vgomez

As bombillas halóxenas dan paso á tecnología LED / EFE/elconfidencial.com

Ás lámpadas halóxenas apágaselles lentamente a luz. O seu final está programado para hoxe, 1 de setembro, data na que entra en vigor o novo regulamento europeo que prohibe a súa fabricación en todo o continente. En 2012 foron as lámpadas  incandescentes as que foron prohibidas a súa venda; en 2016 chegoulle a quenda aos focos halóxenos e agora tocalle ás lámpadas halóxenas as que serán prohibidas, quedando só á venda as unidades que as tendas teñan en stock e que poderán aínda vender sen data límite.

É a aposta por unha iluminación máis eficiente… e máis económica. O  diodo emisor de luz das lámpadas  LED (Lixeiro  Emitting  Diode) é unha tecnoloxía moito máis limpa e económica a longo prazo que as lámpadas halóxenas e  incandescentes tradicionais. Así o corrobora un estudo da ONG European Enviroment Bureau (EEB), que cifra o gasto dunha lámpada halóxena en, aproximadamente, 1,80 euros, polos 5,50 dunha lámpada LED de alta calidade.

Con todo, as halóxenas duran unha media de dous anos, mentres os LED teñen unha vida estimada de máis de 15: habería que comprar oito lámpadas halóxenas antes de  recambiar unha  LED. Ademais, o gasto en electricidade é moito maior no caso das lámpadas halóxenas e desde EEB estímase unha diferenza abismal a longo prazo: cos prezos da electricidade en España, unha lámpada halóxena xeraría (entre unidades compradas e consumo realizado) un gasto de 155 euros en dez anos, mentres o  LED custaría só 21 euros.

O obxectivo principal é reducir as emisións contaminantes á atmosfera, e así contribuír ao aforro enerxético.

FONTE: Osar Rodríguez/elconfidencial.com

3 de setembro: Cuarto Minguante

9 de setembro: Lúa Nova

18 de setembro: Cuarto Crecente

23 de setembro: Comezo do Outono

25 de setembro: Lúa Chea. Coñecida popularmente como lúa da colleita.

Chuvia de meteoros: Nada reseñable.

Cápsula eco-enterro/ Imaxe: capsulamundi.it

Poderiamos describir esta idea como unha forma “eco-friendly” de pasar a mellor vida. En lugar de que os teus restos queden dentro dun cadaleito baixo terra ou rodeado de cemento nun nicho, esta empresa italiana quere darlle un uso diferente e que á vez axude a crear vida despois da morte. Os teus restos converteranse no abono para que unha árbore poida crecer onde os teus restos están enterrados. Como? Grazas a Capsula Mundi.

Trátase dunha especie de ovo de plástico biodegradable no que se introducen as túas cinzas e que logo se pode enterrar no chan. Unha vez baixo terra, este rompe e serve de nutrientes para unhs árbore que se planta xusto encima. Para os seus creadores, todo o que rodea ao enterro dun ser querido require un desembolso de cartos en elementos que acaban por converterse nun desperdicio. Así que pensaron que esta é unha boa maneira de que toda a enerxía e o investimento que se fai en enterrar a unha persoa sirva para que se poida crear vida tras a morte.

Non será mellor un campo cheo de árbores que de tumbas de pedra e cemento?

A primeira versión coa que están a traballar é para cinzas, pero a idea nun futuro é poder construír un ovo que sexa capaz de acoller a un ser humano en posición  fetal. Para que saibades a ciencia que hai detrás, unha bacteria que se atopa na terra axuda a romper o plástico, de maneira que as cinzas comezan a estar en contacto con ela. A pesar de que se cre que unha árbore pequena pode ser unha boa opción, segundo a científica  Jacqueline  Aitkenhead- Peterson, no caso de que sexa un corpo, hai que ter en conta que “no primeiro ano liberará a maioría dos nutrientes e con bastante rapidez, polo que unha árbore máis grande na parte de arriba podería ser mellor opción. Poder captar estes nutrientes é importante para protexer as augas subterránea”.

Animariádesvos a este tipo de enterramento?

FONTE: Alberto Pascual/quos.es/matureza

Reconstrución dixital da célula no cerebro humano / TAMAS LAB/UNIVERSIDAD DE SZEGED/ELMUNDO.ES

Neurocientíficos da Universidade de Szeged, de Hungría e o Instituto Allen, de Estados Unidos descubriron un novo tipo de célula cerebral humana que nunca se viu antes nin en ratos nin en seres humanos. Denomináronas neuronas de rosa  mosqueta porque, para estes investigadores, o paquete que o  axón de cada célula cerebral forma ao redor do centro da célula parece unha rosa despois de desprender os seus pétalos.

Unha das preguntas máis  intrigantes sobre o cerebro humano é tamén una das máis difíciles de responder para os  neurocientíficos: Que diferenza aos nosos cerebros dos doutros animais?. "Realmente non entendemos o que fai especial ao cerebro humano. Estudar as diferenzas a nivel de células e circuítos é un bo lugar para comezar, e agora temos novas ferramentas para facer iso", sinala Ed  Lein, un dos responsables do estudo, cuxos achados se publicaron na revista Nature Neuroscience.

