experto e coleccionista de fósiles. Tras un rastrexo determinaron que o resto do cranio debía estar nun cantil ás costas de onde atoparan a primeira peza do réptil.

Tras localizar o resto da caveira na parede do cantil tiveron que traballar colgados de cordas a 15 metros de altitude e usar unha enorme lona despregable para extraer os ósos coa maior integridade posible. Cando o lograron, reconstruíron de maneira maxistral a peza, que Steve Etches exhibirá o próximo ano no seu museo en Kimmeridge.

Os pliosaurios eran dinosauros que reinaron nos mares de Europa, Australia, Asia e América do Norte. Posuía unha mandíbula que tiña unha forza de 33.000 newtons, coa que se alimentaba doutros dinosauros como os plesiosaurios, grandes golfiños e luras xigantes. A forma triangular dos seus 130 dentes permitíanlle perforar a carne e desclavar os cabeiros rapidamente para poder realizar varios ataques consecutivos.

"O animal sería tan eficaz que creo que sería capaz de cazar calquera cousa que tivese a mala sorte de atoparse no seu espazo", opinou na BBC Andre Rowe, paleobiólogo da Universidade de Bristol. "Non teño ningunha dúbida de que isto era algo así como un T-Rex submarino", engadiu.

FONTE: elmundo.es/ciencia

CEERS-1212: A GALAXIA XEMELGA DA VÍA LÁCTEA QUE NON DEBERÍA EXISTIR

Na ilustración, a galaxia barrada Ceers-2112, observada no Universo temperán / Luca Costantin/CAB/CSIC-INTA

 

Baixo a dirección de científicos do Centro de Astrobioloxía (CAB) CSIC-INTA, un equipo internacional de investigadores descubriu unha galaxia ’xemelga’ da nosa (unha espiral barrada) nun lugar, e nun tempo, no que algo así non debería existir. O achado, levado a cabo co Telescopio Espacial James Webb e recentemente publicado en Nature, desafía o que pensabamos sobre a formación das primeiras galaxias e a súa evolución.

A idade do Universo é de 13.760 millóns de anos, e ata o de agora os astrónomos pensaban que as galaxias espirais como a nosa Vía Láctea non podían adquirir a súa complexa e ordenada estrutura ata polo menos uns 7.000 millóns de anos despois do Big Bang. É dicir, ata que o Universo non tivo polo menos a metade da súa idade actual. Pero equivocábanse.

“En contra do esperado, afirma Luca Costantin autor principal do artigo, este descubrimento revela que xa existían galaxias similares á Vía Áctea hai 11.700 millóns de añvos, cando o Universo tenía só un 15% da idade actual”. A galaxia recentemente descuberta chámase ceers-2112, é unha espiral barrada perfectamente formada e atópase ’só’ a 2.000 millóns de anos do Big Bang.

Dado que a vida dunha galaxia mídese en miles de millóns de anos, para estudar a evolución da Vía Láctea os científicos non teñen máis remedio que estudar moitas galaxias á vez, cada unha nun punto distinto do seu desenvolvemento, e reconstruír con todas elas o modo en que a nosa chegou ata a súa madurez.

No Universo próximo, a mayoría de as galaxias espirais masivas, como a nosa Vía Láctea, mostran unha estrutura alongada en forma de barra nas súas rexións centrais. Pola contra, según as predicións dos modelos teóricos, as condicións físicas e dinámicas do Universo primitivo non deberían permitir a formación de barras nas galaxias más novas e distantes. As barras galácticas teñen un papel fundamental na evolución galáctica, xa que favorecen a mestura de elementos, o cal é esencial para a formación de estrelas de terceira ou cuarta xeración, como é o caso do Sol. Os científicos, en efecto, sospeitan que a barra da Vía Láctea xira cilíndricamente, como o fai un portarrolos de papel hixiénico, canalizando gas cara ao centro da galaxia e provocando refachos de formación estelar.

“As galaxias non sempre foron como as observamos ao noso ao redor, asegura Pablo G. Pérez González segundo asinante do artigo, xa que varían a súa masa e estrutura ao longo da súa vida. Aínda que as galaxias barradas similares á Vía Áctea son comúns no Universo próximo, ata o de agora pensabamos que deberían ser extremadamente raras cando observamos atrás no tempo”.

