NOTICIAS DAS CIENCIAS

Atopan en Brasil un réptil de 240 millóns de anos con armadura ósea e pescozo longo: viviu antes que os dinosauros e revela un antigo vínculo con África cando Panxea aínda existía

Reconstrución artística de Tainrakuasuchus bellator, un antigo parente dos crocodilos que habitou a Terra millóns de anos antes de que aparecesen os dinosauros / Caio Fantini

Nas áridas terras do sur de Brasil, os restos dunha criatura que viviu hai 240 millóns de anos saíron á luz para reescribir un capítulo esquecido da historia evolutiva. Bautizado como Tainrakuasuchus bellator, este depredador de corpo alongado, dentes afiados e lombo cuberto por unha armadura ósea, non era un dinosauro como a primeira ollada podería parecer, senón un afastado antepasado dos crocodilos modernos. O seu achado non só cambia o que sabiamos sobre os primeiros grandes réptiles do planeta, senón que tamén lanza novas pistas sobre as antigas conexións entre os continentes hoxe separados por océanos.

O estudo, publicado recentemente no Journal of Systematic Palaeontology, foi dirixido por un equipo brasileiro de paleontólogos que escavou o fósil no municipio de Doa Francisca, no estado de Rio Grande do Sul. O que atoparon é unha peza escasa e valiosa do quebracabezas triásico: un representante case descoñecido dos pseudosuquios, un grupo de arcosaurios que inclúe aos devanceiros directos dos crocodilos e que compartiron o seu mundo cos primeiros dinosauros, antes de que estes dominasen a Terra.

O máis rechamante de Tainrakuasuchus bellator é que viviu nun período anterior ao auxe dos dinosauros. O Triásico Medio, hai uns 240 millóns de anos, foi unha era de transición e experimentación evolutiva, onde múltiples grupos de réptiles loitaban pola supremacía. Nese contexto, este réptil alzábase como un depredador áxil e ben adaptado. O seu corpo alcanzaba os 2,4 metros de lonxitude e pesaba uns 60 quilos. Tiña un pescozo longo e flexible, unha mandíbula fina repleta de dentes curvados cara atrás, perfectos para atrapar presas esvaradías, e unhas costas protexidas por osteodermos, placas óseas que funcionan como unha armadura natural, moi similar á dos crocodilos actuais.

A pesar da súa aparencia que lembra vagamente aos dinosauros, Tainrakuasuchus pertencía a outra rama da árbore evolutiva. A súa estrutura pélvica, por exemplo, é un dos trazos crave que permite distinguilo dos verdadeiros dinosauros. En lugar de camiñar ergueito sobre as patas traseiras como moitos dos seus contemporáneos, crese que se desprazaba en catro patas, o que suxire un estilo de vida máis similar ao dun crocodilo terrestre que ao dun dinosauro bípedo.

O seu deseño corporal revela un depredador rápido, capaz de realizar ataques precisos. Non era o máis grande do seu ecosistema (sábese que convivía con outros réptiles de ata sete metros de lonxitude) pero si un dos máis especializados. A súa anatomía suxire que cazaba con movementos súbitos e certeiros, probablemente emboscando ás súas presas desde unha posición baixa, usando a súa camuflaxe natural e a súa velocidade como principais armas.

O achado de Tainrakuasuchus bellator pon de relevo a diversidade ecolóxica dos ecosistemas triásicos en Sudamérica. En contra da idea popular de que a vida antes dos dinosauros era simple ou pouco desenvolvida, o que mostra este fósil é unha rede de nichos ecolóxicos ben definidos, con depredadores medianos, grandes carroñeros e presas especializadas.

Os pseudosuquios, grupo ao que pertence este novo réptil, eran especialmente variados. Algúns tiñan corpos robustos capaces de enfrontarse a presas grandes, mentres que outros eran esveltos e veloces, adaptados para cazar pequenos animais. A existencia de Tainrakuasuchus suxire que estes réptiles non só eran comúns, senón que dominaban amplos territorios antes de que os dinosauros irrompesen como os novos titáns do Mesozoico.

Ademais, o descubrimento axuda a encher un baleiro xeográfico importante. Ata o de agora, fósiles deste tipo de réptiles atopáronse sobre todo no hemisferio norte e nalgunhas rexións de África. A aparición dun exemplar tan completo en Brasil reforza a idea de que Sudamérica foi un centro vital para a evolución temperá dos arcosaurios.

Un dos aspectos máis fascinantes do descubrimento é a súa conexión cun réptil moi similar achado en Tanzania na década de 1930: Mandasuchus tanyauchen. Ambos compartían características anatómicas notables, e o máis revelador é que viviron nunha época na que Sudamérica e África formaban parte do supercontinente Panxea.

Durante o Triásico, non existían os océanos que hoxe separan os continentes. As masas de terra estaban unidas, permitindo que animais como Tainrakuasuchus desprazásense libremente por zonas que agora son Brasil, Namibia ou Tanzania. A existencia de especies tan similares en lados opostos do Atlántico moderno demostra que había unha fauna compartida, unha biodiversidade global que se fragmentó tras a separación continental.