O estudo non demostrou que esta célula cerebral especial sexa exclusiva dos humanos, pero o feito de que non exista nos roedores é «intrigante» para os investigadores, e agrega estas células a unha lista de neuronas especializadas que poden existir só en humanos ou só en cerebros de primates.

Os responsables do estudo aínda non entenden o que estas células poderían estar a facer no cerebro humano, pero a súa ausencia en ratos apunta a "o difícil que é  modelar as enfermidades do cerebro humano en animais de laboratorio". Un dos próximos pasos inmediatos do equipo é buscar neuronas de rosa  mosqueta en mostras cerebrais post  mortem de persoas con trastornos  neuropsiquiátricos, para comprobar se estas células especializadas poden alterarse en enfermidades humanas.

No seu estudo, usaron mostras de tecido de cerebros post  mortem de dous homes de 50 anos que morreran e doaron os seus corpos para investigar. Tomaron seccións da capa superior da cortiza, a rexión máis externa do cerebro que é a responsable da conciencia humana e de moitas outras funcións que consideramos únicas para a nosa especie. É moito máis grande, en comparación co tamaño corporal, que noutros animais. "É a parte máis complexa do cerebro, e xeralmente acéptase que é a estrutura máis complexa da natureza", engade  Lein.

O laboratorio de investigación doutro dos responsables do estudo,  Gábor  Tamás, en Hungría, estuda o cerebro humano utilizando un enfoque clásico da  neurociencia, levando a cabo exames detallados das formas das células e as súas propiedades eléctricas. No Instituto Allen,  Lein lidera un equipo que traballa para descubrir o conxunto de xenes que fan que as células do cerebro humano sexan únicas entre si e diferentes das células cerebrais dos ratos.

Hai varios anos,  Tamás visitou o Instituto Allen para presentar as súas últimas investigacións sobre tipos especializados de células cerebrais humanas, e os dous grupos de investigación viron rapidamente que atoparon os mesmo usando técnicas moi diferentes. "Démonos conta de que estabamos a converxer no mesmo tipo de célula desde puntos de vista completamente diferentes", sinala  Tamás. Entón, decidiron colaborar.

O grupo do Instituto Allen, en colaboración con investigadores do Instituto  J. Craig  Venter, descubriu que as células de rosa  mosqueta acenden un conxunto único de xenes, unha firma xenética que non se ve en ningún dos tipos de células cerebrais de rato que estudaron. Os investigadores da Universidade de  Szeged pola súa banda descubriron que as neuronas de rosa mosqueta forman sinapsis con outro tipo de neuronas nunha parte diferente da cortiza humana, coñecidas como neuronas  piramidales.

O que parece ser único sobre as neuronas de rosa mosqueta é que só se unen a unha parte específica do seu compañeiro celular, o que indica que poderían estar a controlar o fluxo de información dunha maneira moi especializada.

"Se pensas en todas as neuronas inhibidoras como os freos dun automóbil, as neuronas de rosa  mosqueta deixarían que o coche se detivese en lugares moi particulares. Serían como freos que só funcionan nas tendas de comida, por exemplo, e non todos os automóbiles (ou cerebros de animais) téñenos. Este tipo de célula en particular pode deterse en lugares que outros tipos de células non poden deter", explica  Tamás.

O próximo paso dos investigadores é buscar neuronas de rosa  mosqueta noutras partes do cerebro e explorar o seu papel potencial nos trastornos cerebrais. Aínda que os científicos aínda non saben se estas recentemente descubertas células son verdadeiramente únicas para os humanos, o feito de que non parezan existir nos roedores é outro hándicap do "rato de laboratorio como un modelo perfecto de enfermidade humana, especialmente para as enfermidades  neurológicas".

"Os nosos cerebros non son só cerebros de ratos agrandados. Moitos dos nosos órganos poden ser razoablemente modelados nun modelo animal, pero o que nos diferencia do resto do reino animal é a capacidade e a produción do noso cerebro. Iso fainos humanos. Resulta que a humanidade é moi difícil de  modelar nun sistema animal", apostila  Trygve  Bakken, outro dos autores da investigación.

FONTE: lavozdegalicia.es

Ferramentas / Imaxe: pixabay.com

Sempre tivemos en conta a premisa dos 3R: reducir, reutilizar e reciclar, ata agora. Pero, dende xa, falamos do 4R: REPARAR.

O 4R do movemento ecoloxista, reparar, implica romper a inercia de comprar, tirar (cando algo se estraga ou, peor aínda, queda obsoleto), e adquirir de novo. Contra esta regra do usar e tirar, e volver comprar, existe un proxecto global que colle forza: o reparacionismo. Este movemento recupera os bos costumes dos nosos avós concentradas no  mantra "aquí non se tira nada" e inclúe iniciativas que permiten dar unha segunda vida aos nosos zapatos, electrodomésticos ou, por exemplo, bicicletas.