Ata hai pouco, os científicos pensaban que esa barra central era un signo propio de galaxias que alcanzaran a madurez completa, algo que probablemente non sucedeu ata a metade do camiño evolutivo do Universo. E as observacións feitas co Telescopio Espacial Hubble demostraban, ademais, que o Universo primitivo albergaba moi poucas galaxias barradas.

Pero as extraordinarias capacidades de James Webb están revolucionando a astrofísica, e demostran que o Universo afastado non é exactamente como os científicos esperaban. O novo telescopio, en efecto, pode colleitar seis veces máis luz que o Hubble, o que lle permite ver detalles de galaxias afastadas que ao Hubble escapábanselle.

“Co James Webb, explica Cristina Cabelo tamén coautora do artigo, temos por primeira vez a tecnología e a instrumentación necesarias para estudar en detalle a morfoloxía de galaxias moi afastadas. Investigar cómo as galaxias adquiren a estrutura que as caracteriza hoxe é esencial para comprender os procesos de formación e evolución”.

O achado de ceers-2112, por tanto, demostra que as espirais barradas poden evolucionar en apenas unha fracción do tempo que os científicos consideraban necesario. Segundo Alexander De la Vega, astrónomo da Universidade de California en Riverside e coautor do estudo, poida que en apenas mil millóns de anos.

Segundo este investigador, o descubrimento de ceers-2112 podería cambiar polo menos dous aspectos da astronomía. “En primeiro lugar os modelos teóricos de formación e evolución de galaxias deberán ter en conta que algunhas galaxias vólvense o suficientemente estables como para albergar barras nunha etapa moi temperá da historia do Universo. É posible que eses modelos necesiten axustar a cantidade de materia escura que compón as galaxias no Universo primitivo, xa que se cre que a materia escura afecta a velocidade á que se forman as barras”.

“En segundo lugar o descubrimento de ceers-2112 demostra que se poden detectar estruturas como barras cando o universo era moi novo. O cal é importante porque as galaxias no pasado distante eran máis pequenas que agora, o que dificulta a procura de barras. O descubrimento de ceers-2112 achanda o camiño para que se descubran máis barras no universo novo”.

FONTE: J. Manuel Nieves/abc.es/ciencia

UNHA NOVA ESPECIE DE INVERTEBRADO MARIÑO PREHISTÓRICO

Reconstrución de Arenorbis santameraensis, nova ofiura xurásica descuberta en Asturias / Jocantaro (IG:ferrutxo)

A paleontoloxía é unha xanela ao pasado, a forma que ten a humanidade de satisfacer a súa curiosidade sobre os misterios ocultos desde hai millóns de anos, encerrados nas rochas. Para iso, algúns lugares no mundo son un auténtico privilexio, ben pola calidade dos fósiles que presentan, ou pola súa abundancia. Un lugar particularmente excepcional é a chamada Costa dos Dinosauros, no Principado de Asturias. Neste sitio, a contorna de cantís, constantemente sometidos á acción erosiva do mar, cada certo tempo, os fósiles simplemente emerxen e quedan á vista e ao dispor dos científicos.

É por iso que, entre as poboacións asturianas de Colunga e Lastres inaugurouse, hai 19 anos, o Museo Jurásico de Asturias (MUJA), entidade científica responsable dun gran achado paleontolóxico: unhas ofiuras xurásicas nun estado de conservación exquisito.

As ofiuras, tamén coñecidas como ofiuroideos, de nome científico Ophiuroidea, son criaturas mariñas do grupo dos equinodermos, parentes próximos dos ourizos e estrelas de mar; comparten con eles unha falsa simetría pentarradial (con cinco planos de simetría, un por brazo). Dise que esa simetría pentarradial é falsa: en realidade, os equinodermos pertencen ao gran grupo dos animais bilaterais, e non só móstrano durante o seu desenvolvemento embrionario, na súa etapa adulta teñen unha peza denominada madreporito, unha placa no corpo, entre dous dos brazos, que actúa como válvula para permitir a entrada e saída da auga ao sistema ambulacral, que permite o movemento. Esa peza fai que teña, en realidade, unha simetría bilateral.

Disponse de rexistro fósil de ofiuroideos desde principios do Ordovícico, hai 488 millóns de anos, e seguen existindo na actualidade. Caracterízanse polo seu corpo en forma de disco, desde onde irradian, normalmente, cinco brazos longos, finos, articulados e altamente flexibles. Estes brazos están formados por numerosas placas imbricadas, compostas de carbonato cálcico, o que lles confire unha aparencia única e resistente.