Tainrakuasuchus bellator / Caio Fantini

Este vínculo entre fósiles africanos e suramericanos non só ten implicacións bioxeográficas, senón que tamén permite reconstruír con maior precisión os roteiros de dispersión e adaptación destes animais. O que antes era só unha hipótese paleogeográfica agora ten un rostro: o do crocodilo guerreiro de Brasil.

O que fai tan especial a Tainrakuasuchus bellator non é só a súa antigüidade ou a súa estraña mestura de trazos, senón o que representa para a historia evolutiva. Os paleontólogos levan décadas tentando comprender como foi a transición entre os réptiles primitivos do Paleozoico e os grandes grupos do Mesozoico. Este novo fósil, extremadamente raro e ben conservado, ofrece unha peza crave nese crebacabezas.

O feito de que fose atopado en 2025, tras unha coidadosa escavación e preparación en laboratorio, lembra que aínda queda moito por descubrir baixo os nosos pés. Rexións como o sur de Brasil, pouco exploradas en comparación con outros xacementos famosos, poden conter segredos que cambien por completo nosa visión do pasado remoto.

En última instancia, Tainrakuasuchus bellator non é só unha nova especie nos libros científicos. É un símbolo dunha época esquecida, dun mundo onde os réptiles dominaban antes do ascenso dos dinosauros, e onde Sudamérica e África eran parte dun mesmo territorio salvaxe e compartido. O seu achado demostra que a historia natural segue chea de misterios, esperando a ser contados por quen se atreva a escavar máis aló da superficie.

FONTE: Christian Pérez/muyinteresante.com

Un achado único: científicos secuencian o ARN máis antigo do mundo e descobren como morreu un mamut hai 39.000 anos

Descobren nun mamut lanudo o ARN máis antigo da historia / Recreación artística/ChatGPT-4ou/Istock

Nun recuncho xeado do nordés siberiano, atrapado durante milenios nas entrañas do permafrost, un mamut lanudo alcumado Yuka rompeu un récord que ninguén cría alcanzable. O seu corpo, asombrosamente conservado desde hai uns 39.000 anos, non só mantiña intactos músculos, pel e ósos. Tamén conservaba algo que se cría completamente imposible: fragmentos de ARN, as moléculas efémeras que dan as ordes finais antes de que un organismo morra.

Este achado, documentado nun novo estudo publicado na revista Cell por un equipo internacional liderado polo paleoxenetista Emilio Mármore-Sánchez, representa a primeira vez que os científicos logran secuenciar con éxito ARN dun animal tan antigo. Yuka non é só un fósil conxelado: é unha cápsula do tempo biolóxica que permitiu observar a actividade xenética real dun animal do Pleistoceno nos seus últimos momentos de vida.

Mentres o ADN funciona como un manual de instrucións (o código base que define que é un organismo), o ARN é quen executa esas instrucións. É a molécula que entra en acción cando unha célula necesita producir unha proteína, responder ao estrés, activar un proceso vital ou mesmo preparar ao corpo para a morte. Noutras palabras, o ARN non di quen foi Yuka, senón como viviu os seus últimos segundos.

Este matiz é esencial. A paleoxenética avanzou a pasos axigantados grazas ao estudo do ADN antigo, capaz de resistir mesmo máis dun millón de anos. Pero o ARN era o elo perdido. A súa fraxilidade química e a súa curta vida útil convertíano nun candidato improbable para a investigación prehistórica. Ata o de agora, a mostra máis antiga de ARN secuenciado pertencía a un cachorro de lobo de 14.000 anos, tamén achado no permafrost. Yuka triplicou esa antigüidade.

Estímase que Yuka tiña entre cinco e seis anos ao momento da súa morte / Valeri Plotnikov

Para o estudo, os investigadores analizaron mostras de pel e músculo de dez mamuts lanudos distintos, todos preservados nas xeadas terras de Yakutia, en Siberia. Só tres deles contiñan ARN detectable, e unicamente un, Yuka, ofrecía fragmentos o bastante completos e abundantes como para ser analizados en profundidade.

A razón desta excepcional conservación non se debe ao azar. Yuka foi atopado en 2010 por cazadores de cabeiros, e o seu estado era tan perfecto que parecía falecer semanas antes, non milenios atrás. Desde entón, foi conservado en condicións controladas no Museo Estatal de Yakutsk, a temperaturas de -10 ºC. Esta contorna, sumado ao rápido congelamiento tras a súa morte, permitiu un fenómeno case imposible: a preservación dun material xenético tan volátil como o ARN.

O equipo de investigación extraeu ARN do músculo de Yuka e comparouno co xenoma do elefante asiático, o seu parente máis próximo vivo. A análise revelou algo extraordinario: os xenes que estaban activos no momento da súa morte estaban relacionados coa contracción muscular, a regulación metabólica baixo estrés e a fatiga muscular extrema. Algúns fragmentos correspondían a microARN, pequenas moléculas que regulan a expresión xenética e que nunca antes detectáronse en animais extintos desta antigüidade.

Todo suxire que Yuka morreu tras un episodio intenso de esforzo físico. Non se trata de mera especulación. As marcas de garras no seu corpo, analizadas en investigacións anteriores, apuntan a un ataque de depredadores (posiblemente leóns das cavernas) do que tentou escapar desesperadamente, quedando finalmente atrapado nunha lameira. O ARN capturado representa ese instante: os seus músculos activando os últimos mecanismos de resistencia antes de renderse á morte.