"É posible que un teléfono móbil ou algunha peza de vestir rompeuse, pero seguro que é posible arranxalo ou darlle unha segunda vida", di Teresa Rodríguez, de Amigos da Terra. Esta asociación protectora da natureza creou a plataforma  Alargascencia, que recolle moita información e máis de 1.000 establecementos de toda España onde poder reparar todo tipo de obxectos, desde vestidos ou unha batidora ata bicicletas. O obxectivo, lembra Rodríguez, é reducir lixo e tamén evitar a extracción de novos recursos naturais, que ademais son limitados.

Cada español xera 20 quilos de lixo electrónico anuais, en forma de  batidoras, lavadoras,  licuadoras,  tabletas, lectores de libros electrónicos e teléfonos móbiles, asegura a Universidade das Nacións Unidas. Pero é que, ademais, a vida media, por exemplo, dun  smartphone non chega aos dous anos (está ao redor dos 20 meses); unha vez rexeitado, estes aparellos acaban no lixo, engrosando a montaña de chatarra electrónica. E os expertos advirten de que o problema non fai máis que crecer: en 2021 excederanse os 50 millóns de toneladas globais de residuos electrónicos.

O movemento  reparacionista quere frear a tendencia de usar e tirar. Alongar a vida dos aparellos, din, é bo para o peto e tamén para o medio ambiente, xa que evita a produción e o consumo innecesarios. E non é só que esteamos ansiosos por ter o último modelo de móbil, é que, ademais, as pantallas rompen con facilidade, os programas son difíciles de actualizar e algunhas baterías resultan pouco menos que imposibles de cambiar.

Non só están os negocios locais de reparación. Internet tamén se propuxo poñerllo un pouco máis fácil aos  reparacionistas. Xunto ao sitio web Alargascencia, a plataforma  iFixit concentra a unha das comunidades globais máis activas e entusiastas, con acceso directo e gratis a máis de 43.000 manuais de reparación. Ademais, recolle máis de 130.000 solucións achegadas polos propios internautas.

E é que dar unha segunda vida á súa  batidora non só é bo para o planeta, tamén o é para o peto dos cidadáns. O mercado da reparación e venda de aparellos tecnolóxicos podería crear 7.400 empregos en España, segundo a Asociación Española de Recuperadores de Economía Social e Solidaria (AERESS).

Hoxe en día, estamos a tirar o diñeiro literalmente ao lixo. Segundo os expertos, o 25% dos aparellos tecnolóxicos que se refugan poderían ser reutilizados. Noutras palabras, reparar o que pode ter unha segunda vida recupera estes produtos e prolonga a súa vida útil, cos beneficios que isto ten para o medio ambiente. Pero, ademais, pode ser unha fonte importante de traballo para o sector do chamado "emprego verde".

O  reparacionismo non está só na rúa. Ademais, existe un tecido legal que o apoia. A lei de traslado de residuos, de 2015, lembra que reutilizar aparellos que poden ter unha segunda vida é prioridade, por encima da reciclaxe. Esta norma desenvolve a directiva europea sobre residuos de aparellos electrónicos e electrónicos (RAEE), de 2012, e que impón a recollida do 45 % dos aparellos vendidos (do 65 % para 2019), entre outras obrigacións.

Incluso as grandes marcas de dispositivos, como Apple e Samsung, apuntáronse ao mercado de compravenda de aparellos reparados.

FONTE: Eva san Martín/comsumer.es/medioambiente

O físico Jun Luo (dereita) e o seu equipo, xunto a un dos seus aparatos /HUST/elpais.es

O científico británico Henry Cavendish "probablemente pronunciou menos palabras ao longo da súa vida que calquera home que vivise durante oitenta anos, incluíndo os monxes  trapenses", segundo describiu con  guasa o seu contemporáneo Lord  Brougham.  Cavendish, nacido en 1731 e falecido en 1810, foi efectivamente  introvertido e solitario. Era “o máis rico de todos os sabios e o máis sabio de todos os ricos”, en palabras do astrónomo francés Jean-Baptiste Biot. Pero, en silencio e encerrado na súa mansión, descubriu o hidróxeno e a composición da auga. E, en 1798, concibiu un dos experimentos máis audaces da historia da humanidade. Hoxe, un equipo de científicos chineses subiuse aos seus ombreiros para redefinir, cunha precisión sen precedentes, unha das constantes máis importantes para describir o noso universo, xunto á velocidade da luz.

Cavendish tiña xa case 70 anos e propúxose pescudar a densidade do planeta Terra. Para iso necesitaba a constante de gravitación universal (G) postulada por Isaac Newton un século antes. O ancián, sempre calado, construíu unha especie de balanza no soto da súa casa no sur de Londres: dúas esferas pequenas, fixadas aos extremos dunha  varilla horizontal suspendida do teito por unha fina fibra. Ao achegar dúas esferas de chumbo de maior tamaño, duns 160 quilogramos cada unha, a forza de atracción que sufrían as outras dúas  bolitas facía que a  varilla virase, e todo iso de maneira perceptible grazas a un xogo de espellos, luces e telescopios instalado por Cavendish.