O seu nome, "ofiura," vén do grego ophis, que significa serpe, e oura, que se traduce como cola. Esta denominación é un reflexo da forma dos seus brazos e o seu movemento grácil a través das augas mariñas, parecido á cola dunha serpe.

Os fermosos cantís da costa de Asturias configuran un lugar de historia xeolóxica rica e un tesouro para os amantes da paleontoloxía. Hai uns 195 millóns de anos, o que hoxe son os estratos de calcaria gris da Formación Rodiles era un mar de augas pouco profundas, unha contorna exuberante de biodiversidade. Nas súas rochas acháronse abundantes fósiles de dinosauros, pterosaurios, réptiles mariños, peixes e multitude de invertebrados, fauna asociada a este tipo de ecosistemas litorais.

O último descubrimento realizado polos científicos do MUJA son un grupo de ofiuras, fáciles de recoñecer pola súa distintiva morfoloxía. Con todo, non foi tan fácil identificar a especie exacta. A pesar dalgunhas similitudes co xénero Arenorbis do Triásico, estas ofiuras pertencen ao Xurásico e presentan trazos únicos que as distinguen e que lles valeron o seu novo nome: Arenorbis santameraensis, nome dedicado á localidade de Santa Mera, en Villaviciosa, unha aldea próxima aos cantís que atesouraban estes fósiles.

 

Fósil de Arenorbis santameraensis, nova ofiura xurásica descuberta en Asturias / Thuban Rodríguez

No contexto paleontolóxico, resulta intrigante a interacción de Arenorbis santameraensis coa súa contorna mariña prehistórica. Hai uns 195 millóns de anos, no Xurásico Inferior, a rexión actual do norte de España tiña un aspecto moi diferente. Os mares xurásicos cubrían vastas extensións do continente europeo, e albergaban unha diversidade de vida mariña asombrosa. Ademais dos ofiuroideos, abundaban criaturas agora extintas como os icónicos amonites, braquiópodos, crustáceos decápodos e outros grupos de invertebrados mariños.

Este descubrimento representa un fito importante na investigación científica. Ata o de agora, pensábase que o xénero Arenorbis limitábase ao Triásico Medio, pero grazas aos exemplares asturianos, hoxe sabemos que a súa existencia esténdese ata o Xurásico. Este achado amplía a nosa comprensión de como as ofiuras evolucionaron e adaptáronse aos cambios na súa contorna ao longo de millóns de anos.

Este novo fósil é testemuña, como moitos outros, da riqueza da historia natural de España. O equipo do MUJA, composto por Laura Piñuela e José Carlos García Ramos, xunto co investigador Ben Thuy, do Museo de Historia Natural de Luxemburgo, mostraron unha nova páxina no libro da vida prehistórica, unha que celebra a curiosidade e a investigación científica na súa máxima expresión, publicada en Swiss Journal of Palaeontology.

FONTE: Álvaro Bayón/muyinteresante.es

O NÚCLEO DE MARTE NON É COMO PENSABAMOS

Un estudo recente sobre o noso enigmático veciño, Marte, lanzou luz sobre os detalles dunha capa fundida dentro do núcleo do planeta vermello, o que obrigou aos científicos para repensar concepcións previas sobre a súa estrutura interna e historia xeolóxica. Os investigadores identificaron unha capa delgada, non detectada previamente, de silicatos fundidos, esencialmente rocha líquida, situada entre o manto e o núcleo de Marte.

O equipo internacional de científicos comparouno cunha "manta calefactora" e din que o descubrimento suxire que é probable que o núcleo marciano sexa máis pequeno e máis denso do que se pensaba anteriormente. Os seus achados foron descritos como "as estimacións máis exactas e precisas ata o momento da estrutura do núcleo e o manto de Marte". Así, o núcleo de aliaxe de ferro líquido de Marte estaría rodeado por unha capa de silicato (magma) completamente fundido duns 150 quilómetros de espesor, tal e como explican os expertos en senllos estudos publicados na revista Nature (1) e (2).