Ademais, os investigadores atoparon ARN proveniente do cromosoma Y, o que permitiu confirmar que Yuka era un macho, corrixindo unha interpretación previa baseada en trazos morfolóxicos externos.

Este descubrimento non só emociona polo anecdótico ou espectacular. Supón un salto metodolóxico e conceptual. Os científicos lograron demostrar que o ARN pode conservarse durante decenas de miles de anos se as condicións son as adecuadas. Más aínda, abren a porta a un novo campo de estudo: a paleotranscriptómica, a análise dos transcriptomas (o conxunto de ARN activo) de organismos extintos.

Grazas a esta nova vía, non só será posible identificar que xenes tiñan os animais do pasado, senón cales estaban en funcionamento, en que tecidos e baixo que condicións. Esta información, inaccesible ata o de agora, pode revolucionar a nosa comprensión sobre como viviron, morreron e adaptáronse ao contorna especies desaparecidas hai milenios.

Pero hai máis. Os expertos suxiren que estas técnicas poderían aplicarse tamén a antigos virus de ARN, como os da gripe ou os coronavirus, se se achan en restos humanos ou animais suficientemente ben conservados. Isto permitiría estudar a evolución de virus antigos e anticipar riscos potenciais nun mundo onde o desxeo do permafrost podería liberar patógenos esquecidos.

Yuka xa era famoso antes deste estudo. Pero agora convértese nun emblema do que a ciencia moderna pode lograr cando combina tecnoloxía punteira, intuición paleontolóxica e un pouco de sorte. É posible que no futuro se secuencien máis ARN antigos. Talvez atópense outros microARN únicos. Quizá mesmo fragmentos de virus que viviron nas súas entrañas.

O certo é que este mamut xuvenil, atrapado entre o xeo e a eternidade, ofreceunos algo que ningunha momia exipcia, fósil xurásico ou óso neandertal: un retrato molecular do instante en que a vida se apaga. Un latexado conxelado no tempo.

FONTE: Christian Pérez/muyinteresante.com

Un novo achado reforza a posibilidade de vida na lúa Encélado

Algúns elementos foron descubertos polos chorros de auga de fracturas na lúa / Captura de pantallas: Nasa 

Novos datos obtidos da misión Cassini da NASA revelan que Encélado, unha das lúas xeadas de Saturno, emite calor por ámbolos polos, un achado que reforza a posibilidade de que este corpo celeste reúna as condicións necesarias para albergar vida.

O estudo, publicado na revista Science Advances e liderado por investigadores da Universidade de Oxford, o Instituto de Investigación do Suroeste e o Instituto de Ciencias Planetarias de Tucson (Estados Unidos), achega a primeira evidencia dun fluxo de calor significativa no polo norte da lúa. Ata o de agora, críase que a perda de enerxía térmica concentrábase unicamente no polo sur, onde Cassini detectara columnas de xeo e vapor de auga emanando desde fisuras na superficie.

Os científicos analizaron observacións realizadas pola sonda en dous momentos clave (o inverno de 2005 e o verán de 2015) para comparar as temperaturas superficiais da rexión polar norte. Ao contrastar os modelos térmicos previstos cos datos infravermellos, descubriron que esa zona era moito máis cálida do esperado, unha diferenza que só pode explicarse polo escape de calor desde o océano subterráneo que xace baixo a súa codia xeada.

Segundo os autores, esta perda de enerxía por ámbolos polos suxire que Encélado mantén un equilibrio térmico interno, resultado do quecemento por mareas: a atracción gravitacional de Saturno deforma a lúa de maneira continua, xerando calor no seu interior. Este mecanismo, explican, permite conservar líquido o océano subterráneo ao longo de escalas xeolóxicas, evitando que se conxele por completo ou, no extremo contrario, que a súa actividade vólvase inestable.

“Encélado é un dos obxectivos máis prometedores na procura de vida extraterrestre. Comprender como se regula a súa enerxía a longo prazo é esencial para saber se pode manter unha contorna habitable”, sinalou Georgina Miles, investigadora de Oxford e coautora do traballo.

Encélado espertou o interese da comunidade científica desde que Cassini confirmou a existencia dun océano salgado baixo a súa superficie, rico en compostos como fósforo e hidrocarburos complexos. A combinación de auga líquida, calor e os elementos químicos adecuados convérteo, segundo os expertos, nun dos lugares máis propicios do sistema solar para o desenvolvemento de formas de vida fóra da Terra.

O reto agora é determinar canto tempo existiu ese océano subterráneo e se foi estable o tempo suficiente para que se desenvolvan procesos biolóxicos. A resposta a esa incógnita podería achegar á ciencia un paso máis a resolver unha das grandes preguntas: se estamos sós no universo.