No seu libro Principios matemáticos da filosofía natural, publicado en 1686, Newton formulara que a interacción gravitatoria entre dous corpos podíase expresar como unha forza directamente proporcional ao produto das masas deses corpos e inversamente proporcional ao cadrado da distancia que os separa. Empregando esta fórmula e as observacións no seu soto, o tímido Cavendish chegou á conclusión de que a densidade media da Terra era 5,48 veces maior que a da auga. E non fallou moito: hoxe calcúlase que a cifra correcta é 5,51.

Un equipo dirixido por Luo Jun, da Universidade de Ciencia e Tecnoloxía de  Huazhong (China), refinou de maneira extrema o experimento de  Cavendish, con bólas de aceiro e cámaras sen carga, e chegou a dúas medicións similares con dous aparellos independentes: 6,674184×10−11 e 6,674484×10−11 metros cúbicos partido quilogramo por segundo ao cadrado. É “unha precisión récord”, segundo recoñece o físico Stephan Schlamminger, do Instituto Nacional de Normas e Tecnoloxía. As novas medidas publícanse hoxe na prestixiosa revista Nature.

A procura da maior exactitude posible non é un capricho. Os  xeofísicos utilizan a constante G para estudar a estrutura e a composición da Terra. E tamén é esencial en campos como a física de partículas e a  cosmoloxía, a parte da astronomía que estuda a orixe e o futuro do universo.

“O verdadeiro valor de G segue sendo descoñecido”, admite, con todo, o profesor  Luo. A dificultade de medir a constante é endiañada. A forza  gravitacional que exerce o Sol é tan grande que impide que o planeta Terra fuxa polo espazo. Con todo, nun laboratorio, a forza  gravitacional entre dous obxectos dun quilogramo separados por un metro equivale ao peso dunha manchea de bacterias. É unha forza “extremadamente débil”, en palabras de  Luo.

O Comité de Información para Ciencia e Tecnoloxía (CODATA), con sede en París, é o organismo internacional de referencia para esta constante. En 2014, os seus expertos adoptaron 14 valores de G determinados no últimas catro décadas en diferentes laboratorios de todo o mundo. “A diferenza relativa entre o maior e o menor valor de  G é próxima ao 0,055%. Esta situación non nos permite obter un valor de G con alta precisión”, lamenta  Luo.

A pesar da precisión dos seus resultados, os científicos chineses obtiveron dous datos distintos con dous aparellos lixeiramente diferentes e independentes. O equipo non sabe explicar esta discrepancia. “Hai algo que descoñecemos aínda e necesitamos máis investigación”, afirma  Luo. Ou, quizais, necesitamos outro Henry  Cavendish.

FONTE: Manuel Ansede/elpais.es/ciencia

A Bernard Herrmann debémoslle algunhas das mellores músicas da historia do cinema. Colaborador de grandes cineastas como Alfred Hitchcock, François Truffaut ou Martin Scorsese, o compositor neoiorquino caracterizouse sempre polas súas ideas arriscadas e o seu gusto pola experimentación. El foi, por exemplo, o creador dos  terroríficos acordes de violíns, violas e violoncelos que soaban en Psicose, ou da moi inquietante partitura dos paxaros, para a que contou co pioneiro da música electrónica Oskar Sala e a súa  trautonio, un peculiar instrumento que xeraba o son a partir de lámpadas de  neón.  Herrmann morreu en 1975, cando a intelixencia artificial estaba apenas en cueiros e non era un termo utilizado con frecuencia. Pero sen dúbida que lle gustaría contar coas ferramentas que a tecnoloxía actual pon ao servizo dos creadores. Quen sabe se mesmo se arriscou a crear algunhas das súas composicións utilizando a  plataformar que desenvolveu Jukedeck, empresa británica  pìonera na utilización da intelixencia artificial na música fundada por Ed Newton-Rex e Patrick  Stobbs.

Jukedeck permite crear bandas sonoras personalizadas e libres de dereitos para proxectos audiovisuais como películas ou videoxogos. A súa plataforma  online ofrece pistas  editables en varios estilos que poden modificarse na súa duración ou tempo para axustarse ás necesidades do usuario. Marco Selvi, graduado en computación científica e física pola universidade de Cambridge (ademais de violinista diplomado polo conservatorio de Pavía en Italia), é o responsable de aprendizaxe automática na compañía británica. A súa experiencia como investigador en intelixencia artificial e tamén como músico permítenlle entender en profundidade a composición musical, para adestrar redes neuronais e aplicar estes coñecementos en ferramentas que axuden á creatividade.  Selvi cre que esta forma de composición na que as máquinas teñen un papel importante será cada vez máis común no futuro, aínda que siga manténdose o factor humano. No propio blog de Jukedeck expresan a súa confianza nesta idea, ao asegurar que “a intelixencia artificial é máis poderosa cando se utiliza como unha ferramenta para complementar a creatividade humana”.