Nas dúas investigacións, os autores analizaron o último lote de datos sísmicos do módulo InSight da NASA en combinación con simulacións de principios e modelos xeofísicos para producir as súas estimacións do tamaño e a composición do núcleo marciano. A estrutura interna do Planeta Vermello foi cartografada orixinalmente pola misión InSight da NASA, que aterrou en Marte en novembro de 2018 e concluíu a súa misión o ano pasado. Os científicos descubriron que, anteriormente, malinterpretárase esa capa fundida como a superficie do núcleo. Esta diminución no radio do núcleo implica unha densidade maior que a estimada no estudo anterior.

Na idea orixinal, Marte tiña un manto solidificado e un núcleo líquido cun radio de 1.830 quilómetros. As ondas sísmicas máis débiles reflectiríanse a esa distancia, o que suxire que ese sería o tamaño do núcleo. Con todo, os datos dos martemotos producidos polo impacto dun meteorito ofreceu os datos que necesitaban para comprobalo. Un material sólido e ríxido terá un perfil sísmico diferente ao dun elástico e brando. O evento desencadeou ondas que poderían propagarse a través das capas máis profundas. Se o manto era sólido e coa mesma composición en todas partes, o movemento destas ondas non podería explicarse.

Os dous equipos fixeron medicións independentes e descubriron que a forma en que as ondas sísmicas rebotan ao redor de Marte indica a presenza dunha capa de rocha fundida duns 150 quilómetros de espesor que rodea o núcleo. Isto indicaría que o núcleo é máis pequeno: entre 1.650 e 1.675 quilómetros de radio. E esa "manta" que rodea o núcleo marciano cumpre unha dobre función: illar o núcleo, evitando así a perda de calor, e concentrar elementos radioactivos que producen calor a través da súa desintegración.

 

Representación do núcleo de Marte / IPGP-CNES

Estes achados outorgan peso á hipótese de que o Marte primitivo estaba envolvido por un océano fundido. Este océano de magma cristalizaría co tempo, creando unha capa de silicato rica en ferro e materiais radioactivos na base do manto.

"A súa existencia pode axudarnos a saber se se poden xerar e manter campos magnéticos, como se arrefrían os planetas co tempo e tamén como cambia a dinámica dos seus interiores co tempo", dixo Vedran Lekic, profesor da Universidade de Maryland.

"A cobertura térmica do núcleo metálico de Marte pola capa líquida na base do manto implica que se necesitan fontes externas para xerar o campo magnético rexistrado na codia marciana durante os primeiros 500 a 800 millóns de anos da súa evolución", explicou Henri Samuel do Centro Nacional Francés de Investigación Científica e coautor dun dos traballos. "Estas fontes poderían ser impactos enerxéticos ou movementos do núcleo xerados por interaccións gravitacionais con satélites antigos que desde entón desapareceron".

Aínda que os dous artigos coinciden na natureza fundida da capa e no seu tamaño, teñen teorías diferentes sobre como chegou alí, así que haberá que esperar a estudos futuros que axuden a seguir perfilando a misteriosa historia e evolución de Marte.

FONTE: Sarah Romero/muyinteresante.es

UN SIMIO DE HAI 12 MILLÓNS DE ANOS DESPOIS DUN LIFTIN FACIAL

Na imaxe, o cranio de Pierolapithecus catalaunicus tal e como foi descuberto en 2004 (esquerda), tras a súa preparación inicial (centro) e tras a reconstrución virtual levada a cabo neste estudo / David Alba (esquerda), Salvador Moyá-Sola (centro), Kelsey Pugh (dereita)

Un novo estudo liderado por científicos do Museo Americano de Historia Natural, Brooklyn College, e o Instituto Catalán de Paleontoloxía Miquel Crusafont conseguiu reconstruír o cranio, ben conservado aínda que moi danado, dunha gran especie de simio que viviu hai uns 12 millóns de anos, Pierolapithecus catalaunicus, que resulta crucial para entender a evolución humana. Os investigadores describen os seus achados nun artigo recentemente publicado en Proceedings of the National Academy of Sciences.

Pierolapithecus catalaunicus, descrito por primeira vez en 2004 no nordés de España, pertencía a un grupo diverso de especies de simios, agora extinguidos, que viviron en Europa entre hai 15 e 7 millóns de anos. En paleontoloxía, as características do cranio e os dentes son extremadamente importantes para establecer as relacións evolutivas entre as distintas especies fósiles, e atopar esta clase de material xunto aos ósos do resto do esqueleto, permite aos científicos non só de situar con precisión a especie na árbore familiar dos homínidos, senón tamén aprender máis sobre a bioloxía do animal e a súa adaptación o medio ambiente que o rodeaba.