FONTE: eltiempo.com

Revolución na paleontoloxía: un fósil enterrado durante 67 millóns de anos cambia o que sabiamos do T. rex, confirmando a existencia doutra especie depredadora

Todo indica que Nanotyrannus foi un parente máis pequeno e esvelto do Tyrannosaurus rex, co que conviviu nos mesmos territorios do Cretácico / Ilustración: Anthony Hutchings

No corazón fósil de Montana, enterrado entre capas de tempo e misterio, xacía desde 2006 un dos achados máis enigmáticos da paleontoloxía moderna: o fósil coñecido como os “dinosauros en duelo”. Un triceratops e un pequeno tiranosaurio atrapados en combate mortal, coma se o tempo inmortaliara a súa loita. Hoxe, esa escena prehistórica volveu a escribir a historia.

Un novo estudo publicado na revista Nature acaba de resolver unha das controversias máis intensas do mundo dos dinosauros: era Nanotyrannus un verdadeiro depredador do Cretácico ou só unha versión xuvenil de Tyrannosaurus rex? A resposta, segundo os investigadores, é clara: Nanotyrannus existiu, cazou e morreu como unha especie distinta.

Desde que un pequeno cranio fósil foi descuberto nos anos 40 na formación Hell Creek de Montana, a súa identidade foi obxecto de intensas disputas científicas. En 1988 déuselle o nome de Nanotyrannus lancensis, pero moitos expertos insistiron durante décadas en que non era máis que un T. rex en plena adolescencia. O argumento parecía lóxico: un corpo máis pequeno, proporcións diferentes… non eran seica as características normais dun dinosauro que aínda estaba a medrar? Pero a nova análise do fósil desmontou esta teoría peza por peza.

O que o equipo de paleontólogos atopou vai máis aló de simples diferenzas de tamaño. O esqueleto en cuestión, que agora foi identificado como un adulto Nanotyrannus duns 20 anos, presenta unha combinación de características anatómicas imposibles de reconciliar cun T. rex novo.

Para empezar, os seus brazos eran máis longos que os do mismísimo T. rex adulto. Un dato sorprendente, xa que non hai ningún precedente evolutivo que suxira que os brazos se acurtan durante o crecemento nos dinosauros. Ademais, contaba con máis dentes que calquera T. rex de calquera idade, unha estrutura cranial diferente, e roteiros nerviosos e cavidades sinusales únicas que se desenvolven en etapas temperás do crecemento e non cambian coa idade.

Más revelador aínda foi o estudo dos seus ósos baixo o microscopio. O equipo identificou un patrón de aneis de crecemento que indicaban que o animal alcanzara a madurez: non estaba en desenvolvemento, non era un adolescente. Era adulto. E, con todo, o seu tamaño non superaba os 6 metros de longo, fronte aos máis de 12 do T. rex. Pesaba apenas unha décima parte. Noutras palabras, non estaba a medio camiño de ser un T. rex. Era outra cousa.

Este descubrimento non só valida a Nanotyrannus como especie real, senón que transforma por completo nosa imaxe do ecosistema no que vivía o T. rex. Xa non se trata dunha contorna dominada por un único superdepredador. Agora sabemos que existía polo menos outro tiranosaurio, máis áxil, máis pequeno, que compartía o mesmo territorio.

O estudo propón que Nanotyrannus ocupaba un nicho ecolóxico distinto ao do T. rex. En lugar de competir directamente, posiblemente alimentábase de presas máis pequenas ou máis veloces. Unha estratexia similar á que se observou en Asia con Tarbosaurus e Alioramus, dúas tiranosaurios que coexistiron sen eliminarse entre si.

O panorama que emerxe é moito máis dinámico e complexo: unha rede de depredadores con distintas especializacións, cazando nun mundo que se extinguía.

A investigación tamén propón unha nova clasificación evolutiva. Nanotyrannus non sería simplemente un parente do T. rex, senón que pertencería ao seu propio grupo, os Nanotyrannidae, posiblemente orixinado no que hoxe é o leste de América do Norte. Este achado abre a porta á posibilidade de que moitos outros fósiles pequenos ata o de agora atribuídos a T. rex xuvenís poderían pertencer en realidade a especies aínda non identificadas.

O caso máis notable é o do fósil alcumado “Jane”, descuberto en 2001. Ata o de agora, fora considerado por moitos como un T. rex adolescente. Pero a nova análise reclasifícao como Nanotyrannus lethaeus, unha especie completamente nova dentro do mesmo xénero.

Con cada nova peza que encaixa no quebracabezas, o final da era dos dinosauros vólvese máis fascinante, máis violento… e máis poboado.

Aínda que a evidencia é contundente, algúns paleontólogos seguen mostrando cautela. A ciencia, como ben saben os seus practicantes, de cando en cando ofrece certezas absolutas. Nun campo como a paleontoloxía, onde cada novo fósil pode cambiar a narrativa, os debates nunca terminan do todo. Pero este novo estudo establece un novo punto de partida, unha base desde a cal futuras investigacións deberán reformular moitas das súas hipóteses sobre o crecemento, a evolución e a diversidade dos tiranosaurios.

Este achado tamén obriga a reexaminar moitos estudos anteriores sobre a bioloxía do T. rex. Desde a súa forma de cazar ata o seu crecemento, moito do que se pensaba podería estar baseado en datos contaminados por unha falsa equivalencia entre adultos e xuvenís de distintas especies.