O mellor das composicións xeradas con Jukedeck é que non poden diferenciarse das que escribiría un músico humano en solitario. Así o puideron comprobar as 3.000 fans que asistiron o pasado mes de febreiro a un concerto en Seúl ofrecido por algúns dos grupos máis destacados en K-pop. Este fenómeno musical está aos poucos transcendendo as fronteiras do país asiático para conquistar todo o planeta, e a colaboración entre formacións como Spica ou Highteen con Jukedeck demostra a potencia da ferramenta. Un artigo publicado no diario Evening Standard resumíao afirmando que “a tecnoloxía le música e aprende que notas, acordes e combinacións funcionan para xerar boas cancións”. Talvez non tan boas como as de Bernard Herrmann… aínda.

FONTE: José Luis Álvarez/elpais.es

Rafael  Yuste é Neurobiólogo e profesor de Ciencias Biolóxicas e  Neurociencia na Universidade de Columbia de Estados Unidos, sendo o  codirector do Instituto  Kavli de investigacións  neurológicas da devandita Universidade desde 2004 e o ideólogo do proxecto BRAIN (Brain Research Through Advancing Innovative Neurotechnologies), é dicir, "Investigación do Cerebro a través do Avance de  Neurotecnologías Innovadoras" un proxecto na vangarda científica mundial que persegue a creación dun “mapa” do cerebro humano. Un dos grandes retos de Yuste é poder entender como se xera o comportamento do ser humano en base aos circuítos de neuronas. “É posible que vexamos nas nosas propias vidas como se descifra o cerebro, e por fin poderemos educar aos nenos dunha maneira máis eficaz”. Este científico é tamén pioneiro na aplicación de técnicas de imaxe e  fotoestimulación para achegarse aos segredos da aprendizaxe: “Unha das miñas paixóns é entender que lle pasa ao teu cerebro cando tes un pensamento; para tentar pescudar como se aprende, necesitamos saber primeiro que é un pensamento”, asegura.

No mundo submarino, non tes que ser a criatura máis grande para ser a maior ameaza. O peixe pedra ou peixe rocha (Synanceia horrida), que acada unha lonxitude media de 30 a 40 centímetros e ata 2 kg de peso, é o peixe máis  velenoso do mundo, portando sacos velenosos en cada unha das súas 13 espiñas.

Aínda que a ameaza para os mergulladores responsables é minúscula, contámosvos 5 datos que desexarás coñecer sobre estas interesantes e tóxicas criaturas submarinas (se as chegas a atopar).

1. Hai cinco especies de peixe pedra que se poden atopar nas rexións costeiras dos océanos do  Indo-Pacífico.

2. Como o peixe máis  velenoso no mar, a maioría asumiría que o peixe pedra mata á súa presa usando o veleno nas súas espiñas, pero este non é o caso. En cambio, o peixe pedra captura á súa presa con gran velocidade. Para cazar á que vai ser a súa comida, os peixes pedra esperan a que apareza a presa e logo nadan rápido e atácana velozmente. O ataque pode durar apenas 0.015 segundos! Cando non persegue á súa presa, o peixe pedra normalmente nada moi moi lentamente.

3. Ten excelentes capacidades de camuflaxe, polo que o peixe pedra pode ser difícil de distinguir. Se che gusta mergullar, por suposto que é emocionante detectar as criaturas que mellor se camuflan, pero lembra prestar atención ao que se esconde no fondo rochoso ou o coral.

4. Non entres en pánico se o ves, o peixe pedra non se desviará do seu camiño para atacarche, senón que usará o seu veleno como mecanismo de defensa contra os depredadores. O veleno xeralmente libérase cando se aplica presión á espiña do peixe pedra, o que significa que o veleno se emite con máis frecuencia cando o peixe pedra é atacado por un depredador ou pisado por un humano. Nunca irá directo a atacar a un humano. Se por algunha razón accidentalmente pisas un peixe pedra, busca tratamento inmediato, xa que o veleno pode causar dor severa, insuficiencia cardíaca e mesmo a morte se non se trata. A auga quente pódese usar como alivio temporal; con todo, é esencial buscar atención médica e dispoñer dun antídoto.

5. O peixe pedra pode sobrevivir ata 24 horas fóra da auga, o que é un trazo pouco común entre os peixes.

Fiel ao seu nome, o peixe pedra parece estar formado por rochas  encostradas ou cascallos no fondo do mar. Pero se se observa detidamente, veremos algunhas características interesantes, como que a maioría son de cor marrón ou gris con manchas amarelas, alaranxadas ou vermellas no seu corpo.

FONTE:Sarah Romero/muyinteresante.es

Theia (ou  Tea) formaba parte, segundo a mitoloxía grega, da poderosa raza dos Titáns, que precedeu e procreou aos propios deuses do Olimpo. Era filla de  Gaia (a terra) e  Urano (o ceo) e foi nai de  Helios (o sol),  Eos (a aurora) e  Selene (a lúa), polo que os gregos considerábana unha deusa de luz, responsable de outorgar brillo ás pedras e metais preciosos, así como á súa propia descendencia. Deusa da vista,  Theia podía apartar a venda que cobre os ollos dos humanos para permitirnos ver a realidade tal cal é, unha facultade (devolver a visión aos cegos) que comparte co moderno implante que se está desenvolvendo dentro do proxecto que leva o seu nome, impulsado polo Barcelona  Institute  of  Science  and  Technology ( BIST). Gabriel  Silberman, director xeral do  BIST explica a importancia deste proxecto no que están a poñer todos os seus esforzos: “A vista é algo moi importante para case todo, desde o desenvolvemento intelectual ata as oportunidades económicas. Se non ves ben tes un problema moi grave”.