Traballos previos levados a cabo con restos de Pierolapithecus suxiren que xa existía un deseño corporal vertical anterior ás adaptacións que permitiron aos nosos afastados antepasados colgarse das ramas das árbores e moverse entre elas. Con todo, persiste o debate sobre o lugar evolutivo da especie, en parte debido aos danos ao cranio.

O maior problema é que o rexistro fósil é fragmentario, e moitos especímenes están incompletos e distorsionados, explica Ashley Hammond, coautor do estudo, o cal fai difícil chegar a un consenso sobre as relacións evolutivas dos simios fósiles clave que son esenciais para entender tanto ao mono como á evolución humana.

Para tratar de resolver estas preguntas, os investigadores utilizaron tomografías computarizadas para reconstruír virtualmente o cranio de Pierolapithecus, comparalo con outras especies de primates e modelar despois a evolución da características clave da estrutura facial do simio. Deste xeito, descubriron que Pierolapithecus comparte similitudes na forma e tamaño da cara xeral con grandes simios, tanto fosilizados como vivos, pero tamén que ten trazos faciais distintos que non se atopan noutros simios do Mioceno Medio. Os resultados son consistentes coa idea de que esta especie representa a un dos primeiros membros dos grandes simios e a familia humana.

Outra das conclusións do estudo é que o cranio de Pierolapithecus está máis preto en forma e tamaño ao antepasado común do que evolucionaron tanto os grandes simios actuais como os humanos.

FONTE: Jose Manuel Nieves/abc.es/ciencia

SEGUNDO CINTO DE KUIPER?

Máis aló do cinto de Kuiper, nos bordos externos do noso Sistema Solar, un equipo internacional de astrónomos topouse con algo realmente inusual: unha ducia de grandes obxectos, de tamaño planetario e nunca observados ata o de agora. Os obxectos, cuxa detección debe aínda confirmarse ao 100%, apuntan á existencia dun ’segundo cinto de Kuiper’, un novo sector ata o de agora descoñecido do Sistema Solar e que se estendería moito máis alá da órbita de Plutón.

Os investigadores, que anunciaron os seus achados durante a 54 edición da Conferencia de Ciencia Lunar e Planetaria, en Houston, confirman algo que xa sabiamos pero que non deixa de sorprendernos: a influencia do Sol chega moito máis alá dos oito mundos que forman o núcleo do noso sistema planetario.

Máis aló de Neptuno, en efecto, o último dos planetas e que se atopa a unha distancia de 30 Unidades Astronómicas do Sol (unha UA equivale á distancia Terra-Sol, 150 millóns de km) o Sistema Solar esténdese polo menos outras 100 Unidades Astronómicas máis. E máis aló da ’heliopausa’, onde o vento solar se difumina no medio interestelar e perde a súa influencia magnética, atópase a Nube de Oort, un inmenso depósito de cometas e asteroides, atrapados aínda pola gravidade do Sol, que os científicos cren que se estende a máis aló das 1.000 Unidades Astronómicas.

Segundo explican os autores no seu artigo, que aínda debe ser aceptado para a súa publicación nunha revista científica, os 12 posibles obxectos masivos atópanse a unhas 60 UA do Sol, e atopáronos mentres buscaban novos obxectivos para a nave New Horizons, da NASA, que tras estudar Plutón atópase agora a 57 UA de distancia e diríxese cara á heliopausa, nunha ’misión estendida’ que se estende ata finais de 2029.

A propia New Horizons, explica Alan Stern, o investigador principal desta misión, é bombardeada continuamente por partículas de po a medida que se penetra no espazo profundo, "e a explicación máis simple para iso é que hai máis cousas por aí que aínda non detectamos".

Os obxectos, por outra banda, atoparíanse a unhas 10 UA de distancia do propio cinto de Kuiper (1.500 millóns de km), e iso suxire que poderían estar a ser ’roubados’ do cinto por algo moi masivo que se atopa máis aló. Segundo os investigadores, ese ’algo’ podería ser un segundo cinto de Kuiper máis distante, un novo sector do noso sistema repleto de obxectos descoñecidos.