Nanotyrannus pasou décadas atrapado entre a categoría de “especie lexítima” e “fase de crecemento”. Hoxe, grazas á precisión das análises modernas, libérase desa ambigüidade. Foi un cazador áxil, cunha anatomía especializada e unha historia propia que contar. Viviu xunto ao rei dos dinosauros, pero non á súa sombra. Foi parte dese último gran acto da era mesozoica. E agora, por fin, recibe o recoñecemento que merecía.

FONTE: Chistrian Pérez/muyinteresante.com

Os científicos, atónitos ao ver como a codia terrestre está a desgarrarse baixo o Pacífico

Diagrama dos procesos recentemente descubertos na zona de subducción de Cascadia, fronte ás costas pacíficas de América do Norte / Universidade Estatal de Louisiana 

Liñas de fractura no fondo oceánico filmadas polo sumergible E/V Nautilus / (Youtube)

Por primeira vez na historia, científicos observaron directamente o punto de colisión onde unha placa tectónica mergúllase debaixo doutra, rompéndose activamente. Capturado cunha claridade sen precedentes, o descubrimento lanza nova luz sobre como evoluciona a superficie da Terra e expón novas preguntas sobre futuros riscos de terremotos no noroeste do Pacífico.

É unha morte provocada dunha das forzas máis colosais do planeta. Para que a tectónica de placas funcione, as zonas de subducción (eses motores xeolóxicos que reciclan a cortiza terrestre) deben extinguirse. "Conseguir que unha zona de subducción póñase en marcha é como tentar empuxar un tren costa arriba", explica Brandon Shuck, xeólogo da Universidade Estatal de Luisiana e autor principal do estudo publicado en Science Advances. "Para terminalo necesítase algo dramático, basicamente, un accidente de tren". O equipo de Shuck acaba de atopar os restos dese accidente.​

O escenario deste drama xeolóxico é a zona de subducción de Cascadia, fronte á costa de Vancouver. Alí, a placa Explorer e a de Juan de Fuca afúndense baixo América do Norte. Pero non o fan de forma limpa. O estudo científico revela que a placa estase rompendo ao longo da Zona de Falla de Nootka (NFZ), unha cicatriz duns 20 quilómetros de ancho que corta a codia oceánica perpendicularmente á fosa de subducción. Esta falla non apareceu da nada: é o resultado dun proceso que comezou hai uns catro millóns de anos, cando un cambio no movemento das grandes placas do Pacífico e América do Norte obrigou á cortiza local a reorganizarse.​

Os datos sísmicos de alta resolución mostran que a NFZ actúa como unha xigantesca cizalla. O proceso foi gradual: primeiro, a tensión reactivou antigas fallas preexistentes no leito mariño, creadas cando a codia oceánica era nova e débil. Durante millóns de anos, a auga do océano filtrouse a través destas fracturas, alterando químicamente a rocha e debilitándoa aínda máis nunha vasta rede de máis de 100 quilómetros de ancho. Co tempo, toda esa tensión concentrouse na NFZ, que agora funciona como unha fronteira transformante que segmenta a placa en dúas.​

O resultado desta segmentación é un racho asimétrico. Ao sur da NFZ, a placa de Juan de Fuca mostra un afundimento gradual, unha flexión que os científicos describen como unha etapa incipiente de rotura. Pero ao norte, na microplaca Explorer, a fractura é moito máis madura: unha rotura abrupta e case vertical onde un bloque da placa esborrallouse cinco quilómetros. Esta diferenza vese confirmada polos terremotos. A fractura da placa Explorer é unha "parede" de sismicidade moi focalizada que se estende ata 40 quilómetros de profundidade, mentres que na de Juan de Fuca os tremores son máis dispersos.​

Este racho en pedazos, ou ’terminación por partes’ como o chaman os autores, é o mecanismo que finalmente detén a subducción. En lugar dun colapso total, a placa desfaise "vagón por vagón", como describe Shuck. Cada fragmento que se desprende réstalle forza ao sistema, ata que a enorme laxa de rocha deixa de ser arrastrada cara ao manto. Este modelo 4D, que combina espazo e tempo, explica por fin a existencia de "microplacas fósiles" atopadas noutras partes do mundo, como os restos da antiga placa de Farallón, que ata o de agora eran un enigma xeolóxico.​

A medida que os fragmentos da placa afúndense no manto, poden abrir xanelas na codia a través das cales ascende magma, o que podería explicar episodios de actividade volcánica anómala observados na rexión. A violenta beleza deste proceso, capturada por primeira vez, confirma que a superficie do noso planeta non é unha coraza ríxida, senón un sistema dinámico en constante destrución e reconstrución.​

O descubrimento non altera as predicións a curto prazo: a zona segue sendo capaz de xerar grandes terremotos e tsunamis. Con todo, o seu valor é estratéxico. Ao identificar estas "liñas de fractura" na placa que se afunde, os científicos agora poden refinar os seus modelos para entender como un futuro gran terremoto podería propagarse ou, pola contra, deterse ao toparse cunha destas barreiras. A morte dunha placa tectónica está a darnos as claves para comprender mellor como se comportará a Terra viva. 

A impresionante imaxe do IAC que mostra o que o ollo humano nunca vira

A galaxia Malin 2 / IAC

Un equipo do Instituto de Astrofísica de Canarias (IAC) obtivo as imaxes en luz visible máis profundas xamais tomadas de Malin 2, unha das galaxias espirais máis grandes e tenues do Universo. Grazas a esta observación pioneira, os científicos identificaron estruturas ata o de agora invisibles, o que ofrece novas pistas sobre a formación e evolución deste tipo de galaxias.