A complexidade do proxecto Theia encaixa coas aspiracións das institucións que o impulsan, xa que o  BIST é unha iniciativa dos sete mellores centros de investigación de Cataluña (Centre  for  Genomic  Regulation,  Institute  for  Bioengineering  of  Catalonia,  The  Institute  of  Photonic  Sciences,  Institute  of  Chemical  Research  of  Catalonia,  The  Catalan  Institute  of  Nanoscience  and  Nanotechonology,  Institute  for  High  Energy  Physics e  Institute  for  Resarch  in  Biomedicine) cuxo obxectivo é colaborar para construír un proxecto científico conxunto. Grazas ao momento de vista multidisciplinar que permite a interacción de centros dedicados a campos da investigación tan diversos, é posible enfrontar proxectos tan ambiciosos como Theia, co que pretenden devolver a visión a 230 millóns de persoas en todo o mundo.

Segundo datos da Organización Mundial da Saúde publicados en 2017, existen 253 millóns de persoas con  dispacidad visual no planeta, 36 dos cales son completamente cegos. Aínda que a OMS asegura que o 80% dos casos poderíanse evitar ou curar, a cifra de persoas cegas podería seguir aumentando ata alcanzar os 115 millóns no ano 2050. Facer algo é, pois, urxente e necesario. Neste contexto a proposta de Theia é unha das máis interesantes e revolucionarias. O implante de  grafeno que están a desenvolver os investigadores do  BIST situarase en contacto coa retina para estimular as neuronas  gaglionares (responsables de levar os impulsos ao cerebro), a través dunha serie de eléctrodos. Na actualidade os investigadores están a probar as próteses in vitro para asegurar que o seu funcionamento sexa correcto, pero moi pronto comezarán a probalas en porcos ananos, xa que o seu ollo é moi similar  fisiológicamente ao humano.

Aínda que os resultados das investigacións están a resultar alentadores, é probable que ata dentro de 10 ou 15 anos este dispositivo non poida distribuírse comercialmente, pero o seu potencial é moi grande, xa que o envellecemento da poboación nos países occidentais está a provocar un aumento da dexeneración ocular. Proxectos como Theia están chamados precisamente a paliar o sufrimento que a perda dun sentido pode provocar nas persoas. É esta, sen dúbida, unha das grandes misións da ciencia, porque como aseguraba o propio  Silberman nunha conferencia: “Temos a obrigación de dar aos nosos científicos as ferramentas necesarias para que poidan cambiar o mundo”. A mellor, por suposto…

FONTE: José  L. Álvarez  Cedena/elpais.es/ciencia

Gravación da caída de pingas de auga a gran velocidade onde se observa como se desprenden pequenas burbullas que liberan en forma de aerosol as substancias depositadas na terra / Y. JOUNG MIT/elpais.es

Fixástesvos algunha vez nese cheiro especial que desprende o chan quente e seco cando caen as primeiras pingas de choiva estival? E dese “cheirar a choiva” xusto antes dunha tormenta?

Por suposto, a choiva en si mesma non ten cheiro. Pero momentos antes de que empezo a chover, un cheiro “a terra” coñecido como petricor impregna o aire. As persoas descríbeno como un aroma  almizclado, fresco e en xeral agradable.

Este cheiro despréndese de feito ao humedecerse o terreo. Uns científicos australianos documentaron por primeira vez o fenómeno do  petricor en 1964 e, máis tarde, na década de 2010, uns investigadores do Instituto de Tecnoloxía de Massachussetts estudaron a súa mecánica.

O  petricor é unha combinación de compostos químicos fragantes. Algúns proceden de aceites fabricados polas plantas. As que máis contribúen son as actinobacterias. Estes diminutos microorganismos poden atoparse tanto en zonas rurais como urbanas, así como en contornas mariñas. Descompoñen a materia orgánica morta ou deteriorada en compostos simples listos para converterse á súa vez en nutrientes para plantas en crecemento e outros organismos.

Un subproduto da súa actividade é un composto orgánico chamado xeosmina, que contribúe ao aroma do petricor. A xeosmina é un tipo de alcol, como o de desinfectar. As moléculas de alcol tenden a desprender un aroma forte, pero a estrutura química complexa da xeosmina faia especialmente perceptible para os humanos, mesmo en cantidades extremadamente baixas. O noso nariz pode detectar só unas cantas partes de xeosmina por cada billón de moléculas atmosféricas.

Durante un período de seca prolongado, cando leva varios días sen chover, a taxa de actividade de descomposición das actinobacterias retárdase. Xustamente antes dun episodio de choiva, o aire e o terreo empezan a humedecerse. Este proceso axuda a acelerar a actividade das actinobacterias e fórmase máis xeosmina.