Para tratar de confirmalo, os investigadores revisan agora os últimos datos, posteriores ao seu descubrimento, para ver se confirman os achados. Cheos de optimismo, aseguran que aínda que esa confirmación non se produza, a propia nave New Horizons, que nos próximos anos atravesará esa zona, podería chegar a ver os obxectos directamente.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia

UNHA NOVA ESPECIE DE DINOSAURO ACOIRAZADO

Holotipo do Vectipelta barretti exposto no Museo Dinosaur / IsleEotyrannu5/Wikimedia e Reconstrución do fósil atopado na illa de Wight / Pond, S. et al. 2023

Levamos centos de anos descubrindo dinosauros na illa de Wight, na costa sur de Inglaterra. A variedade dos fósiles achados vai desde grandes herbívoros de pescozo longo e depredadores como os espinosaurios a pequenos dinosauros e aves rapaces que evolucionaron dos terópodos carnívoros como Tyrannosaurus rex ou Velociraptor.

A estes especímenes hai que sumarlle un novo descubrimento: Vectipelta barretti, un dinosauro acoirazado que viviu Hai 140 millóns de anos.

Os anquilosaurios son un clado diverso de dinosauros caracterizados por ter un corpo ancho, extremidades curtas e o corpo recuberto dunha armadura dérmica desde a cabeza á cola. Acháronse restos fósiles destes animais en todos os continentes, pero, a pesar da cantidade e diversidade de dinosauros atopados na illa de Wight, os acoirazados apenas apareceron, pois ata o de agora só atopáronse restos dunha especie chamada Polacanthus foxii, descuberto a principios de 1865.

Con todo, desde iste ano 2023 xa non é o único anquilosaurio da illa. Stuart Pond, do Museo de Historia Natural de Londres, encabezou un equipo de investigación que se encargou de analizar un fósil nun estudo cuxos resultados publicáronse na revista Journal of Systematic Palaeontology, onde describiron unha nova especie: Vectipelta barretti, que recibiu este nome en honra a Paul Barrett, un dos maiores expertos de dinosauros do mundo, asociado ao museo londinense.“Este é o primeiro anquilosaurio da Illa de Wight nuns 142 anos, que foi cando se describiu oficialmente o último. Foi bastante emocionante. O espécime foi escavado a principios dos anos 90 e finalmente foi ingresado no Museo Dinosaur Isle, que é onde comezamos a traballar nel”.

Vectipelta barretti viviu hai uns 125 millóns de anos, cando o supercontinente Panxea xa se separou en varias illas e a temperatura media do planeta era maior á que temos na actualidade. Este dinosauro habitou un territorio que debeu ter un clima similar ao do Mediterráneo de hoxe día, cunha illa cuberta de bosques húmidos de coníferas e fentos.“Nestes bosques viviría unha ampla gama de animais, desde o insecto máis pequeno ata o dinosauro máis grande. Os cursos de auga albergaban ras, peixes, tartarugas e crocodilos, mentres que pequenos lagartos e mamíferos que andaban polas beiras. Os pterosaurios estarían revoloteando polo aire, mentres grandes dinosauros terópodos depredadores axexaban ás súas presas entre as árbores”.

Este ambiente do Cretácico no que hoxe é a illa de Wight pódese imaxinar e reconstruír grazas ao fabuloso rexistro fósil que se conservou na zona. Segundo explicou Stuart Pond:“A Illa de Wight era en realidade parte dunha chaira aluvial atravesada por un sistema fluvial serpenteante. Lonxe, cara ao norte, ao redor de onde está Cornwall, había unha cadea de montañas que alimentaban todo isto. A chaira aluvial estivo suxeita a incendios forestais ocasionais e tamén a inundacións catastróficas de gran magnitude. Isto significou que periodicamente enormes volumes de auga xurdían a través da paisaxe, arrastrando masas de vexetación e calquera animal desafortunado ata formar charcos de curta duración que se formaban en áreas baixas. Estes leitos de entullos de materia orgánica quedaron cubertos de sedimentos e selaxes durante máis de 140 millóns de anos”.

Un escenario temible para a vida do momento, pero excepcional para a conservación de fósiles ao momento de facer da illa de Wight uno dos mellores lugares do mundo para estudar aos dinosauros.

FONTE: Fran Navarro/muyinteresante.es/ciencia