O achado foi posible grazas ao Two-meter Twin Telescope (TTT), un avanzado telescopio robótico situado no Observatorio do Teide, en Tenerife, operado pola empresa canaria Lixeiro Bridges. As imaxes revelaron emisións estelares difusas e unha estrutura alongada en forma de espiral, o que suxire que Malin 2 puido experimentar interaccións con outras galaxias no pasado.

“É como descubrir unha historia oculta escrita na tenue luz das aforas da galaxia”, explica Junais, investigador do IAC e autor principal do estudo publicado en Astronomy Astrophysic, en referencia aos resultados obtidos dentro do proxecto europeo ExGal-Twin.

Entre os novos achados destaca tamén a identificación dunha posible galaxia anana ultradifusa (UDG) situada a uns 400.000 anos luz de Malin 2. De confirmarse, sería o primeiro satélite UDG coñecido desta galaxia.

Estas observacións supoñen un paso importante para comprender mellor as interaccións gravitatorias entre galaxias e os chamados procesos de marea, fenómenos que poderían ter un papel moito máis relevante do que se cría na formación de galaxias de baixo brillo superficial.

O estudo demostrou que mesmo as galaxias máis tranquilas e aparentemente illadas poden ter un pasado turbulento. O brazo espiral tenue e as estruturas estelares difusas observadas coinciden coa distribución do gas na galaxia, o que reforza a hipótese dun complexo pasado dinámico.

Os investigadores do IAC planean realizar novas observacións de seguimento para analizar con máis detalle o contido de gas e o seu movemento, e así confirmar a orixe das estruturas detectadas. Ademais, pretenden estudar outras galaxias xigantes de baixo brillo superficial para determinar se as características descubertas en Malin 2 son comúns ou se se trata dun caso excepcional.

“Ao ampliar os límites do que podemos ver, abrimos unha nova xanela aos procesos que dan forma a galaxias tan enormes ao longo de miles de millóns de anos”, conclúe Junais.

FONTE: laprovincia.es

Descobren un dos dinosauros máis antigos con pescozo longo: viviu hai 230 millóns de anos nos Andes

Descobren unha nova especie de dinosauro de pescozo longo do período Triásico /  ChatGPT-4ou/Christian Pérez

Nos altos vales dos Andes arxentinos, a máis de 3.000 metros de altitude, un grupo de paleontólogos realizou un achado que podería cambiar para sempre o que sabemos sobre os primeiros pasos evolutivos dos dinosauros de pescozo longo. Nun remoto e árido paraxe da provincia da Rioxa, un esqueleto case completo, perfectamente articulado e sorprendentemente ben conservado, saíu á luz. Trátase dunha nova especie de dinosauro, bautizada como Huayracursor jaguensis, cuxo estudo foi publicado na prestixiosa revista Nature.

Non é só un fósil máis nunha longa lista de descubrimentos en Sudamérica. Este exemplar, coa súa anatomía intermedia entre os pequenos bípedos de pescozo curto e os xigantes cuadrúpedos do Xurásico, achega pistas crave sobre como e cando se orixinaron dous dos trazos máis característicos dos chamados sauropodomorfos: o gran tamaño corporal e o alongamento do pescozo.

Durante décadas, os paleontólogos tentaron rastrexar o momento exacto en que os dinosauros herbívoros comezaron a transformarse nas enormes criaturas que máis tarde dominarían as paisaxes xurásicos. Cando empezaron a crecer tanto? Por que os seus pescozos alongáronse? Que vantaxes evolutivas ofrecíanlles estes cambios?

O descubrimento de Huayracursor jaguensis ofrece unha das pezas que faltaban neste crebacabezas. Este dinosauro viviu hai uns 230 millóns de anos, en plena era Triásica, nun momento de gran transformación ecolóxica e climática. Estímase que medía preto de dous metros de longo e pesaba uns 18 quilogramos, o que o fai relativamente pequeno en comparación cos seus descendentes xurásicos, pero o suficientemente grande como para destacar entre os seus contemporáneos.

O máis rechamante é o seu pescozo: máis longo que o da maioría dos dinosauros do seu tempo, aínda que aínda non tan extremo como o dos saurópodos clásicos. A análise das súas vértebras cervicais mostra un proceso temperán de elongación, unha especie de experimento evolutivo que anticipa o que viría despois. Este trazo, combinado cun incremento do tamaño corporal respecto a outras especies similares, suxire que a tendencia ao xigantismo e ao pescozo longo comezou moito antes do que se pensaba.

Ósos seleccionados do exemplar tipo de Huayracursor jaguensis / Hechenleitner et al., Nature (2025)

O fósil foi achado na crebada de Santo Domingo, na recentemente identificada Cuenca da Precordilleira Norte, un xacemento que ata o de agora permanecera na sombra, eclipsado polos soados sitios de Ischigualasto e o sur de Brasil. Pero este novo enclave podería converterse nun punto crave para entender o auxe dos dinosauros.