Cando as pingas de choiva caen ao chan, en especial en superficies  porosas como a terra solta ou o cemento rugoso, salpican e expulsan partículas diminutas denominadas aerosois. A xeosmina e outros compostos do petricor que poidan estar presentes no chan ou disoltos na pinga de choiva libéranse en forma de aerosol e son transportados polo vento ás zonas de ao redor. Se a choiva é suficientemente forte, o aroma a  petricor pode viaxar rapidamente co vento e alertar aos humanos de que a choiva se achega.

O aroma finalmente desvanécese cando a tormenta pasa e o terreo comeza a secarse. As actinobacterias quedan en espera, dispostas a axudarnos a saber cando podería chover de novo.

FONTE: Tim Logan/elpais.es/ciencia e wikipedia

Recreación dun Kayentatherium cunha cría / Imaxe: MARK WITTON/abc.es

O achado é, segundo os seus propios descubridores, en grao sumo excepcional. No nordés de  Arizona, EE. UU., foi recuperada, por primeira vez, a familia  fosilizada dun precursor dos mamíferos. Un total de 38 crías coa súa nai, unha criatura extinta  peluda e do tamaño dun can de raza beagle, que coexistiu cos dinosauros hai 185 millóns de anos. A pesar do enganoso do seu aspecto, os novos e numerosos irmáns non chegaron ao mundo tras un parto, como o fan os gatos, os cabalos ou os propios seres humanos, senón que saíron de ovos, igual que os réptiles. Os autores do estudo, publicado na revista Nature, cren que estas excepcionais criaturas poden axudar a entender como evolucionaron as estratexias de reprodución dos mamíferos á vez que medraba o seu cerebro.

Kayentatherium  wellesi, como se chama este antigo parente dos mamíferos, viviu en América do Norte durante o Xurásico temperán. O animal, de entre 30 e 50 quilos, tiña un aspecto similar ao dunha sarigüeia moi grande, pero sen orellas externas visibles. Con todo, "poñía ovos como o  ornitorrinco, polo que probablemente outros aspectos da súa reprodución e  fisología puideron ser similares", indica Eva  Hoffman, da Escola de  Xeociencias Jackson na Universidade de  Texas e responsable da investigación. Ademais, "os seus dentes complexos, especializados na moenda, dinnos que comía plantas. Case con certeza sería  depredado por dinosauros  terópodos  carnívoros como  Dilphosaurus", describe.

Cando os investigadores recolleron o fósil dunha formación rochosa hai 18 anos creron que se trataba dun único  especimen. Non foi ata anos máis tarde que o investigador  Sebastian  Egberts, entón tamén en Jackson, descubriu o primeiro sinal dos «bebés». Unha  mota de esmalte dental do tamaño dun gran chamou a súa atención. "Non se parecía a un dente de peixe  puntiagudo ou un dente pequeno dun réptil primitivo" explica. "Parecía máis un molar e iso emocionoume moito". Posteriores avances en  tomografía computarizada revelaron a existencia desa auténtica gardería xurásica. Non só mandíbulas e dentes, senón tamén cranios completos e esqueletos parciais.

Probablemente, as criaturas morreron por causas descoñecidas xunto á súa nai pouco despois do nacemento. "É posible que haxa unha causa ambiental, como as inundacións ou o colapso dunha beira do río. Neste escenario, os corpos serían levados polas augas e enterrados", sinala  Hoffman.

Visualizacións 3D revelaron que os cranios das crías eran como réplicas a escala reducida do adulto, a unha décima parte do tamaño pero proporcionais. Este achado contrasta cos mamíferos, que teñen bebés que nacen con caras máis curtas e cabezas redondeadas para acoller grandes cerebros, o que suxire que  K. wellesi medraba como os réptiles modernos, sen experimentar alongamento cranial.

Os 38 bebés Kayentatherium atopados xunto a un adulto, que os investigadores cren que é a súa nai / Eva Hoffman/U. Texas en Austin

O cerebro é un órgano que consome moita enerxía, e o embarazo, sen mencionar a crianza dos fillos, é un proceso que desgasta como ningún. "Que  Kayentatherium tivese un cerebro pequeno e moitas crías cando os mamíferos teñen poucas crías e un gran cerebro proporciona evidencias de que estas dúas características (máis cerebro, menos fillos) están relacionadas", apunta  Hoffman. O paso crítico na evolución dos mamíferos que supoñía camadas máis pequenas e un cerebro máis grande ocorreu uns poucos millóns de anos despois na súa evolución. "É posible que sexa necesario ter menos fillos que estean menos desenvolvidos ao nacer e que requiran o coidado dos seus pais para producir bebés de gran cerebro", engade. Un proceso que, sen dúbida, alcanzou a súa cúspide no ser humano.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