Na mesma formación xeolóxica onde apareceu Huayracursor, os investigadores tamén atoparon restos doutros animais típicos do Triásico: cinodontos (parentes afastados dos mamíferos), rincocefalios e aetosaúridos. Este conxunto fósil revela un ecosistema complexo, onde os primeiros dinosauros non eran aínda dominantes, senón que convivían cunha fauna variada nun mundo aínda en transformación.

De feito, a época en que viviu Huayracursor coincide co que os paleontólogos coñecen como o "episodio pluvial Carniano", un período de choivas intensas, cambios ambientais e extincións que achandaron o camiño para a expansión dos dinosauros. Neste contexto de ecosistemas inestables, a capacidade de adaptarse e diversificarse foi crucial, e é probable que trazos como o pescozo longo e o maior tamaño corporal desen vantaxes competitivas a certas especies herbívoras.

O estudo detallado do esqueleto, liderado por un equipo arxentino do CONICET e do Centro Rexional de Investigacións Científicas da Rioxa, non só permitiu definir unha nova especie, senón tamén reformular algunhas ideas clave sobre a evolución temperá dos dinosauros. Ata o de agora, pensábase que os sauropodomorfos do Triásico eran todos pequenos, bípedos e con pescozos curtos. Huayracursor desafía esa visión e suxire que as traxectorias evolutivas cara ao xigantismo e a especialización herbívora comezaron moito antes, e quizais de forma máis diversa, do que se cría.

A anatomía do animal mostra unha mestura curiosa de trazos primitivos e modernos. Conserva a postura bípeda e unha constitución áxil, pero os seus vértebras e proporcións revelan xa unha orientación cara a unha maior especialización na dieta vexetal e no acceso a recursos máis altos, como follas ou brotes inaccesibles para outros animais máis pequenos.

Ademais, este achado pon de relevo a importancia de explorar novas rexións fósiles. A concentración de descubrimentos en certas zonas xeolóxicas negara a visión científica sobre a distribución dos primeiros dinosauros. O descubrimento de Huayracursor nunha área pouca explorada suxire que a radiación destes animais foi moito máis ampla xeograficamente desde o principio.

Se algo demostra Huayracursor jaguensis, é que a historia dos dinosauros está lonxe de escribirse completamente. Cada novo achado desafía verdades asumidas, abre novas preguntas e revela o moito que aínda ignoramos sobre os primeiros pasos destas criaturas fascinantes. Este pequeno corredor dos ventos (como suxire o seu nome, derivado do quechua e o topónimo local) podería ter un impacto tan profundo como o dos xigantes aos que precedeu.

Nun momento en que a paleontoloxía combina traballo de campo con tecnoloxía de punta, reconstrucións dixitais e análises anatómicas milimétricos, descubrimentos como este reafirman que nada substitúe a emoción de desenterrar un óso fosilizado coas mans, baixo o sol inclemente dos Andes. Porque cada vértebra, cada falanxe, pode conter o secreto dunha era extinta e a clave para entender como empezou todo.

FONTE: Chistrian Pérez/muyinteresante.com

A regulación do sistema inmune galardoada co Premio Nobel de Fisioloxía ou Medicina 2025

Mary E Brunkow, Fred Ramsdell e Shimon Sakaguchi proporcionaron un coñecemento fundamental por como se regula o sistema inmunitario e, por iso foron galardoados onte co Premio Nobel 2025 en Fisioloxía ou Medicina polos seus descubrimentos acerca da tolerancia periférica inmunitaria / ISTOCK

Correndo por cada unha das nosas veas, un exército deféndenos ante patóxenos, toxinas e outras substancias que non deberían estar aí. Este exército, formado por millóns de células é unha verdadeira marabilla da evolución, xa que pode recoñecer e destruír unha enorme cantidade de substancias prexudiciais e mantennos a salvo dunha natureza implacable. A pesar o inabarcable número de patóxenos contra a que nos defende, este exército, polo xeral, non recoñece e ataca as células propias do organismo. Este sistema, que permite o que se denomina, tolerancia, evita que na maioría de persoas aparezan enfermidades autoinmunes.

 Pero claro, este exército non ten ollos nin orellas, por tanto, dirixilo non é tan sinxelo como apuntar co dedo onde se atopa o inimigo e gritar unha orde, senón que require de todo un sistema para garantir que acudan onde e cando se lles necesita. Os “ollos” do sistema son as células presentadoras de antíxenos, unhas células especializadas en identificar os compoñentes do patóxeno. Estas células devoran ao virus, bacteria, fungo ou toxina e rómpena en miles de anaquiños pequenos. Estes anaquiños, denominados antíxenos, actúan, por tanto como unha especie de documento de identidade do patoxeno, xa que permiten identificar que non debería estar aí.

Unha vez ten os antíxenos, a célula presentadora de antíxenos fai honra ao seu nome e coloca ditas moléculas na súa superficie, á vista para o resto do sistema inmunitario. Así, outras células do sistema inmunitario chamadas linfocitos T poden recoñecer os antíxenos e deste xeito, coñecer ao inimigo e destruílo.

O problema é que algunhas veces, os antíxenos poden parecerse moito a aqueles que se atopan nas células do noso propio corpo, e se unha célula T recoñéceos como malignos, poden comezar a atacar ao organismo que o mantén. Isto coñécese como autoinmunidade, e é a raíz de enfermidades tan distintas como a esclerose múltiple, a diabetes tipo I ou a artrite reumatoide. Pero xusto neste momento é onde entra en xogo a tolerancia, un proceso que empeza co nacemento das células T.

Os linfocitos T prodúcense na medula ósea, do interior dos nosos ósos e desde aí viaxan ao timo, un órgano que se atopa entre o corazón e o esterno. Esta viaxe pode ser o último para os linfocitos, xa que alí enfrontaranse a un exame a vida ou morte chamado tolerancia central. O exame en si é moi sinxelo. Se poden recoñecer algún antíxeno que se atopa nas propias células do corpo que habitan, morrerán, pero se non o fan, vivirán. Así, o corpo asegúrase de eliminar aquelas células T que poderían atacar ao mesmo corpo.

Durante anos, pensouse que este sistema era suficiente para que ningún linfocito T atacase ás células do corpo que os crea, pero grazas aos traballos de Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell e Shimon Sakaguchi púidose ver que non, que algúns linfocitos T escapan deste exame e acaban no sangue.

O Dr. Sakaguchi puido observar que de acordo con a explicación que ofrecemos, ao extirpar o timo dun rato este acababa padecendo enfermidades autoinmunes. Con todo, se a un rato sen timo inxectábanselle células T procedentes dun rato que si que tiña timo, o primeiro non desenvolvía unha enfermidade autoinmune. Por tanto, concluíu, debía haber algún sistema máis controlando que os linfocitos T atacasen unicamente a patóxenos.

Tras anos de estudo, Sakaguchi topouse cun receptor ao que chamou CD25, presente unicamente nun grupo pequeno de linfocitos T. Sakaguchi descubriu que se inxectaba linfocitos que tiñan este receptor, os ratos non enfermaban, pero se inxectaba os outros, si que o facían. Por isto chamou a ese grupo de linfocitos CD25 positivos “Linfocitos T regulatorios” ou Treg. Agora ben, este descubrimento supoñía un cambio de paradigma tan grande na inmunoloxía que non todo o mundo na comunidade científica creu nos seus resultados.

Neste punto é onde entran en xogo a Dra. Mary E Brunkow e o Dr. Fred Ramsdell, que se atopaban estudando un tipo de rato alcumado “scurfy” que podería traducirse como “casposo” ou “escamoso” polo aspecto da súa pel. A condición, froito dunha enfermidade autoinmune era aínda un misterio, xa que este rato tiña un timo perfectamente desenvolvido, pero aínda así, algo parecía non funcionar correctamente. En humanos, existe unha condición similar denominada síndrome IPEX, no que as persoas que o sofren padecen de eccemas severos, diabetes e diarrea, ademais doutros problemas relacionados coa autoinmunidade.

Ao estudar o xenoma do rato, os investigadores déronse conta de que no cromosoma X había unha mutación nalgún lugar dunha rexión que contiña 20 xenes. Observando xene por xene, finalmente acharon a mutación co último da lista, ao que denominaron Foxp3. Tras o achado, buscaron as mesmas mutacións no xenoma das persoas con síndrome IPEX e, efectivamente, alí estaba, provocando todos os problemas de autoinmunidade.

Tras ámbolos descubrimentos, o das células CD25 positivas, e o do xene Foxp3, a comunidade científica dedicouse a expandir o coñecemento acerca destas células e, aos poucos descubriron o seu funcionamento.

Cando un linfocito T non pasa o exame, é dicir, recoñece e ataca antíxenos das células do propio corpo, sae ao sangue e comeza a percorrer o organismo. Unha vez actívase e ataca a algún órgano ou a algunha célula que non debería, as Treg colócanse xunto a ela e, mediante sinais celulares e por contacto directo, acóugana para que deixe de atacar. Deste xeito, o corpo pode dispoñer dun maior número de células inmunolóxicas vixiando todo o sistema e, por tanto, pode estar máis defendido contra as ameazas.

Na actualidade, está a empregarse este coñecemento para deseñar novos tratamentos que permitan aumentar o número de células Treg e, deste xeito, manter baixo control as enfermidades autoinmunes ou evitar o rexeitamento dun transplantes. Para isto pódense inxectar factores de crecemento que expandan o número de Treg, ou tamén extraer Treg dun paciente, multiplicalos nun laboratorio e, posteriormente, volvelos a inxectar.

En cambio, nos tratamentos contra o cancro sucede o contrario. Algunhas células canceríxenas poden emitir sinais que confundan ás Treg para evitar que os linfocitos T recoñézanas e acaben con elas. Por iso, unha das estratexias que se están investigando é, precisamente, diminuír o número de células Treg para que os linfocitos actúen contra o cancro.

Por estes descubrimentos que salvaron, e salvarán, tantas vidas, o Premio Nobel chega como un sopro de aire fresco a unha das ramas máis interesantes da inmunoloxía. Aquela que é capaz de controlar e dirixir ao noso pequeno exército persoal que require de direccións e que, grazas a estes investigadores, na actualidade pode devolver vida a miles de pacientes en todo o mundo.

FONTE: Daniel Pellicer Roig/nationalgeographic.com.es/ciencia