“O máis emocionante do xadrez é o seu enorme valor como ferramenta educativa”. Así o afirma  Leontxo García, xornalista especializado en xadrez dende hai máis de 30 anos. Xadrecista de competición dende os 14, todo indicaba que se dedicaría profesionalmente a este deporte. En 1983 a súa carreira deu un xiro definitivo cando o diario vasco Deia propúxolle cubrir un histórico duelo en Londres: o dos xadrecistas rusos  Gari  Kaspárov e  Víktor  Korchnói, en pleno fin da Guerra Fría. Así descubriu a súa vocación xornalística e dende entón consagrou a súa vida á divulgación do xadrez como correspondente, presentador de televisión, redactor e conferenciante en máis dunha vintena de países. É autor do libro "Xadrez e Ciencia, paixóns mesturadas", e en 2011 foi galardoado coa Medalla ao Mérito Deportivo. Ante os mitos de que o xadrez é ‘aburrido’ e ‘só para xente intelixente’,  Leontxo responde contundente: “Hai poucas cousas tan divertidas e que á vez transmitan tantos valores e habilidades como o xadrez. Non fai falta ningún tipo de intelixencia especial para xogar”. Nos últimos anos centrouse en levalo ás aulas como recurso pedagóxico. Segundo afirma, “o xadrez achega innumerables habilidades cognitivas aos nenos, como o pensamento autocrítico, o control do primeiro impulso, a empatía e o pensamento flexible, entre outras”.

Un equipo dirixido polo investigador Juan Carlos  Izpisúa consegue rexenerar pel mediante técnicas de reprogramación celular / Imaxe: elmundo.es

Cando nos facemos un rasguño, o organismo é capaz de restañar o dano e volver pechar a ferida en pouco tempo. En cambio, se a lesión é moi grave e extensa, eses mecanismos de reparación non son igual de eficientes e non conseguen que a pel  cicatrice. Nestes casos, os médicos recorren a enxertos de pel, ben sexa tomados do propio paciente ou fabricados no laboratorio mediante unha especie de cultivo celular. Este proceso, con todo, é longo, complexo e non sempre dá bos resultados.

Pero o panorama podería cambiar grazas a unha investigación dirixida polo español Juan Carlos Izpisua (Albacete, 1960) desde o Instituto Salk de EEUU. O seu traballo, publicado hai uns días en Nature, deixa entrever no horizonte unha posible nova opción para os pacientes. En concreto, desenvolveron unha técnica para transformar directamente as células dunha ferida aberta en novas células de pel. A través de  reprogramación celular, estes investigadores lograron rexenerar pel de ratos, que este tecido naza a partir de lesións nos animais.

O achado non só podería ser moi útil para atender a grandes queimados ou a persoas con graves  úlceras na pel, como moitos  diabéticos, explica  Izpisúa, senón que abre unha gran porta noutros ámbitos, como "a cirurxía plástica, o cancro de pel ou mesmo a deterioración natural da pel como consecuencia do envellecemento". De feito, tal e como remarca o investigador, unha das principais claves do traballo é que por primeira vez conseguiu "rexenerar nun mamífero, in vivo, un tecido  tridimensional formado por distintos tipos celulares".

Previamente, explica, conseguiuse a rexeneración de células individuais, como os  cardiomiocitos, pero nunca antes había  sipo posible crear un tecido completo no interior do propio organismo e sen necesidade dun transplante externo.

O traballo é unha proba de concepto, pero abre a porta á posibilidade de rexenerar os tecidos e órganos sen necesidade de implantar nada externo (como fai por exemplo unha píntega cando perde a cola), o que ten enormes implicacións "na rama da medicina que trata de substituír a aqueles tecidos e órganos que deixan de ser funcionais por enfermidade, accidente ou por envellecemento".

Os investigadores partiron da observación de que na curación das pequenas feridas resulta clave o papel dos  queratinocitos  basales, células similares ás nai que actúan como precursores de diferentes tipos celulares e que  migran ás feridas desde o tecido adxacente para promover a súa curación.

Tras varios ensaios de proba-erro, os investigadores conseguiron identificar catro factores a través dos que puideron  reprogramar o estado de células  mesenquimales presentes na ferida ata convertelas en  queratinocitos  basales, que aos poucos foron xerando pel ata curar a ferida. Non foi necesario ningún  andamiaje previo para guiar ás células no proceso. "As células  reprogramadas tiñan unha capacidade  innata para crear pel nova ata que a lesión pechouse", sinala  Izpisúa, quen subliña o feito de que as células deixaron de crecer por si mesmas cando non quedaba rastro da ferida (nuns 18 días).

Aínda que na investigación en ratos non se observou ningún crecemento celular descontrolado nin alteracións relacionadas coa administración dos factores de  reprogramación (utilizouse un virus como ’vehículo’), os investigadores remarcan que, antes de iniciar os ensaios en humanos, é fundamental asegurarse de que a intervención é completamente segura a longo prazo.

Ademais de investigacións nesta liña, os científicos tamén comezarán a optimizar o método, probarán a súa eficacia noutros modelos animais e tentarán validar o seu uso na rexeneración de órganos, como o ril

FONTE: Cristina G. Lucio/elmundo.es/ciencia